장음표시 사용
211쪽
pareat de quo actum sit,id est quem in iudicio petierit actor ac tum nullam fieri condemnationem Pomponius est':vel apparet id saltem,quid actor senserit iactum prosecto sequimur actoris voluntatem, quod utilius est ei qui in intentione ambigua oratione usus sit, hoc debet accipi ut Vlpianus docet . Ideoque si actor Stichum petierit,ac coplures eiusdem nominis homines reus habeat,is .d. petitus videbitur de quo actor senserit, quamuis eo casu in contractibus nihil Mactum videri posset', quod latius & planius a Constantino explicatur', inter-
dum autem ut in iudiciis, ita etiam in gerendis negotiis id sequemur quod vii flius erit ei qui ambigue locutus est, si videlicet alioqui res contractatuto in loco ' esse non potest,ut puta si cum sint duae Carthagines,intra certum tempus Carthagine dari stipulatus fuero, verborum est ambiguitas'. veruntamen etiamstu promissor de una in quam intra id tempus perueniri non potest,ego de altera με cogitauem,mea potissimum accipietursententia,quoniam gerendae rei aptiorestata enim accipiendum esse puto quod hac l .nostra cotinetur. Ait lex, in x Ms E R M o,eadem oratio ambigua,siue in intentione proponenda, siue in oblitatione contrahenda suerit prolata. Ait lex, EA po Tissi Mu M, etiam si utilior sit et,qui sermone obscuro usus est. Ait lex,Ac Cipi A TvR, in dubio cum ignoratur
quid acti sit, ut initio diximus. Sane in Praetoriis stipulationibus si ambiguus sermo acciderit, non litigatorum, sed Praetoris erit interpretatio. Etenim eius mens aestimanda est : si quid enim vel addi,vel detrahi,vel immutari in iis stipulationibus oporteat. Praetoriae iurisdictionis erit . - ..
AD L. L XVIII. Paulus libro singulari de dotis repetitione. In omnibus causis id obseruatur,ut ubi personae conditio locum facit beneficio , ibi deficiente ea beneficium quoque desciar, ubi vero genus actionis id dessiderat, ibi ad quem uis persecutio eius deuenerit, non deficiat ratio auxili j.
De Abbin circa dotis repetitionempriuilegia personablin. De exceptione taeniani. τε exceptione Iomum reuocandi legatis concesse. De iure aquae. De tempore faciendi iudicari. De actione funeraria, sest aliis.
Ympta est haec Pauli sententia ex libro sngulari de dotis repetitio- a mi pisse. ne,in qua ut satis diligenter explicatum fuit' in notis ad i. x x v iii. 7. Maritus aut socer, & hic quidem si modo adhuc maneat matri - monium ipsorumve defensores, ultra quam facere possunt non te nentur ex D. Pij constitutione: fideius res autem post matrimonium solutum dati, & extranei heredes in integrum tenentur,& in solidum dotis nomine co- , D- --demnantur . Nec ipsis prodest quod socer aut maritus facere non possit, quo- 'HI niam id soceri aut mariti personae praestetur' ,&ut ait Paulus, tale beneficium ι ι is δε personale est,& cum periona ex inguitur , & exceptio quam ut socius, parens, patronus, ita&maritus habet, quoa facere possit, personae coheret, nec ad alios di. , M. transit, ut alio in loco idem auctor explicat'. Haec tractans Paulus in Ibro de in i r dotis repetitione, subiunxit generalem hanc regulam , ut non moddin quae- isti 'et
stione de dotis repetitione,vel de condemnatione personarum quae ultra quam tranc. s.facere
212쪽
i 3 PETRI FABRI I. C. COMMENT.
facere possunt non obligantur, sed in omnibus omnino causis id observetur, deficiente persona, cuius conditio facit beneficio locum, statim ipsum etiam beneficium deficiat, S cum persona extinguatur, nec ei qui succedat in domi nium, nec heredi prosit, nisi filio, siue suo, seu emancipato. Dixi emancipato, quia interdum cut i ta superiore specie ex sententia Labeonisi si heres mariti fi lius qui non modo quia heres est, sed & quia filius, una eademque persona esse
cum defuncto existimatur) a matre, non etiam a nouerca conueniatur, hunc dotis nomine, vel ex aliis contractibus a patre habitis cum uxore sua ei non ina .ioris summae quam quantum facere possit condemnari aequum est. Ita enim accipio quod est in l. etiam filios.s. l. mair. Hoc exemplum ad hanc regulam I non inepte accommodabitur, sed tamen placet ut eam regulam quae sumpta est ex titulo de dotis repetitione, hoc adhibito exemplo illustremus, quod exi. 4 Q in Impp. Seueri& Antonini constitutione desumptum est. Scire debes, aiunt, Ai - ά. .' priuilegium dotis quo mulieres V untur, in actione de dote ad heredem non
transire. Ratio eius reseripti ex hac regula sumi debet, quandoquidem id be- 'i' neficium, & priuilegium non actionis est, sed mulieri datur, quae praecipuum A. ' 1 fauorem meruit. Quale sit hoc priuilegium disces ex l assiduis&c. Qui potior
in pign.hab.&ex iis quae ibi notantur ab interpretibus. A it lex, ira OMNisus. streissis Accursius contra non in omnibus,& adfert quod ab Vlpiano traditur, omnius' v qui ipsi potuerunt in integrum restitui, succe res etiam posse'. Ergo defiei-' .. T ente persona in hac specie, non deficere beneficium cui personae conditio locui' faciat. Sed magis causae ac rei, quam personae beneficium esse huiusmodi restitutionem apertum est, ex eo quod non semper, sed causa cognita indulgeatur . Cum enim ob id concedatur quod aliqua persona in captionem incide- .. R 7 rit, quaeritur tamen utrum aduersarii dolo, an in re ipsa captus aliquis fuerit,r: nam illo casu exceptio& ipsi & heredi &fideiussori competit, hoc autem casu
mta C nec ipse ante habet auxilium quam restitutus fuerit, nec heredi aut fideiussori danda est exceptio . Ideoque Vlpianus in superiori loco non ait restitui, debere,aut semper oportere fideiussores & heredes, sed restitui posse.vtergo exceptio quod metus causa famam est, itemque exceptio de minore x x. anni c. MV . circunscripto,quia rei cohaeret,heredi & fideiussoribus prodest i ita etiam actiops quod metus causa , quia rei persecutionem continet, itemque restitutio minori qui aduersar ij dolo circumuentus est,fideiussori prodest '&heredi'. Prae terea Vip. supradicto loco ait id ab imperatoribus suisse constitutum, ergo iureis . ita non obtinebat. Adfert etiam Accursus quod Impp. aiunt exceptioncm. im. C. M Velleiani Senatukonsulii, quae mulieris gratia introducta est, heredibus eius aduersus creditores dari '. Sed ea exceptio numeratur inter eas quae rei cohae rent.& separatura personae cohaerentibus ind.l.exceptiones. 2.9 .pen.S. dccx-r - cepi. Vbi diserte Paulus ostendit intercessionis exceptionem quia rei cohaereat, etiam, fideiussori nedum heredi competere'. Deniq; illa quidem exceptio esse beneficium,& ita nominatur', sed non est personale beneficium, totam enim obligatione Senatus improbat,& a Praetore restituitur prior debitor creditori .
212mia definit, priuilestia personae non transmitti ad heredem '. Ideoque in actione . M personali priuilegium pupillus habet, successores eius non habent . non enim
213쪽
Gula, ut libro primo definitionum Papinianus ait, sed personae quae meruit
praecipuum fauorcm succurritur, ideoque nec procurator in rem suam datus a contutoribus, S condemnatus, priuilegium pupilli, quod huius heredi non datur, habiturus est Similiter quamuis patronus ex debita parte institutus, fideicommissum relictum ab eo pra stare non cogatur,nes promiserit quidem stipulanti fideicommissario, cum pars ex legibus verecundiae patronali debita
minui non debeat , attamen eo institutionern omittente is qui partem eam vindicat, fideicommissum hoc praestare cogendus erit, quoniam,vi Marcellusai quod illius personae privstatur, hoc nequaquam ad alium pertinere debet', m zz
praesertim cum ne ipsi quidem patrono id praestetur, nisi quod ad portionem debitam attinet. Similiters legatus tempore legationis adierit hereditatem, in eum actio non competit', idemque est si ei restituta fuerit hereditas'. Quod si 1pse restituerit alteri, dabitur in fideicommissarium actio,nec Trebellianis ait filumconsultust exceptio ex persona legati obstat, quia personale beneficium est , quasi dicat, non ideo minus in hunc dabitur amo,quod in heredem legatum dari non potuisset,ex Trebelliano autem S exceptiones, de actiones,quas . heres habuit, in fideicommissi rium transeant. Nam haec exceptio domum re uocandi competebat heredi, non ut heredi, sed ut legato, eratque beneficium person deo transferri ad fideicommissarium non potuiti Item ius aquae quod praediis daturaxtinctii persona non extinguitur,quod personis datur cum personis amittitu deo ut quanqua ei,ad quem dominium transt,hoc ius impetrabile sit, neq; ad alium tamen dominum praediorum, neq; ad heredem, vel qualemcunq; succesitarem alioqui transeat . Quapropter multo minus quod e 'dare se quasi viventi, hoc est ei quem existimaret vivere ius aut benescium '
princeps rescripserit,iam destincto videri concessisse actuerabimus laque Ne 'Tratium ipsum hac de re consultum respondisse Celsus refert '. Quae omnia quanquam vera sunt, & in quibusdam beneficia persenis data immunitatis
in persona extinguuntvt,tamen cum generaliter locis aut eum ciuitati sim. A. Manmunitas datur,ta data videtur ut ad posteros transmittatur, attistore Vlp. Ex diuerso priuilegia quae cauta sint ad heredem , & quemcunque successorem ansire conuenit . Quamobrem tempus quod iudicato id est condemnato data se tuticum cauta magis, ut Modestinus ait, quam personae praestituatur, id bens sinam heredibus etiam eius,&caeteris qui in locum cius suchedunt tribuiuit , ε' μ' di cum impense nneris ex hereditate semperdeducenda, soleat omne creditu cum bona loluendo non siint,praecedere , priuilegiurnque habeat actio fune ira raria', ratio auxilij non descit, ad quemui persecutio eius leuenerit. Herediempciet risquesuccessoribus datur, & hi perinde priuilegium habent, atque is qui nerauit , genus enim actionis id priuilerium desiderat quod cauta non personae est,atque hoc subiicitur in proximo iculo. , i a
214쪽
Aec sententia est ex libro Pauli de as lignatione libertorum. Assignare manum istar etiam nutu, etiam sub conditione libertum alicui ex liberis in potestate retentis, sed & emancipatis, non tamen solis, poterat'. Asignabat autem, cum significabat cuius ex liberis eum libertum esse vellet. Finge duos esse filios, ex iis alteri assignatum esse libertum, hic eius cui assignatus est solius,aut liberorum ipsus lisertus futurus est,non alterius filij, hoc ita si non repudiatauerit assignationem is cui ea facta est,alioqui enim in successione liberti,&cae teris patroni iuribus fratris sui liberos filius patroni alter exclusurus est. & hoe est quod ex Marcelli sententia Vlpianus reseri,admitti fratrem eius, qui assignationem sibi factam repudiauit Nec est quod fratris liberi conquerantur, cum aequum non sit eos uti beneficio quod pater eorum spreueriti nec enim in uito eorum patri, & ipsis per patrem adsignationis beneficium adquiri potuisse aliquis tentare audeat, cum inuito beneficium non detur, id est non adquiratur,&ut ait Vlpianus, non possit nolenti adquiri liberalitas , nemo ut Inapp. aiunt,cogatur donatum adsequi'. Nam sane deserri posse nemo nescit & ignoranti,dc etiam inuito,quemadmodum de bonorum possessione dicitur, quae ut inuito nemini adquiratur', absenti tamen & ignoranti dari a Praetore potest . Ergo inuitus beneficio quisquam uti non cogitur, cuius rei ratio non ex eo ducenda est ut fit ab interpretibus, quod unicuique liceat ea quae pro se intro- dueta sunt contemnere, ut minori restitutionem in integrum a Praetore impe- --r. tratam , mulieri ex intercessionis causa soluenti beneficium Velleiani senatus. consulti, ex quo cum iusta oriatur exceptio, sequitur ut etiam indebiti ex ea causa seluti condictio indulgeatur, quam potest mulier contemnere, acium communi vii K Nam haec nostra regula non pertinet, ni falloriad priuilegium, quidquid & Placentinus& Accursus existiment, sed enim voluit Paulux haeregula idem significare quod libro x x x. ad edictum Vlpianus, cum ait,Quod euique pro eo praestetur inuito non tribui', ex quo sequitur ut pecuniam de bitor, i iam creditori iudicium edere volenti se debere fassus eruo estim pos sit soluere, nec dies ei modicumve tempus ad soluendam pecuniam deturitiauhoe, quoi reis post condemnationem syr idem auctor eodem libro spes ficiqindultum est . Similiter Labeo dicebat praesentemdebitorem a creditore in uitum absolui & liberari non posse, quod tamen Labeonis dimini cum hae L MA
itorem suum & praesentem S inuitum liberare, ira etiam sne accepti latione possint: quinetiam extriincipio debitoresoluentis, aut iudicium accipietis per sona interposita &ignorantem, di inuitum liberare potest ', imo vero non istantum qui soluit , sed diis qui quod ecbeo promittit me liberat, etiamsi nollim'. Plane fieri nullo pacto potest ne soluta di Tr alium pecunia liberetur ab obligatione debitori cum iam erit 'a sit nihil abesse creditori, atque ut maxime liberari debitor noluςrit, et iis tamen heres improbe conuenietur a destincti creditore, ad qum quod attinet fes periit, unde petens vel a desuncto, vel a suceestare ipsius praescriptione doli mali excluditur. nec enim bona fides patitur ut bis idem exigatur,quomodo diximus ad i. 7. r. Itaque ut ab intutis benefic
215쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. ANT.
nescium non datur', ita beneficium in invitos conserti nis per interposita . ι--ig. personam non potest. Hecaton tamen apud Senecam ': Non semper, inquit, y mihi licet dicere, nolo: aliquando beneficium accipiendum est,& inuito dat ty rannus crudelis,& iracundus, qui munus suum fastidire te, iniuriam iudiea tutus est &c. Ergo etiam nulla periona interposita beneficium ab inuito accipitur,imo vero id non est beneficium dare,scd imperare,& ideo paulo post Se . neea subdit. Si necessitas tollit arbitrium, scies te non accipere, sed parere. , Nemo in id accipiendo obligatur,quod ei repudiando non licuit. Denique re 'cte Lactantius lib.1 Instit. cap. 1o. Libet igitur ex iis quaerere, cui potissimum praestate se putent cogendo inuitos ad sacrificium.Iis ne quos coqunt 3 At non est beneficium quod ingeritur recusanti &c. Desinit enim esse beneficium & iniuria potius censeri debet. Itaque Horatius, Inuitu qui seruat idem facit cidenti .Homerus ' etiam, - οι ξεῖνον εα η εό DAE, -- π ξεῖ--ο --nriem per prosecto imporcimum est beneficium quod inuito datur, ideoque nihil inter hoe benefietum & odium interest, ut Seneca' loquitur. Scitum illud est quod Phq .
ses . de quod Leseonicus apud Plautum in Trinummo' ita pronunciatiNul 'lum beneficium esse dueo, id quod quoi iacias non placet,quae vi vcra &'certa sint,attamen a magistratu invitis etiam interdum causa cognita succurritur, 'Hec ,humanitatis ratione omnis pro altero prouocans audiri debet, adeo ut
nonnunquam disserendum sit supplicium, etiamsi adue si is prouocationem quam admitti non vult perire sest nans condemnatus resistat. Item ei qui in possessione seruitutis constitutus est,inuito,nec de conditione sua litigare pasio succurritur '. Eadem ratione magistratus & ignoranti & inuito pupillo tu , torem dat,alio vel petente,vel rogante ut petatur,vel ad magistratum ideo ae p cedente subueniendum enim pupillis esse, idque ad curam publicam pertinere Imperator ait'. Eadem ratione filiusfami l. minor lesus, etiamsi nolit, in in . -- tegrum restituitur, maxime si patris intersit restitutione tamen uti non cogitur. Et sane beneficiorum haec summa est, si illis & non uti licet, ut Plinius --.L i scribit, cuius haec verba sunt, quae corollatij cuiusdam vice apponemus. Eos '' σε procuratores habes, ut plerunque ciues tui non alios iudices malinis liberum Φ-- α est autem discrimen iis sic enim lego pro, discriminis Nolo eum eligeret neque enim ullam necessitatem muneribus tuis addis, ut qui scias hanc esse beneficiorum principalium summam si illis & non uti licet. Haec ex Plinio A D L. L X X.
Vlpianus libro primo de ossicio Proconsulis. i
Nemo potest gladij potestatem sibi datam, vel cuius alterius me
citionis, ad alium transferre. quid niandata iuri ictisne transeat. De iure e potesate Ud, mel ferri. ne i tato Froconsulis,-quatenus defustem tutore possit cognosicere.
216쪽
,si PETRI FABRI I. C. COMMENT.
a ibi is allia expediatur in prouincia, ut idem auctor eiusdem operis lib. 1.explicatus pro . θ vh uinciam inerestus mandarc iurisdictionem legato suo dcbet, nec ante po-
u .in prine. tes quam nec tilic ante habet,nisi mosam necessariam in itinere patiatur,ut in
I FP - eodem libro Vlpian .docet . Inde quaeritur, quid ad legatum statim Proconsul; L . . .' mandata iurisdictione tran,ferat. Et quidem ea quae iure magistratus compe ἡ- σίβ'. tunt,atque aded imperium quod iurisdictioni cohaeret quod non est merum, sed modica tantum coercito, sine qua iurisdictio vel nulla estives explicari none H. in pris. potest, videri translatum reperio ,Ea denique quae magis imperij sunt, quam a iurisdictionis . Nec obstat quod in lioc loco Vapianus ait, non poste ad alium o e.tius eui transferri cuiusuis alterius cocinionis potestatem nam de data de specialiterra: 'L lege concessa, quae magistratus iure non competit Vlpianus loquitur, hoe est 2; isse, de mero imperio, non de modicae rctione, quae nemini datur, nemini contii Q ceditur,sed omnibus populi Romani magistratibus propter vim imperij mox Plirivi re maiorum competit, ideoquc mandari potest. Nec obstat quod Venuleiu, cui maud. st ait, legatum Proconsillis non habere ius coem dili ita eniim . accipi debet, ut VI a z. modice quidem coercendi ius habeat, non tamen atrociter animaduertemnis'. di, coercendi, verberandi, Vt ex Verbis quae thatim ibi subiicit apertum est. .e A. Denalae plenissimam iurisdictionem non transere in legatum Proconsul, Piscis. nam non voluntariam: unde apud legatum Proconsulis nemo manumittet. re potest: quia non habet, auctore Martiano, iurisdictionem talem apud' - - eundem etiam nemo adoptare potest: quia legis actionem non habet .Sed nee Pr. μι- in linatum Proconsul in transfert, quae specialiter sibi lege. vel Senatusconsul. - to v leonstitutione Principum tribus sunt,etiamsi non ad merum imperium
T. F. pertineant, exempli gin ia, de transactione ob causam alimentorum, in viti m a voluntato relictorum Praetor, aut Praeses prouinciae iurisdictionem siue cognitioncm potius, mandam non poterit: quoniam oratione: D. Marci ea res ipsi magiitratui quaerenda commissa est , adeo ut nullius momenti sit transactio , si Praetor aud Praeses aditus citra causae cognitionem transigi per miserit, nequc vel de modo, vel de cause, vel de personis traia figentium , ut A L M. Oratio mandat, inquisierit . Similiter quando res eius qui sub tutela vel eum
inprincρον. est,alienare tutores aut curatorci volunt, cum Praetorem urbanum aut Prae-
Σὼ μ, sidem , qui ea de re aestimer, & pro sua religione decernat , adiit ex D. Seueri Zde ιν sae. constitutione necesse sit', causa cognita solus Praetor, aut Praeses id permic raret surus est, nec eam quaestionem iurisdictione mandata transferre poterit '. - .is. ' ' Nec obstat l. 1.C. de ossicio eius qui vic.alter.ger.Nam ea lex non loquitur de ι MLM F eo cui Proconsul, aut praetor suam iurisdictionem mandauit, sed de eo quies tari γ' ex principis praecepto,vel Praesem p torio vicem alicuius iudicis, id est re ctotis prouinciae obtinet, locum tuetur, vice ipsus administrat prouinciam, ιι αλ . . de illo, ,nquam,qui Vt Vlpianus loquitur ,etsi non est Proconsul,prouincit tae cura. t. men Procosulatum obtinet,vel temporis causa priside defuncto,vel quia ipsi prouincia regenda commissa est: viputa de procuratore Caesaris, qui vicem praesidis interdum agere dicitur,ct vice pr sdis fungi, argumento ducto a contrario sensu l. i. C.de ped. an .iud.l.3.C.Vbi cav.fiscal.Lex consensu. g. s.f.de appellat. l.2.C.de poenis. l. non Valet.C.ad legem Flauiam de plagiar. Ait ergo lex nostra,N E MO POT E s nisi sorte abesse coeperit, quo casu lege Iulia devi nomi
217쪽
natim cauetur, ut magistratus possit eius iudiciu exercitione alteri mandare, si proficiscatur cum alias iurisdictio quae specialiter magistratui non tribuitur,
etiam a praesente mandari possit, ut Papinianus ait'. Ait lex, si nil po m O. τε sTATEM. Sic&in dd.solet.s.de ossic. Procon appellatur. His verbis intelli
gitur merum imperium, quod Vlpianus idem alio in loco ita dc sitit, ut sit ha . . . , bere gladij potestatem ad animaduertendum in facinorosos homines', ubi ex hac nostra requia supplendum est nec stario, vel cuius alterius coercitionis, ut 3. puta in metallum dandi nam sane nullus merum imperium habet,qui non gladio setire, atque in metallum dare possit. Et ideo Vlpianus idem alio in loco ait,eos qui uniuersas prouincias regunt, ius habere gladij, & in metallum dandi eis potestatem permisiam esse'. Bene vero permissam esse: nam singula . GAA,
quae ad merum impcrium pertinci,specialiter nisi deserantur non competunt. =-q mucrIdeoque Praesecto urbi specialiter Vlpianus ait copetere ius in metallum damnandi ex epistola Seueri', & deportadi etiam ex eadem epistola'.Inde id etiam prauida euenit, ut cui licet id quod maius videtur,non tamen id liceat quod minus est. Etenim Praesides quamuis adimendae vitae, aut libertatis ius habeant, uti dixi sis μ' mus,attamen ciuitatis solius, aut bonorum separatim, hoc est sine vita aut ii bai t. -- bertate,omnino adimendorum ius non habciat: nam neque deportare quen- 'quam neque confiscare possunt l. unica. C. ne sine iussu &c. quae lex de Praesidibus prouinciarum accipienda est, ut ex Codice Theodosiano apparet) li-a . cet relegare possint in insulas quas sub se habent, & parte bonorum aliqua mulctare'. Quae omnia meri sunt imperij. Caeterum quaerere aliquis poterit, cur tribus in locis Vlpianus merum imperium intelligens, gladij potestatem potius, aut ius gladij,quam teli, aut securis, aut laquei potestatem dixerit. Ei
vero ita recte responsum iri credo: quoniam ante constitutionem Diuorum tofum. His
fratrum Praesides prouinciarum, atque adeὁ Proconsules liberam mortis fa- - σcultatem concedendi ius non habebant, in sontes & noxios animaduerti an rea neque securi, nec telo, nec susti, nec laqueo, neque aliquo alio modo nisi
gladio poterat,hodie potest, ut Vlpianus noster libro decimo de ossicio Pro consul. docet'. Neque distinetuimus Proconsules a Praesidibus , ut olim feria Laut δε- erat necesse, praesertim Augusti temporibus, qui facta prouinciarum diuisone,in prouincias hostibus infestatas, Propraetores qui postea praesides & legati iis, Caesaris dicti sunt,quos ipse eligeret ex Consulibus, Praetoribus, Senatoribus,
Equitibus mittebat, cum hoc iure, ut vestem militarem induerent, gladioque accingerentur. In pacatas autem prouincias quas populo & Senatui attribu rat, qui sorte mitterentur Proconsules,iis & usu vellis militaris, & stadij serendi iure, nisi si qui nominatim ac specialiter excepti essent, interdixerat, adeo ut neque in milites, neque in prouinciales animaduertendi potestatem haberent, ac proinde sine mero imperio in annum prouincias regerent. Quae omnia Dio libro ues. accurate satis expressit his verbis, etyri A ἐπικλωει ri et
218쪽
,8. PETRI FABRI I. C. COMMENT.
ἔκειν, &c. ubi ut id obiter dicam pro MDAbs potius legerim
Irouinciarum rectiaci, Proconsules videlicet ac Praesides differetia,quq posteaii blata est,adeo ut tam illi quam hi ius gladij merumque imperium habereti Dori coeperint, & hoc est quod Vlpianus ait', nisi fallor, Qui uniuersas prouincias regunt ius gladij habent, & in metallum dandi eis potestas permissa est. Nee omen existimarim Proconsules veste militari amictos, aut gladii potestate si m Gipitolinus ' vocat, quamque inter supremae dignitatis insignia He
ν'M. s. m. rodianus connumeran suisse accinctos Vlpiani temporibus,sed tantummo.
do ius gladij habuisse, id est potestate illa in facinoroios animaduertendi sui Dse praeditos, cum qua olim ipsi Praesides proficiscebantur, quibus ex Augusti constitutione & chlamydem & gladium ferre licebat. Qua de re tota subtilius alias,deque iure gladij. Quod qui habent,quoniam alio quovis telo animaduertere insontes possunt ex Imperatorum fratrum constitutione equidem
R- nescio an non magis proprie id hodie ius ferri quam gladisi appellari positi, Paulo enim generalior est serri, quam gladij appellatio. Ferrum quidem gladium, id est, ensem vel pugionem significat,itaque succinctus serro apud Sue a DUM M tonium', est gladio succinctus. Ciceroni quoque pro Muraena, quod initio sertum diciturigladius postea Vocatur,ibi, Quorum ego ferrum & audaciam releel in campo, debilitaui in sero, compressi etiam domi meae saepe iudices: his vos si alterum consulem tradideritis, plus multo erunt vestris sententiis quam suis gladiis consecuti. & apud Latinum Pacatum in Theodosj panegyrico se scriptum legimus. Sed ecce nec animum sequitur manus, nec manum cladius: labitur serrum, tremit dextera, mens fatiscit . Suetonius autemb eq.ηνδε alio loco,quem pugionem primo nominauit, postea serrum vocat. Itemque seiri & gladii poena eadem est apud nostros, ut satis mirari non possim quid virum alioqui doctum&in auctorum lectione iamdiu exercitatum
c in si amicum nostrum mouerit, quo magis ad serrum damnatos exponeret , eos qui ad depugnandas bestias damnati essent, praesertim cum&Caius, & Vlpi nus,& Suetonius,quorum auctoritate nititur, ea duo tanquam diuersa sepa . A ra. υ rent,ac secernant.Nam Caius , Hi vero, inquit,qui ad serrum, aut ad best as, . aut in metallum damnantur.Vlpianus', Quive traditi sunt ut serro, aut cum s sera xiiι bestiis depugnarent.Cornelius Tacitus ,Ille uno cum liberto serrum veste occultum insert Ac. Et questu incensus nihil metuetem ferro transverberat. Sust iamr is toniush, Exhibuit autem ad serrum etiam CCCC Senatores, sexcentosq; equi tes Romanos,& quosdam sortunae atque existimationis integrae ex iisde ordi.' nibus,c5fectoresq; serarum,& varia armet ministeria ubi vides a serro feras separari. Ferrum ut & gladius proprie gladiatorum est Iulius Capitolinus, ubi de gladiatorum origine & causa. Alij hoc literis tradunt inquit quod verisimilius
219쪽
milius videtur, ituros ad bellum Romanos debuisse pugnas videre, & vulnera, &ferrum, Δ nudos inter se coeuntes, ne in bello armatos hostes time rent, aut vulnera & sanguinem perhorrescerent. Hinc mos tractus videtur, ut Imperatores ad bellum prosciscentes munus darent gladiatorium. Suet nius in Claudio. Quocunque gladiatorio munere vel suo, vel alieno etiam sene prolapsos iugulari iubebat,maxime retiarios, ut expirantium faciem videret. Cum par quoddam mutuis ictibus concidulet, cultellos sibi paruulos ex utroque ferro in usum fieri sine mora iussit. Bestiariis meridianisbue adeo delectabatur,&c.Hinc Cicero serrum recipere gladiatores dixit duobus t cis. Nam pro Sestio, ipsum vero quid accusas, num defuit gladii sinum repudiauit, num Ut gladiatoribus imperari solet, serrum non recepit libro secundo Tuscul. Quis cum decubuisset, serrum recipere iussus collum contraxit3 Ferrum igitur gladius est, sed non omne: nam telum & securis quoque ferrum est gladius non est, de latius teli quam gladij fgnificatio protenditur. Quamobrem ut eorum opinionem sequor & laudo, qui existimant serti poenam a gladij poena non esse diuersam,& sine distinctione utrumque a iuris auctoribus dici, damnare ad gladium,damnare ad ferrum ', ut Cula- h l. is deius recte ad Vlpia. notauit titu. i. Ita si cum Lucano latiorem ferri quam gla
dij, & iuris serri quam iuris gladij significationem esse quis dixerit,d vero italum non aberrare censuero. Lucanus quidem, ut ossendat Caesarem ad Im si q-- ρυη .peratoris nomen,& dignitatem, Dictatoris, id est magistratus auctoritatem ad- res
iungere, sic scribit lib.1. zzzς
11. Omne1 Voces per quas iam tempore tanta si uis is
entimur domina tae primum repperitatis ''Quas ine ferri ius istum Caesar abesset, ia . I Musoniar moluit,tatu misceresecures, Addidit 4 fasces aquilu, lynomen Inane Imperiν rapiens et c. Sed ut ad propositum, id est a verbis ad rem reuertamur, hodie post Impp. constitutionem ,cui gladij potestatem tabcoces am dicimus, & liberam mor itis quoquo modo irrogandae facultatem permissam intelligimus, ut puta per furcam,&vitii cremationem,& quamcunq; capitis amputatione , damnatio nem ad bestias atqi ita in plerisq; iuris auctoru locis gladij ius accipiendum m mrim esse arbitror,& in hac regula, ideoque quod sequitur, ut L cvivs ALToivs .co ERCi TroNIs, ad c ter capitalium poenarii gradus,quibus non irrogatur summum & vltimum suppliciu existimo reserri oportere,ut puta ad metalli, ad ludi venatorij poena , aut ad alias poenasquς non ad capitis periculum,sed m riad aestimationem solam pertinent,& exilium duntaxat,aut corporis coercitio nem non modicam c5tinent,veluti sustium admonitionis,flagellorii eastiga 1 tionis, vinculoru verberationis'. Nam haec omnia meri sunt imperii, nec iure magistratus competunt siquidem olim erant magistratus,&pro magistrati- ' ιbusqui occidendidi capitalem poenam inferendi ius non habebant,ut ex Dio. constat ) sed i pecialiter magistratibus tributa sunt,neq; mandata iurisdictione ε M s3- transferuntur. Denique cum quid est quod maiorem animaduersionem exigasilegatus cui iurisdictio mandata est,remittere ad Procosulem debet, neque
220쪽
enim animaduertendi, coercendi, vel atrociter verberandi ius habetiri Venu-pU M leius diserte tradit'. Ex quo etiam sequitur, ut quia condemnare non potest, non possit absolue re,atque ut maxime soleat Proconsul mandare legato cognitionem custodiarum, quod genus mandati extraordinarium est, attamen eatenus mandare intelligitur, ut praeauditas tamen custodias ad se remittat,
ut innocentem ipse Proconsul apud se accusatum liberet, legatus enim ius . non habet liberandi reos qui apud eum accusari non possunt, ad quem non - potuit proconsul sibi datam gladij, vel cuiusquam alterius coercitionis trans .serre potestatem, ut eodem libro primo de Officio Proconsulis Vlpianus ἀ- - η monet '. Dice quid est ergo quod Vlpianus ait mandatis permissum esse so-- los magistratus & Praestides prouinciarum posse mulctam dicere, poenam autem unumquemque irrogare posse, cui huius criminis, siue delicti execua ν ι δε est tio competat 'λNam quod ait unumquenque, de magistratibus, aut Praesidi bus videtur accipi non posse, cum eam ob rem nominatim ac diserte ibi a poena mulcta dii linguatur. An ergo ei cui mandata est iurisdictio criminum
executionem, quae meri est imperij, competere admittemus 3 Minime vero Quin potius ea verba, HuIus CRIMINIS SIVE DELICTI, ad peccata& maleficia priuata reseramus : quorum nomine ciuiles actiones proponi possunt apud eum, cui mandata est iurisdictio,isque poenam,quae quaque i ge, vel quo alio iure specialiter ei delicto imposita est,irrogare debet,vel potius irrogatam a iudice exequi. Nec moueat quod crimen ad publica delictis quorum animaduersio non pecuniaria, sed capitalis est, plerunque reseratiis, nam interdum illam quoque significationem recipit. Adde quod publicorum
criminum executio impropriecompetere dicitur, nec enim competit,-sed lege conceditur. Vel, quod magis placet, sic enim Vlpiani locum interpretemur, ut mulctae dictio iure magistratus competat, non criminis executio, vel
poenae irrogatio,& ideo magistratus ac Praefides prouinciarum seli & omnes ob id quod imperium iurisdictioni mistum hasent, modice coercere, muluctam dicere pollini, quod etiam concessum dicemus ei cui mandata est iurisdictio, quae sine aliqua coerctione nulla est. Nec obstat quod ibi ait magistratus solos: nam haec vox ideo adiicitur, ut intelligamus mulctis dictioianem iudicibus delegatis non competere: poenam vero irrogare magistratus aut Praesides non ideo pos lint, quod in magistratu aut potestate sunt, sed quia unusquisque, cui huius criminis sue delicti executio specialiter con cessa & permissa est, id possit. Itaque ex caritalibus causis non condemnare vel absoluere custodias potest is qui mandatam iurisdictionem habet , sed audire tantummodo, ut ante diximus. Caeterum id custodiarum audien satarum genus mandati, olim erat extraordinarium, hodie vero post epistolam Constantini est ordinarium,& ideo specialiter mandari non oportet, sed psi ea nerali mandata iurisdictione transit. Vult enim' Constantinus,ut non rno- .rens do ciuiles, verum etiam criminales causas audiat legatus, condemnationem tamen atque adeo liberationem custodiarum P consuli reseruet, ac teos iri
quos serendam sententiam esse prouiderit , ad Proconsulem transmittere non moretur, quod tamen sexcepto talicet crimine de vi , cuius exercitatio aptoficiscente Proconsule mandata fuerit legato ex lege Iulia, ut apud Papinianum