장음표시 사용
251쪽
specie tanquam generis, tunc enim cum in specie,aut genere utrique sunt,quia non est genus cui per speciem derogetur, quia non est species quae de genere possit eximi,si quidam sint & cursores,&vernae, uni autem cursores, alteri vernae telicti suerint, qui cursores & vernae sunt communicabuntur, neque legato cursorum omnino cedent, neque Prorsus de vernarum legato eximentur,
di hoc sensit Labeo , ut apparet ex praecedentibus . Caeterum quia generis Hlegato per Beciei legatum phrunque derogatur,nisi testatoris c5traria: olun - - tritas manifesta sit,legatum specialiter uni relictu generali sermone ad altu trans .i. ferentis,quod in dubio non est verisimile 'Ideo si alii pen um, alij vinum lega tum est,cum seb penore veluti genere vinum quas species csit ineatur, dicemus nus ti excepto vino,& exempto de genere, omnem penu ad alium legatari si pertine. 1' i re atems si uni dii pensatore qui si urbanaru rerum rationes dispenset, urbanorum seruo tu numero est'ὶ alteri omnem urbanam familiam, si uni speciali ter vestem muliebrem qui vestimentorum appellatione generali continetur alteri vestimenta omnia,si uni argctum omne, alteri mundum muliebrem in Q quo aliquid ex argento est legauerit testatorimundus enim argeteus non arpen 'rix: ti,utpote generis,sed mundi,utpote speciei legato cedet . Similiter si hortis in- νstructis filio legatis muliebre argentum filiae mater legauerit, Papin. lib. . Re- οῦ spontorum ait,etiam id argentum muliebre quod in hortis testatrix habuit ut ibi esset instructior,ad filiam pertinere, ut Vlpianus auctor est ', cuius rei nul- ν I sit ia est alia, quicquid Accursus existimet, inquirenda ratio,quam quae toties a nobis repetitur, speciei utpote argenti muliebris legatum, generis, utpote instructi sundi legato derogare. Nam instructi sundi, utpote generis appellatione, multae aliae species extra muliebre aurum continentur. Ita fit ut species deroget generi, cum vni genus, alteri species relicta est: quod s eidem utrunque legatum fuerit, ita demum species derogaturae sunt generali legato, ita de nium generi datus modus in iis speciebus intelligetur, si non ex abundanti per imperitiam enumeratae, sed certi numeri demonstratae fuerint, ut recte 'Papin. idem eodem libro .Responsorum tradidit, ubi etiam in instructo prς-dio legato,quod in suppellectile, si quaedam species certum & expressum numerum acceperint seruari ait', quod appareat non intellexisse patremfami l. x ιθ δco generali legato genera specierum testamento expresarum , id est species tindiuiduorum a se numeratorum comprehendi L Qua etiam ratione si no- fit in minatim statuas duas marmoreas, & inde ipsi omne marmor defunctus te - gauerit, praeter duas nullam statuam deberi, aut relictam esse dicimus quo- se . seniam duas statuas legando possit videri non putasse in marmore se statuas ' legare sita enim legendum est', in ideo autem possit videri: quoniam non ut
caetera metalla quae ideo materiae potentia victa nunquam vires eius essu - τ ιt λαgiant, sic ut marmor talis naturae sit, ut saepius in sua redigi possit initia . Cum igitur in superiore cassi statuarum quas dari vellet numerum, & spe L Zciem testator expresserit, nihil mirum s marmore omni legato, caeterae sta- 'tuae marmoreae non debeantur: ut enim speciem de genere, ita individuum bde specie placet eximi. Ex diuerso autem Vlpianus auctor est, eundem Papinianum eodem libro respondisse, si quis fundum ita ut instructus est te gauerit, & adiecerit cum suppellectile, vel mancipiis, vel una aliqua re
252쪽
,i8 PETRI FABRI I. C. COMMENT.
quae modo nominatim expressa non stin non Videri minutum legatum, sed potius ex abundanti adiectam speciem, di ideo nihil generali legato derogata eL sit si potuisse'. Ait Papinianus IN TOTo iv RE. Sic etiam loquitur in Inequi-uaeti quam 7 de excutit. tutor. -- AD L. LXXXI. Papinianus libro tertio Responsorum. Quae dubitationis tollendae causa contrassibus inseruntur,ius commune non laedunt.
Quae tacite insunt, nonnunquam exprimuntur in emtructius, siue de re mendi
M. siue gue ratastae de Prione eiussoria agior. n N Lemnque apponi solent in testamen is nonnulla, quae alioqui ea ..-. tacite intelliguntur,ut in libertatis datione verba illa,s i M tus ιμ-- Us et uixi et, cum nisi proprius directo manumitti non possit Ad 3--2.1. duntur etiam & inseruntur saepe in contractibus pacta minime
empl. necessaria,Vt ecce,in contractu emptionis& venditionis Pro- si = eulti ditictor est solere alia uos hec verba sere adiicere, DOLvs MALvs A vε M ontra. Di TORE Aa ER IT, qui tamen,etsi adiectum non est, abesse debet . Labeo e
Tilaia tiam casum proponit, in quo landum aliquis ea lege emerat, ut soluta pecu , - Q. H. nia traderetur ei possessio ', quod etiam si lege aut pacto incontinenti appo ' ' sito comprehensum non suisset, attamen ita obtineret,ut ostendit Vlpianus A. Vlpianus idem speciem proponit , in qua is qui uniones tibi pignori dede-
H Z rat,ita conuenerat ut soluta pecunia resilerentur, cum tamen idem obseruatetur etiamsi non conuenisset nominatim Pomponius quoque apud Pau ι---issi. tum scribit, quod in pignoribus dandis adiici solet, ut quominus pignus v nisset reliquum debitor redderet,superuacuum esse,quia ipso iure ita se res haas . - beat,etiam non adiecto eo F. Idem Pomponius id excipiendum esse cautione: o Aa scribit,cuius nomine etiamsi exceptum non esset, actio praescriptione doli re t μὰ ipi is.. pelleretur,ut in specie huiusmodi, fundum meum obligavi Titio, deinde a s p limavi tibi,ut eo nomine non obligareris, si eum postea abs te emam, & sitis tari pro euictione mihi des,excipiendum cautione quod pro me obligatus si,quiam. etiam non excepto eo agen)o eo nomine contra te doli mali exceptione pos ,ΣΣ-ἴ' sim summoueri. Haec Pomponius . Papinianus itidem lib. 3. Responsetiam. vi mu- ostendit literis interdum exprimi, ut liceat creditori omisso reo promittendi, .a & pignoribus non distractis,cum eligere qui mutuam pecuniam dari manda L , ι ι. in uie. cum & si hoc dictum non sit, iure nostro Impp. tradant,creditori pote statem esse relicto reo eligendi fideiussores, mandatores, eosque qui quovis alio nomine pro debitore intercesserint , & Papinianus idem eodem in ii
Mo Us bro scribat, creditorem non cogi pignus distrasere, si fideius lorem simpliei υzz t. ter, id est non id quod ex pignore non possit resci, ut Imp. docet', a re monter ptum omisso pignore Velit conuenire '. Qua in specie id qlioque Impp. ad xu. δ' iectum esse obligationi de qua rescribebant reserunt, ut si suli fideiussore, inn ι non recte. selidum tenerentur,qui eatenus etiam cum hoc non adiicitur obligantur', ubira quaeritur an cum id adiectum sit omnibus fideiustaribus idoneis costituti, , int i portionem
253쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T. os
portionem nihilominus diuidatur obligatio, & respondetur ab Impp. nihil adiectione illa mutari conditionem iuris S constitutionem, id est epistolam D. Hadriani. Diuidetur itaque inter fideius res eos actio creditoris, qui solidum aut solidum simul & partes viriles fide sitia esse iusserint,vt idem Papinia. . ἡ ἰ inter eodem lib.3. Responsorum ait'. Nam quae dubitationis tollendae causa contractibus inseruntur,ius commune non laedunt: ut eo ipso libro in hac nostra 'regula idem Papinianus ait. Qua ratione motus idem auctor ibidem ait, pignoribus quoque distractis creditorem redire posse ad eum,cuius mandato pecunia mutuo data est ea lege, ut nondum distractis pignoribus mandator ipse conueniri poste d.l.qui mutuam. sananda.ex cuius i. s. 1.locus hic noster desumptus est.Ergo non obest creditori quod casum non distractorii pignorum expresserit:quominus ipsis distractis id agat, quod eo casu no expresso potuisset.Attamen si cum pro filiasam. pater dotem daret,ita inter eum & generum conuenerit, ut in matrimonio sine liberis defuncta filia dos patri restituatur, quamuis alioqui mortua in matrimonio muliere dotem a patre prosectam ad patrem reuerti quintis insngulos liberos relictis penes virum Ulpianus do- p instum crati, id inter contrahentes actum intelligi debere Paulus ait, illo casu quo de restituenda patri dote nominatim,si absque liberis filia decederet, cautum est, vi superstitibus liberis filia desuncta non quintae dotis in singulos liberos, verum integra dos a marito retineatur, fauore videlicet comunium liberorum, adeo ut nec id quidem eatri restitui debeat quod additamenti causa in dotem se ante constitutam postea datum sit . Et solam quidem hanc speciem a regu la nostra excipiendam esse arbitror. nam quod est in l. si cum dotem .in princ. z. soluto matrimo. nihil ei ossicit, nec enim ibi pactum dubitationis tolleniadae causa diistioni dotis inseritur , neque non adiecto eo dotis exactio vi .lo casu ad patrem qui non habet in potestate, aut quemcunque extraneum soluto matrimonio muliere vivente pertineret. Caetera etiam huius loci non '
Papinianus libro nono Responsorum. Donari videtur quod nullo iure cogente conceditur. Alienatis itura menditis remininumissis, eis maluntaria, mel necessaria, non etiam donatis, non legatum, quaestonte ae siler iter conceduntur.
Cripsimus de donatione multa in notis ad i. xxvma. Illud non a θώ, G. diximus quod in hac regula nostra' Papinianus donationem nari L. I si s eri ait, cum nullo iure, id est nulla necessitate cogente aliquid concedatur. Et hac in re quidem a cetteris alienandi modis do- natio distat: nam qui distrahit Vel mera,& nuda voluntate quod velit diminuere, vel necessitate aliqua rei familiaris id sacit, ideoque dita istinguendum in hac specie Iurisconsulti tradunt, cum ex quinque libris au - . - Rri legatis, aut ex auro quod paratum est legato, in quo tempore facti testa-
254쪽
rio PETRI FABRIMI.fC. CUM MENT.
menti quinque librae sunt, unam aut alteram alienaverit, ut illo quidem casu mutata defuncti voluntas locum faciat exceptioni doli mali, petente totas quinq; libras legatario, ut de cum seruus legatus a testatore alienatus, rursum eo redemptus sit .Cum autem ex necessitate aliqua compulsus testator, ven . puta obsumptias ad munus necessarios, vel ob id quod instet creditor , non ς ι - ir quod vellet diminuere ex legato distraxerit, tunc ipso iure debeatur id totum . a quod testamento comprehensum est, neque doli exceptio aduersus petentem a noceat A. Haec distinctio in hac specie adhiberi non potest,cum rem te alam viuus testator alij donauit:nam quia nemo donare cogitur, nemo in necessita--V. ct tibus existit liberalis, ideo legatum aut legati partem omnimodo extingui dicimus:nec enim potest in donantis munificentiam liqc distinctio cadere, utrum M. propter necessitatem rei familiaris, an mera voluntate vivus testator donaue titivi si necessitate legatum debeatur, si nuda voluntate, non debeatur. Est et to inter donationem de caeteras alienationes hac in re disserentia, quam 8. lib. Disserentiarum expressit Modestinus'. Ait lex, NuLLO IVRE, nec naturaiali, nec ciuili, nec praetorio. Ergo quod aliquo iure cogente conceditur non dos Lia . . natur, sed magis 'luitur, ut diximus' ad i.13. supra. Sic qui ex necessitate, vir IlIm puta ex fideicommissi causa manumittit, non suo arbitrio magis debitamii T .' bertatem praestitit, quam ullum beneficium in mulierem contulit β. Ab in. a te HL uito ignorante solui potest, non etiam donari . An igitur donari dicimus --. 's' cum a pupillo mittuntur munera natalitia,Vel nuptialitia Maxime:quoniam h I.Mei in desectus voluntatis vel ignorantia in pupillo tutoris auctoritate suppletur. 2 Sunt de complures casus in quibus donare quis dicitur, sed deminus proprie, id quod Accursium non latuit. Ait lex, NuLLo ivxs c crNTE : itaque quod aliquo iure cogente conceditur, donari non videtur. Quamobrem seruus donare domino non intelligitur, aut beneficium dare
3-M Nam auctore Seneca', beneficium id est, quod quis dedit eum illi liceret de
s '' 'δ' non dare Seruus non habet negandi potestatem, ita non praestat sed paret, cid se fecisse iactat, quod non facere non potuit.
A D L. LX XXIII. Papinianus libro secundo Definitionum. Non videntur rem amittere, quibus propria non fuit.
se feri potest,ut amisisse videar quod meum nunquam vel ex uterit,uel dici potuerit, cuius possessio vel proprietas nunquam apud me fuerit uatesse potuetit. Etenim amissio,est habitae rei amissio. Quod igitur no habeo cum antea vel habuerim,vel habere potuerim, hoc tum ami-ι is p. ia; dici possum, Na,Vt est apud ipsum Aristotelem j- 16,
255쪽
us, prim inis εχ b. Ex quo eti. i apparet sicca huius definitionis verba,cuius inop RIA NON F vi T, exaudienda esse ut addatur, vel esse non potuit. Quod dico exemplo manifestius fiet.Vsusfructus capitis deminutione amittitur. H csententia de usu fructu iam constituto accipienda est . Nondum enim consti ιμε si
tutus aut legatus cum nondum habeatur,nondum quoque amitti potcst, cum zz cnondum este incoeperit, nondum etiam potest esse desinere, idque his vel bis 's' f Paulus est. Sed cum sendus dediino usufructu relictus est,ususseuchus nodum est heredis, nisi cum dominium deducto usufructu praestitit,& ideo capitis de . minutione vel morte perire non potest quod nondum habuit , qui tamen lo- a teus in hanc rem vulgo non citatur.Unde si Titio serui viusfructus letatus suerit,&si ad eum pertinere desierit, libertas data seruo fuerit, hπ non lcbebitur diis . . si conditio initium non acceperit, si nondum usu ructus ad Titium vel inca pacem, vel testatore vitio defunctum pertinere coeperit '. At certe si pertinere potuerit, nec tamen coeperit, nihilominus cona mitti stipulationem de restituen do ususructu dicemus, quasi & id pertinere desierit . Itemque non plus transmittet ad successorem suum is qui nondum habere coepit usumstuctu, quam si iam habere coepisset,atque desiisset M. Similiter sui heredes esse des nunt ea - , - Ω :s deminutione . At certe qui suos heredes non habet, non rotcst habere
nere,ut ecce,sceminae suos heredes non habent , ideoque in libertarum in G t testato decedentium hereditate patrono liberi earum ex lege x M.tab.non Ob- .
stabunt,nec ex lege Papia, nisi hactenus Vt virilem tantummodo portioncm pro ipsorum numero is serat, ut Vlpianus docet . Ergo nec propter capitis deminutione possunt habere des nere,ut Caius ad leges scribit'. Paulus quo que ad easdem leges scribens ait, non posse videri eum desisse habere qui in
nunquam habuit'. Quod eo pertinet ut intelligamus cum eae lege Iulia&
Papia liberi ad hoc prosint parentibus,ut solidum inter sec5tutes capere ros NAE sint,atque adeo ius liberorum habeant, quemadmodum Vlpianus in stapm.
exilicat', mortuos natos non prod esse. Sic enim Paulus',Matres tam ingenue ' quam libertinae ciues Romanae, ut ius liberorum consecutae videamur,ter S
quater peperisse suffciet,dummodo vivos& pleni temporis parianr, ideo ciue in
postea subdit aborsum & a bactum ventrem non videri parium espcere, ut matri prost.Illa etiam sententia eo reserri potest non inccmmode,ut cum ex
eadem lege nati liberi non modo superstates,sed &amissi prosint ad eas ope ras quae parentibus libertinis posea imponuntur,ut Paulus easdem leges explicans docet', sId enim ex sese Iulia de maritandis ordinibus fieri Aleaeander r μι rarait' mortuos in utero,& postea editos non prodesse intelligamus quas amis ' non fuerint,quasi non desierint esse quos nunquam habuimus. Et sane idem
P ulus easdem leges exponens ait,eos qui mortui nascuntur neque natos, ne que procreatos videri, ut scilicet ad ea legis Iulit verba,nu i Lis r x Titius o Vo, rLvxvsvE A sE NATOs NATA vE Sic enim lego a N s v A po Trs Thetts,hrsir &c. fertinere intelligantur: quia ou ex lege soli nati liberi aut super. . M .
stites aut amissi prosint', hi certe nunqua liberi vel fuerint vel appellari potuerine .Qua etiam ratione mulier si mos rosum aliquid aut prodigiosum enixa L. I T. st,nihil proscitinon sunt enim liberi qui cotrasorma humani generis couerso
256쪽
1i L PETRI FABRI I. C. COMMENT
manumittitur, non potest videri capite deminutus esse. Cum enim seruile ea 3 ιβ οπι- η put nullum ius habeat, ideo nec minui potest'. Quamuis autem,ut ex iis quae . . Ut ante dicta sunt colligitur,non parum intersit,utrum aliquid non cepisse dic tur,an iam esse desisse, attamen accidit nonnunquam, ut Unus casus alterum . ., tacite complecti videatur in dubio, Vt in hac specie ', ubi extraneus qui quoada . quo modo finituesset matrimoniu, dotem quam pro muliere dederat sibi res
di pactus est. intelligitur in eum quoque casum sbi prospexisse quo nupti et nosequerentur, quod sic accipio, si matrimonium sequi potuerit. Nam sane alioqui non potest videri dissolutum este,quod non modo non contractu suetarit,sed nec ullo modo contrahi potuerit.Cuius cons milia exempla non pauca repetiri possunt in libris nostris, & nos Vnum de finito usus ructu paulo ante attulimus. Ait lex, R E M, id est rei proprietatem ac dominium, similiter non videtur possessionem amittere, atque adeo non videtur deiici qui neque cora LIM inter- pore, nec animo possidebat
G, ctiavi Paulus libro tertio Quaestionum.
Cum amplius solutum est quam dei ebatur, cuius pars non inumbtur quae repeti possit, totum esse indebitum intelligitur manente priastina obligatione. Is natura debet quem iure gentium dare oportet, cuius fidem secuti sumus.
Aec tota lex pertinet ad quaestionem de condictione indebiti. Cum quis amplius debito sciens creditori soluit, non potest rea petere, partim quia debuit,&sblutione huiusmodi a priori obligatione liberatus est squi autem liberatur etiam s ortore solue
rit non repetit retro,qui repetit non liberatur ', & e cotta
..A. VI. rio qui non potest repetere liberatur partim quia donauit,uti dictum est intcuius per errorem.7. At cum quis amplius debito per errorem soluerit: quia donasse intelligi non potest, quaeritur integrum ne possit quod solutum est re is conditiis, petere,an indebitam duntaxat soluti portionem Et hic quidem ita distinguen ' ι. i s. dum puto,Vt aut inueniatur portio quae repeti possit, aut non inueniatur. Illis . .estia. casu ita demum obligatio tollitur, liberatio sequitur, debitae partis condictibcesimndebitae repetitio competit si non ea Elutione inuitus creditor ad eom .is.12 si . munionem compellatur''. Sed tum Vel ab una persona, uniusque nomine plus datur, vel a pluribus. Illic vero non magna est dubitatio. Nam siue qui pecti niam debet maiorem pecuniae numerum,Vt puta praeter sortem useras qin,'
. ., ' que supra legitimum modum, aut oleum pluris pretii soluerit, siue elii A
oleum deberet maiorem modum quasi debitum dederit, usurae supra modum legitimum solutet quasi sors indebita repetuntur,supersuum oler debiti repetitur non totum quod datum est,& Ob hoc peremptam esse oblientio nem sequitur, ut & cum fundi pars mihi deberetur aestimatione facta si GIlutio pecuniae solidi pretiisendi quasi totus debeatur: nam liberationem semilhoc etiam casu Marcellus apud Ulpianum refert,& repeti pota non totuinam partis
257쪽
partis indebitae pretium'. Sed si cum semel iam solutum esset, iterum per e etsi, sera rorem indebite facta sit solutio, ex posseriore non ex priore solutione su per .ssuum condicetur, cum prior liberationem pepererit,non posterior. Quod si V. . e a compluribus personis amplius debito soluitur, hic quoque rursum ita di- i. c. . Lis stinguendum est utrum diuersis temporibus, an pariter fiat solutio: si diuersis temporibus, ea quae posterius facta erit repetetur quod indebite, quod amplius quam deberetur exolutum fuerit,ut ecce,cum unius ex duobus aut pluribus reis debendi, seu promittendi solutione omnes liberentur , unus soluit, scindua ι. quod postea caeteri soluunt, quia indebitum est,utpote a iam liberatis exolutu,
eo fit ut hi repetant,ille non item: quod&in hac specie dicenduin est. Reus qui pro se duos fideiussores in decem constituerat,ex decem tria soluerat, tum fideiussores non simul, verum diuersis temporib. quina tribus a reo solutis septem sola debita supererant,quibus solutis tria indebita soluta sunt, merito ititur dicemus eum qui posterior soluit, posse tria illa repetereh. Idemque est & si pro si cum o
curator duorum, aut seruus numeratione soluerit, intererit videlicet euiu, in priores nummos det. Quos enim postea soluerit,aut vindicabit extantes, aut
consumptos condicet velut indebitos Quod si duo rei eiusdem pecuniae vel ι reus & fideiussor cum decem deberentur, non separatim,sed pariter viginti sol uerint, dena singuli, sed ita ut intelligi aut oculis discerni non possit uter prius 'huter posteriti solueret, quae amplius ambo soluerunt ambo & singuli quina, 'Σ
cum & ab initio quina soluere potuerint: repetent, quia cum sola decem una deberent, viginti soluerint, neuter totum quod dederit condicet, quia verum est vitiusque pro parte dissolutam obligationem'. An igitureo etiam casu partes condicent, cum non eiusdem pecuniae, sed alterius obligationis rei aut fideius res constituti erunt, quam quaestionem Paulus noster lib. 3. quaestionii' tractat in hac specie, cum in obligatione sunt Stichus aut Pamphilus, toga vel denatij mille, di pariter utrunque datum sit, duo rei sue stipulationis vobis, siue caeteris contractibus partes non repetent, quas nec soluere ab initio sic poterant ,etiam testamento rei constituti ', sed electio hoc casu creditoris erit cui velit soluere, ut alterius repetitionem impediat'. Non loquor de iis casib. qui b. debito minus est solutum, nam haec alia quaestio est, de qua tractatur quamplurimis locis'.De illa quaestione agimus quando amplius debito solutum est,& quidem hactenus ostendimus quid dicendum esset cum pars eius quod - , lutum est inueniretur quae posset repeti. Quod si amplius quam debebatur 4-7'. lutum sit,cuius pars non inueniatur quae repeti possit, eodem lib.3.quaest. Pau--'lus in hae regula nostra definit manere pristinam obligationem, totum vero quod datum est indebite solutum esse intelligi, ut in hac specie duorum non
reorum eiusdem obligationis erum eiusdem creditoris ex alia atque alia causa debitorum, ex eodem salioqui contra') tempore, procurator aut seruus ex η υm. Laere singulorum dominorum simul in sacculo viginti soluit creditori cum decem
uni deberentur, non fecit num os accipientis, nec adhuc debitorum quisquam o ιμμε- hae solutione liberatus est, antequam cuius debiti nomine solutum, Zequan. tum ex re cuiusque datum sit intelligatur. Interim itaque manente pristina ob ligatione totum esse indebitum creditur, nec tamen ideo magis reuocabitur interima seruo,aut procuratore per condictionem indebiti.Nam data corpora
258쪽
retinebuntur a creditore per exceptionem, donec debita pecunia soluatur
t τ' ' nam & si fructuarius seruus qui ex re fructuarij &operis suis ei,& proprieta- rio similiter ex re ipsius quaerere potest') numeratione simul&sructuarij &ς η ' in ' proprietarii x x. numos ven8itori, cui decem tantum debebantur, soluerit in
zzz I iaceulo ita ut ignoretur quos priores, quos posteriores dederit, Ulpianus resertf ' -s . nihil eum fecisse accipientis,quoniam pretio plus soluerit,& ideo nondum acquisiuisse cuiquam dominium videri', atque ita hic unus casus est ubi quis id ν σsi quod soluerit repetere non possit,nec tamen liberetur. Altera Neratio reserturr e ,3 in libro singulari de casibus', sed imito quasi debitum datum non repetituri
isti erationa in hoc nostro totum esse indebitum intelligitur, per exceptionem tamen reti . netur. Atque haec sussiciant ad hoc caput, nam qui sequitur . explicatus fuit rivi eum l. Marcellus. 66. 7 Ait lex cuius PARS NON INVENITVR QvAE REpETi 7- hos si et Hoc accidit in rebus incorporalibus quae in iure consistunt, ut puta
n seu seruitutibus,neque id nouum est. Nam & sauiana quamuis in partem com--m P m petat, attamen in iis quae diuidi non possunt in solidum competit, ut puta in
AD L. LXXXV. Paulus libro sexto quaestionum. In ambiguis pro dotibus respondere melius est. Non est nouum, ut qui semel utiliter constituta sunt, durentilicet ille casus extiterit, a quo initium capere non potuerunt. Quoties aequitatem desiderij naturalis ratio, aut dubitatio iuris moratur, iustis decretis res temperanda est.
Vius capitis initium cum l. 1o. s. expositum fuit. Ait lex pxo DOT i a us, & in hac re melior est dotium, quam rerum fiscalium conditio,si quidem in dubiis quaestionibus non facile delinquere putat Modestinus eum, qui contra sscum responderit', cum tamen alioqui mulier & fiscus pari passii, quemadmodum nostri loquuntur, ambulent. Sed ratio illa est,quia semper indubiis benigniora praeserenda sunt,uti diximus ad i.16. s. ra -- Vi pienda est occasio quae praebet benignius responsum . Benignius autem es pro dotibus, non tamen pro fisco respondere. Altera vero sententia cum l. x xl x. s. explicata est. Itaque de postremo , . tantum hic viderimus, quem ipse vix a quoquam adhuc intellectum non malc ita explicari posse arbitror. Tria non affectata onera tutelarum in domo una dant a quarto excusationem, quae se accipienda sunt, ut non numerus pupillorum plures tutelas faciat, sed pa-e MN. -- trimoniorum separatio . Haec est regula iuris & certissima definitio, i qua ta-- i men interdum discedere ac iustis decretis rem temperare oportebit , quoties 122 aequitatem desiderii qua tutor datus nititur naturalis ratio aut dubitatio iuris tu, morabitur, secundum id quod libro sexto quaestionum Paulus noster in hoe loco tradit.Naturalis ratio desiderium tutoris moratur, si priorum pupillorum aetas prope pubertatem sit, ita ut tantummodo semestre tempus reliquum sue
259쪽
AD TIT. DE DI VER REG. IVR. AN T.
rit, aut eorum quorum ei tutela vel a magistratu, vela testatore demandatur.
Ideoque si ob id quod tres tutelas habeata quarta excusari velit, licet prima
facie quod aequum est postulare ac desiderare videatur,non tamen dabitur ex-cusatio, praetor tutelaris decreto suo temperabit hanc rem ita ut excusationem non admittat,idque principalibus constitutionibus cauetu on tantum enim intuenda est magnitudo patrimoniorum in susceptis tribus tutelis, eaque quae suscipienda est, sed & aetatem pupillorum considerari conuenit . Ex diuerso, a dubitatio iuris moratur desiderium tutoris nolentis tertiam, aut alteram turelam suscipere. Nam regula iuris haec est,ut a quarta demum tutela, vel cura de tur excusatio. Desiderium tutoris hac aequitate sustentatur,quod dissicultas rationum conficiendarum & reddendarum consideranda sit. Hic vero Paulus eodem lib. σ.quaestionum ait,putare se Pr torem recte facturum si etiam unam
tutelam susscere crediderit, si tam diffusa & negotiosa sit ut pro pluribus ce- 'dat'. Decreto itaque suo excusationem tutoris admittet praetor aequitate mo-e ι. Fiaristus, remque quam dubitatio iuris morabatur, ita totam temperabit. Adseram ct alia exempla, in quibus huius regulae nostrae vis elucescat, in tutoris, eiusque qui pro tutore negotia gessit, & item in curatoris bonis,pupillo, & furioso, &minori solis priuilegium seruatur ex edicto. Surdus, mutus, fatuus, prodigus,
aut alias debilis priuilegium non habet ex edicto. At aequis smum est quod desiderant priuilegium dati . Quid igitur scit Paulus ait, prodigum etiam & somnes omnino qui scilicet in eadem causa sint , licet eorum in edicto non fiat stinentio, in bonis curatoris decreto priuilegium consecuturos Idem de bo norum possessionibus quae dantur ex decreto, deficientibus edicti verbis, diei potest'. Idem in hac specie. Praetor edicto suo voluit eos qui iudicium patri, ἡ Σοβr rescindunt per contra tabulas bonorum possessionem, ex iudicio eius legata . praestare liberis & parentibus, & quibusdam aliis personis adita hereditate ab speη- e . herede instituto .Quid igitur fiet si testatoricuius de bonis quaeritur, patre, aut 'Ea
extraneo,aut utroque simul herede instituto filium emancipatum praeterierit, δε m. rem
patri deinde aliquid praelegauerit, sic ut tam ex institutione, quam ex legato, ab
aut ex alterutro plus semisse pater acceperit 3 Ex verbis edicti emancipatus, ut prasiante dixi,accepta bonorum possessione contra tabulas liberis'parentibus legata praestare iubetur, pro patre facit iuris dubitatio, ita enim ius constitutum haedictum concertum est. Veruntamen reprehensionem habet,aequum enim est ut virilem certe portionem auferat ex paternis bonis emancipatus, quem praetor inter suos vocat. Aequitatem desiderij emancipati moratur non naturalis ratio, quae pro ipso facit, verum iuris dubitatio. Quamobrem iusto decreto ita temperari debebunt, Vt ait I ulianus, ut & hereditatis partem emanci
patus praestet ex DPij constitutione ita ne pater scriptus heres amplius quam iemancipatus habeat, sed ampliore quidem quam virili portione hereditatis filiam L
data usque ad vitilem tueatur. In minorem autem eatenus actio ei tribuatur,
quatenus est institutus', delegatorum modus temperetur inquit Iulianusὶ ut M Z. nihil plus ex legatis ad aliquem perueniat, quam apud emancipatum bonorum possessionis nomine remansurum est Quod & in liberis verum est, ut is L . . . instituto heredi alicui tam ex liberis quam ex parentibus si legatum quoque datum sit , utrumque conseruetur, sed sic ne amplius in utroque quam virilem 1 habeat,
260쪽
habeat, ut& Vlpianus monet', qua in re temperanda decreto iusto, &cogni ' L hi tione praetoris opus erit inuemadmodum Pauluseleganter hac regula nostra definiuit, cui locusesse potest in omnibus prope iuris nostri partibus'. Bene
T ' ' TATEM. Pu vulgo legitur. Florentiae ero AEQVrTATE , quod fortasse magis
V 2τ probandum est ut non modo apud Imperatores , a quibus restitutio longis apertisque frustrationibus remorata,id est retardara dicitur, sed &in iuriscon T is sultorum libris Molla Tva, significet RETARDATUR, quemadmodum inter-ν - pretantur, accepit idem Paulus pro Oxponuntur in l. 12. s. Aequitas desideri j sie accipitur,ut aequitas defensionis apud Papinianum'. Dcsderium vero pro precibus,ut saepe alibi, non apud iuris auctores tantum', sed & apud Sueto νιγε- nium & Symmachum vi alii animaduerterunt, qua in sgnificatione Plinius quoq; usus est' eo verbo. Videmus,inquit,ut trouinciaru desideriis, ut singularum etiam ciuitatum praesidiis occurrat nulla in adeundo dissicultas, nulli in respondendo mora. Caeterum haec vir ismodo legas, erit huius loci sthatentia quoties aut propter aequitat , aut propterius naturale, gentium, ciuileri 'Τ - aliaeua dubitatu, incidit, quae iudicem remorari possit, iustis decretis res tem-d LGI. peranda est, ut Seuerus imperator secit in eius pacti &conuentionis dotalis in terpretatione,qiram Vlpianus retulit in l.cum pater. xj. s. de pact dot.&qua iii CTIT Paulus ini eum querebatur 2 o. s. de Verb. signis. Ait lex, lusos DE RE Tis. Interdum tamen cum ratio iuris obstat aequitati, tota ea res per exceptionem
'T η - doli mali temperatur, ut Africanus docet ideoque cum in diem constitud' quod quis debebat non soluerit, si tamen alia die offerat, nec velit actoraecipere, cui nulla non accipiendi iusta causa suerit, Paulus est', aequum esse ut reo luccurratur, aut exceptione, aut iusta interpretatione, id est iusto decretes Quod autem hic dicitur temperari rem iustis decretis,id Aristoteles lib. . Etiadem. & 1. Nico. Ethicorum refert ἀτο τ ἀπιν-ν imis gnin Eriωνὰ όα γε α νομον, σοφίσματος δει. Quia enim omnes casus qui quandoque inciderint lege. ut constitutione, aut plebiscito, aut Senatusconsulto comprehendi non possunt' ,ri γὰρ ἀο του ἀνi s m ὁ at is ἰώ, ut idem 1 P in superioribus locis docet, ωαπερ ῶ- λωcuαs o a B osa ita ιτ ρει S ς μα 5 qmpi σνι α πηος Ideo decretis opus est, quae ad ipsa negotia de quibus nihil iure proditum fuerit accommodentur. Decreta sunt extraordinaria remedia , ad quae illo casu exemplj gratia: decurrendum est, cum municipibus non eauetur ab herede, quibus legatum est. Nam cum ipsos naturalis ratio in possessi
nem mitti vetet, di tamen aequum sit ipsis consulti, actor eorum decreto Pr ea toris in possessionem mittitur'. Ait lex,R E s T E Μ P LR AND AMEsT.Hoc loquedi' genere utitur idem Paulus in l. cum quidam i . s. de Usur. quo ex loco desuini potestatque ad hanc gulam accommodari species huiusinodi. Quidam ea uit se quincunces usuras quotannis praestaturuin,&si quo anno non soluisset; tunc totius pecuniae ex die qua mutuatus est semisses soluturum. Praestitis per aliquot annos quincuncibus suris, accidit postea i committeretur stipulatio quod quincunces sumptae stari desiissent. Queritur promissior de iniquitato