장음표시 사용
301쪽
TIT. DE DIVER. REG. IVR. ANT. 1 in
Ibertas aut rerum,aut personarum cst. Rerum, ut puta aedium:
nam liberae dicuntur aedes, quae seruitutem non debent hinc a L 7 .in libertas aedium de libertas seruitutis ab Iurisconsultis saepenu - λῶβr mero vocatur . Libera quoque rustica praedia nominantur 'quae seruitutem itineris puta, viς, actus, haustus non dcbent. De quibus Cicero loquitur cum ait, Optimo enim iure ea sunt prosectb praedia quae optima conditione sunt, libera meliore iure sunt 'uam serua. Alia ratione Moau. feri
libera dicuntur praedia,quod nexu pignoris liberata sint, quod non sint obli p ε ιhata. Ciuitates quoque alia ratione, itemque populi liberi dicuntur, qui scilicet a tributis immunes sunt,qui vectigalia non praestant. Cicero . Non ictitur uti flis illa L. Philippi Q. si ij siententia, quas ciuitates L. Sylla pecunia accepta ex Senatustonsul.siberauisset, ut hae rursus vectigales est ni, neque his pecuniam quam pro libertate dederant redderemus. Cornelius Tacitus in Annalibus '. Redditur Rhodiis libertas adempta saepe aut firmata, prout bellis externis meruerant,aut domi seditione deliquerant.Plutarchus in C sare A.
tur ij,qui nullius alterius potestati subiecti sunt, ut Proculus scribit . Huc nisis si Hfallor illud pertinet quod ait Suetonius in Octauio , Urbium quasdam scede. Vis S
ratas libertate priuauit:&Cornelius Tacitus in Annalibus ' Interea conseren. reviri
dis pecuniis peruastata Italia,prouinciae eversae, sociique populi, & quae ciuita itum liberae vocantur. Sed hac de libertate dicemus alio loco. Rerum libertas aestimabilis est,cum &seruitus rerum ς stimationem recipiat, ut in specie quam alicubi Papinianus' proponit. Personarum libertas in stimabilis,ut hac regula . Le filiis definitur, quam sic explico.Si aream alienam tibi promis, eamq; mihi domi . nus pretio iusto vendere noluerit, aestimationem debeo soluere. Idem est: si in area dominus insulam aedificauerit. Cum enim in rerum natura esse non desierit area,quae pars & maxima quidem est insuit,quippe cui etiam superficies cedat,sequitur& peti posse aream, ut pote exta ninna, & eius aestimationem solui debere.Secus est, si alienum hominem promisero,& is a domino fuerit manumissias, adeo etenim liberor ut etiamsi rursus idem lege aliqua seruus effectus sit,ex superiore stipulatione ad eius pristationem cogi non possim, quasi alius esse videatur. In perpetuum enim sublata obligatio restitui non potest. Haec omnia Paulus clinanter disserit . At qucri potest cur extincta, cur sublata sit hac manumissione obligatio. Ulpianus hanc alio in loco rationem adfert, m, Aequod ea sola in obligatione consistant quς pecunia lui pristarique pos int, Vt O. D M. ut in priori specie area, libertas autem pecunia lui vel reparari nullo modo posiit , qua etiam ratione liber homo in stipulatum deduci non potest, cum Ita sei
nec dari oportere intendi: nec aestimatio eius praestari possit ''. Huius au- m inreb.-tem rationis ' aliunde peti rationem non oportet, quam ex eo quod hic traditur libertatem inaestimabilem rem esse. Ex quo etiam sequitur , ut alieno seruo per fideicommissum data libertate, si dominus eum iusto pretio non vendat, extinguatur libertas , nec prosit domino serui, vel ipsi seruo: hquoniam nec preiij computatio pro libertate, ut ait Vlpianus ' seri possit. Wr, m.
302쪽
Verum est enim eius ut &necessitudinis necessitudinis autem, an patriae potestatis quae inaestimabilis res dicitur, an cognationis Θ Ita enim cognatio di in. I. i.rtur ab Alexandro'ὶ esse infinitam aestimationem', & ut alicubi Venuleiu, lo. v quitur in infinitum extendi . Qua ratione motum Labeonem ibi resere exi--tis: I stimasse,ne is qui aduersus procuratorem domini se in libertatem peteret, aut qui a procuratore in seruitutem peteretur, impune saepius vel a domino,vel a venientibus ex eo persenis, ratum id quod procurator gessisset non habentibus, controuersiam status pateretur,in stipulatione de rato certam summam comprehendi oportere, frustra vero stipulationem ita concipi, ut praestetur id quod eius aut impendia in litem denuo non fecisse,aut rursus de statu suo non esse periclitatum interest, quandoquidem aestimatio libertatis ad infini rara. tum extenderetur'. Cum autem libertas aestimari non possit, eo fit, ut petr ρr. s. pen. querelam inofficiosi rescisso pro parte testamento,' licet pro ea parte pro qua R ' testamentum sustinetur legata praestentur, & seruitutum item aestimatior pro parte', libertates tamen in solidum competant', quas pro parte praesta- di isti ' ri non oporteat , quia nec ex parte clari possimi , nec , cum liber- 1 ιμ- tas res sit inaestimabilis, ut hic dicitur. Ita enim Bernardus Asieratius vir doctis sinus, iuris & humanarum omnium literarum apprime studiosus, ci-LTAisi uis S: amicus meus illam speciem recte opinor huic nostrae regulae accommodat. Ait lex, Li 3 E R T A s. ut sub iuris ciuilis appellatione ius ciuile populi Romani proprie intelligitur, cum nomen ciuitatis non additur, auctore Iustiniano', ut urbis nomine Roma, sic libertatis appellatione libertas ex tuare Quiritium, id est ciuitas Romana proprie a Latine loquentibus designatur.Cicero pro Cecinna,Qui potest ex iure Quiritium liber esse is qui non est ciuis 3 Idem pro Balbo, Seruos denique quorum vis & fortunae conditio infima est, bene de Republ. meritos persaepe libertate, id est ciuitate publice
donari videbamus. Libertatis nomen hoc loco latius producendum censeo ad ciuitatem Romanam,ad Latinitatem, & ad libertatem auam qui habent dedititioru numero esse dicuntur ex lege Aelia Sentia. Ait lex, iN Ars TiMA-3 ixi s Ris Es T. Huic definitioni consequens illud est, nisi fallor, ut liberum quoque corpus aestimationem non recipiat, in homine, inquam, libero
corporis nulla seri possit aestimatio, quamobrem laeso a quadrupede liberi ho
se,7 pq - minis corpore, cicatricum ac deformitatum nulla, Vt in seruo fit aestimatior,
quod etiam obseruatur in edicto de deiectis & effusis si liberum corpus lisium i. Liae sit: sed etsi liber homo periit. damni aestimatio non fit in duplum ex edicto
Praetoris,sed quinquaginta aureorum fit condemnatio',& cum iacturam na Lis ...i uis exonerandae ac leuandae causa factam aestimari, summamque ipsus pro μι rerum pretio distribui oporteat, corporum eo casu liberorum aestimatio- . . . t. nem nullam seri posse constitit',quod tamen Lau ardorum displicuisse vi iactura d detur Legislatoribus inti de hom.lib.hom.
AD L. CVII. Caius libro primo ad edictum Prouinciale. Cum seruo nulla actio est.
303쪽
Serui nomine ita dominus tenetur, qve tamen noxa caput sequatur.
Uius legis sententiam exposuimus in notis ad I. x x ii. in personam & l 31.quod attinet.s. Ait cum seruo nullam actionem este:ex quo sequitur quod Iulianus libro ι v. Digestorum scripst . An igitur dicemus meliore coitione seruum esse quam a Noa, liberii,& non huius ut illius delictum impunitum esse3 Et con si stat aut noxam a domino,quo ignorante vel inuito seruus deliquerit ,sarciendam, aut seruum ipsum noxae dedendum esse, ipsum vero seruum non conueniri,quod adeo verum est, ut si seruus cuius nomine noxa te iudicium dominus acceperat ab ipso deinde domino liber testamento factus & heres institutus, tum ex eodem quod supra diximus noxali iudicio damnatus fuerit, non notetur infamia,quia non suo nomine,qua uis ex delicto suo, sed quasi heres condemnetur,quippe cum initio lis in eum contestata non fuerit . Sane cum no . , ιμ-axa caput iequatur, licet in iis quae non sunt atrociora si domino paruerit liber ὐφ' ' 'factus non teneatur',attam e si domino insciente deliquerit, eum liberii factum e dia Lex integro conueniri,&condemnatum infamia notari posse verum est. εμ ut ιμ'
Paulus libro quarto ad Edictum. φασμα
Fese in omnibus poenalibus iudiciis & artati, & imprudentiae suo
curritur. V fa edictum L in ius iocanda. Et in quilus causis it Mahi , imperitia, ita
l Aec lex desumpta est ex lib. .Pauli ad Edicti im,in quo libro is E ς-m p Πςm interpretabatur quae est de in ius vocando, di s ubi pixxor p nalem in factit actionem quinquaginta aureo. Gilist tum ex querela patroni dat aduersus libertu qui line venia edi
cti impetrata patronii in ius vocaverit'. At quia, ut Paulus hoc a UM 'Man loco ait,in omnibus sere poenalibus iudiciis &ttati & imprudentit suecurri- γ tur, ideo licet illius edicti verba non patiatur, nec adiiciat Praetor causa cognita 'r' 'se poenale iudiciu daturum, Labeo tame ait moderandam esse iurisdictionem, ita ut si patronii libertus per imprudentiam in ius vocaverit, eumq; poeniteat,& actionem remittat, vel si patronus vocatus non veniat, aut non inuitus vocatus fuerit liberto succurrendum sit,atq; hoc ipsum eodem lib. . Paulus retulit .Imprudentiet igitur siue impetitit succurritur,ut pecuniaria poena ei remit- , tatur, itemq;non pecuniaria '.An & rusticitati 3 quod prima facie dicendum vi -- deretur. Imp.tamen Gordianus est,in ea re veniam rusticitati non pr beri,cum Tuus naturali ratione honor huiusmodi personis debeatur,& libertum temere des- ιρ- derare,Vt sibi remittatur poena perpetuo edicto pristituta' In aliis autem edi si cti partibus rusticitati etia succurritur,& ideo cum Pr tor in eum qui id quod Z . C. d. iurisdictionis perpetuet causa erit propositum dolo malo corruperit, poenale ac 'populare so.aureoru iudicium sedatum pollicetur: mentione doli facit, quia sper imperitia,vel rusticitate,au t alias casu aliquo secerit,eum hac actione teneri nolit .nec enim factu hoc atrocitate facinoris in se naturali ratione, sed exedi cto prςtoris,atq; adeo iure ciuili aut pretiorio coplectitur.similiter Paulus lib. i. E 3
304쪽
ad Edictu ait, cum qui in ius vocatus no ierit ex causa pro iurisdictione iudici, a competete iudice multa damnatum iri,rusticitati aure hominis parcendum s L DRI μ eslὸ Sie etiam si quis occisi tabulas sties, non tamen dolo,aperuerit,edicto cir
non linis. ca S C. Syllanianu facto eum non teneri Vlpia.ait,si forte per imperitia vel rui ιμ- - sticitatem ignλrus edicti prςtoris, Vel senatusconsulti aperuit. F Ait lex, hos ML r-s e. L i 3 vs I vD I C ras, priuatis scilicet, nam in publicis & criminalibus ς tatis suffraia Aia gio minor non iuuantur.' Ait lex, ET AET AT I. Si poenae pecuniariae causa ianian. damnum irrogetur minoribus non ex animo delinquentibus, auxilium restitutionis in integrum competit. Ait lex sv c cvRR i TvR, & ideo si non ex vili &ι L . c. 7 prope nulla causa,sed errore non assectato atque simulato deceptus, aut aetatis u. lubrico lapsus aliquis contra legum praecepta,vel contra mandata constitutio- nesque principum,nuptias puta,contraxerit,errore autem comperto, aut ubi
ad legitimos peruenerit annos consistim huiusmodi coniunctionem direme rit, non subiacebit poenis a Valentiniano atque Theodosio constitutis, nam&ex eodem matrimonio siue ante nuptia siue postea quoquo modo datu consequetur,neque ut indigno auseret fiscus quod in illum ex alterius liberalitate L c. d. processerit. Illud plane conuenit, senatusconsulti aut alterius constitutionis ' σi nuptias prohibentis auctoritatem rusticitatis & imperitiae velamento circum-Πι c-- ueniri non debere.' Soluetur itaque matrimonium imperitia vel rusticitate contra ius contractum,at certe si itatim errore comperto dissolutum erit, legitima poena cessabit,& fiscus omnino excludetur.Quae ad singulas aetates pertinentiaccuratius &subtilius quam verius ab Accursio hoc in loco pertractan-- - 1M. tur, de quibus alio loco scriptimus . Quae vero ad Iurisconsulti mentem asse Mure. . r quendam adserre debuimus,eoru nihil quod sciam,a nobis pr termissum fuit.
AD U CIX. Paulus libro quinto ad Edictum. Nullum crimen patitur is qui non prohibet, cum prohibere non potest.
AI edictum de iis qui notantur infamia. I E huius legis sentctia diximus in laeulpa caret. 1o. s. itaque id sol lum adiungam,& in Pand Ilor. - ορ apud Constantinii Harmenopulum lib.6. mendose hanc regulam scriptam esse, i nam cum sic legendum esse manifesto clemonstratum fuerit,
traneum , ut dominus quidem si non prohibeat seruum quid admittere eum prohibere
305쪽
prohibere possit', teneatur, extraneus non item, de quo in hac regula loquii tum iurisconsultum existimat. Equidem Vt peruagatam lectionem sequor,quae abuntiue concepta est, ita Florentini autographi, & interpretum Graecorum sententiam non repudio, nisi quod hanc multo aptiorem ipsius Pauli verbis fore speciem arbitror quam quae ab ipsis allata est. Paulus lib. s. ad edictum,ex quo haec regula desumpta est, de infamibus disputauit, eamque partem edicti explicauit quae est de iis qui notantur infamia.Hac edicti parte comprehenditur qui sciens eam quae nondum eluxerit uxorem non iussu eius in cuius potestate est, quive suo nomine non iussu eius in cuius potestate est bina sponsa ha,binasve nuptias eodem tempore constitutas habuerit'. Cur ait praetor NON AE m. rvssu vius M. Videlicet exculat eum qui iussu eius in cuius potestate erat du. 'ῖ
xi quod qui obtemperauit Venia dignus sit . Atqui filiosam.dissentiente spon salia eius nomine fieri non possunt, ut Paulus noster eodem lib. s. ad edictum rut 8. Potuit igitur prohibere, non prohibuit, nullum tamen ideo crimen patietur, non erit infamis. Verba enim edicti de infamibus filiumsam. nominatim excipiunt. Ex eadem edicti parte quae estde infamibus aliam huic regulae speciem aptemus. Qui furti, vi bonorum raptorum,iniuriarum,de dolo malo, &fraude suo nomine damnatus pactusve erit, hoc edicto tenetur&infamis est tuis alieno nomine condemnatus aut pactus suerit, ut puta procura- quod si qi 1 1 inrito non laborat infamia, sed neque dominus, si ab initio causa per procurato. rem agitata est ,nec ideo magis crimen patietur dominus quod prohibere po- tueritne procurator ageret, neve pacisceretur, nam id hac lege nominatim ca- Ii . his uetur.Veruntamen plerunque culpa non caret qui scit Sprohibere potest, nec
prohibet, qua de rescripsimus ad i. m. p. AD L. CX. Paulus libro sexto ad edictum. '
In eo quod plus sitsemper inest & minus. Nemo alienae rei expromissor idoneus videtur, nisi si cum satisdatione. Pupillus pati posse
non intelligitur. Vbi verba coniuncta non sunt, sufficit alterutrum esse factum. Mulieribus tunc succurrendum est cum defendantur, non ut facilius calumnientur.
Quando mulier ira iudicio experiri pote E eis intercedere pro adio non iideatur, nec ei S. consultum taenianum profit. Rimam huius capitis partem exposuimus in notis ad i. semper in obscurissi.& l. non debet. 2 i. p. Alteram inl.nemo dubitat. 91. E. Tertiam
i in l. s. s. hoc tit. Quartam in l. quoties idem 67. r. De ultima itaque vi- 'derimus. Pertinere autem videtur ad titulum de procuratoribus. Mulieres Pr Liba idonee defendere plerunque non videntur suscipiunt enim in se alienam ob-
ligationem, quippe cum ex hac re condemnationem subeant, atque adeo in- a tercedunt contra lenatusconsultum . qua de re diximus in l. a. s. interdum tamen in iudicio agere causa cognita permittuntur',&licet ab initio defendere non possint ne intercedere videantur litem tamen appellationis prςparandam - - λ' pietatis causa curare possunt . Sane in rem suam & proprium lucrum actiones eis mandatas exercebunt ,non enim intercedere videntur.Qua etiam ratione δε reor.
306쪽
ν , PETRI FABRI I. C. COMMENT.
recte defendunt eum qui damnatus regressum ad eas habiturus est, veluti cum venditorem hereditatis sibi venditae, vel fideiussorem suum defendunt ,quo casu si condemnatae fuerint ad Velleiani Senatusconsulti auxilium frustra recurrunt. Mulieribus enim , ut hoc loco noster Paulus admonet, ita succurrendum est ut defendantur, non quo facilius calumnientur, hoc autemd est quod Iustinianus ait 'non pro lucro se uere mulieres , sed ne damnum patiantur, suisque rebus defraudentur curare, quod & Vlpianus ait, sceminis
22 22 1 per bonatusconsultum subueniri,sed ita demum si non callide sint versitare de
ad mluia. ceptis ergo& non decipientibus. Ita enim & Seuerus reseripsit, Φῆς ἁπατ ν γα ι ι - συν- , βουλες ου - , id est, ut Alexander ait, Setae natusconsulto infirmitati non calliditati mulierum consultum est'. Quemad verse m a. modum ergo errantibus, non etiam fallentibus auidelinquentibiis minoribus
22 ,. .:ὸ publica iura subueniunt ita & mulieribus. Huc pertinet quod Paulus nosteritanu. ait alio in loco, minoribus x x v. annis & sceminis propter sexus infirmitatem 2 . concedi ut ius ignorare possint, Sideo sicubi non est delicuim sed iuri, ignotae reum ct . rantia, non laedi'. Vnde si qua in iure interrogata responderit se heredem esse, - ADL Cum sciret se non esse, minime intercessse videtur in hoc ut iuuetu rexreptione quia decepit', item que s decipiendi creditoris animo intercessi pro aliquo, exceptionem Velleiani opponens doli replicatione repellitur
V. Gaius libro secundo ad edimini prouinciale.
22 r Pupillum qui proximus pubertati sit, cap cem esse&surandi, ct
iniuriae faciendae. In heredem non solent actiones transire, quae poenales sunt ex maleficio: veluti fur lamnianturis,ui bonorum raptore,
Vius legis primam partem exposuimus in notis ad i. s. in negotiiset. Altera vero in notis ad i. scuti Poena.28 g. Ait lex, AC Tio NEs Qv Agintilianus PC lpox NALEs svNT, &c. Quintilianus poenarias Vocat lib. 7. cap. l his verbis. Sed etiam in sormulis cum poenariae sunt actiones, nosita in causam partimur an commissa sit poena, an exigi debeat
AD L. CXII. Paulus libro octauo ad edictum. Nihil interest, ipso iure quis actionem non habeat, an per exceptio
nem infirmetur. Ehac lege diximus in notis adl. non videtur cepisse xiij.7. Ait,Ni Mi LiNTER E sT, &ideo utroque casu idem iuris obtinet, exempli gratia si non debitorem, vel si debitorem qui doli mali exccptione tueri se poterat delegauero creditori meo, nulla quidem exceptione ad- in se uersus creditorem meum uti poterit, quia ille suum recepit, sed condictio vel nouar ' certi soluta pecunia, vel inςerti non soluta in m qui delegaui,competet'.
307쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. ANT. AD L. CXIII.
Caius libro tertio ad edictum prouinciale. In toto & pars continetur.' Ane legem exposuimus in notis ad i. non debet zi. s. Ait lex, in toto partem contineri, quod & Arnobius lib. 2. aduersus genres. In totot enim pars est, non totum in parte,&uniuersitas debet attrahere portiones, non portionibus uniuersitas applicari. In plerisque etiam iuris articulis idem in parte, quod in toto iuris est. Itaque Marcianus '. Quod remota lege Falcidia in totum iuris seret, hoc idem sere ait in ea parte quae lece Falcidia constitueretur. ζ -- . AD L. CXIV. Paulus libro nono ad edictum.
In obscuris inspici solere quod verisimilius est, aut quod plerunque
seri solet. In contractibin testamentus quid eis dubi , quod ea verisimi, i eitur.
l E hac lege diximus in notis ad i. s. Semper in obscuris. s . Itaque hoci unum addam, accommodatissimum huic legi exemplum desumit posse exi si pactum s. in s. r. de probat.& ex l. iuristentium.*.quod sere.z de pactis.Vbi ait,quod nouis lima parte pactorum solet inseri, stipulationis potius quam pactionis loco accipiendum esse, nisi contrarium specialiter probetur, proinde nasci ex stipulatu actionem, hoc ideo quia ut hac nostra regula continetur. In dubiis inspicimus quod plerunque fieri solet, solet autem pactis adhiberi stipulatio' Non mod autem in pactis aut contractibus si quae dubi- - 'ata ratio inciderit spectamus id quod veris milius est,uerum etiam in testamentis, ut in hac specie, Cum vir uxori quandoque liberos habebit fundum legat,si mulier diuortio facto alij nupserit, liberosque ex alio procreaverit, deinde so
Iuto secundo matrimonio ad priorem maritum redierit: quaesitum est,an expleta conditio videatur,ita ut mulier legatum consequi possit: Iulianus ait ex- , ι μην is pletam conditionem hoc casu non intelligi, quod testatorem verisimile non est de iis liberis sensisse,qui se vivo ex alio suscepti fuissent. Ait lex,i N os scuRis m. obscura, dubia, & ambigua idem signant. Cnrysippus omne verbum ambiguum natura esse. Diodorus autem nullum ambiguum, sed obscurum esse dicebat ut Gellius notauit . Hae sophisticae verborum subtilitates a iurisconsul qintis,id est a veris philosophis non admittuntur.
AD L. CXV. Paulus libro decimo ad edictum.
Si quis obligatione liberatus sit, potest videri cepisse. Non potest videri accepisse qui stipulatus potest exceptione summoueri.
HAMc legem explicauimus in notis ad i. non videturi 3. s. hoc tit.
AD L. CXVI. Vlpianus libro undecimo ad edictum.
Nihil consensui tam contrarium est, qui ac bonae fidei iudicia su
308쪽
stinet, quam vis atque metus: quem comprobare contra bonos mores
est. Non capitur qui ius publicum sequitur. Non vidcntur qui errant
consentire. ne restritutisne in integrum ob vis, eius aetatis usti erroris absentiae Gusu. Vius capitis,ut ex ipsius inscriptione colligitur, prima pari pertinet ad edictum de eo quod metus causa,fecunda vero, ad edictum de minoribus. Vtriusque autem edicti, ut & caeterorum quae casus alios in integrum restitutionis continent, Interpretationem Vlpianus libro xi. &xta. complcxus est. Ac primit
plurifariam praetorem hominibus vel lapsis vel circumscriptis . .. .. ιη subuenire, siue metu, siue calli sitate ', siue aetate, siue absentia, siue per status
initis e n. mutationem,aut iustum errorem in captioncm inciderint . Cui cogruit quod Paulus libro 3.sent. tit. .ex quo eat. Σ. desumpta est, ait his verbis. Integri resti- ei red . tutionem pr. etor tribuit ex iis causis, quae per metum, dolum,& status permu-ε σ tationem & iustum errorem, & absentiam neces lariam & infirmitatem aetatis - '' resta essedi euntur. Sane quod ad n ouendas actiones attinet, cum non Vide e .is , L antur consentire qui errant', nihil mirum est restitutionem in integrum avo .Sar . Praetore indulgeri ob iustum errorem, cum in omnibus negotiis contrahendissi error aliquis interuenerit nihil valeat quod actum est quia nihil sit consensuid tφρὸν re tam contrarium quam error, qui imperitiam detegit , qua de re diximus ad rem. infla. l.id quod nostrum. xi. s. ubi etiam de legis huius initio nonnihil tradidimus - --..ί Denique si errore facti, in cuius interpretatione plerunque prudentissimi quiq; e LMm- labuntur& peccant' plus petendo aliquis formula exciderit, a Praetore in inter σμ' rum restitui solet , nec enim consensisse videtur qui errauit, ut etiam non Videtur fassus esse, nisi iuris ignoratione peccauerit h. Qui facti ignorantia quid confitetur non modo apud praetorem, sed multo etiam magis apud priuatos e P. z. d. quoscunque, pro consessis non habetur, ut in hac specie quam in libris Dige -
, florum Scaevola ' proponit. Cum Lucius Titius Seiorum debitor decessisset, ... M.,... hi Publio Maevio persuaserunt ad eum hereditatem Lucij Tiiij pertinere, seceruntque ut Publius Maeviusquamuis ad eum ex hereditate Lucii Titi j nihil
peruenisset, epistolam tamen siue cautionem in eos exponeret debitorem se esse quasi heredem patrui sui constentem , qui etiam ei chirographo addidit, eandem ex qua Lucius Titius debitor fuisset pecuniam in rationes suas peruenisse. Quaesitum ait Scaevola cum ad Pub. Maevium ex hereditate Lucij Titii nihil peruenisset, an exscriptura proposita iudicio de constituta pecunia conueniri posset,ipsque utilis esset doli exceptio. Respondit autem non esse necessariam,qubd nec ciuilis eo nomine actio ulla, nec secundum ea quae proponerentur de constituta competeret quamobrem usurarum nomine quod ex causa suprascripta Maevius dedisset, condictione indebiti posse repetere. Ex quibus intelligitur consessionem errore factam non noceremec enim consensisse qui errauerit intelligi. Similiter si cum a te pecuniam peterem,eo jue nomine iudicium acceptum esset,Alsd mihi persuaseris eam te procuratori vel seruo meo soluisse, coque modo consecutus sis ut consentiente me absoluereris, ita mibi succurri potest per in integrum restitutionem, Ut possim ex integro agere, S si
309쪽
, i, AD Ti T. DE DIVEM RE G. IVR. ANT. 11,
sebiiciatur exceptio rei iudicatae, replicatione uti possim, quod & tu dolo seceris, & ipse cum errarem non consenserim, Ut Paulus quoque libro x I. astens de restitutiomb. in integrum tradit Similiter quod falso tutore auctore oesu h Leum a uerit,eius restitutionem in integrum praetor se datum pollicetur, si id actor leno rauerit.Εdicto itaq; sebuenitur errantib.&ignorantibus, n6scientibus,ut e Elth. x li Paulus S: Vlpianus tradunt. Sane venia dignus est qui iusto errore du-
usi i quid secit . Ait lex,co NfENavi, id est voluntati, S: ideo qui metu coa- Σ1' heuditatem acquirere velle non intelligitur,qua de re disputatum est sintilius ad Ia . r. hoc tit. ideo qui metu illato rogat, non tam rogat quam impςrat,qui metu perculsus promittit, non intelligitur voluisse obligari, cum id sponte non secerit,ut illo casu qui his poetari tali uissimi versib.continetur: Musi me tonsor cumsricta nouacula supram, Lia ''
Fromit , nec enim rogat illo tempore tonsor,n. iatro rogat, res eis infera a timor.
Merito igitur imperatores ea tantum Archiatros accipere voluerunt ' quae is i MEM. fini inerrent pro obsequiis, inon ea quae periclitantes pro salute promittunt. νι tris Merito iuristonsultus in hac specie cum medicus, cui curandos suos oculosqgi eis laborabat commiserat, periculum amittendorum eorum per aduersa medicamenta inserendo compulisset ut ei possessiones suas contra bonam fidem aeger venderet, respondit, aut praecepit portus hoc modo, in ciuile factum Praeses prouinciae coerceat, remque restitui iubeat. Caeterum si voluntati vis& metus est contrariu electioni etiam contrarium esse consequitur. Quam . obrem Seneca , Cum eligendum dico cui debeas,Vim maiorem & metum ex-
cipio, quibus adhibitis electio perit. Sed uiri quoque nihil tam contrarium &inimicum est quam vis,ut postea ex Cicerone docebimus. Ait lex,TAM coNTR AR I v M. Eo fit ut cum venditio, locatio, societas bonae fidei sint,&consensu pudo contrahantur atque consistant', per vim vel metum mortis aut crucia- o momniatus corporis extorta venditio resoluatur'. Cuius rei hanc rationem reddit imperator', quod malae fidei emptio irrita sit. Ait lex, soNAE M DEI ivnICIA. L .cte.c.
Sustinet etiam ea quae non sunt bonς fidei, sed stricta quamobrem donationis transactionis, stipulationis, vel cuiuscunque alterius contractus obligationis se M . Lextortum per potenti an ut metu mortis,aut cruciatus corporis& verborum C ri terrore instrumentum,ratum non habebitur'. Ait lex, Qv A M vis. Inde idem β' Vlpianus eodem libro x i. auctor est, in edictis antiquis olim vis fieri mentione mb. consueuisse propter necessitatem impodatam contrariam voluntati .Vim aute ε ι
in hoc edicto accipimus, non ea qua magistratus intulit scilicet iure licito, S: i is 11.Lsi iure honoris quem sustinet , sed eam quae aduersus bonos mores fiat, ut ideme em libro tradit'. Hanc vim comprobare contra bonos mores est, uti de is c u metu postea traditur hoc in loco. Quid ita Quia vis contraria est iuri M. - δε
Tullius pro domo sua. Quid si per vim tulisti tamen ve lex estZ aut quidquam iure gestum videri potest quod per vim gestum esse constet 3 idem pro Sestio. ν ι si τὸ Atque inter hanc vitam perpolitam humanitate, & illim immanem nihil tam VT
interest quam ius atque vis, horum viro uti nolimus altero est utendum. Vim volumus equnguitius valeat necesse est, id est iudicia quibus omne ius conti-
310쪽
i O PETRI FABRI L C. ; COMMENT,
netur. Iudicia displicent, aut nulla sunt vis dominetur necesse est. Idem p ro 'Caecinna, quo iureJ sublato, non solum pars aliqua iuris deminuta, sed etiam vis ea quae iuri maxime est aduersaria, iudicio consi mata esse videatur Sc. & paulo post, nec iuri quidquam tam inimicum quam vis, nec aequitati quidquam tam infestum est quam conuocati homines, Sarmati. Ait lex, MYTvx z -a- Metum in hoc edicto Vt acciti oporteat idem auctor eodem libro exponit . . Ait lex,NON C A TvR, de ideo no restituitur in integrum quasi captus. Quod sic demonstro. Minoris xxv. annis fragile atque infimum est consilium &multis captionibus suppositum, multorumque insidiis expositum. Et auicilium praetor edicto pollicetur,&aduersus captiones opitulationem, ut nostes, μι.iau. Vlpianus eodem in libro scribit'. Ius autem commune est v ex epistola i JAdriani diuidatur inter fidei utares actio' qui modo soluendo sint '. Quod si duo Q inter fidei utares actione diuisa quidam soluendo esse post lite contestata dea Gmiseri s. sierint, ea res ad onus eius qui soluendo est non pertinebit, nec auxilio anatis L ἡ . defendetur actor. non enim, Ut Papinianus etiam tradit, deceptus videtur qui . m.vis iure communi usus est , cui omnino assentitur Vlpianus noster cum ait, trinon capi , qui ius publicum sequatur,& Zeno imperator cum ait, non viderio Lia . c.d. circumscriptum esse minorem, qui iure sit usus communi'. Ex quo sequitur ut uamuis a minore praedia sine decreto magistratus atque auctoritate cura e. I toris ne sponsaliorum quidem gratia nari,atque adeo alienari possint Α, aia tamen cum ius commune sit sponsaliorum nomine data non retrahi, si quae T c. p.δ res Π O es curatore praesente donatae fuerint a minore sponsaliorum temia aeris onat. por obtentu aetatis non reuocentur . Similiter qui sponte transegit de fideicommisso,licet minor sit, attamen spacto tali consenserit, non restititetur quassi Da. circumuentus suerit qui ius publicum secutus est . Illud non est omittendum,
ii , a. i. quod de minoribus dictiam sit ad maiores quoque trahi oportere, quibus lapsix . &circumscriptis aliqua ex causa subuenitvry, qui etiam capti dicuntur&de i ,. r.et pM . Denique is qui rei p.causa abest in aliqua re laesus non restituitur, in qui=- es i. i.et etiamsi reip. Causa non absuisset damnum erat passurus', nee enim eaptus vi ex quo. μα. detur qui ius publicum secutus est, quod&sequi deberet etiamsi Rei p. causan . non abfuisset. Ait lexnv I ivs PusLICvM SE vi T vR,ut puta cum in emendo, T. ex quibus & vendendo, in conducendo,& locando concessum sit naturaliter quod pluris' sit minoris emere, quod minoris sit pluris vendere, & inuicem se circumscri-
Mi. n. bere , minor qui hoc ius publicum secutus suerit, non poterit quas eaptus 5e et ii .. circumstraptus in integrum restitui:nam ut apud Vlpianum nostrum eodem
' ' x1 Pomponius refert, naturaliter licet contrahentibus etiam minoribus se ι- circumuenire . Is quoque non restatuetur ciui se captam dicet in emendo sbi,..thisi' rem necessariam licet mortalem, adeundo locupletem hereditatem, licet satoniso. contingere possit ut subito hereditas labatur, insulis puta exussis , seruis sugientibus fundis chasmate pereuntibus. Ita igitur minor qui sobrie rem suani administrans occasione damni non inconsulte, sed fato accidentis velit restitui, non restituetur in integrum, non enim captus videtur, nec euentus damni re-- ιιμοῦ. I stitutionem indulget, sed inconsulta facilitas , quae omnia eleganter Vlpianus..ti in eodem lib. xi ad edictum disserit'. Ait lex, NON vin 1NTvR uvI ERRANT ---ι. coNfENTIRε. Et ideo si quis facti errore d uctus, cum ex causa empti aut con ducti,