Valentini Naibodae Astronomicarum institutionum libri 3. Quibus doctrinae sphaericae elementa methodo noua, facili, & ad captum Tyronum aptissima traduntur

51쪽

euod enim,uerbi grati maiores olim tantius runt, in quattuor numeria proportione sibi mutuo corre*odentibus, extremorum supputatio- .em mutuam,idem pland ualere oe posse, quod mediorum inter se multiplicacio ualet et efficit, id iam quoiue non minus uel plus uerum fal- fumue dicier aut inueniri potest 2 iunioribus. Idem nobis dicere licet de omnibus aliis Geo metricorγm est Arithmeticorum o musicorκm conclusionibus : qus res aliter sese habent in astronomia,cuius conclusiones olim a maioribus positas,d iunioribus plerumque uel omnin Uubinas uel immutatas uel exactius perfectas limatasque uideas: cuius res euidens O omnibus satis notum exemplum, praestant nobis diuersa

Uronomoru pronuciata de anno solari uertente,quem Alphon i minorem quam Ptolemsus fecerunt: nostri uerosecuti artifices, insqualem sibi ue minimὸ semper consentientem esse,aliasque maiorem alias uero minorem fieri pronunciant. Similem ferὸ in omni s aluis astronomorum coclusionibus uidere licet artificum diser pantia, quae in Arithmeticis Geometricis et musicis pronaciatis,omnino nulla reperitur neq; reperta est ne ; reperietur unq.Non caret igitur pHlosophia,quod miratur,cur de artibus mathe maricis solius Afronomie theoremara inuenia-

52쪽

empla clarius loquamur, eur quae psi ci derriquetri trium angulorum duobus reais ex quata magnitudine, eque id genus aliis figur ram numerorumque proprietatibus enuntiata theoremata ad nos transmiserunt, stata sempermaneant,neque ullam penitus iuniorum limam admittant:quae uerὸ de anni quantitate, de m

dijs planetarum motionibus O periodis , de obliquatione signiferea, de permutatione aequin Giorum troparumqucio sexcentis aliis str nomia pronunciatis scripta reliquerunt, δε- τὸ omnia reperiantur temporaria, subindeque aliam succedentibus temporibus castigationem

Tequirant. De nostra aetate multi authoritatem numerorum Alphonsi defendere uolentes, multis milleque modis variatis adiectivis o ablatiuis particulis insunt, ut costaret incompetenti fundamento perperam superstructus abacus. Iam uerδ, si astronomorum pronunciata simpliariter pureque perfecta O absoluta proferri nequeant, non iniuria haesitant, cur O quomodo astronomia posit aut debeat haberi in numero artium mathematicarum, quarum propria est me perfecta O immota scientia: cuius haesitationis exolutio non caret philosophia. Item si mathematitarum artium subiectum genuinum,

est inaspectabile, O quod a materia separatum, propriὸ disputari σ demonstrari desiderat, Oc a iterum

53쪽

iterum qu4ndo usus uitae postulat, sensui patenti

materiae coaptari copularique potest:non imme- rito quis dubitauerit, quomodo rursus in choro mathematicarum artium possit permanere astronomia, cuius obiectum est caeli corpus ocu- Iis aspectabile, quod a materia separatum nullo modo cogitare conuenite et deque uero facilὸ quis ex tota philosophia sumpserit problema, quod sit uel magis arduum uel consideratione , dignius, quam illud,utrum prisci et maiores, qui longitudine uitae pariter at ingenii magnitudine, sapientia, ct circa totam rerum naturam perscrutandam diligentia, in immensum praestabant succedentium faeculorum hominibus, quema modum omnium aliarum mentiarum, artium Oprofessionum o 8 maiorem rationibus necessuruis instructiorem,ct denique ab experientia longa firmiorem habuerunt habitum, quam qui iam capiatur a timoribus, breuis uita par-isique ingenii O ignauis hominibus , ita etiam astronomiam, quae omnium corporum coelestium motus, modis ineffabilibus perpetuo sese permutantes, scrutatur, habuerint uel potuerint habere notiorem,aut propius ad perfectionem absolutionem ue perductam, quamnestra aetas habeat aut habere possit' ut iam nihil dicamus de aliis minus creditibus, quae mouent, ueluti,

virum Aegyptii ueteres sapientes ac diuini ui-

54쪽

ri Bablonis ue prudentes, arrem astronomia posseder ni merὸ perfectam statisque conciti

jam pronunciatis, aut etiam theorematis subsantia aethereorum orbitim ita uerὰ cohaerentibus O adiunctis seu consentientibus, quema modum,uerbi gratia, triquetrus nostrae mentis orthogonius ueraciter inest oe adiungitur huie triquetro, quem diuina alicuius artificis ars,in adamantina materia subtiliter elaborauit e cuius haesitationis partem aientem asserentibus, facilis aderat lapsus in aliam opinionem longὰ deteriorem de Opothesibus astronomorum penitus ab arte remouendis. Qui enim circulos orbes,ad quorum conuersiones , ipsa quoque βι-dera circumvehi communiter creduntur, materiae calorum esse concretos, totiusque aetberctfastematissubqfantiam constituere , credebant, proximum erat, ut hypotheses astronomorum, quas a materia coeli separatas esse pariter aeab apparentiis plurimit m discrepantes sentiebant, tanquam fugacia chimera simulachra, nulloque sudio digna putarent. Vnde non inutiliter hic quaeri potest, utrum hypothesibus, an uer ὀ aliis potius causis debeatur, quod conclusiones astronomorum inueniuntur imperfectae, neque posint ab homnibus ad puram aliquam scientiam O absolutam cognitionem promoueri: quamuis innocentiam hypothesium hic uidere,

55쪽

quam duas no ita magni mometi res, quibus fata labatur, qui Dpotheses extra uera culpa uituperabant. Ac primo quidem, quia perperam persuasum babebant, hypotheses astronomorum pDsico coelorum I 'stemati ita ueraciter cobarere, quemadmodum simulachrum hominis ue- inest Corisco ct congrui esse necessarium, id quod non est, raroque contingere potest. Deinde errata multorum,qui coelestia phsnomena salnare o excusare uulentes, magnam circulorum orbiumque seuperstuorum molem fructra intro duxerut,dederut occasione,ut simpliciter omnes astronomoru hypotheses, etiam eas, qua ad arte repurganda maximὰ faciunt et ad omnem sensui patentem errorem omnino excludendum apti ssimae esse sentiuntur, dicerentur penitus ab arte procul proiiciendae,tanquam astronomicae impe

fectionis causaesed id quoque no recte fieri haud est oblicurumsiquidem benὰ sciunt O interjunt

omnes,neque Dialectices praecepta ideo esse tollanda ἡ medio, quod quidam utilem disserendi facultatem Iutilium logomachiarum turmis obruisse reperiantur. Tales narus enormes in arte Ia us,nonsunt i arum Dpothesium sed potius artis illius professorum, qui earum numerum iustum coclorumque apparentiis excusandis aptum deligere nequeunt sicut nec Dialectices es con

56쪽

oso,aut peregrinaru disceptationu superstui

ras, aut necessarioru praceptoru defectus,et bis ilia errata, quae propria sunt eorum, quibus artem rectὰ tramre iussumque artis conclusionum numerum sumere negatum est. In finiuer sum enim ct in omnibus disciplinis, decet nos nostroiscere,sed potius correctioneo oru, detractioneque superstuorum O sussectione deficientium,conformare,methodum: Ese enim aliud tollere uiam, aliud obstaculis impeditam e purgare,aut per ambages incedentem dirigere. Ergo quemadmodu in antiquatis terrarum uiuquibuspars quaepiam est uel lutosa uel lapidia ιus sentibusue impedita, uel moleste ardua, vel periculosZ prona, uel feris obsessa, uel propter magnitudine fluminu invia, uel loga, uel aspera,

qualiter se B abebant olim omnes in Italia uia , quas Traianus ille dirigere uolens, non sustulit sed refecit, quae quidem earum humi - ae lutosa partes erant, lapidibus sternens, aut editis aggesionibus exaltans, qua sentieο- Doe a erae erant,eas expurgans, ac flumina quae transiri non possent, pontibus iungens, ubi longior quim opus erat via videbatur, aliam breuiorem excindeni: sicubi uero propter a duum collem difficilis erat, per mitiora loca d

flectens: iam si obsessa seris uel deserta erat, ab illa transferes, ae per habitata ducensitum aspe

57쪽

ras complanans: ita quoque circa doctrinam a fronomicam,cuius sinceritatem, multis super fluorqm ct ineptorum aeq-ὸ ac insuspicientium simulachroram portentis, in chimericiam πολυμ Osii γωσέν distrahi impediriq' sentimiis, expedie-dam repurg indamq; o ad genuinam eius plicitatem perfectionem pro viribus humanis quam proxime perducendam ,si qui sapere. Dolent, omnino decens fuerit, eos bicsuae sagacitatis magnitudinem ostendere, non hercle h7pothesium totam simpliciter substantiam procul ab arte proiiciendo id potius earundem superfluam is ineptam molem ingenio 8 demendo, uitiaque castigando, o deniq; numerum ipsorum quim mimmu,ct tamen ad reddendas causas eorum, qua in coelo apparet,aptum fuscientem ; deligendo, ut quo simplicior, eo quoque

Merior faciliorq; ars euadat. Ad hunc modum si ad astronomi e perfectionem et facilitatem co- tendant, alios que ad idem faciendum hortentur, ea demum consilia uere logica, artique insano monstryrum pondere comprcsse, tantum profutura quis iure sperauerit, quantum obsunt alia, quae hypothesibus omnibus omnino ct penitus sublatis, nullam amplius faciunt viam re-

liquam, qua hominibus ad coelum patere possit' aditus IVon enim natura hypothesium, sed imbecilitas eas tractantium,asronomica disici-

58쪽

P R. I M' V s. II- ρεις defectum perfectionis adfert. Praeterea ipsum quoque Astronomiam concernens subiectum, quod quidem est caeli corpus a spectabile, habet ingenium O naturam huiusmodi, hi non nisi caliganti sensui pateat, cui nulla potes Uignari merὰ perfecta cognitio: intellectum uero,

qui solus ct quidem in suis sibique proprijsse

paratisq; a materia sexsili subiectis, ueritatem perfectam uidet O dijudicat, penitus ita pro

e ut excludat O arceat, ut de coelorum permutationibus localibus no multo plus posit intelligere, quam ab oculis denunciatum acceperit, quemadmodum praeclarὰ Platonis Timeus memorat. Quod si itaque cui ueras imperfectionis astronomicae causas persequi liberet, hic potisi mas earum inuenerit, nudas autem uerd in genuina Dpothesium natura.Sed noscio,quid mouerit eos, ut priscorum quoque obseruatioves projcere suaderent isti a quibus artem repurgaram cupiebant, cum huiusmodi consilium non ad artis huius aedificationem aut limam, sed ρο- tius ad eiusdem ruinam ct crassos errores admittendos plurimum faciat, eo maxim/, quod per rodica siderum conuersiones tanto semper

magis ab Vressi crassas musa, ad seu btilitatemo perfectionem accedant acuanturque, quanto pluriumsecutornm temporibus inter sese diasuerint obseruationes, quarum respectu cou- uersiones

59쪽

uersiones astrorum examimeri exacte ue constitui desiderunt: ct econtrario tanto patentiores irrepant nobis errores, quo paucioribus anuis obseruationes illae conclusae fuerint. Verum enὶm uero, si a causis astronomicam imper- DCtionem facientibus, ulterius progrederemur ad causas alias,quae uerὸ faciunt se conferunt ad hoc, ut si in arte astronomica non merd per fectas alsaltem pro uiribus humanis elabor tas atque excluilo errore sensui patente, ad puram perfectionem quam proximὰ accedentes conclusiones in lucem proferantur, longe plures, quim hic modo commemorari posint aut debeant, nobis moueri sentiemus haesitationes

graues pariter ac eruditione plenas, quarum

iusta disputatio long ὰ plus fortὰ contulerit utilitatis ad recta studia, quam nonnullorum, circa philosophia naturalem sapere laudemqAe acuminis aucupari uolentium, odiosis inutiles de commenticise oe nusquam existentibus oe ob id penitus imperceptibilibus rebus disceptationes,

ueluti utrum corpora animalium per resiolutionem fualem,transtant in materiam primam omniumque remotissimam, oe utrum animalium generatio aliquando coeperit, an ueto potius principio careat, quemadmodum ct motus naturalis, cui nullum principium asinari posse disputabat Aristotelas. Ego vero demiror ip

60쪽

Drum stuporr,ut qui toto uitae curriculo Ariastotelica uoluentes uidere nequeant, qμα prolatis rationibus necessariis asserta certo ue cognita haberi uoluerit, O qua de rebus humanae rationi inaccesis O incognitis probabiliter in alteram partem di putata reliquerit. Resplenὰ cognitas certo asseueramus ac prolatis rationibus necessariis demonstramus. Prob biliter uero disserimus de rebus obscuris abditis captumque humana rationis excedentibus,

tit sunt.dssutationes aristotelis de principio fineque muadi, de numero substatia ue orbism, quibus athereus'stem coponitur, O de id genus aliis rebus obscuris, qμas humanum ignorat ingenium. Vnde qui probabiliter disputatis e quam demonstratis applaudetes ,suaru disi ptationu tam infirma fragiliaq; fundameta po-mιt, eos isne uehemeIer errare,et ad opiniones

rerum incredibilium deuenire,necessum est.Fo eundus enim est error, ut qui a paruo tenuique principio exiens, in immense crasitudinis di fundi soleat turbinem . Traterea, non omnium animalium prima generatio, qualitatibus elementorum caelorumque potesati tribuenda est,

meque id Aristoteles sentiebat :sed potius cc lorum motui pariter ac facultati seu magne potentiae, seminibus adiunctae, quae perinde a pri-μο motore primam duxit originem, sicut sa prima