Valentini Naibodae Astronomicarum institutionum libri 3. Quibus doctrinae sphaericae elementa methodo noua, facili, & ad captum Tyronum aptissima traduntur

71쪽

tenerationis circulum in aera aquam teramque redire:quin o ipsa corpora mixta,quae ex elementorum concretione extiterunt, poll-quam.aliquamdiu durauerint, rursus in ele menta reseolui,oculis cernimus: est ; recte dictua poeta de natura omnium formaru nouatrice,

deque malua hinc inde continenter ruente commutatione elementorum:

Qui quanquam spacio dissent:tamen omnia fiunt Ex ipsis , O in ipsa cadunt: resoluta ue tellus

In liquidas rarescit aquasae atur in auras Aeraq; hvmor habet .depto quoq; podere ruria in superos aer tenuisiimus emicat ignes. . a Inde retro redeunt demq; retexitur ordo. i.

Ignis enim densum spissatus in aera transit, Hinc in aquas: tellus glomerata cogitur unda. ec Jecies una cuis manet,rerumq; nouatrix Ex alijs alias renouat natura figuras. De situ corporum mundi inferioris,&quomodo terra aquis innexa unum opacum naturae globum faciat.

Cap. v III. Rr Da uulgus terram plana esse deinferna parte , infinita erasitudine flub- inissam,injblidis aliquibus mundi fulcris quiescere imaginatur. Sed ratio docet,eam cu inne-

72쪽

deis aquis,primum azris inde luise AEtherisq; ple- .no complexu circumdatam, tu medio mundo fiaspensam librar ut ignium elementum summundi sit, proximum spiritus, terram cum circumfluis aquis undique proximὰ ambientis. Sola autem terra de communi sentcntia philosophantivus ereditur in loco suo immρta conquiejicere, reliqua eandem cιrcumdante uniuersitate,existente tota secundum locum mobili eidemque undique innitente, excepta aquarum mole, qua uanis hiatibus infusa, terrae non omnifariam circumdari saltemque per interualia inneoti, cernitur. ae enim ut ab arub; ente aere sic quoqse ab

aequis terram undique continenterque circumfundi opinandum est,sed ita, ut aridae partes atque tu hinc inde patentes insulae , fluctibus interiectae,sb salutem animaliuis, quae in aquis uiram degere non poterant, frequentes emineant. 'ut etiam ipsa continens, quim terrarum orbem ab Oceano prominentem uocant intelligatur esse quedam caeteris maior infula, utque tellus tota non nisi meatibus ipsius innumeris, cauitatibus iampli'mis,alueis longi mis, ct denique omnibus partibus dehi*entibus, circumfluo freto oppletis , absoluat densam O opacam mundi pilam mediam. Talem quipρὰ figuram habere

terram cum circumfluis aquis necesse est, qualem umbra ipsius , ostenditi uecti bus Luna- ribui

73쪽

ribus, ubi deficientis Lunae partes o curatur, fece untur d partibus eius lucidis, absoluti circuli circinerentia,conum umbrae telluris circumscribtnte. Non est igitur plana, nec resiar oblones columnae teres aut conica alia uesi=rae quoquo modo d globo distantis: neq; inferam partem ad infinitam crasitudineur demittens. De sublunaris mundi Geometria. Cap. I X. O R R ob in telluris pila, quam ab aquarum terrarumque mi tuo nexu confici dicimus. etsi superficie tenus pires forsan aquae ac aridae appareat: tamen aquam ad dehiscentes partes relluris explendas aptam, comparatione terra modicam esse conuenit. Ree audiendi simi peripateticorum quidam, qui uniuersam aquam decies tota terra maiorem prodiderunt . ex eo quod Aristoteles dicebat, in transviutatione lem torum ex aliqua parte terrae, deceaqua-νum, centum aeris, mille ignis partes hi reso lutione fieri, coniecturam capientes. Imaginan tur autem terram non quacunq; parte ab aquis exertam, sed instar cauernosi pumicis innatan tem oceano quadamtenus prominere, infernduero magna ex parte irrigatione aggravari,

Eitatem

74쪽

intatem aquilibret, atque aliud esse eretrum grauitatis, aliud centrum magnitudinis. Sed falluntur Geometrica artis ignorantia, nescien res, quod neque septies aqua potest esse maior, Ni aliqua pars terra secaretur, nisi tota centrum grauitatis euacuaret, daretque locum aquis xanquamse grauioribus. Si enim totius molis,quae ex solidae terra fretoq; liquido mu-τua connexione existit, diametram, solius terrae solidae diametro ponamus esse duplarem, perspicuum est, pilam circumscriptam diametro molis totius, o piarem iore pilulae aquis penitatus immersae, quae diametro solidae seu siccae te

rae circu scribitur: quoniam 'bara, si inter se

is arentur, triplarem habent rationem suo rum dimetientium: quo escitur, ut quae in longitudine duplarem rationem custodisint, ea se- cundum potetiam,hoc est, cum P propositis loni studinibus descripta qνadrata, aut circuli lo- gitudinibus eisdem eincunscripti, inter se conferuntur , euadarit quadrupla, octupla uero, si spherae longitudinibus illis circumscriptae inter se tonferantur. Vndesi ex ambobus inferioriai bus elementis, dico ex arida oe aqua constatus sobus,oct laris est solius terrae globulo, mal nifestum est, ct circumfluam aquam siept es fore

maiorem,quam esse s init terra, quae interim to- ra aquis circumfunderetur,mbit rei:nqties ari- '

75쪽

ttiruam maiore, quam totius duorum conexoruelementorum molis semidiameter, O denique centrum grauitatis ,4 terra penitus euacuatum

non amplius in terrestri corpore cogitari posse aut accipi, sed potius in liquenti oceano, ut quiprssertim etiam terra sit ponderosior. Quibus

alui dis oppositis, facilὸ possunt euinci, si qui

/ aquarum molem,mole terrena, septies maiorem se putent, tantum abest,ut fidem aliquam me-reuntur, qui decies maiorem esse aquam quam terra tradunt. Quapropter commenticio centro magnitudinis contempto, terram terraque cauerius innexam aquam mul um centro gra uitatis innitentia, opacum natura facere gla-bum, sentire decet, praesertim cum inter centrum grauitatis O centrum terrena magnitu dinis, nihil interesse,etiam experientia manife- ὸ doceat. Si enim solida terre moles fluctibus aquarum innataret, ux tradunt, non secus ac spongiosa pila unda innatat, tunc ab Oceano expaciata terra,non admitteret interna maria

uallisiimosque simus, semperque continus aete-Yetur abscessu: et similiter a littore oceani cois tinenter cresceret absit profunditas, quod a sum esse iudicant insulae ae scopuli, nauigantibus longius progresissubinde occurrentra.

76쪽

- Esto CD totius duorum elementorum, dico terra 3quarumque molis diameter, quae duplaris esse conspicitur terra: diametro CB. Ita clarum fili quod CD circulus 'u druplaris sit circulo CB: ' similiter quod tota sphaera seu globus C D octuplaris tit innexae sphaerulae C B . Unde liquet, quod circumfusirum aquarii mol falcata BD, sit septupi rix innexo terrae globulo C B. 'ui undique fretu circum tui us, nihil relinquit eminentis aridae: a sed egregiὸ sellii utur in scholis fabulatores, qui circus uam aquam decies ma-ψrem esse quam sis solida terrae pilui upponeote Ho-

firmant

77쪽

armant magnum terrarum su carum orbem ab exertum , qui seruiat habitationi & quieti terrestrium inquo aere volantium animalium. Similitetr autem patet eorundem fabula, quam commenti sunt circa terrae magnitudinis & grauitatis centrum, quorum illud, scilicciccntrum magnitudinis, resert tigmini A, quod iconuexitate terretiri ubique aeque dii aς : hoc vero, nempe centrum grauitatis seu aequilibris punctum , ὰqso loca duorum elementorum moles instar librae d pendens in neutram partem declinet, putant nueniri

posse in linea signis A & B interiecta, cum tamen ibi reperiti nequeat Jed potius in lint a BD captari debebat, siquidem captandum esset, scillectin opacae duoru lementorii molis parte aquosa, & propter copia humoris praepoderante,multoq; in profundiore abyssb, si

ctia dccies maior cset aquaru moles mole terrena &c.

eorundem peripateticorum opinione long/ maius existit. 'ream molis elementortim omnium quattuor dimetiens , dimetientem telluris seu globi, quem ex mutuo nexu duorum proximorum elementorum enici modo dicebamus,tricies . ter Immmum complectitur , ut traditum est a 'tolemaeo: sed secundum arbitrium accuratioremque recentium artificum harum distanti rum taxationem,plus quam ter o quinquagies suoniam ergo, ut praedictum est, spharae, si in-xer se comparentur,triplarem habent rationem eius rationis,uam ipsarum dimetientes inuicen,

comparati culiodiu ut: idcirco memoratam ra

78쪽

quattuor elementorum uastae molis,dimetientes obseruatur, ter supputantes,seu quod idem est. Mumeros quibus continetur illa dimetientium ratio Jollud uel ut ii ocant tubice multiplιωntes,d reudemus certo, quato tota moles ele- Mentorum sit maior tellure, nempὸ talium par-rium 3 I937. qualiumglobus ex terra fretopaeompositus est una, secundum traditionem Pto- eὴnaei: secundum CVernici uero Ιη887 7.Itaq;xibit est quod tradui,dicentes, locum solius ari- . , norem 6se loco molis omnium quattuor siementorum, uicibus duncaxat, mide cemu' indecimis

. te liberis in orbes distributio,' pristi

tradebant. Cap. X. IV E numero autem et ordine orbium aethe-

olunt,quamuis pranent aut ores, oculi tamen nobis ηon nisi octo demonstrant: ct tot nume- ut Plato, Aristoteles, Cicero O tota anti quitas, nempe orbem fletiferum extremum Oubiectosq; ei meantium siderum orbes septem, ut manuumerata pila elementorum , nouem orbialus, instar corticum cepis sibi mutuo incumbentibus, rerum uniuersitas constet. Verba Cicero-

mssuper hac re haec/unt. 2 ouem tibi orbibus

79쪽

per potius globis, connexasunt omnia, quorum tinus es coelestis, extimus, summus irae Deus , arcens continens caeteros, in quo infixi sunt illi qui uoluunturβestarum cursus fempiterni; cui subiecti sunt septem, qui uersantur retro,

contrario motu atque coelum, ex quibμs unum

globum possidet illa, quam in terris saturniam nominant. Deinde est hominμm generi prosper salutaris ille fulgor, qui dicitur Iouis : tum rutilus horribilisque terris, quem Martem diacant. Deinde subter, mediam feri regionem Sol obtinet,dux ct princeps O moderator lumina

reliquorum, mens mundi CP temperatio, tantae

munitudinis, ut cuncta sua luce collustret crcompleat. Hinc ut comites consequuntur,alter

Veneris, alter Mercuris cursus:in infimoq; Orbe Luna radiis solis accesa couertitur: infra autem eum nihil est nisi mortinie ct caducum, pra-re r animos generi hominu, deorμm munere d*tos: supra Lunam sunt aeterna omnia. Nam qua es media o nona tellus, neque movetur O infima est,cr in eqm ferottur omnia suo motu pol dera. Eundem orbium numerum alibi contrario ordine enunciauit, sic: Docet ratio mathemati corum quanta humilitate Luna feratur, terram pen8 contingens,qnatum absit a prima Mercurii multo autem longius a Veneris. Deinde

Wlio interuallo di i a Sol cuius Lumine collu-

80쪽

Σχολιον. i stellarum In extimo coelo infixorum dextram reuolutio

Irari putatur. vliqua uero tria interuasta infinita O immrsa a Sole ad Marte, inde ad Iouis, ab eo ad Saturni stellam: inde ad coelum ipsum quod extimum atque ultimum mundi es. Systema maximarum mundi partium,

quibus totam irerum uniuersiitatem connexam esse tradiderunt communiter authores.

Saturni