장음표시 사용
141쪽
cRIBIT iuris autor Caius,in potestate nostra filios esse, quos ex iustis nuptiis procreamus: quod ius proprium ciuium Romanorum eZId quo, modo intelligendum sit, non omnibus constat: tametsi satis repertu id a pud autores facile sit. Nam cum id ius ad ciues Romanos tantu pertineat, sequitur,ut qui iura ciuitatis no habuerit minime filios in potestate habeat: sed poscius huiusinodi liberi uentrem sequantur.hoc magni mometi fuerat, priusqua diuus Antoninus statuisset, in orbe Romano qui essent, ciues fore Romanos. quamuis es ni in Romanis armis domitae essent nati ones, parerent in prouinciae: non tamen in his filii patriae potestati suberansinisi si qui parentes ius ciuitatis impetrassint. hinc quando' legimus,lus Quiritium sceminis suisse impartitum: quod non alia causa fiebat, quam ut ex eorum connubio nati,in patrum potestate ellcnt, haberenturm Romani ciues. ostendit id in Topica Ciceronis Boethius.quin ec ipse Cicero: Si mulier, insquit,cum fuisset nupta cum eo,cum quo connubium non esset,nuntiu remisit: quoniam qui nati sunt, patrem non sequuntur,pro liberis manere nihil oportet. uera igis tur sensit Accursus,qui Francigenas non habere filios in potestate tradidit, quod hi ciuitatis iura nunquam habuerint .non me latet, quantum nugaru hoc in articulo re centiores quidam insarserint: quas omitto,ne chartae dispedium seram.historiae uerissse, di ius ciuitatis adeptos.
i prius ad imperio Nomano gel ciuisse,nimiru a Goti his casptam,quam Gallias ipsas. Igitur I raci Scythica prius,mox Germanica natio,Maxisiniano Diocletiano , Impp. Rheno traiecto,in Nervi js ec Treueris consederunt: citid ab ipsis Imperatoribus impetrassent: ut in quodam panegyrico nisi fallor Mamertinus resert.De quibus intellexisse Ausonium crediderim in Mosella: Aruassi Sauromatum quondam metata colonis. Hi ec Salin dicti sunt, ut Ammianus Marilib.κvi l . scribit.& eoru lex,Salica: unde NSidonius: Salius pede,falce Gelonus.accidit deinde ut direpta a Gotthis urbe egios B nes Romanae,quae Rheno impositae arcedis Barbaris erat,eum ipsis hostibus,qui maxima multitudine aucti, flume trafire conabant,co uenerint, ut quas Romani tunc restinebat urbes,eas sibi haberet reliqua Gallia ipsis accederet: quaobre propulsatis populariter Gallis,Nranci eoru sedes tenuere,ut scribit Procopius: ec Hinc Francia diacta horsi rex Theudibertus,cum in Italia numeroso cu exercitu uenisset,ec Iustiniani duces, Gotthos , simul riligasset, minimexpositi tenax, retrocessit in Gallia: quod interpretatus est Iustinianus,tanqua metu suorum ducum fugisset: unde se Francicuappellauit.quo titulo uti nimis superbo indignatus Theudibertus, decreuerat cum exercitu in Thracia penetrare, di Byzantio bella indicere: sed id uotu isto propera mors eius frustrata est,ut Agathius scripsit.Igitur Galli ipsi item Franci, qui Treuis rora, Nerviorum loca tenuerulamperio Rom. paruere. At alii, qui tande traiecto tosta gete Rheno Fracis nomina dedere Romanoru hostes,suis solum regibus ceruices
summiserunt.risii quandoin Episcopum negante in Gallia dominatos lsi uel Hilarium suum legisset huiusmodi deliramenta effutire no suisset ausus: sed uerum est,quod cum Romae essemsaxeo illi Pasquillo astixum depraendi: Tandem maxime Pontifex galerum Pasquillo hoc tribuas tuo roganti. Si sensicines sudeam; marmor, Complures Qua .episcopos creari Iose me mage saxeos videmus.
Annotati duo errores in decretis Pontificum,ab ipsss autoribus commissi, ex Graecae linguae imperitia. c APUT XXIII.
'I B E T duos summorum uirorum errores, quorum scripta pro lege recol pta sunt, consutare: atque id citra uerborum ambitum, O veritas ipsa liusi tu simodi non egeat adminiculis, nos que quam plurimum a multiloquio abhorreamus In ueterum patrum decretis, relatum est Alexandri Pontifi cis huius nominis se di,quoddam responsum,quo dicitur duorum fratrum uxores m ianitrices
142쪽
tani trices appellari quasi eandem ianuam tenetes, uel per candem ianuam Intrantes. Qquam sentetiam, quisquis fuit,Isidorus omnino malus Latinitatis autor, in ed molos giis illis suis uisus est sequi. sed di j boni quam cuidenti errore: tantum resert incidisse in corruptos a librarijs codices. Modestini uerba sunt in titulo de gradibus assinita tis,ita legenda: Viri frater leuir est,apud Graecos δαὴρ appellat,ut est apud Homerii μ' relatum: lic enim Helena ad Hectorem dicit, , ωιο tire r. viri seror plos dicitur, apud Graecos HAM. duorum fratrum uxores Gν diculur a ud Graecos,quod ide Homerus uno uersu significat. οῦ γαλόων, --Cum igitur magis probi illi patres quam do fit apud Modestimim legissent, duorum fratrii uxores inareres dici,Graecam dictionem, quae in eoru codice catinis notis scripta suerat, Latinam existimauerat,ec corrupte scriptam: i inde non inateres,sed ianitrices legendum credideriit, quorum error eta carmine illo Homeri deptanditur,di. ω. quod intrelegenda st nobis repertu,Iurisconsulto restituimus.nemo enim unquam audebit proster se apud idoneos autores ianitrices eo significatu ossendiste: nisi is plane excors sit, di omnium indoctissimus .sunt qui has μυι iam uocant: sane duarum sorora uiriaelii, αλια nuncupantur. Alius cst Isidori error,NN I .distin.quo in loco ex cius autoritate resert Gratianus, Metropolitanos dici a mesura ciuitatu quod falsum est: cum μή ατολιρ Graece dic a sit, quasi matrix ciuitas quamobrem per οῦτα scribitur: cum si uera esset Isidori sententia saporat .κ per . ψιλον diccndum soret. Suidas metropoles
dici tradidit eas urbes, unde coloniae deduci e sunt: quoniam hae quasi coloniarum matres sunt.meminit ec in hunc senstini Thucydides.
E R T A T v n est uariis opinionibus inter nostros Doctores,quomodolis ec controuersia accipi debeat. 5c crebrior sententia uidet esse, ut controuersiam de re extra iudicium acta dicamus litem uero tunc dici, cu in iudiacio facta est contestatio.Sunt qui aliter opinentur, respondeant Q contrarijs tiargumentis: ut nihil est in iure,quod altercando non inuoluatur. Ipse proprietatem Vsermonis ex antiquis scriptoribus accipiendam duco: inter quos Cornelius Fronto in opere,cui titulum feci de nominum,uerborum p disseretiis: Lis,inquit nascitur: controuersiam pertinacia cffci .5c litigant homines, res in controuersiam deducitur:
ita controuersia partis crulis summae.ex quibus uerbis constat, proprid quo* litem dici antequam contestatio fiat: controuersiam uer3 potius post iudicium acceptum, quae sententia ex Digestis ipsis plerunt probatur: licet Iustinianus ec Rom. Pontilia Exffa in rub. ces in Decretalibus uocis proprietatem n5 obseruet. Caeterum N dubitatu est, quo de iudici modo intelligatur iudicisi: oc alii ni post litem contestatam solum esse iudicium.quam sententiam Isdori autoritate cofirmanti. Qui, rus, inquit, est exerceda u litiis Iocus, a fando dictus,sive a Phoroneo rege,qui primus Grecis leges dedit. costat aut fortis causa ege,5 iudicio. usa a casu quo uenit, dicitur: eii enim materia ec origo negoiqnondum discussionis examine patefac ia: quae dum proponit, causa est: dum discutiatur,iudiciu: dum finitur iustitia. uocatur aute iudiciu, quas iurisdictio: iustitia,quasi . . iuris status. uerba hec Isidori quam inepta, li falsa sint,nemo arbitror docius ignoratita in primis ubinam gentium reperitur sortis masculino genere, hoc in significatu nemo em ex antiquis hoc dixit: nec dubito, si Papinianus aut alii Iuriscosulti ita dici audiret, quin barbara uoce deridiculo haberet Mespuerent . sed ec elymus ipse nitristo mestor: fari primam produci seru corripit. A Plioroneo uero dicitu qui credam cum Phoroneus Argivi regis nomen id apud suos Argivos no obtinuerit,ut de suo nomine forum dicerenti ipsi enim dictit,non sorum: quin ς edi apud ueteres Graecos cum tributu significo,tum N alia nihil ad soru satientia. ut non parum mirer,PhilelphRalioqui uim eruditissimum maluisse Isidori ineptias quada oratione sequi,quam grauissimu autore M.Varrone: qui lib. l. letin.Latina, sorum dicium a serendo ait quod in eum locu litigantes cotrouersias deserant, sicuti negotiatores res quas uedere cupiat Sed te quod subsequitur dum discutitur causa,
dici iudiciu,aut aliter intelligendu est, quam uulgo fit: aut no satis recte opinor dicta,
l. i. f. dei stili causas.c. de transact.
143쪽
DIS P UNCTION VH LIB. II. 33sA quippe iudiciu etiam dici ante Iite contestata ostendit Iurisconsultus: qui ubi coeptuest iudicium ibi di finiri debere ait. quae uerba Bartolus,& alii ornes interpretant, ut fit coeptum a solius citationis transmissione. Igitur existimo Isidoru non ad uocabuli signincatione respexisse Ad ad res ipsis.quis em admittat, usam ubi discussa est disci iustitiam id certe no conuenit definitioni: nam ec proprie negotium discussum dicitur causa ut Bariolus di caeteri tradiderunt: cum tame Isidori uerba no satis id adsmittat.arbitror ital hanc fuisse eius sentetiam, ut causa esset uerbum generale, quod compraendat principium ne gotii, cu proponitur, ec cum quis deliberat, di proponit ut litigat: ubi autem ea discutitur,est iudicium.quod accipiendum est, no solum cum ipsum iacium discutitur, sed etia tractantur,quae praeparatoria dicimus ipsius discusssionis. at ubi iudicatu fuerit,dicitur facta tuli ilia quia tum ius suum unicuiqi est redaditum. nam ec si iudicium a iurisdictione dicitur,id c5stat, ante litis contestatione, ius c. gratum. Drisdictionem dici coeptam.Illud non omisierim, n5 minus quam Isidorum falli eos, qui Uiς dctet iurisdictionem no a dicedo iure sed a ditione,hoc est, dominio iuris appellatam pera i quam ridicule tradiderunt.N haec quidem satis. omium.
Quid sit pecunia erania,non heroia apud Iurisconsultum tit.de solui. c A P. XXV.
ERBI DII Scaeuolae uerba haec sunt, in titulo de solutionibus: Credistor obligata ar debitore pecunia ut alia die accepturus distulit: mox pecu nia,quia illa Respublica utebat,quali herosa iussu pressidis sublata est respo
di detrimentum creditoris non esse. uidendum est quid significet uox illa insolens herosa: ec ut mittam Accursit ineptias,cu ad ueteres codices cosugissem,des praendi Graecam dictionem corruptam circunferri: non igitur legendum est herosa, sed κανγ. significat eranos Graece mercedem, tum etiam collationem pecuniae uice cuiusdam tributi indictae, ἀπὸ ret id est, a contribuendo. autorem huius reicitant quidam Athenaeum. Plinius secundus uocis ipsius mentionem facit,apud queextat Traiani epistola in hunc modum : Amasenos concelsum est eranos habere, si ' tali collatione non ad turbas,nec ad illicitos coetus,sed ad sustinendam tenuiorum insopiam utuntur.ex his igitur constat quid Iurisconsultus intellexerit. Meminit es.sso vii 5c Iulius Pollux libro OctauO,m .M.
Restituta Graeca dictio, atq; declarata in l.uerbum,c.de insam. εc consideratum Lucae uerbum in Evangelio. c APUT πNVI.
ΜpERATORI s Gordiani constitutione cautum est,cum iudex causa non cognita accusatori dicit, G DA,siret, non idcirco eum notari infamia
dubitarunt aliqui de uocis ipsius significatione: Ac sciendum est ad hoc tra hi, ut significet calumniatus es. Vsius est haedictione Lucas in Evangelio:
neq; calumniemini,& contenti estote stipendiis uestris. deducitur id uerbum ab eo quod est ficos mandere. scribit Festus , apud Athenienses dictos sycophantas: quo niam cum fici essent in pretio,mulcta indicebatur his, qui eas auferrent: at qui alique accusaret huius criminis,sycophanta dictus,qui litem de re leuissima ordiretur. hinc coeptum est trahi ad calumniatores.N uiros nihili .meminit hoc significatu Aristoph. in Pluto, Teretius, Plautias,caeteri quapropter ridicula est Accursit interpretatio, nescio quid ex Aesopi labula asserentis. Graece autem legendum limo renas , non autem Latine syncophanta,indicio sunt antiqui codices.
I D E A M v s quid in iure ciuili sit perpetua edictum: cuius titulos atinordinem se imitari Hermogenes ait: & Imperator,mutari, inquit,& corris gi actio sonuenit, prout edicti perpetui monet autoritas.mentio huius
est ec mu locis.& sciendum est,edicta praetorii annua suisse, quae ipsi in albo proponebant: ud nagistratu suncti suissent, alius succedebat,qui noua ediscta proponebat.sic ius uarie dici solitum: quod cum ambitiosis praetoribus malvis
144쪽
ciendi ansam praestaret Iege a Cornelio lata cautii est,ut praetores ex eductis suis per, Cperuis ius dicere ut scribit Asconius Ciceronis interpres. Caeterum tepore Hadriani principis,Salilius Iulianus Iurisconsultus patria Mediolanensis ut ostendit Dion, di Aelius Spartianus,si apud eum emendetur lectio omnia praetorum edicta in una collegit, ec sub congruis titulis posita interpretatus cst.coeperuntque tum praetores congesta ab Iuliano edicta sequi: non autem ipsi noua proponere. Eutropius Didius, inquit,Iulianus Rempublicam inuasit,uir iure perit simus,nepos Saluit Iuliani qui sub Hadriano perpetuum composuit edictum. tradit Spartianus, Seuerum Imperastorem in Didi j Iuliani inuidiam iussisse aluia decreta aboleri: quod non obtinuit, dieitim uidelicet perpetuum indicans.la eius laudem id epigramma statuae quandominscriptum Graece levi:
Iulianum Beroe leges mirata docentem,
Roma Adij s possunt omnia, dixit,ags.. Quid sit abdicatio, endata quaedam constitutio, declarata p,eum Graecae uocis additamento. c A P. XX v III. Labdicatio. Opat pol.
U B titulo,qui est in Iustin.Cod. de patria potestate, huiusmodi constitutio diuulgata est : Abdicatio, quae Graeco more ad alienandos liberos usurpa hatur,ta ατα, κυας dicebatur, Romanis legibus non comprobatur. Quae lex in impressis codicibus corrupta circuserebatur, non in Graeca tantum uoce,sed etiam in Latina: cum alendos legeretur, pro eo quod est, alienandos. ec ut omittam Odosredi interpretationem, quae nullius est pretii, sciendum est abdicati nem hoc modo fieri solitam: cum filius patrem iniuria affecisset, aut minus audien dicto suisse Leum pater ad iudices uocabat: Ac probata causa permittebat abdicatio. causae aute ipsae minime semper eaede erat,sed incertae,ec sere patris arbitrio.hinc des clanrationis freques materia: genere di familia indignos abdicari lex cocesserat.causas
huiusmodi suis te Lucianus in Abdicato tradit: si filius noctu soris cubuisset, si comes Dsaret, si lenones pulsasset,si libidinibus incuberet. addit Fabius Quintitan Declamastionibus, eis quocp qui uolutati paternae repugnasset,abdicari potuisse. eum aute qui abdicatus fuerat,pater educare no tenebatur : imo omniu egenu, uestibus spoliatum dimittebat: defuncto patri in liaereditatem n5 succedebat. Idem alibi tradi sine narratione culpae patribus permissi im non esse,ut filios abdicet: nullam autem certam esse abdicationis causam. sed oc idem ostendit,eos qui a parentibus abdicatos recipiebat, laesς Respublicae reos fieri. Apud Lucianum dubitatur, num pater filium,quem semel abdicauerit receperi deinde in potestate, possit rursus ex noua causa abdicare.celebratura Val. Max.Celetus eques o.qui Caesari iubenti,ut quendam filioru abdicaret, respodit: Celerius milii Caesar omnes filios eripies,quam ex his ego unu nota pellam mea.abdicari autem ad tempus potuisse, uidetur credidisse Seneca libro contro uersiarum II I. apud quem quam plurima abdicatorum exempla leguntur. Illud non Omiseri insuperuacuum suis te exhaeredationum causas ab Iustiniano nominaum stria hi, si lex abdicationis non suisset arrogata.
doedere ex L abeonis sententia declaratu: nec omnino rei tὰ restitutum fuisse esus locua politiano in miseel laneis ato quid sint aduersuis. A P. AERI
N lege prima, in Digestis,titulo de edendoMum quoq; edere inquit VIa
pianus Labeo ait,qui aduersarium suum ad alium producit,&dcmonstrat quid dicturus est,uel id dicendo quo uti uelit, &c. neminem, puto, latet in Miscellaneis suis Angelum Politianum ostendisse,non alium, sed album: item non dicturus, sed dictaturus, in Pandectis Florentinis legi. caeterum nee tamen omnino istud nos probamus : quandoquidem uix est, ut aliquem sensum ilicias,qui non de uerbis extorqueatu noster codex,ut in aliquibus inemendatior est, ita quae dam uerba habet, unde scripturae ueritatem possimus coniectari. Legendum itaque hoc modo est: eum quoque edere Labeo ait qui aduersaria sua ad album producit: ut demonstret, quid dictaturus est, uel id dicendo quo uti uelit. Sciendum enim est, - Latine
145쪽
A Latine aduersaria dici tabulas rationum tumultuarieconsectas: quae idcirco conserisbuntur,ne res memoria excidant.uulgor dicimus notas,uel quinternetos. solet enim mercatores rationes suas chartulis quibusda summatim inscribere,quas N inducunt, ec circunscribui,deinde diligentius aestimato calculo in libros rationis reserui. Igitur Ieum edere Labeo existimavit,qui ad albu praetoris aduersaria rducat, di demoniiset trationes illas summatim,di pernotas in eis descriptas,quemadmodu in caledariis seu 3 libris rationum, sit extensurus: etiam si non omnem ratione,quae in aduersar is annos rata est,uelit in calendarium resare,sed aliquam partem latum: ec hoc modo clarissi mus est Iurisconsulti sensus.de aduersariis Cicero in oratione pro Roscio mentionem facit: Usque eosne te diligis,ec magnifice circunspicis,ut pecum a no ex tuis tabus iis, sed ex aduersariis petas: suum codicem testis loco recitare arrogantiae elisuarum presscriptionii ec liturarii aduersaria proferre tonne ametia est Quin ec idem rursus: Quid est quod negligeter scribamus aduersiaria quid est quod diligenter coficiamus tabulas qua de causa quia illa sunt menstrua illae aeternae haec delentur statim,hae seruantur sanistae: haec parui temporis memoriam,illae perpetus existimationis fidem ecreligionem ample fiuntur: haec sunt coniecta illae in ordine consectae. ita* aduersaria in iudicium protulit nemo, dicem protulit.& caetera in huc sensum.eius uocis me minit etiam Ari Seneca.haec censeo esse,quae Iuristonsultus Graeca uoce ἀργμ be dixit in titulo de bonorum possessione se M.tis.s E c v N DLIBRI FINI s.
i VRIsco NSULTI MEDIOLANNEs Is Dis P v NcTIONUM IN IURE cIVILI, LIBER TERTI V s. PROOEMIVN. lacu T apud Graecos,qui comoedi esse no poterat,tibia sese exeracere solitos ueteres tradunt: ita uereor ne in nos aliquis illud intorsqueat, qui de suo ingenio tan b G penore quicquam promere ne queant,aliena comentaria corrigere interpretari s consuesse. quanto
em melius, si magnum aliquod Opus aggressus,decumanu ut ita dis i cam librum c6iecissem: unde nomini meo gloria, di inter posteros ama comparare potuissem. uerum quid huic ueriora ueris obiicienti respons deam cofitentem certe reum habebit,dum id sciat,n5 me iudicio, sed necessitate deceptum. nec enim nos latebat, si sorte Triphon aliquis emedata digestom uolumina edidisset, re ut nostri labores sordesceret.Id aute facile euenturu non solum praeuidere potui,sed etia sperare debui. N utinam hoc iandiu accidisset, ne bonae illae hor quas huic negotio impendi, omnino temere c5sumpis uideretur : grauioribus etenim sorstasse studiis eas tribuissem.quamuis necessaria ec id opus, publicem utile sutum arbitrer,quδd multa hic quoiu declaratur,quae haud de triuio sumpta quisquam dixerit. sed oc qui sic nos improbauerint,velim felicioribus auspiciis oneri huic incumbat,in quo nos succubuimus: eal proseq uatur, quae nobis assequi minime licuit: tum enim cognoscent despicatui omnino no habendum hunc librum, qui eruditissimorum uiororum exemplo sit conseditis,praesertim, ueterum Iurisconsultoru, quos me imitari nequaquam pudebit.quid enim aliud Claudii Saturnini notς in Scaevolam indicant, quam mihi eadem ratione a nostroru Doctorum traditionibus recedere licitii, eos tredarguere dum id iure agere me credac uerum di quis iusiuradu calunis a scriptore
m .phiberi,iquae de suis scriptis exciperet,exemplaribus coserre negligebat diligeterq; n5 emes darent.quod si a lato uiro in historia est factu, quid nos in iure agamus ubi lato camm 3 tius
146쪽
tius agendum est,quanto maiore cum noxa delinquitur. O me praeterit, ineptum N C Italam; sor si quisqua id et ii uelit ut prorsus in ictibedo no erretur.hoc tamen dialigenter curandu esset,ut in his tantu quae modici mometi serent,peccaretur. quoniacum imprestaria lice ars eiusmodi sit,ut quod male uno in loco est politu, per omnes exemplariu quoin traduces inuertat, late uagatur malu , nimioq; plures decipit Ipse qui quantu in me fuit,insigniora in iure primu errata corrigere adortus sum, quaedauetera nuc ab aliis no explicata interpolabo, eumn deinde sensium uerbis affera, qui conuenire magis uidebitur.quod idcirco lis tius a me tertio hoc libro fit ut uert edo stylo nimiru lassus lector,habeat etia,quo interim aestat, oc fastiditus quo se recreet.
Quae sint centesimae usurae,quid calendarii quid semii es, defensi Hermoles Socini j istilentia:& restituta sibi jpli lex Septitia, la Pallicitationibus. c AP. I.
E N T E s I ra I s calendis dari utiliter stipulamur,inquit Paulus: quonia praesens obligatio est,in diem aute dilata solutio.uidendu est unde hic moudus loquendi defluxerit: ec scire debemus, ueteres solitos semerari non in annos sed in menses: quod ostendit ex uulgato Pauli resposo: Lecta inqr, in auditorio Aemilii Papin.cii cautio hui ismodi. L. Pitius scripsi me acceptile a P. Maevio XV .mutua numerata mihi de domo sua,ec haec XV. proba recte dati stipula tus est P. Maevius spopondi ego L.Titius: couenit in inter nos,ut P. Maevio ex sumsma supradicta mestruos refundere debeam denarios trecentos, eccinam N Aeschynes in oratione aduersius Ctesiphontem in Demosthene inuehit: qui in singulas minas scenoris nomine menstruas drachmas exigeret. Aristophanes quom P νυγλαί Sue'. Ao: osiade sene inducit,qui aliqua sibi optat incantatrice Thessala,quae carminibus lunae ortu disserat: sic enim staturit,ut creditoribus suis usuras n5 reddat: cu argetarn in . si X uilunia usuras exigat,ec ex neomeniis sci nus crescat: mμmine aut e nostris calessis non absimiles nemo ignorat. Igie cu caledis foenora exigi solitu fuerit: cetesimae usu arae dictae sunt,ex quibus duodecim pro centenario recepimus: idcirco sic nuncupatς, quod cetesimo quom mense sorte aequent.cuius rei argumenta prestat Sidon. A pol. sub fine term libri ad Turnii qui,Cauta,inquit,saneratori est cetesima: quae per bilii Psire perducta tempus,modu sortis ad duplu adduxit: nam octo annis quae centu sues rant,fiunt ducenta. lustrum enim hic pro quatuor annis accipitur: quod ex Dionysii quom Alicarn. uerbis couincit,oc Suidae. Idcirco apud aliquos quinquentu copr-dit: quonia post quatuor annos expletos statim erat lustrii,ut ad principiu quinti anani respiciedu sit non ad fine.idem enim est lustru,quod Olympias Ouidio, Martiali, Ausonio,Seruio Gram. ex suprascripta ergo ratione,etia stipulati oes cocipiebant in calendas: quapropter Paulus dixit,centesimis calendis dare spondes ex hac etia consuetudine deductuin puto,ut caledaria libros rationis dicamus: nam ut animaduerti, solet Iuriscosultus ea dictione uti,cu foenerator is ratio es describit.caeterum cetesimis foe.in Lη.f. usuris,duodecim in centenariis accipi,sicut semissibus sex, trientibus quatuor, Her- Ο.fia ieg. molaus ex L. Columellae autoritate docuit: qua sentetiam Socinus latissimo tractatu
ci. Septiis defendit: ostenditer nostros Doctores hac in reΜαχμJου, quod aiunt,erra isse.eademtia, ἐς pstris, seni Eua in titulo de pollicitationibus coprobatur.Septitia certamen patriae suae misti cedo sub hac coditione pollicita est,uti sors apud ea remaneret, di ipsa usuras semisssales ad praemia certat tu resolua in haec uerbasi μως καθιθῶ ἀγίνα - -ί. ἁ-
α ι-.επι θις A me ἐμῆροβήμενον A. misto: in ἄθλα ἀμ- . t ἰ ' ε, uvino' a ρουλα ies . Ex liberalitate mea quadriennale certamen dedico triginta milliu sortis: ut pecunia penes me retenta,idoned apud Deceprimos cauea me tolutura,que solet pretiari cX.milliu usuras,designatore ecpresecto ipsi certamini marito meo deinceps p filii qui ex me signentur: cedet in id foenoris in Thynielicorii premia,sicut unoquot in certamine benatus decernet. Volui Graeca ipsa apponere, ut abs in oepto nos a uulgata lectione recessiste nemo caluniet.Igitsi mulier haec mauult semisses usuras praestare,ci' ipsam sortem, nonne ex pressim tu
dicat,has no esse quinquaginta in celenaria,sed sexc alioquin mulieris huius infinia - ' elleboro
147쪽
LIB. III. A elleboro purgare opus fuissetiuerum N Hermolat sententia Budsus in libro de Asse Demostheni Plin ii autoritates o probat, ut minime: dubite, quin ueriora ueris re
censeat. Idehalio arguinem me armotasse memini, cis antiqua eulogia interpretarer.extat Mediolani Plinii Caecilii monumentu,quo inter caetera inscribit, eu in nominibus libertoru suoru collocasse ceves Sc decies octies millia nummum hoc est,sestertia cxv i i I. item rursus numoris sexagies sexies coenori hoc est sestertia sex,&nuamos D. c. ius summae incrementit cetum N quinquagintasex esse ait: nam si per seimisses usuras incremetum c5putetur, ex suprascripta summa centu & quinquaginta sex denarios in meses lucri fieri costabit .mestruas em usuras fuisse supra diximus, pessim eas denarioru quantitate eode loco Iurisconsultus ostendit. at Plinium solitu'ses missibus pecunias locare,ipse est autor,V I I .lib. ad Caniniu.In Papin.quo in responiso,titulo depositi, cuius superiore quoda capite memini, L. Titius rmittit m e σια ἡκον ἰά e mas ἰκίαν Miae Hora τέσσαρας, prestare usura singulis mensibus pro unas quai mina obolos I I l l .cu enim sex oboli drachmam costituunt dicentu drachmeminam: sequitur Miles usuras pr stari,hoc est, octo in centenarium. atqui si Accursu alioru uera esset opinio,octoginta pro centenario extorquerentur.no igitur dubisto nos ueriora dicere, est Iustinianus sanxerit, negotiatores bessibus tanerari posse,& no ultra ex resposo aute hoc Papi. colligitur hoc esse octo in unaquael centu. paul 3 diffusius Iaaec explicaui: quonia adhuc ex recentioribus suere quidam, qui Accursum etiam impressis tractatibus defenderent: sed dii bon0 tam inept ut nihil peius.
Declarata lese, lecta is si cert m&: quid significet decies sestertium. c A P. II.
o sT E AQ V LM in usurarum tractatum incidimus, licet uulgata illam Pauli legem interpretari titulo de rebus creditis. Lecta,inquit,est in auditorio Aem. Papin. praef. pret.cautio huiusmodi. L.Titius scripsi me accepisse a P. Maevio quindecim mutua numerata mihi de domo sua,& haec X v. Maha recte dari Calendis futuris stipulatus est P. Maevius: spopondi ego L.Titi si ea ciei supra scripta summa P. Maevio data, soluta non erit: inced amplius quor porst soluam
poenae nomine in dies XX V. denarios celenos:denarios singulos dari stipulatus est P. Meuius,spopondi L.Titicovenit. inter nos,ut P. M suio e anima supra scripta menstruos refundere debeam denarios trecentos ei, haeredis ius,5 c. Huius quanasitatis rationem Paulus Castr.dum comentar is suis inire uult,mirum est quantum a recto tramite recedat:-memini cu tyro essem,Paulum Picum praeceptore nostrum, Utrum alioqui maximi nominis,integrae lectionis lepus trasegisse,dum calculii hune
ducti mihi in doctiores hac in re scholasticos ab eo recessisse,st aduenerat.hoc igitur primo sciendu est,sestertios ec nummos idem fuisse, denarium s quatuor numos ira. luisse,seu mauis quatuor sestertios: at mille num s estertiis una neutri generis aestis mari. Ostedit id Budsus Paristens,uir clarissimus, in ii.que de Asse 5e eius partibus scripsit: nec in hoc aliqua est cotrouersia. caetera in eo totalis uersatur,an ide fit,pro, mitto X v. sestertia uel Dmitto quindecies sestertiom. Budaeus longe lice differre extistimauit : quonia quina ecies sestertium, quindecies centena millia sestertii im nummsgnificat hoc est,sestertia neutro genere mille ec quingeta: ostendit p id pluribus aragumentis.In cuius nos quoque sententiam recti contendimus: quoniam consiuetudianem hanc loquendi apertissime demonstrat grauissimus autor T.Livius. Is belli Punici libro quarto,ita serE ad uerbum scripsit: Cum deessent nautae, Consules ex senatuscosulto edixerat ut qui L. Aemil.ec C. Flaminio censbribus, millibus aeris quinaquaginta ipse, aut pater eius census suisset usiss ad centum millia,aut cui postea tanta esstat facta,nautam unum cum sex mensium stipendio daret: qui supra centum millia usque ad c c c. millia, treis nautas cum stipendio annuo: qui supra c c c. millia usis ad decies aeriς,quinque nautas : qui supra decie eptem. ecce enim quemadmodum clare demonstratur,decies aeris significare decies centena millia aeris.Igitur in hoc res sponso, siue legamus quindecim mutua,sive quindecim millia mutua ide est: quoniata v. millia nummum intellistemus: quae summa reddit denarios III M. Dcc L.Igit
priore pacto actum sitit, ut singulis XXv.diebus in celenos denarios singuli pro fisa re redderetur: quamobrii ex summa supra scripta soluessi erat denarii XΣκvo.
148쪽
a o D. ANDREAE ALCIAT Iesi ii admodum graue id foenus, quippe quod cetesimam etia duabus unciis exredati cresormata ergo pactione, ut omnino ccc. denarit mestrui soluerent Rua ratione sersannua die fuisset restituta queritur quid de usuris. subieceram hoc loco ad ipsum Budaeum epistolam qua quia nimium prolixa,N ad institutu opus parii pertinens erat, summouendam hac editione duxi,ec inter epistolarum mearum regesta seruandam.
Qitae fuerit lex Papia,ex avioribus relatum: Isidorii in canonicis decretis lapsus.
v A a D A M. innuit Isidorus, I I i l. distin. leses dicut ab his, qui eas co diderunt, ut Consulares, Tribuniti , Iuliae, Corneliae.nam sub Octauiano Caesare sustecti consules Papius ec Pompeius Iegem tulerunt,quae a nomis nibus eorum appellatur Papia ec Pompeia, continens patrum praemia pro suscipiendis liberis. quantum hoc loco deceptus sit Isidorus, ex hoc probatur, quod non duo c5sules legem hanc tulerunt,sed ab Augusto lata est,appellaturq; lex Papia Poppaea.ea continebat,ut si uir di uxor filios non haberent, quod alter alteri reliquisset decima parte fisco adiudicaretur: sublatasti est Honorii ec Arcadii Impp.constituistione quae adhuc sub titulo de infirmadis poenis coelibatus legitur,ut mirum sit, eum qui in ius canonicum scholia illa composuit,eius legis sententiam ignorasse, quae uulgalissimo in libro repertu facit ima foret. ad hanc poenam allusitIuum. Saty. I A. Iura parentis habes,propter me scriberis haeres, ,
Si enim filios n6 gignebant,decima parte legati mulctabantur. ut 5c no parum admi, ratus sim quid super illis carminibus alii sentiant: quadoquide totus ille poets locus ex hoc capite declarari potcst, si illud addiderimus, quae ex lege Papia Poppaea poratio legatario uel haeredi auferebatur,caducam dici: de quo etia insta dicetur cap. v I. Tacitus lib.hist i I i. Relatum est,inquit,de moderanda Papia Poppaea quam senior Augustus post Iulias rogati ones,incitandis coelibum poenis, ec augendo aerario fans DNera t: nec ideo coniugia oc educationes liberorum frequentabantur pr alida orbi, tale. hinc apud Ausonium Iurisconsulto qui uxorem duxerat, sed adulteram, dicitur placuisse legem Papiam: quoniam ea coelibes prosequebatur. uerum displicuisse Iiliam,qudd eius quodam capite, mariti crimine lenocinii plecterentur, qui adulteras uxores in matrimonio letinebant.Eandem hanc Papiam esse arbitror, quae apud Suetonium dicitur de maritandis ordinibus: Hanc,inquit, cum aliquanto seuerius,quam ceteras emendas Iet,prae tumultu recusantium ferre non potuit, nisi adempta demum, lenitalae parte poenarum,di uacatione triennii data,audiis p praemiis. sic quom aboli. tionem eius publico spectaculo pertinaciter postulante equite, accitos Germanici liis heros,receptosin partim apud se, partim in patris gremium ostentauit: manu uultu psignificans,ne grauarentur imitari iuuenis ex e plum: cumcl; etiam immaturitate sponsarum,& matrimoniorum crebra mutatione uim legis eludi sentiret, tempus sponsas habendi coartauit,diuortiis modum imposuit. ex his colligere possumus,emendatam
fuisti hanc legem a diuo Augusto : cum prius eam Papius Poppaeus tulisset: quare etiam simpliciter ab autoribus Iulia appellatur.Iuuen. Nam placet insidio lex Iulia. Non enim ibi intelligenda est ea,quae in adulteros saeuit: quod alij existimarsit. Eius dem legis aliquo capite etia cauebatur,ne maiores quinquagenariis, uel sexagenariis nuptias cotraherent: quod caput ad Tiberio legi additum Claudius antiquauit ut ideTranquit. scribit: nos certet Iustiniani lege id facium depraendimus, titulo de nuptiis.
De ordine dignitatum quam plurima: Sedecipi pluribus capitibus Doctores nostros in l. Prima. st.deoisse eius cui mand est iurisdi. c A P. IIII.
v M de ordinibus dignitatum tractatur, solent nostri Dodiores ita rem exas plicare, ut hi quatuor sint: alios enim superillustres, ut Patriiii ec Senaaia tores : alios illustres, ut Consules , praefectus praetorio: alios spectabis si les, quales praesectus urbis, praetor, proconsul: alii uero sint clarissimi, sicut praesides prouinciarum . quam sentenuam ec in ipsa serie, di in exemplis nutis quam probavi: nec enim usquam probatur, in dignitatum ordine superillustres esse
149쪽
- dctio si is lasso Vii. cum , prae Upe hilo fiasiostendit Ausonius
ab illustrium dignitate solum superari: is in Mosella ita canit: Qui is suas rexere urbes purum p tribunal, Sanguine 5c innocuas illustrauere secures, Praeiacturarum titulo tenuere secundo.
ei V. dignisi os esse illustres tradi tum spectabiles: Spectabilitasanciuit clarata eosistorio nosti odignissima inter illusi es ingreditur, inter proceres aduocaturita Sy QC W,h ς uicinuβ ςsi honor illust ibiis, dum alter medius no habet, delectet te illos imitari, quos proximitate continos. hinc est ut apud eu toto in opere nulla fiat stiperillustria metuis: nec quiccb in Iuliin autheticis necessarid in lianc rem N im rin liqui etiam a nostris a comuni sentetia discesserint. sed re quod illi traditi, ultimu dignitatis gradum esse clarissimos,oppidoquam saliutur: post illos enim subsequutur persectissimi. quamobrem Iustinianus eu tib Cod X
iuel insitammis fruentur, qui impetrauertit, si abhorreat de
coditione seruili aut iis .uel curiae obnox a no sunt, uel si pistores no suerint,vel n5
ius administraucrin ecc. ut non parum mirer,quonam modo maioru nostrorum diu gentiam constitutio haae seselleriticae terum ec quta illi singulos magistratus sub alia quo harum dignitatu certo gradu collocant,in eo quom falli demonstrabo: cu his disu os ad ipse imunera assumi appareat, non aute a muta accipi: Animianus Marcellin. qui res sub Costantio
o . . ixi proue, ius in Q xenim,uxnOS quom meminimus, persectissimi.ostediti. Q l' V dum 'bu cpistolis uerboru tradit quibus, a Iridis bus solore Gystrii: ex eo enim noscere possumus, o Sciorum
accessiones has no sinit extat 4 icini in fronte templi Ioanis in Burgo antiquu marsaeclo script in notis,alicuius,ut ubitro eorum Graecorii qiii sub Iustinias no in Gotthis catarii trin eo traditur periisse eu sub editatu, unde colligitur cum tametsi consul esset, colummodo clarissimum suisse.Bles autem
Praendi. 5 cum nostri Doctores profiteantur. prcsides prouinciarum esse claristimos, eorum sentetiam ueterum autoritati discorde hinc cognosco. In Hispania Tarracone hvi inscriptio in marmore legitur.Pqss.sertis. selicis et D. N.Costantino Maximo ui
terpreteris, Macrinus uir persectissimus,praeses prouincia Hispansae Tarraconensis. C eis quom Carnorum alia est inscriptio in hunc modum D. N.Fl.Costantino cles mentissimo, atq: uictori Augusto Martinianus V .P. Praeses a uinciae Norici.Indubitatum enim apud nos est illas notas, V. P uirum persectissimum significare Inter uula
It i tu Eumenii Pllicani rhetori qua pro restaurandis schoatis coram preside Galliae habuit: cum ipse rhetor compluries inter orandis,uira perse i *ppςll-x qui tu quado p pr scriptis tantsi notis,quado extensis scriptus est,ut nemini id dubiaesse debeat.Mediolani quoq; in diui Ambrosii coenobio,
marmori inditum eulogui quodda ita legitur: Atilius Crescens v. p. tabulario pas au.quae uerba non aliter interpretada crediderim quam ut uim persectissimu signis ficent. sicut hae notulae. V. c. uirum clarissimi im demonstrant. Ambrosus libri epist.
tua Clautam poetaeata tegebatur L Claudiano v . c. Tribuno ec notario: ut maleientiant aliqui,qui uel quintae cohortis,uel uirum consularem interpretatur: abolita enim ea aetate erat cosuetudo,qua quis cosularis diceretur, reciderant ii dignitates in
150쪽
semibarbaras hasce appellationes.rursus Tarracone N id legitur eulogia, M. Aurea clius Ualentinianus v. c. Praeses prouinc.Hisp.citer.leg. Augg.occinam ec Apuleius in Apologia, qua orationem habuit coram Claudio maximo procossile, ea appellat uirum clarissimu. Inde p ostenditur, non semper specitabiles suille procosules, sed alia quos quoq; clarissimos .eode titulo Mavortium Lollianu consulem ornat Iulius Maaternus in prooemio operis: cu,li uera nostri sentirent,illustris tulisset appellandus. uearum N idem in iure ciuili probari nemo sanus ambegerit. aiunt ipsi praesectum urbis futile spectabilem: atqui Theod. N Ual quadam costitutione illustrem appellant ursbicariam prefecturam,at Ambrosius in epist ad Valent. Cum inquit,uir clarissimus praefectus urbis Symmachus.aiunt rursus procosules esse spectabiles: attamen quando legi esse clarissimos.Seuerus: Si tabulas,inquit,testimeti uir clarissimus . osui est secutus,ecciquinetia senatores ipsos solum clarissimos appellat Constat inus: Cla, rissimi uiri senatores in hac regia urbe,&c. sed N alibi dicitur: Cu salutatus estet Imp. Antoninus a Daciano Auetio,ic Opellio Macrino pressectis praetorio clarissimis uiris,&c.Quid igitur censenducta illud scire debemus, tres ciuium ordines olim fuisse, senatorii, equitum, plebis: qui senatores erant, hi ec clarissimi existimabatur: cuius rei fidem faciunt no solum quaedam supra a nobis relata argumeta sed oc Vlpiani autoaritas,qui cu tradidisset,sceminas nuptas mariti dignitate censer subiecit, nuptam se, natori, esse clarissimam. Plinius quoq; lib. VI l. t. hi si Vestilia,inquit, C.Herdicii, aepostea Pomponii atq; Orfitii clarissimoris uiroru colunx: cum Senatores intelligati sed omnino apertius Aelius Lampridius in Alexadri Seueri uita, presediis prς torto suis senatoriam addidit dignitate,ut uiri clarissimi ec ellent, ec diceretur: quod antea ues raro fuerat,ves omnino no fuerat,eo usq ut si quis imperatorii succetare praestacto praetorio dare uestet,laticlauiam uestis eii senatoria eidem per libertu summitte, ret. Alexader aute idcirco Senatores uoluit esse praesedios praetorio, nequis no senator de Romano Senatore iudicaret. haec ille. Hos inter clarissimos alius erat gradus: siquide Isidorus etymolog. lib. I X. p. IIII. Primi ordines,inquit, Senatorii dicit turillustres secudi spectabiles tertia clarissimi, inferius quartu aliquod genus no est: cbi' uis aute senatoria quisl origine citet, usq; ad legitimos annos eques Romanus erat, deinde accipiebat honorem Senatoriae dignitatis. Iustinianus quoq; chim lege uetericostitutu ciba, ut clarissimi per rotratore litigaret,de his clarissimis solum intelliges dum sanxit,qui ijdem 5c illustres ellent: oc horum descendet es ipsi quoq; senatoriam dignitatem habebat: ec ideo Vlpianns,Senatores,inquit,accipiendis est eos qui a pasititiis N cosularibus usq; ad omnes illustres uiros descedunt: nam si aliquis equestris ues plebeii ordinis, beneficio principis in senatu allectus sui siet, ius senatorium ad haeredes no transferebat,nisi insignibus illis suisset ornatus: hinc apud Cornelium Tacitum consularia,quaestoria,praetori censoria insignia: hinc apud Vlpianum uir prae, sectorius, speciosus,sed quod idem est,spectabilis media uox eraliquae N illustres coprsndebat.ite i solum clarissimos Plinius episto. lib. V .ec spectatissimos appellasse uidetur: Adhibui in consiliu duos,quos ciuitas nostra spe statissimos habuit,Cς rellit ec Frontinu,5 c.quapropter Ulpianus, Speciosas,inquit,personas accipere debemus clarissimas personas utriusq; sexus, item eorum qui ornamentis senatoriis utuntur: quod perinde est ac si illustres dixistet: cosularia ei quaestoria praetoria praeseritoria insignia senatoru ornameta sunt. apud posteriores Cliares uidentur illustres este consules praesedit praetorio magister militum, prssectus urbis,quaestor Caesaris, quod hi ipsi principi assidebat,maiores p magistratus erat: qua ratione ec comites sacraru laragitionum,item rerum priuatam,item sacri palatii eadem dignitate censebantur. Qui uero a senatu sortito deligebantur,ut proconsules, hi spectabiles erat: sicut ec qui alio titulo ex senatu ad prouincias,uel militia regenda a principe destinabatur, ut duces, ut comites coiistoriani, ut comites sacri patrimonii, ut comes orietis, ut uicaritas praessecti praetorio orietis aut Aphricae,qui illi honore aequati sunt, ut magistri sacroruli bellorii,ut proximi memoriae, ut archiatri,ut comites, qui prouincias regut,ut pro'sesseres,qui uigesimum stipendiu promeruerint: caeterii praetor quoq;, ite praetactus
uigilum, te ipsi spe stabiles erant: non enim sacri confisiorij pars iure magistratus suinat ita ec primicerii domesticorii eodem pertinent, neq; non silentiarii. qui uero his