장음표시 사용
171쪽
. state Chry sipet harum legum nulla extabat. Item ex Mis non satis quadrat. quaproapter ad illud Euripidis in Hecuba allusitan esse magis credidoeim: Nos imbecilles sorsan ta captae sumus At dii ualentes, lex : diuis imperans, Etenim uel ipis lege censemus deos. Aequa ait iniqua hac finientes uiuimus. ut intelligamus legibus quom ipsis subiici deos. hinc apud Ovidium Iupiter sic deos alloquitur: Vos et lain quoq; hoc animo meliore seratio Me quoq; lata regunt. Connectet hic aliquis argutias: quoniam in iure quam doci; legerit, principes ipsos legibus subiecios no esse. sed alia in te quam Chrysipapus definit, aliae sunt Impp.conlinutiones,quibus ipsi non coercentur.
vios M s v L T v s Caius de uerborum significatione libro primo, egre Lepe ad hoe,inquit, c5modantur pecunio, ut ditis gratia numerationis loco mintercedanti quod responsum ab Iustiniani consarcinatoribus in tractatum -- η rcomodare translatum est: ibiq; se mirum interprete Accursus ostedit, qui i-η is corio. ditis interpretatur,id est diuitis: uerta a respossi in eo accipit, qui ut diues appareat, commodata utitur pecunia, ne eum facultatibus labi cernentes alii creditores, nimis dure statim ex inere uelint. quem sensum si illis uerbis exprimere uoluit Caius, mirrum quam bardus, Latini in sermonis impetitus fuerit. primum id ab eo quaesierim, i des is ubinam gentium dis pro diuite singulari numero in Romana lingua ex comuni usu isdit ereeipiatur rursusq; 5c si maxime admissum sit,nunquid ea uerba illum intellectu pa tiantur ' Ipse plerun* de lectionis incolumitate dubitaui: sed quonia uix occurrebat quod in eum locum simile uerbum quadraret, plurimorum , ueterii codicu scriptus racotra me erat, no ausus sui quicqua pro certo costituere. hoc solum opinatus sum: longe magis couenire, si no dius gratia, sed dantis legeretur. finge me tibi debere descem, quae tua intersit tibi debere titulo mutui: hoc ut c5modius fiat niihi decem coni
modabis,quae ego coram testibus recipiam, promittamin restituturui ex lege mutui: deinde ubi testes abscesserint, comodatum tibi restitua: supererit m tibi aistio ex mustuo,nec mihi ulla exceptio non numeratae pecuniae copetet. erit autem eo casu commodatum pecuniae: quia easdem quas mihi ut numerarcin dedisti, protinus restituo. Quomodo a principis rescripto appellatur, diui Pii epistola, ut debuit,translata, rescinis
t v A E S i T v Μ est, inquit Ulpiaman aduersus rescriptum principis prosad coal uocari possit, sorte si praeses prouinciae,uel quis alius cosuluerit: N ad coasultationem eius fuerit rescriptum: est enim quaesitum, an appellandi ius supersit. quid enim si in consulendo mentitus est ede qua re extat rescriaptum diui Pij, quo ofunditur prouocari oportere . uerba rescripti sta se habent:
-ρμῆνα uestiri γγ δδηοα u 4 lye, οῦ a, λωρ τὰ ἰ-ατλιαα,-ύ ' ψά τί is Uu πῖδονο is ον επι γῶς Ηουην--τ πιεςxλκοτωρ. hoc est, ii scripstarit quisquam ad nos N illi aliquid rescripserimus, uoletibus ad sentetiam nostra prosii are permissum erit. si enim docuerint uel lalsa, uel non ita se habere quae scripta sunt, nihil a nobis uidebitur iudicatu, priusquam contra scriptii fuerit, luemadmodii aliter res se habeat quam nobis insinuatu sit.E t hoc modo Iegendi emendandi sunt codices: qui enim utiletarem lectionem instituit, is non sat redic rescripti necn uerba, neq; sensum Latinis reddidit,& prcsertim dum uoletibus, inquit,prouocare in enumtiatione i icentia extat. Graeca enim uerba ταρ - νασιν, id est ad sententiam dicunt tot uidelicet accipiendum sit de co ad quem prouocamus, non autem a quo: ut minis me dicatur appellari posse ab munitatione id est mendacii relatione principi iacta, ut Accursius sensit: sed ab ipso rescriptoso uidelicet ri textu, quod minus uera in supplice libello enarrata fuerint. sed N hoc ex rescripto dubius alioquin articulus finiet:
172쪽
num ad eum qui illo iudice superior est,an ad ipsum principem, quo rescripta scit c& suprascriptae epistolae uerba indicant ipsum principem adeundum.
N titulo de castren peculio,Triphonii Iuriscosulti resposum legitur: quod
uibabebat. f.de lG.i .l quoniam insigni corruptela notatum est,nec Accursius illud intellexit,nec eo modo scriptum quisquam alius, nisi per coiecturas intelliget.nostri stam erit institui breuiter quemadmodum castigatὰ legendum sit, percesere. sie ergo reponendum est: Triphonius libro I N. Disputationum: Haereditate ab agna, io commilitone data,Scaevola noster dubitabat: quia potuit ec ante notus,5c amicus dare: potuit ec non dare nisi commilitium charitatem auxisset. nobis ita uidetur, si ante commilitium factum sit testamentum, non elle peculi j castrentis eam haereditastem: si postea contra. Emendandae igitur sunt in uulgatioribus uiris tres dieiiones, commilitonum, commilitum,itat. Dicitur autem Latine commilitium,militum commercium, oc secultas ipsa seu ius qua una militant. Reperitur haec dicitio etiam apud
Tacitum, di in epistolis Sidoni j Apollinaris.
Lege qui habebat, de leg.III. nequaquam fideliter ab Accurso translatam, intillectam p. cAPvT xv III.,
c A voLAE uerba sunt: Qui habebat in prouincia, ex qua oriundus erat, propria praedia alia 3 pignori sibi data ob debita codicillis ita scripsit:
eruae ola, iis σκί ait ouatic. quaelitum est, an oc praedia,quae pignori habuit te itator, patriae suae reliquisse uideatur: secundum ea quς proponebantur, respondi n5 uideri relicta,si modo in proprium patrimonium,quod fere cessante debitore fit non sint rodacta. csterum ut clarior fit Iuriscdsulti sensus, ita trafferri postunt legati uerba: Suaauissimae patriae meae uolo in parte sua dari,& ipsi separatim adiudico praedia omnia, o queeunq; in Syria possideo, cum omnibus in eis existentibus, di pecoribus di seruis, ec Ductibus, ta usu consumptibilibus, ec apparatu omni .ex Accursit enim interprotatione illud in primis dubium relinquitur, num testator pecora solum, quae ibi ina sunt.omnia reliquerit: quadoquidem uniuersalis illa diei io,omnibus pecora tantum apud eum respicit.at in Graeco legato generaliter N absolute dictum fuerat, ruo πῆσι ιρν rip. rursus dic tio illa ina mi et, quam ille depositis uertit, a Graeco uerbo αγαθίω deducitur,quod consumere significat. quapropter melius fuit eam referri ad omnia, quae usu consumi possunt,ec prodigi. nam si praedia cum depositis quisquam legaue, rit, sorte non idem iuris fuerit: cum is qui pignori landos habet, satis possit depos bios eos habere penes se,donec debitor fidem absoluati
Nouo sensu exposita trita .rala, eum nubereside leg. I l. nitudo ad rem ibi enuntiatiua uerba facere Sc Graeci legati uerba rectitura. CAPUT Xixv c ra dissilia ,ec quam longis tractatibus explicata sit illa quaestio, num uerba enuntiativa disponant, nemo opinor ciuilibus studiis initiatus ignorat: ec in ultimis uoluntatibus disponere Petrus Besutiu ς ciuis meus, de Raphael Comensis tradiderunt: id O ex Modestini resp5sb,quod integro
uolumine interpretatus praeceptor meus Paulus Picus, mihi tamen plerunci; dixit, se ipsiuς Iuris nsulti sensum uix potuisse percipere, tum quod inepte translata erat in eo de Graecis quaedam uerba: tum quod ec Latina, propria obscuritate non quasdrarent. quibus uerbis mihi alioqui plus nimio curioso,aure uulsit: quapropter sen tentiam meam explicaturus sum. ea uerba sic legi debent: Titia cum nuberet Caio Seio dedit in dotem praedia, ec quasdam alias res: postea decedens codicillis ita cauit: Dd ρ Σμν γ ν αὀοθα μου Θακοατα- μαί σφι ἁ θυγατ , a Musura δεθλα ἰρ λυ- ραὲm erui /μωχαν Γάρος Nακί v l. ευασα μωκῆα ἰς nebvi συι σώμασι γους φθο-μλίας τῆ π u, ioci ii 7 μ 1φ - αυην πὰ. Z-ος,ἔςαι λαῖ ροτα πιλιsisi a re sic Ua ἡ νωρ Ais. hoc est,C. Sciuin maritum meum comendo ubi o filia: cui uolo dari
173쪽
DIs PUNCTIO NUM LIB. . IIII. ses A dari in ulteusium N seu fili participationem pagi Nac leni,quam olim in dotem eum
corporibus doti illatis dedi: N in nulla re eum molestari in dote: erunt enim post mortem ipsius tua oc filiorum tuorum praererea alia multa huic eidem marito legauit, ut quandiu uiueret,haberet.'uaero an propter hec,quae codicillis ei extra dotem relicta sunt possit post morte C Se i ex causa lideicomissi petitio filiae haeredi Titiae competere, ut earum rerum nomine,quas in dotem C. Seius accepit. Modestinus respondit: Licet non ea uerba proponantur, ex quibus filia testatricis fidei comissum a C. Seio, postquam praestiterit quae testarnento legata sunt,petere possit tamen nihil prohibet propter uoluntatem testatricis,post mortem C.Se a fideicomi ilum peti. Senium itaq; Duilis responsi sic interpretamur: cum in dotem Seio Titia fundum Nac lenii instruactum dedi siet ius it eum restitui post morte mariti: quaerebatur num etiam ea, quae ultra dotem marito legauerat, essent restituenda ec uidebatur no esse,propterear quod fideicomissi illa uerba erunt post morte tua,ta filioris tuorum, sollim ad bona dotalia reseruntur,non ad alia legata.&quauis in eis dictu futilet, ut ea quandiu maritus insuere haberct: poterant tamen huiusmodi uerba intelligi,ut n5 inde fideicommisium esse uideretur,cuin etiam si haeres C.Seij ea haberet, aduersus uerba testatoris non uia deatur factum: quippe tum quoq; maritus quandiu uiuit, ea habet: sed tamen Iuris consultus ex praesumpta ictatricis mente,no solita bona dotalia,sed etiam alia fideis comistb compraendi interpretatur. cum enim quisquam ita legat, ut quadiu uiuit Iesgatarius habeat: licet scrupulosa quadam interpretatione dici possit non esse fideico missum: attamen mens ictatoris illa esse satis creditur,ut restitui post morte debeant. nihil igitur ad rem facit,an uerba illa,erunt post morte tua, B c.enuntiativa dicantur, uel id minus, cum Iuriscosultus pro claro habeat fideicomissum inducere: sed in hoc dubitauit, an in caeteris legatis idem iuris esset. quapropter cu in uulgatis codicibus linitur,& caris rerum nomine,&c.corruptus est locus,& no coniunctiva dictio, 5 les genda est: seu potius quae ad similitudinem refertur,ut,pro sicut.quaeritur enim,num petitio fideicomissi copetat ratione bonoru,que intra dotem relicta sunt,ut,pro sicut η competit earum rerum nomine, luae in dotem datae sunt ob castellii Nacclenum cum corporibus uidelicet illatis.in hoc enim clarissimis est, cd petere actionem: sed dubiufuit,respectu illarum rerum quas marito legauerat, ut eas haberet, quandiu uiueret: iit inde cognosti possit, quam minima elementi unius inversio, totum sensium obnua hilet 5 obscurum reddat: tum N illud,nihil ad praesentis responsi interpretationem, eam quaestionem facere,num enuntiatiua uerba disponant.quem tractatum, cum idestidem a quibusdam ubiq; inculcetur,merito' repositam cramben appellauerim.
Legem diem suo nau intellectam ex unius dictiunculae inversione. c AP. NM
A PI N I A N v s libro re onsorsi tertio: Diem,inquit,suncto legato CP siris,salarium comitibus residui temporis, quod legatis praestitutu est, debetur,modo si non postea comites cum alijs eodem tempore suerint: diuersum ita eo seruatur, qui succestarem ante tempus accepit. haec uerba sub iis tuto de assetaribus relata hodie leguntur: corruptis tamen exemplaribus,in quibus non praestitimimsed praestitum, falsid legitur. uertim N tantum negotd ex eis, interspretibus nostris fuit illatum, ut inquatuor haereses diuisi, uaria in responsi interprestatione tradiderint .nos omista quid ipsi senserint,cum facile unusquis eorum corri trientarios sibi comparet,nostram sentcntiam sic explicamus. Cum imperatores legastum suum in prouinciam mittebant. larium suum quod sibi haberet, constituebant: tum etiam aliud quoque assignabant,quod suis asscitaribus dederet.fingamus igitur legatum, cum in prouinciam uenisset mortem obiit te: num idcirco de suo salario as, sessores periclitabuntur .non periclitari responsum est.finge rursus non decessiste,
sed succetarem illi datum,di tunc aliud iuris obseruatur: quando enim praesidi ante tempus succetar datur, non fit id nisi cum ipsius contumelia,& ob peruersos mores: quapropter ξc omnes qui ab eo eleciti sunt,decidunt,quoniam ab improbo sum desesim. in morte non ita est: nec dicat quisquam, posse successerem dari legato,qui tamen nullius culpae erit reus : quoniam nisi delinquat, non solet princeps alium subrogas re ante finitam administrationem: cum etiam si sua opera indigeat, possit praeses per
174쪽
delegatum,quem princeps approbauerit,in magistratu esse: nam 5c qui Romanae his cstoriae peritus fuerit,non opinor hac in re aliquid dubitaturus est.
multa Iurisconsultorum responsa, de uasis mensuris ι loquentia declarantur,reducuntur. illae ad nostri temporis normam. c A P U T NXI.
MPHORA uas est uinarium,mensuram uidelicet contines. Ut autem breuibus expediam,non tam quod alii longissimis tractatibus prosequuntur, quam quid ipse sentiam: Hemina uncias continet nostras septem semis:
sextarius,uncias X U.congius,heminas tam . modius,heminas X X X II.
urna,haeminas ta L U I II. amphora,heminas N c V I. Sed quoniam qui sextarii pondus nouit,caetera nouisse facili me potest,probandum a nobis est,in sextario xv. esse uncias: oc in primis Plinium laudo autorem,qui lib. X X I. cap. ultimo,cyathum pendere drachmas N.scripsit: unde cum in sextario constet X II. este cyathos , sequitur
centum N uiginti drachmas, hoc est, uncias quindecim pendere. sic N Rhem.Palae,mon de cyatho: Bis quinque hunc faciunt drach mae, si appendere tentes. Cleopatra quoq; quae de unguentis,ta chemistica ratione Graece scripsit: οἱά e, inquit, μανελὸ κοτυλας ζ. M --e καλει rb Αἰγυgisa οἱ. ς ινιον. id est,xestes,qui
ec sextarius mensura habet heminas duas, pondere drachmas c κγ. uocatur que ab Aegypt as Inium. Galenus quoq3: Παρα dr. πιις Iouis, inquit , ευώπίατα ό χῆς μεὶ, on εχ εἱεπς α κοτυλας Q. Lu. , υδατρο ἰκω, οπμ αμ ετιν , subiae M . Ita Italis congius inuenitur,in quo mensura sextarii sex insunt id est, hem ins X I l. pondere uero drachmae D c cta X. aqua Pluuiali accepta, quor dea iustissimum sempcrpondus habeat, nec mentiatur unquam. Nec me mouet,quod ab autoribus traditum est, in xeste seu sextario Atticas uncias N U I. alibi uncias X X. esse: quoniam Atti,ca uncia erat aliquanto leuior quam Romana. communis uero Graecorum longe Iesuissima, eiusdem p ponderis erant Romanae quindecim, ius Atticae X v I. Graecae
X X. quae res cum a me alibi tractata diffultus sit non est quod hic repetatur. Sane ea Pdus congios decem continet, silcut ec metreta Dioscoridi lib.V. licet alii cadum duo, decim congios continuisse reserant. Pollux metretam, amphoram quandoqi signifi, casse scripuit sed priorem sententiam probo. Haec uolui praefari ut quaedam Iurist5ssultorum loca exploratiora sacerem in titulo, de tritico, uino N oleo legato. Pomposnius: Uino legato,ea demum uasa sequuntur, quae ita diffusa sunt, ut non ad perpestuum usium reseruarentur,ueluti amphorae N cadi. cum enim amphora, ta eadus uasa sint mensoria, di non magnae amplitudinis, in eis uinum perpetuor non seruatur, sed ad tempus conditur.n5 ita est in doliis,quia dolia etiam maximae amplitudinis fiunt, nee certam mensuram habent. hinc eodem titulo Proculus: Illud uerum esse puto, cui uinum legatum cum vasis erit, ei amphoras, cados, in quibus uina diffusa serua, mus,legatos esse: uinum enim in amphoras ec cados hac mente diffundimus,ut in his sit, donec usus causa probaretur: 5c scilicet cum his amphoris ec cadis id ueditamus. In dolia autem aliam mentem coniicimus,scilicet ut ex his postea,vel in amphoras et cados diffundamus, ut sine ipsis doliis ueneat. declaratur eodem modo aliud responasum,quo traditur,legato uino in amphoris illud compraendi,quod in urnalibus erat: urna enim dimidiam amphoram compraendit.
Legem qui uis,c.si certum petatur, homus non intestinam: tum quid ibi signia licet collectarius: rursus quaedam de argentariis x mensarns. c A P. N XII.
M pp. Honor ita Arcadii ad Theodosium praesectprst.constitutio est,in
haec uerba: Quisquis iudici foenebrem pecuniam mutuauerit:si in prouinscia suerit uersatus,quasi emptor legum atque prouinciae: uel si quis colles sectarius honoris pretium dederit ambienti, exilii poena una cum ipso iudisce plectetur. Pro huius constitutionis interpretatione dubitatum fuit quid significet collectarius .N Accursius, mox alii existimauerunt, cum hanc appellationem sortiari, qui eundem honorem ambienti riuali suo pecuniam dat, ut desi stat, nec secum
175쪽
1 pro Mento monetam uicissim tribuens. Acron quo* in Horatium collectarios pro
eoactoribus argentariorum accipit. Igitur sciedum, in re nummaria esse argentarios, nummularios mensarios,camplares,trapezitas, llybistas: qus omnia uocabula isdidem significant: nisi quod argetarii maiores negotiatores erant, qui non in permustando tantum,ut caetcri tabernam exercebant,sed qui etiam nummos semori colloca hant non suos tantu sed etiam aliorum. hinc apud Plautii argentarius pro foenerastore accipitur: sicut mim nostris temporibus in foro mercatorum literis quibusdam, quas camb i uocant,debitores subscribui, lius m proxenetae testimonio unantur, ita
ueteres illi argentarili rationes pro instrumento habebant: quapropter ne fides labefa staretur de publico solebant constitui: eligebantur: magnae fidei homines, si itaque aliquis collectarius,id est, argentarius, pecuniam ambienti aliquem honorem praesta di quo eum facilius consequatur, dederit: ec ipse N praeses exilii poena coerceri de bent hic itam rectus est costitutionis sensus,ut nemini dubium esse possit,uulgatum
illum Accursit explodendum essemisi quisquam in significatione uocabulorum id
neum illum habet auiorem. Praescriptis uerbis ainio unde dicta: Sc quid ab exceptione distet praescriptio: quid
item sit actionem dare: 3c declarata lex Il. c.de is ulis. c A P. XXIII.
R E o D o s i i Valentiniani Impp.constitutio est, Hieronymo praesere prael. scripta his uerbis : Nulli prorsus non impetratae actionis maiore, uel minore iudicio agenti opponatur exceptio,si aptam rei 5c proposito negostio competentem eam ei si ' constiterit. quς quidem constitutio non id respiis ei ut a Pontificibus,quod Accursius oc quidam atq attestati sunt,actiones impetrari solitas ostenderet: cum id etiam ante horum Impi'. tempora, in usu esse desiillet: sed potius ad iudiciorum,quae sub praetoribus agitabantur, cosuerudinem refertur. nam priusquam quisquam litem contestari permitteretur , necesse erat, ut praetorem adis, ret: narrata. illi re, praetor que competere sibi uidebatur,actionem illi dabat. Cicero in Verrem: Si quis eum pullasset,edixit se iudicium iniuriarum non daturum: qui caquid ab eo peteretur, iudicem de sua cohorte daturum : ipsi autem nullius rei actiosnem se daturum. hinc in edictis praetorum,quae passim sub titulos Digestorum comis posita leguntur, item que in interdictis, praetor nunc se daturum actionem assirmat, nunc uti aequitas siuggerit, negat. Erant autem actiones qui sidam formulis comis praenis,quas litigatoribus iudices praestabant: nili quodd ex facti di fierentia plerunaque eas praetor immutabat: N pro arbitrio uel expungebat, quae ad rem non lactea
hant, uel quae necesiario erant apponenda, subiungere non grauabatur. non ita erat in contractu innominato,in quo certa forma uerborum erat statuta, ut uidelicet queo admodum sieres haberet,describeretur: tum quae contractus species essesi referretur,
hinc actio praescriptis uerbis dicta.Cicero de Uinibus bonorum ec inalorum: Omnis autem insuaerendo, quae uia quadam 5c ratione habetur oratio,praescribere primum debet, ut quibusidam in formulis ea res agatur. Idem in Oratore ad Brutum Quid est quo praescriptum aliquod aut formula exprimas, cum in suo quodin genere praeastet. plura genera sint: praescribere enim Latina lingua statuere,& certo modo ante ordinare compraendit .cuius uulgatae sanificationis non est quod hic Lalagam probastionis causa quicquam asterre, ut inde fortasse praescriptiones pro exceptionibus susini eredendum sit: quord certis sormulis exceptiones ita constarent, sicut di actiones. Fortunatianus certe rhetor, ait idem consultus, libro primo Institutionum rhetorisces : Quid interest,inquit,inter praescriptionem, ec translationem: quodd praescriptio exeludit actionem,translatio autem dissert. quibus uerbis ostenditur, generalius eloexceptionis nomen, cum praescriptio ad eas solum reseratur, quibus seu a principio seu post litem contestatam probatis evanescit actio: licet Socinus aliam ipse distaentiam excogitarit, quam non sequor. Inrabris de
176쪽
v i τ hoc semper instituti mei ampliss Senator ut si qua a nobis ingenii
monumeta elaborari c5tingeret, ea no nisi ad eruditis simos quoso destinarem.qua in re imitari ueterum scriptorum diligetiam existimavi, qui opera sua non tam amicis dicabant,quam corrigenda tradebant. accidit enim plerun*,ut hallucinemur,et chim diuino illo Homero, nimio plus, quam deceret,dormitemus: quapropter plurima,quae nunc eduntur,emedatione inadigentisic Cicero Atticum, Uarronem,Brutum,operum suorum titulis praetulit: se
ad Balbum Iulius Fronto,ad Nemesianti Calpurnius,ex nostris Vlpianus, Paulus ad Sabinum scripsere. Idem di mihi his diebus usu euenit. cum enim supcriore anno Venetiis agere, ubi hospes publicam priuatamq; urbis magnificetiam perspexissem, non potui diu solus,hoc est, sine libris esse: quapropter comodato acceptis quibusdaturis ciuilis interpretibus, eius quod intereii, tractatum perlegi: qui etsi mihi alias
lectus animaduersu si fuisset apter crebras tamen occupationes in multis exciderat.
haec postq; a me materia diligetius cospecta est, quod quida interpretes longe oc latea linea aberrare mihi uidebatur : decreui in eam militiam Nipse nomen dare, uires pineas experiri, num dilucide ec Latine interpretari ipse possem: ea Ir argumetis colastare,quae a uero abessse iudicallem. assumpti itaq; prouincia, non satis scio an humeris meis parem,quibusdamq; noctibus ad umbilicii perueni. quapropter cum dubitare, ne accelerata nimis editio,raram librorum supellex diligentiae nostrae multa detrahes rent,no sum ausus impressbribus tractatu eum te inconsulto tradere: si qua enim nos sesellii sent ea,scio,minime ingenii tui summsi acumen praeteribunt. quod N ime id γcirco alacrius,confidentiusq; laetum est,quord te uirum noram non Iurisconsultorum
tum quod de Vlpiano Modestinus ait) κορυφ sed etiam humanioru literarii ita
studiosum,ut quoties per publicas occupationes licet,in earu snum,ceu in amoenissit inum uiretum soleas diuertere. Laudarem hic uirtutes tuas,ec sicut squii esset,latissismo in bene dicendi campo uagarer: quod etsi tuae glorie, quae supra captu ingenii nos stri est nihil conferret,posteris tame exemplo multum profuturu uideretur,du uisi a qui in optimos tuos mores respicere,te imitari quaereret, te uti l peculu sibi r ponere in primis curaret: sed tua quoin humanitas talis est, ut celebranda facere cli celebrari malis: N cum ad uirtutis summii gradii perueneris, nihil tame te supra caeteros extollis,quae inco parabilis tua humanitas ec prudentia,omnia animos in sui admiratione
erexit ut cu maximos amicos beneficiis tuis obnoxios c5paraueris, no m res quostidie uirtutibus magnis allicias.tot ergo merita tua, tot animi, sortunaeq; munera, hoc
de me etia postulare uidebantur,ne siletio te praeterirem. Qui uentri,qui Iuxui dedisti sunt qui malis artibus fama aucupatur, eoru aequissimum est perpetuis ignoratiae
obliuionis r tenebris nomina inuolui: qi ec palus, decantatus p poetis abysius
αυ. Utatae signiscant.at qui uirtute ornati, moribus cospicui,uita innocentes, tui in plane limites sunt,eos in omni u ore esse,N P rostris nomina semper recitari conuenis ret,ut inde omnes sibi exeplum sumerentimerito igitur di hac quo in causa tibi libruaddixi,dicaui*: quavis mei potius honoris hac in re ratione habuisse uideri possim: cu enim acerrimo tuo iudicio lucubratio es hae nostrae indigeat,certe si eas tuo arbitratu correctas ediderim,longe cosultius egero. fuere inter ueteres qui quod aliquid in arte praeter caeteros explorassent, nouos sibi at* eosdem superbos titulos indiderint qualis Callimachus ille sculptor,qui se quod arte subtilius expoliisset,appellauit. his ego couaria penitus sentetia,recte meta actu existimabo si obtrectatorii dignas uoces euitauero: tantu abest, ut qui ccli mihi laudis aut gloris coparari putem. ut igitur ex uoto negotium omne succedat,tua hoc industria efficere poterit, si uehementem te censorem,ac qualis Aristarchus fuit, criticum,expertus suero. Vale. AN DR
177쪽
o Ris suit apud quosdam ex antiquis autoribus, ut quotiescun
aliquid praeter uulgatam consiuetudinem ederent, tancii cause suae diffidentes, a te floribus ueniam pererent . quamobrem cum Albinus,
nescio quis, Romanus scriptor, patriam historiam Graeco idiomatet tractaret,indulgeri id sibi in operis prooemio petiit: quod uti ineptui M. Cato no immerito delusit: si enim Amphyctionii decreto coactusset squum id c5cedi fuerat: sed ei qui sesens Drudens is deli Quit. laaudquaciua uesniam danda esse arbitratus es L Ego etsi corra aliorum cosuetudine, Latinem iuretis uili disserturus,tantum abest quicquam deprecer,ut potius qualiquali comendatione non indignu me existimem.nb me latet ab Romani imperii inclinatione nullius opera extare,quae Latina dictione in ciuili disciplina cocinnata sint: quin potius tum primum ab recto cursu flecti coeptu est : oc barbarismis quibusda corrupta comentaria, in pretio tamen habebantur: deinde processis temporis Mandrabuli more eor deuenatum, ut nostris hisce diebus nulla bona litera in omnibus, quotquot sunt, iuris ciuilis interpretibus, reperiri queat: ec iam uulgo circunserat,nultu esse Iuriscosultum posissiqui Latine loqui di elegater sciatiquoa certe nescio qua ratione absin impudeli Gaiumnia dici possit: cum antiquos,uel X I l. tabularum,uel rescriptoru, uel edictorum
interpretes uideamus oc docte, di eleganter scripsisse.ex quibus Herennius Mose sunus non selum quaedam Graece edidit, sed etia versificator egregius D. I, Iaronis periochen comeosuit. Antistius Labeo omniuscientiarum cognitione professus ab Gelano quo in traci itur. Atteium Capitone non minus eloquentia,* caeteris artibus praea' ditum Tacitus affirmat. quin oc legislator Solon,quanta humanioru studiorii autoriatas fuerit,ipse expertus est. siquide ut Demosthenis interpres Ninciae, ec Plutaruchus, Laertiust tradit, cum Attici oc Megarenses de Salaminos insulae postessione contenderent,Solon A theniensium causam Homerico uersu approbasse dicitur:
Bis senis Salamine Aiax cum nauibus ibat. Cui carmini subsequens ex suo tanquam Homeri addidit: Στειρ' αγων' ἔθ' ΑἱLιαιωρ ἰλω Cecropidum quo castra loco posuere phalanges. quem numerii Homeri esse iudices arbitrati autoritate uatis ducti, tanqua omni memoria Atheniesium Salaminsuisse . pro Solone pronuntiauertit.his accedit,qudd 5c no hos tantum,sed principes quoscν Philosophos ab hisce studiis non abhorruisse, sere constat, cum tam eleganter Plato scripserit,ut non alia lingua locuturis,si in terras descenderet, Iouem Cicero di, ceret,quim Platoni .mitto Empedoclem,res naturae carminibus decantantem. luid cratis hymnos,Epicharmi modos, Xenopho tis historias, Xenocratis satyras commemorem cum uel maxime Epicurii damnet Cleomedes, quod barbaras uoces suis scriptis inseruisset:.8c M.Cicero quosdam sui temporis philosophos insectetur, qui senem distincte,nem elegater,nem ornate scribere .pfitebantur.quam ob causam lectiosne indignos eorum libros attestatur. quanto melius Madaurensis Apuleius. sibi de philosiophia disputanti nec unum soloecismu ignosci, nec unam syllasa Dardare pro nuntiatam donari, uolens libensi agnoscit. possem ec Christianae pietatis mystica in exemptu adducere, quibus satis in confesta est,ta Hieronymus latetur uatu Prophestarum n resnonsa lyricis carminibus constare: tanta fuit humanitatis liudiorum autoritas: quapropter oc illud traditum,deum oracula uersibus edita fuisse.quid igitur est quod quisqua miretur,si interpoliata ueterii cosuetudine,in iura ciuilia Latinas interspretationes codidero iY hqc quide,no quod ipsi hac nobis gloria uendicemus, quasi uel lepidiuscule uel eleganter disceptatores hac in disciplina esse possimus: sed Q etsi no satis recite omnes,nos tame minus ἰ b caeteri quod ad huius di situdia attinet bar
178쪽
hare loquimur, scribimus. sit itam hic que edimus traelatus,quasi quoddam huius cnostri conaminis speciment ii ii laeta uote studios eaecipiat, ad cetera capessenda animum secerint: alioqui Graeci carminis memor, pedem reseram: παλιν οἱ Ἀσια μωροῦ δεόum κα P. mecum p interim illud insusurrabo: Bene Qui latuit bene uixit .ceteruantequam inititutum munus exequar,constitutionis ipsius uerba recitanda sunt. p.Cae Iustinian. August.Ioanni de sentencijs, quae pro eo
sed j v n de eo quod interest, dubitaliones antique in infinitum productae sint, melius nobis uisum est, huiusmodi prolixitatem, prout possibile est,in ana
gustum coarctare Sancimus itaq; in omnibus casibus,qui certa habet quastitatem, uel natura,veluti in uenditionibus ec locationibus, ec in omnibus contractibus hoc uod intercii dupli quatitatem minime excedere: in aliis autem casibus qui incerti elle uidetur,iudices qui causis dirimedas suscipitit per sua subtilita, rem requirere: ut hoc quod re uera inducitur,damnii hoc reddatur, S no is quibus sdam machinatioibus, ec immodicis puersionibus in circuitus inextricabiles redigat: ne dum in infinita copulatio reduciturin sua impossibilitate cadat: cu scimus esse nasturae congrini, eas tantii modo pinnas exigi,quae uel in copeteti moderamine rferuntur uel a legibus certo fine coclusae stitu utur. ec hoc non soli im in dano, sed etia in litcro nostra amplectitur costitutio . quia ex eo ueteres quod interesi statuerut.ec fit ei, hiis secundu quod didia est, finis antiquae prolixitatis huius constitutionis recitatio. v S D in primis in lege dicitur,dubitationes antiquas sitisse, uidend si est, i qua in re ueteres dubitaret.ec Acoiritus in eo ueriari dubiu credidit, ques
admodum cstimatio quatenus interest,faciunda esset: id ne quod extra rem lis l lucrum,damnu* uenit,an id quod circa rem tantu uerlatur.quod ipse quisdem non probauerim: haec enim constitutio idcirco in edita, ut ueteru altercationes biollerentur: quamobrem si dubitatu foret, quatenus intrinsccus interesset, debuerat Phoc praesenti lege imperator declarare: cum tamen res haec tam dubia adhuc si qua . - tum nunquam.Petrus N Cynus' uariatum in eo tradunt,quod ueteri Digestorum iu
re id quod interest in bonae fides actionibus ad dupla usin progrediebatur: sed an idein contractu stricii iuris esset obseruandum, n5 aeque costabat. sed di id nihilo magis placet: cum si ita fuisset. aequum ec rationi conueniens erat, ut ex contextii legis hoc tandem explicaretur . cum tamen posset adhuc ea opinio defendi in cotractu sim dii iaris ad duplum no prorogandam aestimatione: nam lex duo exempla affert, uenditiosnis scilicet di locationis,qui c5traictus bonae sunt fidei:Sc licet uulgor dicatur regulam exempla non arctare,si tamen plura exempla sine, in consesta est saltein declarari, ut b clφ i' ' η in eadem specie solum regula procedat: nec obstarent uerba costitutionis in omnibus q*i O p i eontra tibus Ne.quoniam de similibus tantum accipienda fiunt illa uerba, ec id cum ' LM is Amnes contractus intelligere possemus,qui tamen bonae fidei essent. si ita admitteremus eorum sentetiam consequens esset, in eo adhuc ambigi quod se. zz r ,ti declaraturum Imperator credidit. Rariolus' aute uidetur existimasse, nihil dubitata, ure an lucrum,quod cessiaret in eius quod interest aestimatione,esset copulandum: sed iderulii pine. prorsus hodie iuris esse quod eg olim in hac questione fuerat: quod ec Fulgosius opid In Li. deo. natus es .ec in hane sententiam crebrius estitum. sed num circa id quod extrinsecusem Intererat. quicqua per hanc constitutionem sit immutatum,no reperio, qui Accursiodiisentiat: quem tamen supra no probaui. caeterum nec illud nobis fit uerisimile nihil hac lene noui inductum: quo fit,ut cum lex dicat,in contractibus certis, quod fingus Iariter interest conuentae summae duplum excedere n5 posse: in incertis secus putem in lisc potissimum certasse ueteres: sed tamen in Digestis nihil reperiri quod eorum sententiam iuuet qui aduersantia huic constitutioni prodiderunt: quoniam huiusmoe AN i et di restonsa per Tribonianum,collegas P de eo uolumine sint reiecta . in prim v o D subsequitur certa quantitatem uel natura disputemus quemadmo' dum certa quantitas accipienda sit: 5 Bariolus quid ali j opinati sint eserti ex quibus Accursius: Contractus, inquit dictitur certi, quorum quantitas uel species certo fine terminata, potest ostedi, qualis quataq; sit .cu ergo in
179쪽
DE EO QUOD INTEREST, LIB. VNICV s. a iA obligationem uertitur certa quantitas,certam quantitatem habere dicitur: eum certa species est in obligatione, dicitur habere ceria naturae sed ab hac interpretatione idem recedit tum Bartolus, caeteriq3,eo maxime arguincto, quod uerbu, naturam,ita in leam superflueret: nam ec ea quae certam speciem habent, dicuntur certam quantitatem . .-
habere.qua ratione si quis legauerit quantas summas dictauerit, censuit Aristo spe, ὀ cies quoio cotineri: oc si quis stipuletur sibi dari quatas pecunias ex haereditate pers suenerint,non pretiu, sed rerum corpora stipulatus uidetur . sed tamen quamuis coea . teri id probent, satis leuiter arbitror hanc sententiam oppugnari: quoniam eadem ratione Iurisconsultus Paulus reprςnderetur: qui ,Certuin,inquit, est cuius species,uel quantitas ostenditur . superflueret enim species. sed ec appellatione quantitatis pros i in Meret . prie speciem contineri nusquam probatur: imor ex aduerso plura argumenta deduci possent .nec nos tangit Aristonis responsium: quandoquide aliud est,si dixero, lego si V luti in ια inpronio quantitatem: aliud, si quantas summas, occidictio enim quatus adiectiva, morte, de non ad solam quantitatem refertur,imo ex propria uocabuli significatione magnitu, pq μ' ς' dinem potius notat .Ex poetis affatim exempla succurrunt. Verg. Nam qualis quantus p cauo Polyphemus in antro. Idem: Nunc quales Diomedis equi,nunc quantus Achilles.
Ex Iurisconsultis illud , Quantae audaciae,quantae , temeritatis sint publicanorasa it --.f. tieliones, dic. nec de sermonis proprietate ambigitur, standueste grammaticis.nec obs pub. esset,quδd uerbum quantitatis a quanto sormetur: quonia cosuetudo loquendi a do vi Bariis Li.ωLctis obseruata ipsa est quae uerbis sprietate tribuit,ut Fab. intil. lib. II .est autor . pen. t ceripe. unde cum cosuetudo non assia mpserit uerbis quantitatis pro specie adiectivum uero ex adiuncto frequentius: non est absurdum,alterum proprie dici, alterum non aeque: nam di familia a famulado dicitur,ta famuli appellatione non uenit dominus , 5c ta, η ιβ M.f. tamen uerbo familiae comprςnditur.Item adnotauit Aristo uerbum summae quod ipse My 1 g iii probauit ad certas species referri:tum ec in eo casu uoluntas testatoris ex praelatione talis esse coiiciebatur: quapropter tot collectis,aequum fuit statui ibi certam speciem' contineri: sicut di cum quis quantam pecuniam dari stipulatur, quippe uerbum pecuniae generale est di species compraendi consequens igitur est,primam hanc Aecursit sententiam poste defendi,quamuis semetipse damnauerit, ab ea in aliam tractens.Hee
est,ut per certam quantitatem, speciem quoiu accipiamus: per certam uero naturam
id potissimum intelligamus, cum promissio de genere aliquo est facta : ueluti proamitto homipem spondeo equum: oc homo enim N equus certos fines naturaliter hahenti no placuit id Iacobo ab Arena,quibusdam rationibus,quas per Bariolum rei esctas cernere est. pergit etiam Accursius id declarando,ut certum intestigatur, eum in obligatione est datio:quamobrem si stipulo dari Titium certam speciem stipulor: si dari centum,certam quantitatem: si ueror dari hominem, uel equum, tune stipulor certam naturam, di debebitur mediocris'.Caetervmsi fieri aliquid stipulemur, puta dari φ y tcurari centum, uel Stichum, uel hominem': haec stipulatio incerta est,quippe iacti, stipulationes facti sunt incertae damnant rursus id Iacobus ab Arena, di Petrus: nam p uenditor solum tenetur tradere quod secti est: N tame lex uenditionis contractu apupellat certum. sed uenditionem meri facti non esse respondet Bartiquonia uenditor si lis λλὶ
dominus fit,no tradere tantu, uerum etiam transferre dominium tenetur . caeterum, ' .st in
ut idem assirmat,non idcirco defenditur Accursius: quoniam in lege subsequitur. α ν Ua iau tisaaemplum locationis, quς procul dubio est facti: cdductori dominus patientia pra, libus. uos. siet quae meri facti est'. Aliter itam accepit ea uerba Iacobus ab Arena: que dum Bar oblig. si mutolus improbare uidetur, explicat: nec tande ab eo ipse dissidet: quod e Baldus facit. alimum . de aiunt illi, cotractus dici certos, qui certam quantitatem, uel naturam respectu sui uel cla empadiuncti habent. quam sententiam sequor.nam id quod interest ion in iure, sed in se, ν ηψt incto c5sistere Iurisconsi illi dicunt . solent autem ea facti appellare,quorum uis est duahia,N Omnis a probationibus pendet'. Igitur in tractatu eius quod Interest, certitu t i xi
do uel dubietas non est accipieda ratione obligationis, uti fit in obligatione dandi se .ciri Vc ticiendit: N in hoc deceptus est Accursus. nec est accipienda ab eo quod ab initio in itia riti iaobligationem deducatur id quod inter est,uel G dedu tur: quod Nicolaus Matth. ii tu credidit: sed id quaerendum est, possit protinus probari,uel no possit. itur in uendi bo. e.
180쪽
tione 5c locatione,cum de pretio conueniatur, clarum est, si conuenta non seruentur, eminus intereste nequaquam posse,quam sit pretium: N idcirco cum hic cotractus res spectu probationis eui aes sit dicitur certus: idem in pallio eundi Romam, si uicissim pro milia sit pecunia: ta si qua similia, uti declarat Bartolus: qui tamen ad amussim
non extricat, quomodo certam naturam intelligamus. si enim cum sequamur, idem fuerit uel certam quantitate, uel certam naturam dicere: quod non probo nec admisssa eius sententia, quam caeteri omnes creberrimo calculo approbant. Accursiti opinio
procedit: nam si hominem generaliter promitto,ipse existimauit promissionem hane certae naturae essie: Sc tamen eius si limatio ratione sui uel adiuta fit,non fit plane certa. concedamus deberi mediocrem, non sequitur tamen certitudo : potest enim pluris aestimari unus mediocris alio eque mediocri: quandoquidem haec mediocritas certos fines non habet.& cum haec electio fit multum dissicilis,N ambigua, non uidetur certam naturam habere . non itaque omnino hac in re communem sententiam sequor: quae N eo amplius conuincitur, quod nulla lege naturam ita accipi probant: quare illud debemus scire, ea de natura contractus dici, quae tametsi non exprimantur, Meum deducta intelliguntur,uel ex consuetudine uel alia de causa ueluti in emptione: x I.pam .s ἐς nam de natura huiusimodi contraeius est, ut praestetur euictio : quod inductum est, coturo imp. quoniam assidua consilietudo fuit, ut prestaretur. dicitur etia de natura rei illud quod ubi gMI illi regulariter accidit . quainobrem Rapliael Comensis de natura penoris esse tradiaq* I dit ut breui consumeretur e certe in eius aestimatione ipsius quoq; naturae ratio da cenda est. no me fallit penoris naturam interpretatos esse alios fauorem,quoniam pes propter alimenta fauorabilis sit: sed frequentius admittitur de natura,quod pria
. Igitur in proposita questione dicendum opinor per certam quantitatem instelligi ea quae expreste solent deduci in contraetum, puta pretium N rem: per certam naturam, quae tacite de natura contraditis recepta creduntur. exempli ratio: uendo uel loco tibi domum centenis: hic contractus certae quantitatis est: trado Stichum, est certae speciei, quae facile aestimationem capit.mutuo centum fruments modios,tu recepisti: negas reddere aeque bonum: hic contractus habet certam naturam,de eius enim natura est, ut aeque bonum reddatur.iudex itaque hac ex constitutione id aesti, Vmaturus est Baldus aliter uisus est intellexiste,ut per uerbis, naturam, accipiamus siseia,quorum natura respectu uicissitudinis mensuram recipit, ueluti pretium ratione rei, usus rei ad pensionem: sed ec id reuoluitur eodem : nam si concedo tibi usum res non statuta pensione,in aestimationem redigetur ille usus ex natura similium contrasa ι quasi elaum,ec ex consuetudine, quantum pensionis de huiusmodi rebus praestari soleae. Dpς PM haec quide satis ec super. Caeteriim quonia Accursius uidetur existimasse, In cona uti j tractu emptionis Deliam non uersari: ec Bariolus no merum factum, sed etiam datio,il. sa - nem: Iacobus autem ab Arena, contraria disseruerit: uideamus cui sententiae adhaeas iis re lita, rendum sit. N in tractatu,si certum petatur,comunis serὰ omnibus est opinio' ,si uendisti, priia. ditor dominus sit,teneri dare: si uerδ dominus non sit tradere solum obligari . t quasi β ere .phi. sententia nullo pacto discedenda esse Fulgosius Doctor alioqui pervicax, 5c caeterise in Lux ept. refractarius,prodidit. nobis tamen quid ultra alios occurrat,subiicendu non est: ξc inprimis hoc existimosententia quam turmatim alia sequuntur,a ueritate abeste: quina imo indistincte N impromiscue uenditorem tradere tantum obligari cuius rei primi id Ili dee3Lob argumentu est,quod Celsius scribio: Si tibi pecunia dedi,ut Stichii dares, n5 emptio, era. nem,sed innominatu contractu esse: nam si datio ad emptione faceret,nequa* pr scrie in Li.certi co ptis uerbis agi poster resp5dct huic rationi Philippus Decius': ideo contractu hune
didio. innominatum este,quoniam eo modo c5cepta erant uerba, quo in contractibus innominatis solent: alioqui si contrahentes uoluisssent emptionem essse, non eo modo conscepissent . quam responsionem non probo: quoniam ex uerborum forma cotractus
- - . . . iuris gentia nequaquam uarianti Ir : non enim attendimus, quod nomen contractus
se detur sed quid in eo deductum sit: quamobrem etiam si contrahentes uerbo empilos . hesi i β O , nis N uenditionis uteretur,ec pacto expresta uenditor diceret se rem dare, nihilo ma, iis fundi. l. de gis emptio non esset. N quamuis eo in resposo Celsus dubitet,an emptio fuerit cum iu l. tamen subiungat nullam aliam obligatione, quam praescriptis uerbis oriri,cdsequens est,nihil resare an contrahentes emptionem appellauerint,cum no ab ipsis,sed a iure