Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

131쪽

iri III.Deaesreutia inteLatia mematismatis , veri nempe nominis, consiquenter systemata amat, nec in cognitione rerum acquiestit nisi eat ad systema reduxerit. . Atque in prorsus dissert ab intellectu non systematico, quod utappareat, notiones intellectus non systematici animo recolamus necesse est. Disti s. Cum intellectus non systema

' ticus systematico ita opponatur.

e. d. i. non systematico instructus sit, qui stematieum non habet i ideo Meia non veniatici erit, qui propo sitiones universales non connectit si singulas quasi cum ceteris nihil co

mune habentes intuetur. Nimiruprooositiones non connectuntur, quita minime ordinantur, ut veritas unus pateat continuo per veritatem ceterarum, quam independenter ab is

cognovimus. Qui libros vulgari modo conscriptos evolvit, is satis stipeique intelligit, quid sit propositione non connectere, sed singulas a cetera quasi seiunctas proponere. Multramen clarius idem patet, si litim Vulgari modo conscriptum cum Elmentis Esesideo conseri, ut disserer

132쪽

tia inter propositiones nullo vinculo inter se cohaerentes' propositiones ardi ime inter se connexas in sensum veluti incum t. an is fiantellectum systemat cum ha Inuti-buereseometrae veteres Euclides, Ara

universum Mathematici omnes verino'illis, qui scientia mathematica animi habent imbutum, nequaquam viro tantummodo habitum quendam sibi conpararunt praxes quasdam ex villis derivatas exercendi. Etenime dithtis clideis non occurrunt: prop0ntiones universales, utpote scienter determinatae , ita uta n jotu 0mmianes, quae sine probatio-tfuduntur ad sormam propositio in erialium revocentur. Singuis piopositiones inter se connectuntur, φῖ posteriores per anteriores ann ope principia demonstrentur 1,

Grudis apostonitis, Neodosius quo

ii opera uno volumine comprehem; didit Isaari meeo et u scis., o quintum , sextum & septimum pelvii exceperis , quos pro deperdi lii habitos ex Arabica versione in La

Diuiti

133쪽

num translatos edidit Joannes *Bolsus ore D ultra Geometriam elmentarem ab Euclide traditam prigredientes non modo eodem prorsimodo propositiones, quas tradundeterminatas easque universales intse, verum etiam cum elementis iclidis connectunt. Et quis nescitΜathmaticos continuo inventa sua cum ventis anteriorum connecteres Quot quis ea de re dubitet, is evolvat ementa nostra atheseos univeris, quibus praecipua Veterum ac recentirum Mathematicorum inventa Elementis Eucliduconnexa damus,aditur in posterum peculiari volumne, quae ex sublimioribus hodie repetis desiderantur cum iisdem conscienda, ubi nova illorum editio limitior ad umbilicum uerit perducta, cjus nunc Tomus primus sub praelos dat, praesertim cum in usum artis ilveniendi, quae aliquam operis phili sophici partem constituet, inVenta accuratiori trutina nobis sint expeldenda , Si quis dubitet, num Palemaeus intellectum habuerit system

ticum. Propterea quod Almagei

ipsi

134쪽

ipse se opus Astronomicum, cui ipli magnae compositionis indidit nomen communi more conscriptum

videtur, utpote continuo discursu in capita digestum, is evolvat Mathematici darismi Ioannis Regtomomani Zpjidete operis Plotimater, in qua ait meo tradita ad Brmam elementor Iachis in propositiones diges sitioque cum Elementis Euclidis con- nedit. Sed in Mathesi prorsus hospesse deesse est , qui in dubium voca verit, Mathematicis Molim fuisse, holeam esse intellectum systemati

an cum intellectus systematici no i tam non aliunde rectius quam Sicipis Mathematicorum haurire POM

1 videamus vero, an istiusmodi etiam occurrant inter philo,' 'si ci 2 eruditos alios. inter iste aetim intellactum habuisse Diviathum ex organo ipsius appaμ aed, si ad lectionem asserantui, qua ad idem intestigenduin

ita consertoriim esse appa vetitas una ne alias demon simuloue notio intellectus sy-

135쪽

xi In Dedisserentia intestellus sestematici stematici in praeceptis ibidem propoLtis contineatur. Neque ullus dubito, Arissotelem eam theoriam quam in organo suo proposuit, ex attenta lectione Elementorum Euclidis derivas se quemadmodum mihi attenta de

monstrationum mathematicarum,pra

sertim Euclidearum , consideratio ad theoriam Logicae genuinam invenien dam profuit qua reperta, nec inania esse praecepta intellexi, quae Ariusite les tradidit , antea parum intellecta, cum genuinae n0tiones ex praxi hau sta mihi nondum suppeterent. Fiat autem in ceteris scriptis A istiniis non ea appareat methodus, qua Euclides usus est; non tame lesunt intellectus systematici indicia. Neque enim putandum est , quotquot dispositionem naturalem , quam Philosophi appellant, intellectus systematici nacti sunt,

eos eandem ad istum habitum evehe re vel 'o temporum rerumve suarum cognitione evehere posse, ut omnem rerum cognitionem in systema acture digant,quam sibi compararunt, Vel sy-

stema animo incideis conceptum os

gnitioni quoque symbolicae inseranti

u cui

136쪽

principia verioris elaphysicae intimius fuerint peripecta, communi Perientia comprobata, si ingenii luce collustretur, ei manifesta runt, ut 0Mae per rei naturam fieri possunt, adactum perducantur, extrinsecis opus esse determinationibus quae non semper in agentis rationalis potestate posita sunt. Sane Consurius, magnus ille inarum philosophus, is erat, in quo intellectus systematici naturalis dispositio eminebat quae enim in deis ipsius continebantur, non modo acu.men prosundum sapiunt, verum etiam pulcherrimo nexu inter se cohaerent, ut, qui intellectu systematico pollet ad notionibus animum habet refertum'.

Verbis factisque Consuri respondentibus, in systema ordinatissimum redigere queat veritates universales incideis Gnfuci clarissimis, sed minime disti ctis olim contentas. Quoniam tamen in ea incidit tempora, ubi deerant,quae extrinsecus in dispositionem natur lema habitum evehendam influere debebant ipsum habitum nunquam

fuit consecutus. Non tamen otiola ae

inutilis piorsus eidem erat dispossitio

137쪽

a18 III. De disserentia intestectus ostematit illa naturalis intellectus systematici prorsus praeclara neque enim absque ea ideas rerum moralium atque civi Iium solas animo infixisset, quae sysit ma pulcherrimum idemque veritati Conlantaneum comprehendunt ab eo in apricum producendum, qui ideas

consucianas in animo suo excitare ac veritates universales in iis latentes eru, ere, erutas inter se connectere valet. et Inter recentiores philosophos, qui no me clarissimum fuere consecuti, cir

i sim intellectus systematici exemplua praebet, quemadmodum ex ejusden Meditationibus & Principiis liqueti magni vel hoc nomine faciendus, qu0dmodum ex notionibus distinctis hi losophandi nobis aperuit, profligatis ex philosophia consus atque obstu

ris, quae Scholasticam obscurabant, etsi ab ipsomet quod in primo autore se rendum non sufficienter excultum, ab asseclis vero in abusum pertractum.

Non omnes recensemus cum Veterestum recentiores philosophos, quibu intellectus suit systematicus, cum tan'

tumo Vid. oratio de inarum philosophia pia

138쪽

ρο non se ematim r

am exempla commemorare nonnulla elimus, nequaquam Vero nobis propositum sit eundo per omnium seculorum memoriam catalogum eorum

contexere, qui intellectum systematicum possederunt . Ut Vero appareat, intellectum systematicum non esse Mathematicorum philosophorum pro-Prium exemplis in medium adductis unicum adhuc subnectere liceat. Prodeatigitur in scenam sparus Muman, Theologus apud ratistavienses nuper elarissimus Specimen is intellectus systematici luculentissimum exhibuit, dum in Genes linguae sanctae

significatum vocum hebraicarum essentiatan scrutatus est,in ea de re mentem tuam in Clave, quam Vocat,

Domus Heber , uberius exposuit. Eam enim ex cogitavit hypothesin,quae nonnisi ab intellectu systematie proinficisci potest, eoque modo hypothesi sua usus, qui nonnisi systematicis con-Venit ingeniis, De veritate ejus ludicent alii, quorum inter est Hebraismi sente limoidos conservari nobis sus-mit hypothessin istam prorius ystema

tica deprehendi. Supponit enim

139쪽

ix III De differentia intellectussestema hi

nos non habere deas nisi rerum matbrialium Mimmaterialia concipi ad si militudinem materialium, ideas vero materiales resolvi in materiar iso l4um ideas simpliciores Hinc littera hebraicae vel materiam significant, vili CertR motuum species, atque inde e sculpitur significatus quidaem generalii vocum Hebraicarum, unde emphasis earurn explicatur, cum hinc dens minationis reddi possit ratio re qum eaedem denotant, intimius intellecti Quont m Theologo huic eminentist stematicus erat intellectus, ideo syste ma Theologiae veri nominis adhuc de , cum in libris, qui bus vulgo hoc nomen tribuitur, nonη dum ita inter se connexae ipsi viderentur veritates theologicae, quamadmo dum in systemate fieri debebat. Im imo sermones quoque ejusdem sacri, quos ad populum pro ratione muneris ecclesiastici habebat, intelledius syste rhatici indicia praebebant manifesta non modo in textus explicatione, sed du quoque applicatione ad theoriam fideiae praxin pietatis,cum unum continuo ex altero explicaretur colligeretur,ut veri

140쪽

es non sestematici rat eritatum revelatarum consensusapp teret,in theoria credendorum in praxin agendorum influeret Veritates revelatas non minus inter se connecti

posse, quam naturales, alibi ostendi f). Nullum adeo dubium superest, quin in systema veri nominis eaedem, djgi possint. De utilitate istiusmodis siematis statuet, qui probe perpe derit, quae de intellectus systematici

prastantia Mejus prae communi praerogativa mox fusius docentur rsit. Si quis differentiam, Quae in Difran. te intellectum systematicum non rami ἰ-

systematicum intercedit, exemplis do- n

eri cupit, is scripta cara , .medi nonθ- ationes praesertim, Principia Philoso

iii Tractatum de Meteoris cum

criptis si endi conferat. Etsi enim οὐ uterque merito suo philosophus -- ghi nominis habeatur Carte sit menalio prorsus modo philosopha' tur uuam Gosendus. Etenim msse cum multae ac diffusae esset lectio-yii , de iis, quas tractati rebus scitu non antilia proponit non sine judicio ς jSens, quae veritati magis convenire