Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

161쪽

eta 1 III. De disserentia Atelli AD θη-fiti evolvat, resolutione in alia simpliciola lacta, quod intellectus systematici pro prium est, immo nec ex iis, quaemit, principiis distincta ratiociniorurianalys conclusiones deducati nihil profecto facilius est, quam ut prop0sitionem aliquam inplectatur an

quam Veram, quae aliis contradiciti quas defendit. Quodsi memoriae nossmandaVit, quae tanquam Vera ante ad

misit, fieri omnino potest, ut de eo dem subjecto nunc assirmet, quod an te negaVerat, Vel nunc neget, quod ante affirmaverat. Prostant ejus reri lustria exempla passim apud Autores famam latam consecutos , quae hic in medium adduci eo minus necessatium existimamus, quo magis obvia sunt Apervulgata Si cui sussicere videatur ad

evitai dum contradictiones, ut non amplectemur propositionem nisi veram, cum Veritas veritati contradicere ne queat , etsi utriusque consensum mi nime perspiciamus ei ambabus mani

bus largimur ipsum scopo suo potiturum, ubi nunquam admiserit tanquam verum,nisi quod evidenter verum agno'

verit: etenim ipse Euclides in axioma

162쪽

is, quae sumit, non aliunde Certuira teddit lectorem, ea sibi mutuo conre dicere non posse, quam quod singula sigillatim notionibus communibus exin tussis vera deprehendantur. nimis vero non omnium propositionum veritas adeo evidens est, ut citra probationem agnoscatur, nec a posteriori Propostiones determinatae tanta facilitate sermantur, praesertim ab intellectu minus systematico, ut certi esse possimus, nos rite determinasse subjectum nec nihil eorum omisisse, quibus postiis demum ponitur praedicatum, cum mi veritate a posteriori inv iuganda constans esse debeat rationisaei eaperientiae connubium. Neque hie provocare licet ad exemplum iam furii, qui, etsi dispositionem natur lem, qua pollebat, ad habitum nun-

qum perduxerit, ea tamen in mor

libus xpoliticis dedit, quae ab intel-. lectu systematico notionibus conVenia entibus instructo optime inter se coinhaerere deprehenduntur Etenim confiun nihil tradebat tanquam Verum, nisi quod proprio experimem incomprobaverat, notionibus sing Iis

163쪽

Iis ex praxi propria derivatis , ita ipsemet subinde magistratum gerer lne deesset experimentorum in doctna civili capiendorum occasio. Qutusquisque vero est, qui illius excipium imitari velit, vel possit, nostpraesertim seculo , ubi tantum non id dispensabili lege tenemur, ut pluras j re videri velimus, quam scimus, pcissimis tyrannidis consuetudinis cervicem non submittentibus t Si in scriptis aliorum , qui, cum systetico intellectu polleant, systematica offerunt cognitionem contradictiones sibi offendere videntur id vitissipsorum accidit, quod methodi lege

ignorant¬ione contradictionis doterminata destituantur. g. r. Astronomus in parte prima Astronomi quae sphaerica appellatur, assirmat, tum intervallo viginti quatuor horcum omnibus stellis circa telluremtari in parte autem secunda Theoricae fert nomen, contendit, tram moveri motu vertiginis coelque quiescere ' Quodsi quis dicat,

stronomum sibi contradicere, cum

in loco quietem telluris motumqui

164쪽

teli, in altero telluris motum coelique vitiem defendat is ignorantiam nitiddi prodit, cum ignoret, quan deserto, quod apparet, reddi potest ratio alterius, quod itidem apparet, apparens posse umi tanquam Verum citra rajudicium veritatis, non autem idem amplius fieri posse, ubi illius ratio a priori reddenda. Demus Vero irrepsisse alicubi in scriptum systematicum aliquam contradictionem desiduattentionis scribentis, cujus Variat ege possunt causae nullibi sane facilici ea detegetur a lectoribus peri si, quam in istiusmodi ystemate,nec alli, quam hic, facilius corrigetur

ipsumque systema integritati suae restituetur Quodsi Euclidi aliquid humani accidisset in conscribendo systemate elementari, ut contradictio aliquὸ non patens, quae in omnium oculos cadit, sed latens, quam nonnisi intellectus systematicus detegere Valet, sicubi irrepsisset dudum illa ab aliisiisset detecta pulcherrimumque syna ab hoc naevo liberatum. Lis. Quemadmodum vero con- dictiones in omni Veritatum gene' iure in ion facilius evitantur, quam si eas μηδε

165쪽

1ή III. De disserentia inDilectus I mmclui in systemata redigas ita non rectius in jure antinomiae, si quae commisi fuerint, deteguntur in corpori juris condendo evitantur, quam ubi

leges systema quoddamessiciunt. Cun fustimanus Pandectarum opus conii juberet, disertis verbis praecepit, Iea adhiberetur diligentia, quae ad ij minandas antinomias suffcit inquit o), in omnibus praedicti codimembris an tinomia alique=n Abi vi ea Dcwn I sed si una concordia, muconsequentia adversaris nemine consti tuto Utrum desiderio Principis aequissimi fuerit satisfactum, nec ne nemo

rectius judicabit, quam qui leges iropere Pandectarum omnes in systema Veri nominis redegerit quod etsi discite sit, non tamen pro impossibili ha heri debet. I riplici potissimum a bore defungi tenetur, qui arduum ae eo opus aggredi audet. Etenim pinium in interpretandis legibus dand

est opera, ut genuinas notiones ista spondentes detegamus, rerum magii quam Verborum rationem habenteii

id quod consonum esse arbitramia

o . . s. 3. C. de veteri jure enucleaudo.

166쪽

Llli effato notissimo p . quod scire

hs xon sit A earum teucre, sedetim M potestatem, curn vim ac pote fatem constituat notri , quae verbis respondet. Et quoniam in cognitione veritatum universalium inprimis caveri debet, ne errore ullo imbuatur animus, intellectui praesertim systematico valde nocuus si Io in men te tamen aliorum interpretanda tamdiu verba eorum ita explicanda esse , ut nullus sit inter ea nec a rebus dissensus, supra monuimus 3 ratione mafirmavimus si q. II . Idem quoque in interpretandis legibus fieri debere tanto considentius pronunci Unumquod in ambigua ore legis eam

nucare endam esse figiscationem,

'e vitio caret, praesertim cum etiam

laetu legis ex hoc costigi possit, idem inculoe leges deinde re-

potandae sunt ad rationes generales,

inde tanquam a principiis pendent, ta ut positis istis principiis immut i consecutionis lege ponantur etiam ges. . Tandem eaedem leges cumrincipiis suis Ordinandae, ut appare- x at,

167쪽

, r. III.De disserentia intellectuso'ὸmit i

i . .

at tum quomodo principia ista aiinVicem, tum leges ab hisce principiatque a se invicem pendeant per stneralia enim illa principia in luculeatam consonantiam leges erigustolSed nostrum non est in praesente istantis moliminibus disserere enuclutius. Ceterum quae hic de antinoniis in jure vitandis praecipiuntur, ζnon tantum jus civile Romanum stfpiciunt, quod in unum eorpus col

jure civili quocunque in loco st quocunque tempore condatur,nullo respictu habito ad Romanum, accipiendsunt.Ponamus enim statuta civitatis cujusdam in systema fuisse redacta legi quascunque in posterum serente ocsione eidem consonas addere licet modo a consiliis sit, qui methodo pollet, sine qua cohaerentia tradere cartis, sed fortume est. Quodsi jus systema veri nominis fuerit redactutum singulari quodam jure Corponomen merebitur, cum corpus animie systema referat, in quo organac rumque partes ea lege ordinantur, a Veritates in systemate ordinari connnit. 6

168쪽

es non sum tisi. 149F. 16. Qui intellectu systematico dim,raediti sunt, ab autoritatis praeJudi. - - io immunes, Meclecticos agere apti

uint. Qui enim intellectu pollent sy δ: et

'ematico, iidem non admittunt, nisi , is isti. quod per principia in systemate con cum

tenta demonstrari potest Iudicant f e

adeo ex intrinsecis rationibus, minime autem ex extrinsecis , quarum differrentiam me luculenter alibi r tradidisse memini non tribuentes Praedi 'catum subjecto, nisi vi notionis ejusdem animvero autoritas inter ratiΟ-nes extrinsecas locum habet, ad quas Confugiunt, qui intrinsecas minime capiunt. Eclecticum agere dicitur, qui ex Autoribus optima quaeque s ligit verum a falso separans, certum ab incerto discernens Qui intellectu sy, stematico gaudet, is utorum Volumina fugitivo oculo percurrens, prae termissis in systemate suo jam contentis attentionem in iis solum propositionibus figit, quae sibi nondum persperctae sunt. Ἐas ubi intellexerit, Vel nortionibus suis convenienter explicaverit, ex notione subjecti per principia 3 X

169쪽

is. III. De differenti intellectus ostematici ex systemate suo desumta deducere allaborat quodsi per ea deprehendam tu Verae, ea systemati suo adjicit ifalsae , easdem misses facit c g. liAtque adeo non eligit nisi veritat Consentanea , erroneis ac dubiis eorum autoribus relictis Obiter obsit amus hinc apparere, quantum sellantur, qui electicam philosophian demonstrativae opponunt, quasi necessario scopa sint dissolutae, quae autoribus in eadem principia minimconsentientibus eliguntur. Immo sintellectu sistematico instructus ad autores legendos accedas, non uno modo contingit , ut, quod paradoxuΠ si non prorsus absurdum judicabitu plurimis, ab iisdem discas, quae ipsitne ignorarunt sicque ipsis doctio

ab eorum libris recedas. Fieri enis potest, ut propositio juxta notione systematis tui explicata sensum iundat Verum, quae ex mente autoris intellecta fuerit falsa Nec minus accidit, ut alia propositio, quae certus ex autore sensum non habet, talem ii systemate tuo consequatur, verbis autoris de re cogitandi ansam praebeatibus

170쪽

tibus, quae alias mentem tuam non subliget. Ex eadem ratione novo commodo contingit, ut intellectus systematicus ex aliorum erroribus eli tui veritatem, ad quam alias eidem pervenire datum non ruisset. Cum adeo grato animo agnoscat, qui intellesti systematico gaviat, si quis ei velanti dederit veritatem inus stigredi, ab aliis reprehendendis ob er. rores commissos abhorret ridens notellectum non systematicum, quod ab errore metuat veritati etenim si in systemate patet veritas, error eidem oppositus sponte sua ruit Atque ea ratio est cur intellectu systematico pretiit in veritate adstruenda toti lint, in erroribus confutandis nulli, iis singularis quaedam ratio suaseritii liquem quasi an transitu notari, cum contrario qui intellectum non sy-tematicum habent in impugnandistraeibus toti sint, in veritate adstrunca sere nulli, etiamsi errorum refuitio viribus eorum superior sit ista Quodsi systemata veri nominis Em Oiant eaerores nos parum angunt 2: enim propositiones apud alios o