Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

141쪽

lx III De disserent intestectus sistem iei existimavit. - Sed non perinde a acartes factum apparet, ex principiis quibusdam positis continuo nexu cet in inde ab eo deducuntur.Undea scri ptas endi magis sunt ad captum atque palatum eorum , qui Veritatum Connectendarum notionem nullam ha bent, sed singulas tanquam cum e teris nihil commune habentes intuemem, quam artesii, quem ubi leguai non intelligunt, cum eam attentionem afferre nequeant, quae ad verit:. . te inter se connexa perpendendurequiritur, in ingenia autem minus hstematica non cadit. tme g. 9. Agedum vero intueamur pro

eae pius praerogativas, quibus intellectul

-risa systematicus non systematico praestat m ti ne inutili labore de gi videaminmisi' ubi veritates connectere connexa in systema redigere tentamus. D mum itaque observamus , veritates propositionum multo evidentius stgnosci, ubi in systema fuerint redacta quam ubi vulgari more tanquam sistpae di lutae proponuntur. Comenim nos veritates alicujus propositi nis non esse eonvictos, antequam co

142쪽

Uinu se ematis . 1 3stet a principia non sumi ad eam probandam nisi quae certa esse jam cognovimus,& formam probationis legitia mam esses 40. Formam probationis legitimam, quam alibi accuratissime delimavimus h , vix tenebit nisi intellectu systematico instructus id quod Raposteriori patet, cum communi

eruditorum more argumenta magis indicentur, quam evolvantur, ut eorum

Vimat effoetam non sentiat intellectus systematicus. Sed demus intellectum non systematicum genuinam probationis formam comprehensam habere: cum tamen propositiones non eo ordine digestas didicerit, ut veritas unius per veritatem alterius pateat, unde eidem constat principia probandi, quae sumit, esse certa, nec in probatione committi circulum t Alia longe est ratio intellectus systematici. Etenimia meaeoriae non infixit propositiones, nil quarum veritatem, admisit ob veritatem antecedentium, ita ut, si opus

ruerit, analysin instituere possit in pri

143쪽

εss mmd stentia inultimos stematiti derivata. Et quamvis superfluumsu ret analysin istam instituere; in dat tamen quolibet casu certus est earinstitui posse quod omnino suffeac revera perinde est acria analysis ad instituta fuisset. Quodcunque igituintellectu systematico ad dijudicandus Offertur, id omne ad systema suum' quod animo comprehensum haberesert consequenter eadem evident contuetur, qua systema effulget. ratione eandem evidentiam per omnel suam cognitionem conservat. Quod vero systema aliquod veritatum animeomprehensum non habueris, quoad dijudicandum offertur ad eas ferre teneris notiones nullo nexu chaerentes, quas memoriae infixissQuamobrem cum de illarum veritat convictus minime fueris, sed vana satem persuasione animum obstinatui

confirmaveris; nec ea majorem cetudinem habere possunt, quae vi illi

ruin principiorurri tanquam Vera splecteris Assensus adeo dubiis sotunae fluctibus commissus veritatnisscam non attingit Mathema continuo ulterius progrediuntur

144쪽

GM Z . --ρει. ἰexi retiam ac certitudinem non aliter conservant, quam quod omnia tan tiua elementa Euclidis reserant, quisui ad sacra illorum admittendinitiantur. Suppone enim issema ve-ltatum paucarum earumque maxime ommunium, quae tanto clariores erunt, quo notionibus communibus

sunt propiores. Quodsi ulterius progresut non admittant,nisi qua ex prin cipiisin systemate contentis certa ratiocinani lege deducuntur eo ipso inena continuis accessionibus auge fur, ut plurium tandem opera comi*qu in molem excrescat. Non alia lare ratio est, quod Mathesis conti,

didra capiat incrementa, cum disciplina ceterae potius deformentur qua recolantur , decrementim ii patiantur, quam ut incrementissu

f. o. Ex his ades manifestum ubis Riellectus formetur systematicus, di

cunt fieri in scientiis progressiim I UT

talia amus, nes lema elemema od prima veritates continet;

finiatas sit obnoxium, a Menim si pro veritatis amplaetaris, ex

145쪽

1 cmm disserentia inertimis .mathitis tanquam principiis alia deducas, tito uno abrurdo sequentur plura' uxor continuo multiplicabitur ita

tandem lystema errorum, non veritatum obtineatur etenim errores nolminus inter se connectuntur xiisdia ratiocinandi legibus alii ex aliis deducuntur,quibus veritates incognitae exsiis cognitis in apricum protrahuntur

Exemplum habemus in Spinosa, qui a usu intellectus systematici condiditrorum systema propterea quod is

sectu systematis elementaris errores erpitales amplexus suerit, antequam systemate condendo cogitaret, atqudeinde pro ea, quae ipsi erat, inges

acie talia posuit principia, ex quihl

errores ejus demonstrativa quada ratione sequerentur. Intellectus somatici est ex principiis, quae de secuturis parum sollicitus aequa animi bice ponderavit, deducere, quae ei ratiocinandi lege inde sequunturi sitellectu autem systematico abutitur qui propositionibus , quas nondua susscienter probatas tanquam certi sumit, principia aptat, ex quibus trdem legitima ratiocinatione deduca

146쪽

mmur. Quodsi objicias, si propositio

id dijudicandum proponatur, aptan is quoque esse principia ad conclumonem, consequenter id abusui intellectus istematici tribui minime posse; haud disculter ostendimus, insignem omnino disserentiam intercedere intenpropositionum ad systema relationem S principiorum ad propositione d tas aptationem, unde legitima ratiocia nandi lege consequuntur arenim qui propositionem datam ad systema,quod

animo concepit, refert, is determina

tionem subjecti sumit ex ea vi principiorum e systemate mutuatorum legitima ratiocinatione colligit, quod per notionem subjecti determinatur, Pram dicatum. Quodsi idem fuerit cum eo, quod in propositione data subjecto tribuitur, propositionem ipsam tanquam veram amplectiturin systemati suo tanquam eidem congruam superaddit de nova accessione laetatus. Quodsi vero diversum ab illo prodierit, propositionem ipsam tanquam falsi rejicitin ex systemate suo tamquam eidem adversam excludit, con-mriain vero, quama veram,a syste- .ic mati

147쪽

mati suo consentientem deprehendit eidem adjicit non minori quam ante voluptate persulas. . Alia longe est a tio, ubi principia ad propositionem aptantur, quae Vera sumitur, antequandus veritas fuerit perspecta. Etenim in hoc casu principia vel desumuntue systemateri vel aliunde petuntuUbi ex systemate desumuntur mucveritates complectitur, ratiocinani larma negligitur quando princir era aptantur ad conclusionem, quinde minime sequitur Non desui exempla inter ipsos Mathematicostri clari nominis. Ratio augem in prona ptu est. atenim si ex principiis poliis colligitur propositio , quae inde minime sequitur, id vel vitio materiae, ut vitio formae accidit. Ubi principia desumuntur ex systemate vero, veluti ei elementi. Aid, aut iisdem corintaus disciplinis vitiunae in materia mi nime haeret. maeret igitur in forma: id quod experiri datur, si ad exerepta inter Mathematicos obvia animum advertas Ubi principia aliunde pe tuntur, Wratiocinandi sorma legiti in observatur ea in gratiam prop0'

sitim

148쪽

σπεοί stomatisti sitionis finguntur ac ideo admittuntur, quod hanc inde sequi animadvertimus, quemadmodum accidit vinose, nec inter athematicos primi ordinis desunt exempla, ubi aliunde Certas coninclusiones a priori demonstrare voluerunt, quo in casti ipsa quoque princi pia certa sint necesse est, cum expro-Positione certa consequantur , si ea Primum ponituri Ubi principia alio unde, quam ex systemate petuntur, ac forma ratiocinandi simul negligitur 3 principiat vera, & falsa esse possunt, perinde ac conclusio vel vera est, vel falsa, ad quam illa aptantur. F. ii. Vidimus necessitaten syste, bilem malis elementaris, cujus defectu in '

tellectus systematicus in errores inci rati dii, me uno errore alios legitimaratiocinandi lege deducit. Docendum itaque est, quaenam in systemate elementari condendo observari debeant,

ut intellectui systematico formandoad ad altiora praeparando susticiat. Omnis

ad nostra cognitio ortum trahit a notionibus communibus, OhVia experien

tia acquisitis o quibus vulgo utimur

omnes in communibus vitae negotiis.

149쪽

Quamobrem in systemate elementari notiones istae communes, quae clara

quidem sunt, sed confusae universalitate in imaginibus singulorum latente reducenda sunt ad distinctasa verbis determinati fixique significatus ea pressae ab imaginibus separandae, abeant vel in definitiones, vel in propositiones universales ad ratiocinandum utiles, ubi veritates a priori liducendae. Ilis notionibus ita reduci utendum est tanquam principiis primi nec admittendum tanquam verum sistematique inserendum,nis quodlegit ma ratiocinandi forma eorum ope eassumtis eruitur, quae vel definitione nominales, et determinationes subjecti in propositionibus natura si h potheticis constituunt Hac ratidne enim prima disciplinae principia

quae systema elementare continet, nomodo inter se, verum etiam cum nutionibus communibus connectuntuatque ab his lucem mutuantur,

quis propositionem aliquam in dub

um vocare velit, indirecta demonstrtione in eas angustias compellitur, notionem communem ab omnib

i co

150쪽

G nisi sematisi isttollussam communique usu approba tam quamin ipse praxis rectricem in casu dato agnoscit , immo volens no-lemque agnoscere tenetur , negare cogatur, nisi illam concedere velit Ma-j0radio evidentia expectanda non est ea, qua systema elementare effulget, cum fingula tantum habeant certitudinis gradum , quantum habent no-tidici communes. quas in dubium vocari equit, nisi qui cum usu rationis ipse sensuum usum Muravit. De uimus 'isternatis elementaris notio nem: quam in numerum impossibili, la minime referendam esse docent. issitata Luclidis . Acutissimus ille thlntina veram systematis elemen taria notionem habuit, is ei confor Vespascondidit , praeclarum antiqui illi 0numentum G Axiomata enim, fucii in Elemento primovi quin-0 tuen0tiones communes ab imagi

separatas atque ad propositio dei iterminatas revocatas, ut iisdem tua constet universalitas,in philosephia,tur proxime in lucem prodibit, prima

irindicius Quae in humento septi

possissiparent axiomata non sunt nisii 1 ante