Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

171쪽

III. De disserentia intest ruffstematiei Currentes ubi fuerint propositionibus in systemate contentis contrariae, 0 ipso aliae deprehenduntur, quod iis dem contrarientur, cum in systema te non contineantur nisi demonstra tae ci). Quodsi erroribus contrara propositiones in systemate non Occus rant, per eas, quae in systemate cos tinentur, tanquam per Principia vera vel contrariae erroribus propositioni, dedocuntur, vel per demonstrationestindirectam falsitas erronearum dete gitur ope eorundem principiorum

Ubi contingit per principia in syste

male contenta errorem detegi opposse , falsa propositi nobis dubia manet , neque adeo in systema recipj tur. Quodsi denique in ipso sysit

mate errores fuerint commissi lecto attentus, si vel maxime tyro sit, eo detegit, ubi demonstrationes rite Volvit, quemadmodum fieri convc

nitin quomodo fieri debeat alibi il

docuimus Systematis nimirum sorsu debetur facilis erroris in eo admi ldetectio, non lectoris aeumini, multo minus acumini majori eo, quod autollest, quemadmodum tyronibus subira

172쪽

s M, s stematiei it de videtur, in quibus defectus Iudicii

toleratur. Ceterum cum errores in

silmate admissi sint adeo evidentes,

ut vel tyron attento pateant; multo minus iidem attentionem autoris effugiunt, ubi ad eos examinandos acce-djicitate magis serenais ab iis obticulis libera, quae illam, cum systema conderet, impedivere. Quam Ohrtae qui intellectu systematico pollent a pertinaci errorum defensione marine alieni sunt. Etenim si ipsis non ustica cordi fuisset veritas, morem c0mmunem secuti verbis ancipi-tjbus sua proposuissent, ut iis sensum attribuere possent ab adversariis imprinati, qui commodus tunc videretur, k suae menti conformia asserere

Valerent, quae ab aliis de ea re posthac laesa detecta. Intellectus enim systematicus non adeo hebes est, ut noti perspiciat ista artificia, quibus subinde magna etiam ingenia utuntur, qui raditate gloriae ducuntur. f is Equidem plurima adhuc su Cur lv.

persunt, quae de praestantia intellectus παistematici in medium afferri poterant bras annimvero cum in posterum in his ho- -

173쪽

- δε ris subsecivis data opera de iisdem eoae ' modius dicturi simus, quae nosse sevat; in praesente ab iis merito abstine. M. Abunde nobis ussicit, patere ex jam dictis fatis super e insignem prorsus disserentiam, quae inter intelle cium systematicum ison systemati. cum intercedit, utut ex quae maxima utilitatis sunt, veluti studiorum littorariorum uniformitatem , nonfine maximo detrimento hodie sere peni neglectam, silentio praeteriverimus

De Medi eo ronomos imitante.

Amorum A Rebbaiam Pitca ius, Medicii Iapraeclarus, in oratione, qua ostendit edicinam ab omni philo1ophorum secta liberam esse debere a) contendit, Medicos oportere pronomorum institutum s bi imitandum proponere, qui non Elgo gratas, aut ab oratoribus acceptas opiniones in artem Dam

174쪽

IV. De Medis Auranomas is me a vllam a cibant, neque motibus sideru=n xpediendi advocent quan tumuis ulo placituram de mundosabrilam sed observationes longa' mporAm locorumque intercas edine diffidentes motuumque caelestium faenomena methodosiis=niliari stomnibtis utili conferendo, iresi las definiant, quibus corpora nota ad alia emota e immota contendum Iubet igitura edicos observationes, quin institutaesunt o tibique Drstituuntur,

circa morkoso Iorborumque auxiha conmferreo nuda habita ratione opinionurn,

qaies Uu perceptis certitudine cedrant, ex eo, quod fieri solet , quid futurum sit

ecfaciendum costigere SententiamPIt- corniana=n probant suamque faciunt,

qui hypotheses Physicorum commemtitias e Medicina exulare jubent &H pocratis institutum laudant, qui sedulus' circumspectus in observando non aliam admisit theoriam, quam qua ex observationibus inter se collatis deducitur.

Sed nobis jam non proposi. -- tum est ab aliis dicta repetere, Verum: . quid nobis ea de re vigeatur expone- η-xe medici Astronomos imitari ju- μ'

hentur

175쪽

hentur in arte salutari excolenda ut igitur constet, quid imitari debeant

Astronomorum morem propius intueamur necesse est , ne attentionem es

fugiat quod usui esse possit. Spectanda vero est Astronomia non modo in adulta aetate, quam nunc consecuta est sed in piis incunabulis, ut appa reat a quibus initiis creverit 'vom0do successive ceperit incrementa. Sic enim plura observare licebit Medico imitanda, quam quae a Pitcarnio anno tota fuere, eaque apprime necessaria, ubi scopo suo potiri voluerit., ,-, g. . Antequam Astronomia nasceis retur, non aliae observationes inpote- state erant, quam quae sua sponte sembis iis se osterunt omnibus, ipsi etiam vulgo Gmu oculos in coelum nocturno tempore

attollent, dum stella luce sua eosdem perstringunt. Qui igitur ad Astrorum cientiam animum appelle hant, ab observationibus communibus initium facere tenebantur , ad qua non alio instrumento opus erat quam oculo in usum contemplationum coelestium a Deo nobis conce . Omnis adeo Astronomia ad observationes

176쪽

I .m, dico Astronomos imitante. is tandem communes reducitur ac inde evidentiana suam mutuatur, cumn tiones ceterae in has resolvantur. Ex

hisce igitur observationibus, in subsidium vocatis principiis aliis, veluti eometricis ac opticis colligunt, quae legitima ratiocinandi forma inde consequuntur. Et hoc pacto primae enascebantur veritates astronomicae, ceterarum semina. Cum nos in Elementis Matheseos Astronomiam in systematis formam redegerimuS, a communibus quoque observationibus exorsi sumus indeque deduximuS, quae ex iis consequuntur, ut singulis sua constaret certitudo. Quodsi quis observationes communes in Elementis Astronomiae in medium allatas quae inde colliguntur attentius considerare dignetur is abunde animadvertet, in ipsis observationibus communibuS OC-ςurrere aliquod discrimen, ob quod Ris alias praecedunt. Omnium enim

prima est, quae primo statim obtutu

piragitur, neque deliberationem prae- requirit, neque moram poscit, per quam continuetur attentio. Eidem succedunt aliae, quae mattentionem de liberatam, diuturniorem exigunt,

177쪽

servationibus anterioribus vel iis, qua ex ipsis deducta fuere ansam ad in riores suppeditantibus successi quem experiebantur in anteriori attentioni acumenin patientiam ius gebat in hominibus sciendi cupidae Observationes ipsas non recenseo iste quae inde colliguntur resero, ne rem tam alibi dicta. ae ust . . Dum vero ex observationibus νν--. Mommunibus primas deduxere motio. sed is es, fieri haud quaquam poterat, resingulae essent certae, sed quaedam dinz T. N permanebant, ita ut per obf--γη μ' tiones communes de earum veritate statuere non daretur. E. gr. - la eadem continuo mutet situm resedictu puncti cujusdam fixi in super etelluris dati per hanc observationem

dubium manet, utrum coelum cura stellis circa tellurem quiescentem is ortu in occasum moveatur, an Vero terra ab occasu versus ortum intritae ii quiescentis caritatem circaaxem con

Vertatur. Initio igitur judicium sum suspendit Astronomus de rei veritam ut tamen ulterius progredipossit, quo dubium est sumit tanquam verum,H'suria

178쪽

IR De Medica Asbammas amis te. sparus qua inde consequantur ium a observationibus ulterioribus consentanea deprehendantur. Immo si contingat, respectu nonnullorum phaenomenorum hypotheses aliquas equi- Pollere, quarum una vera esse debet, dubia utitur tanquam Vera, quae phaenomenis facillime determinandis inservit. Ita cum respectu motus primi, seu ortus occasus stellarum hisque Connexorum Phaenomenorum perinde sit, sive coelum terra quiescente moveatur, sive terra coelo quiescente in Syrum agatur, prior autem hypothesis plumomenis motus primi determinandis aptissima sit hanc sumit tanquam veram in parte Astronomiae sphaerica, quamdiu ipsi nonnisi cum motu communi res est, propterea quod legum methodi tenax eandem alteri praest re in hoc casu, etiam ubi jam constaret, alteram Veram esse, hanc vero

1allam a

f. s. Stabilitis per observationes com g γ- .munes primis notionibus, quaerendo-

rum sese obtulit numerus, quae antea G: Σ

btebant, ita ut jam constaret, quae is P desiderarentur, etsi nondum a- pq V

teret,

179쪽

16 IVDe dies Apronomos imitante.

teret, quomodo iisdem potiri possent Jam igitur quaerenda sibi proposue

runt per modum problematum sol -vendorum quorum solutiones cui aggrederentur, iisdem porro innote scebat, quaenam tanquam data praesupponi debeant, antequam solutio sit

potestate. me datis jam solliciti ob

servationes excogitarunt studio acqurendas certo instrumentorum apparatu instituendas, quas astronorncas appellavere, ut a communibus d stinguerentur non minus quam aliis in alium usum conquisitis. Hu g. 6. Observationes communes pri-

,π' mas suppeditant notiones vel defini tionibus nominalibus, vel judiciis in tuitivis formandis inservientes. Eiis itaque selis nihil ratiocinando colligitur verum aliis insuper principi opus est. Ut inde colligatur quod e

tum est, principia certa esse debent Utuntur autem Astronomi principgeometricis marithmeticis subinde etiam opticis unde qua per illa colliguntur nullam incertitudinis abcininde contrahuntia atenim si contin sat ex observatione data certum col

liti

180쪽

igi non posse quod inde colligitur,lldllium ut certum colligitur, edit tali, quod observationi datae non repugnet, adeoque ea salva esse posset, mo- eomes starent alia, cum eadem sauri etiam aliter esse queat. Exemplum paulo ante g. - allatum dicta commmi, quo observatione de coni,nui tu stellarum retpectu puncti fixi in Eliae dati variatione salva colligitur, elicetum circa Tellurem quiescentici, vel Tellurem circa axem intra talum quiescens moveri. ni qua igitur observationibus commuin stibis uti poterant ad notiones Astro-admi fundamentales formandas nde ulterius modum investigandi peribservationes minus communes data, lvjhua quaerenda determinantur, d utare poterant; principiis arithme-ινα geometricis animum imbueant, a quibus omnis successu un, libat. g. 7. Observationibus astronomicisiquisto studio instrumentorumque ' Σ' inparatu institutis eodem modo usi ι--ανηt, hodienumque utuntur, quota' 'mmunibus fuerant usi. Nimirum