장음표시 사용
261쪽
, o IZDemsinitione iustitia mpiam. in definitionibus ponendum sit et a
nus autem definitio generis Ora o nenda sit in definitione speciei. Fit nim genus proximum praefertur remoto in systemate, ubi definitiones e quentes resolvuntur in anteriores,cun4bi tantummodo notas ad genus Mili serentiam specificam pertinentes di scernere aleamus , si quidem genus determinata notione jam comprehen
datur: lixubi autem extra systema de finitio condi debet, qui jubeat claritasti perpendendum. Cumque extra systema generis definitio supponi nequeat, nisi specie definiti memad idem reseramus nil sane obstat, ut in definitione promiscue enume-Yentur notae definiti, non attento gemeris disserentiae specificae discrimne id quod in systemate ipse non semper improbatur λ). Jam
Ulpianus definitionem justitiae condit extra systema ecquis enim ignorat, justitiae explicandae sedem esse in ph, losophia morali, quam in systema redigere
262쪽
nD Definiri ne 3Misia mpiam a tdigere non erat VI ani juris scienti. .am tradituri. Talem igitur justitiae definitionem assere debebat, quaeae perspicua foret, ut iacile intelligeretur, verbis ad rem ipsam relatis, Manimis Iuris cultorum ea insinuaret requisita, sine quibus Sacerdotes justitiae, hoc est, Icti veri nominis fieri non possint. Bene igitur, nec invita Logica veriori,
ab ipso iactum ι quod in definienda i
stitia genus remotum praetulerit pr*ximo 2 definitionem generis inseruerit definitioni speciei Qua in re Geometrarum exemplo se tueri poteras, qui efflant rigidiores ceteris omnibus methodi observatores, in casu tamen similiadem facere non dubitant. Praestat igitur ex virorum egregiorum factis anere, quam praecipitata censura
si a aliis obesse, quominus ad int
xi 'rem rerum notitiam admittamur.
i. profecto plurimum profuisse
audium ultro constemur idemetu' proderit aliis, ubi principiis nostris animum habuerint imbutum, uti ii vanasne viribus voluntas. 2 6. Hactenus dicta virtuti omni omnium sunt, justitiae haud qua 1-
263쪽
quam propria. Agedum igitur rideamus porro, quidnam illud sit, quo
distinguit postquam clarissime equessuit, quid eidem cum ipsis sit conabmune. Differentiam istam in eo comstituit, quod tribuatur alteri jussuum. Quamobrem ut ea intelligatur, nunc porro explicandum erit, tum quid ,ris nomine Veniat, tum quOme' idem alteri tribuatur. Ius hic ni a
sumi pro lege, sed pro qualitate peno'nae, quae ex ista nascitur, ut quis aliquid vi legis facere possit, per se liquet. De notat igitur facultatem agendi restata Iem. Grotimi lyaddit iacultatein 'hendi addit etiam facultatem innumque esse debere justam, cum jusdsi niat per facultatem juste agetidi&M bendi enimvero quemadmodum c terminatio justi latet in eo, quod nobis dicatur facultas moralis inop 'stione ad physicam ita non opu videtur, ut facultatem quoduellam: di adjiciamus, cum ea a facultate di praesupponatur, ubi eidem locu
264쪽
Zgiem itione Iustitia inpiari. 443 Haec ut clarius intelligantur, exemplum unum alterumque afferre lubet. Inter jura in significatu praesente refertur d minium. Consistit autem dominium in iacultate de re aliqua pro arbitratu suo disponendi. Ponamus Tetio competere dominium libri alicujus Potest igitur vi hujus juris librum istum
Vendere potest eum alteri legendum tradere, potest eum donare alteri, potest eum Bibliothecae suae inserere, potest in margine ad ea, quae legit, annotatiunculas adjicere rauae sunt alia his gemina. Non opus 'ut dicamus, dominium esse facultatem habendi librum etenim cui competit ista agendi facultas, is utique librum habere debet.Νemo autem praeter mitium de
libro eodem eodem modo disponere potest: etsi enim quoque simpliciter
vit case legendum tradat, Sempronio donet, Bibliothecae suae tanquam suum inserat annotationes ad marginem inter legendum adjiciat; non tamen nisi phylicam haec faciendi facultatem habet, non moralem, quia facit quod tae prolubetur cum e contrario Tr-
265쪽
14 HDe Definitione fustitia U iani. tius moraliter eadem agere possit, quia facit, quod lege permissum, sed, quod nulla lege facere prohibeturi Ni
mirum multa homines facere possunt,
quae lege iacere prohibentur atque ideo facultas moralis a physica distin
guitur, nec tam late patet moralis,
quam physida. Inde simul patet,cussi facultatem agendi moralem ex tribu at, physicam natura, jus omne homi nibus nasci ex lege. Ex legibus adcodijudicandum, quae hominibus singulis competant jura. Similiter inter jura resertur servitus stillicidii excipi endi, quae definitur per jus, quod quis in area vel aedibus vieini habet, ut is impedire non possit, quo minu aqua ex nostris tectis in tectum vilaream ipsius cadat. Hoc vero jus de signat facultatem moralem tectum se iam ita construendi, ut pluvia inde a tectum vel aream vicini cadat, adeo
que aliquid agendi. Quilibet tectun
suum hac ratione construere potest
qui aedificium excitat, adeoque phi sicana habet id agendi potestatem lnon omnibus idem agere lege missum est, adeoque lex eam trib
266쪽
n Do DesinitioneJustitia Ulpiani a stantummodo iis, qui eam ex pacto vel contractu sunt consecuti. Nostrum jam non est notionem istam uris illinctius evolvere, cum non nisi ea sectemur, quae definitioni justitiae ab L plano datae intelligenta iussiciunt. Mittimus itaque, quae Uberius eam in rem dici poterant. Id unice hic annotasse sussiciat, ad facultatem agendi hic quoque referri facultatem ab altero exigendi , ad quod prastandum obligatur. Ita si Titius ex contractu obligatur Metio ad ipsum in philosophia instituendum jus Maevis Competit institutionem a C tio exigendi. Hinc vero porro haud dissiculter col- ljgitur, quomodo alteri jus suum tribuamus , scilicet i facultatem ejus 8gendi moralem nullo modo impediamus, si ea praestemus, ad quae praestanda obligamur , 11 facultatem agendi, quam lex alteri tribuit ipso invito non nobis asseramus Ius enim, quod qualitas quaedam moralis personae est, non dicit nisi moralem agendi facultatem: qui adeo non impedit, quominus alter agat, quae moraliter, Oeest, lege non invita agere potest is 1 alteri
267쪽
4 II.De De Dione iustitia Ulpiari alteri jus suum tribuit. Ita Tisuum tribuit Maeυius, si librum, cujus
vendendi occasio adest , sibi ab illa e communicatum restituit, ut eum ve-dere possit, ne occasio ista non statim reditura praeterlabatur. Ius vero terius violat, qui idem facere altum
invito audet, quod non nisi ipsi per
missum. Ita Titii jus violat Maevis si in libro Titii notas marginaleste tui adscribit, illo inscio ac invito M. jure suo alterum prorsus privat, qui omnem agendi facultatem morast a eidem adimit. Ita jure suo Sem in privat Titium, si ipsi librum aufert atque vendit, vel f qamm servi tradit Similiter cum alter ea jur Migere possit, ad quae praestanda eide nobligamur, utut in sero non semina idem eundem cogi expediat; vero exigendi facultas sit jus quoddam; praesenti significatu, quemadmodum modo monuimus alteri utique
jus suum tribuit, qui idem ineristat officium, ad quod praestandueidem obligatur. Ita Castus oblig- lege natur Lad vindicandum gibrum suum a Sempronio ipsi ablatoni
268쪽
RDe Degni e Iastitia inpiaucis saltem ad significandum eidem,
quod librum clam ablatum habeat Sempronius. Quamobrem ubi Hus vel librum 2 illi aufert Semstronis Ueroque Domino reddit, vel C tio significat, quod librum ejus viderit apud Sempronium jus suum stio tribuit. Definitio nempe justitiae, quam dedit Ulpianus, non solum respicit jus ex lege civili enatum, sed in genere omne, ex quacunque tandem lege ortum trahat. Non opus est , ut per multas ambages idem probetur fatis enim luperque ex iis colligitur, quae de genere justitiae, quod ponit in definitione Ulpiauus paulo anteus .et&ieqq dicta sunt.
g. . Iustitia, quam Ulpianus e.
arem appellat per universalem enim θ ilosophus complexum omnium Vir
utum intelligit, quatenus eaedem ad is vis-0mmune civitatis bonum tendunt.Ju--u p 'ltia nimirum universalis constituitur relationem virtutis uniuscujusqued alios, eos, esertim qui in eadem so .te civili nobiscum vivunt.Inde est, od austi dicamur esse erga alios,
269쪽
a v I DeDefinitione iustitia Ulpiam. Justus appellatur, qui alias a virtute nomen trahit, quod non sibi, sed alii praesertim civitati operetur, ad saluteal quippe totius civitatis in actionibus suis tendens. Ita temperans appella tur justus, quatenus opes suas profus dere non vult, ut oneribus Reip. typarte sua ferendis par sit, ridem e stus est erga alios, quatenus suo exem plo docet alios, neminem vero eodessi ad intemperantiam seducit,nec ullio fendiculo est. Nimirum notioni justitia D iam insunt principia generalia, ur
de haud dissiculter probatur , justiIbam universalem se speciem justitia in genere, eodem jure, quo justitja
particularis ejusdem species constituὶ tur. Etenim cum ad jus alteri tribu endum etiam referre liceat facultatessa altero exigendi ossicia, qua ut naturali debet, utut in foro ad ea pra
etiam ab altero exigere potest ne is exemplo sibi sit ostendiculo, sed p0Ii us eodem se doceat. Competit igj tu ipsi aliquod veluti jus in action: alterius, alter ipsi tribuit jus sevi quatenus actiones legi conformes cossi mittit,
270쪽
IZD Disseisione gustitia Ulpiani. Ἀην mittit, hoc est eas, quas ut alter Eommitteret, jure suo exigere poterat ex adverso autem actiones legi dissormes omittit, hoc est, eas , quas Ut alter omitteret, jure suo effagitare poterat. Qui us istud alteri non tribuit, inlinus utique est. Enascitur autem hoc jus ex lege naturali, qua alterius periectionem promovere pro Virili jubemur. Similiter Rem p. considerare licet tanquam personam atque ad eam
singulas referre actiones civium , ut appareat, utrum saluti Rei p. conducant, an eidem adversentur. Quoniam lege naturali unusquisque civi-uin silutem Rei p. promoveretenetur,
quantum dator Rei p. inde enascitur aliquod Us, quod consistit in facultate exigendi actones saluti suae conducibiles, deprecandi eidem ad-Vmas. Rei p. adeo tribuit jus suum, actiones suas refert ad Rem p.
quae sunt virtutis, patrat, Propte- ita quod saluti Reip. conducunt ceteras vero omittit, quoniam eas eidem