Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

391쪽

lo inferius autem hyin rem nostram ita loquitur Expertus sum summam purissimam delectationem omni

Um , quae modo naturali in homines in hac vita videntur posse cadere, eam nimirum, quae ex acquisitione veritatis oritur, tui aequiparandam nunquam sensi aliam. Provocat adeXperientiam aliorum, qui multariam veritatum magni momenti notitiam adepti sunt, inprimis vero lourin, qui eo usque progressi, ut eam proprio Marte sibi acquirere valeant. Hanc vero delectationem tantam pro nunciat, ut, cum plures, qui alio a nimio sensualium delectationum uluabducere conantur, id successi parum felici praestent hi e contrario delectationibus, quae ex veritati ac-bquisitione percipiuntur , degustatis facillime summas vulgi voluptates pinihilo reputarint. Immo fuisse non mallos autor est, qui cum sibi hau disticulter honores, divitias ac delatia hujus mundi comparare potuisent, iis tamen plane nuncium miserint, quod praeviderent, haec sortlatta

392쪽

itura esse impedimento, quominus Laxquisitione veritatis , uti incep

mi, possent progredi. Nihil hic tam reperio, quod non ipsemet

Utrius fuerim meoque exemploonfirmare possim. Enimvero eum eritatem eorum, quae tam considener inuit vir egregio acumine Prae litus, in se experiri velle non adeo illi existimari debeat , ut unum-lutaeque promiscue ad experientiam lonaestitam invitare liceat desideo amici doctrinae huius utilitatem tripicientis satisfacturi ex notionitus nostris a priori deducemus, quae wyoluptate ex cognitione veritatis incipienda tenenda sunt, tum ut ra-jonis lumine collustrati intelligant, lupi reperiri non valent, plurimi, at-Mii ardore quodam idem experiuri incendantur, tum ut ceteri, quibus

inpediis hisce friai datum est, discant; id tribuendum sit philosophiae no

et tum ut attentio experientitam

tradatur adobservanda quae hacten animadversa non sunt,' ad di-πhenda, quae parum utiliter con Uuntur Cumque praeter veritates

393쪽

r Demoluptate ex rognitiane naturales dentur etiam re velatae, nstrum quoque esse arbitramur de omluptate, quae ex his percipitur , nostrum interponere judicium. Immo Cum nec Veritates naturales ejusdem

sint generis, quid hic quoque discriminis intercedat in Voluptate, ex iis percipitur, edocendum eriti di pia g. 2. Notionem voluptatis distin-ν--μ cte explicavit artesius in epistola ad Hisabetham, Principem Palatinam e . Tota nostra Voluptas, inquit, posita est tantum in perfectionis alicujus nostrae conscientia. Moriet praeterea, si rationem sequaris, quamlibet vo 'luptatem ex magnitudine perfectionis illam producentis metiendana esle homines tamen saepius confundere quod apparet cum eo, quod est Atque haec nobis ansam dedere, ut O luptatem per intuitum seu cogniticnem intuitivam persectionis cujicunque sive verae , ive apparentis definiremus d , ut sic determinatio ne omnes, quae definitionem ingrcdi debent, complecteremur eique omnem amplitudinem tribuerem qua

394쪽

veritatis preeipianda. 3 et quam habere potest. Notionem hanc esse veritati consentaneam clarissime ostendimus se & proxime in Psychologia, quae Cosmologiam generalem excipiet, uberius confirmaturi sumus. Ladem quoque in Moralibusa inae-leologia seu Tractatu, quem de sini-hrirerum naturalium conscripsimus, felicissime usi sumus, ut foecunditatis euent exempla luculenta nec minus eλ tae facem nobis praeseret in tradatione praesente. at quamvis Car-t si voluptatem ad conscientiam auctionis nostrae restringere videatur experientia tamen ubivis obvia dnfirmat, eam non minus oriri ex da cientia perfectionis non modo ho*istis, sed rei etiam alterius cujus inque. Ecquis enim ignorat nos luptate perfundi, si attentionem rostram defigamus in persectione ho-Mlogii imaginis aut aedificii alicujus, esertim ubi fuerimus artis periti, ut persectionem, quae rei inest, percipere valeamus. Neque enim nos mo- et persectio rei, nisi ejus nobis con-

395쪽

x x I. De Voluptate ex eo nitrona a DK-aliis F. 3. Ut igitur appareat, quinam

gmi perfectionis sensus cognitionem veri-- tatis comitetur, paulo distinctius exponendum, quandonam veritatem cognoscamus. sie aliquam in rebus Veritatem, quae transcendentalis appellatur , dudum agnovere philos

phi, dum ens omne verum esse Pronunciarunt. Quid vero sibi velit istaveritas transcendentalis, primus, Maritum constat, distincte expoliri iam in Metaphysica Germanicaas , tum

in Ontologia Latino sermone nuperrime edita g). Notione enim entis distinctus evoluta, quam hactenus factum fuerat a Philosophis, quemadmodum opus nostrum ontologi Cum ejus inprimis caput tertium sereonis secundae decundum tertiae partiSPrimae , abunde loquitur , veritatem transcendentalem, quaerebus ipsis tri-

esse intelligitur, non diversum quid esse deprehendi ab ordine in varietate eorum obvio, quae simul sunt ac se in-Vicem consequuntur, cujus cum sint regulae principium, quod V Co contradictionis' rationis sussiCiem

396쪽

veritis percipienda instis h), veritatem rebus inesse docui, quatenus ea, quae insunt, per ista priscipia determinantur. Cumque ostenderimus i veritatem transcen-ieptatem esse fundamentum veritatis logitat veritatem logicam consistere reperimus in determinabilitate praedia icati per notionem subjecti h), neque enim alio in casu intellectus judicium objecto conforme est, nisi quando rei tribuitur praedicatum per alia, quaedit conveniunt, atque notionem se icti in dato judicio absolvunt, doliminabile omnes autem uno rec0hitentur, tum dici verum judicivmostrum, quando rei, de qua ju dicinius, conforme est, seu quod ei- dissi tribuitur, eidem quoque conV M veritatem adeo is demum cΟ-ἔhntit, qui perspicit, quomodo prae icatum per ea, quae in notione sub- licheontinentur, determinetur,quem

I modum jam alibi docuimus l). Da unum idemque sunt veritatem Ilicujus propositionis, vel etiam res Aa s agno

397쪽

ix Damis tale ex cognitione agnoscere, quod propositio vera si Cognossiere, quemadmodum jam aliasim disserentiam clarissime erposuimus Atque hoc discrimen in praesente praesertim casu minime negligendum id quod ex sequentibus elucescet. Quodsi cui in philosophia nostra parum versato hactenus dicta non satis perspicua videntur is missciis, quae, cum in systemate pleno lumine fulgeant, extra idem obscuriora videntur, ad sequentia animum advertat. Ea, quae enti conveniunt, iniri plici differentia constituuntur. Alia sibi matu non repugna , ut simul inesse possint non tamen per se in i cem determinantur, ut necessario simul insint. Alia per ista priora determinantur, vel quoad actualitatem, Vel quoad potentiam , ut scholae' quuntur, ita ut illa necessario simul insint, haec vero tantummodo inesse possint. Quodsi posteriora actu esse debeant, aliae determinationes accidenta Ies sive extrinsecae, sive intrinsecae super-

accedere debent. Singula patent per theoriam entis in Ontologia a nobis stabili.

398쪽

veritatis percipienda. 7s

stabilitam. Veritatem adeo cognoicit quae enti inest, qui distincte perspicit prima entis attributa sibi invicem non repugnare, sed simul eidem subjecto,

convenire posse, utut absolute non repugnet ut unum sit absque altero, atque praeterea per primaria ista attributa intelligit, cur cetera vel actu in- snt, vel inesse possint 'uaenam enti porro superaccedere debeant, ut haec

quoque actu insint. Tum enim ens concipit, quale est , ipsiusque ideae inest veritas, quae dicitur, logica. Quodsi quis tantummodo experientia dince intelligit, quaedam simul enti cuidam inesse posse, menti, cui talia insunt, ob quae eidem hoc vel istud nomen tribuitur, inesse porro alia, vel saltem eidem convenire in aliquo statu is quidem cognoscit en istud esse verum veritati consentaneum esse, quod talia eidem vel constanter , vel in dato quodam statu conveniant, ipsam vero veritatem non perspicit. Singula satis patent per theoriam nostram logicam. Etsi autem rerum eo .gnitio a posteriori derivata ipsam Veritatem penitus perspiciendam non e thibeat

399쪽

us I. De Hluptate ex cogniti vehibeat aliquid tamen ejus spectandum offert, ubi iteratis observationi bus factisque experimentis nexus rerum detegitur, ut appareat, quibus positis ponantur alia i etsi nondum constet cur iisdem positis simul ponantur. Ἀtque hoc philosophi esse existimamus ut veritatem intimius inspiciendam exhibeat, quam ideo ad

notiones determinatas quibus O- eum significatus fixus constituitur, propositiones determinatas reducimus, in quibus praedicatum ex notiO-

, ne subjecti legitimis ratiociniis colligi mus Quamobrem ex praesente tractatione novus quidam apparebit usus philosophiae nostrae, forian hactenus non animadversus, aut saltem non satis expensuS. tv Qui veritatem rerum ipsam

zzz perspicit, is ordinem agnostit, quo

ruam a vi principiorum contradictionis atque rationis suffcientis collocanda sunt larum praedicata, sive ea constanter in sint, sive sibi invicem succedant. Omnis ordo persectus est quod etsi in niologia brevitati studentes non demonstraverimus, ex principiis ta-

400쪽

veritatis percipis υ. me ibidem positis facile deducitur. Perfectio enim rebus tribuitur, quatenus determinationes intrinsecae per rationem quandam seu regulam generalem, aut plures istiusmodi regulas explicari possunt n) Quare cum in omni ordine per regulas istiusmodi

explicari possit, cur unicuique coexistentium vel successivorum hic potius ceserit locus, quam alius o), nec ordini praeter determinationes locorum alia insinc pD Ordo utique omnis persectus esse debet, seu omni omnino ordini perfectio quaedam inest. Retinenda autem hic est perfectionis ἶenuina notio, quam dedimus q) qua omni ordini in casu speciali facile applicatur. Consistit nimirum peris sectio in consensu, qui datur inter plura in uno differentia. In eo autem

ordine, quo veritas rerum constituitura a somnio distinguitur, determinationes locorum, quae praedicatis cedunt, inter se consentiunt, ut in nullo ente admittatur nisi quod per alia quae eidem conveniunt, inesse debere