Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

661쪽

minore tempore ac studio locupletarent,atq; suo loco expeditius ac certius veritates semel cognitas applicarent in rebus autem ad te non pertinentibus circumspectiores, ne per praecipitantiam sibi judicium sumerent de rebunquas non intelligunt,a ab aliis sibi persuadere paterentur, quae sunt a Veritate aliena, facilem nimirum praehentes illis aurem, qui pendulum ab appetitu habent assensum Voluptatem praeterea perciperent tum ex iis, quae nunc indisserenter agunt, tum ex illis , quae ob perplexitatem molesta taedia crean . t

quoniam assensum ab appetitu pendulum experimur, quoties ob inevidentiam rationum suspendendus erat, utpote per eas non determinandus ἰ ex

assensu autem, qui ab appetitu pendet, magna caterva prodeunt mala nihil prosecto magis optandum est, quam ut eorum assensus ab appetitu minime pendeat, qui felicitati generis humani Praesunt. Quamvis vero Logica id tantummodo praestet, ne evidens videatur, quod non est,adeoq; sola impedire nequeat, ne pendeat ab appetitu assensus: Plurimum tamen adjutenti affert,cum

662쪽

non antistante.

alias vel inscius eundem per appetitum determines, utut tibi propositum non assentiri nisi veritati. Ad specialia

commemoranda non descendimus,

cum eorum, quae commemormimus,

tanta sit utilitas, ut abunde sussiciat ad studii Logicae verioris utilitatem e suadendam. Ut tamen hactenus dicta plenius intelligantur, non ab re esse videtur, si eorum nonnulla paulo diristinctius exponamus. Logicae usum in omni vitae genere experimur partim in veritatis cognitione acquirenda, partim in veritate cognita ad casus obvios applicanda. Si veritates ad negotia tractanda proficuas tibi comparare volueris,aut proprio eruendae sunt Marte aut ex aliorum institutione hauriendae. Communiter experientia duce bicomparant, quae ex disciplinis non didicere unde seniores multa rerum exporientia instructi praeseruntur juniori-hus, qui animum adhuc ab experientia vacuum habent. Quodnam adjumentum huc asserat Logica, in opere Logisco ex instituto docuimus t . Ejus nimirum praesidio instructus ab iis, quae

663쪽

4,8 III. D Philορρhia percipit, notiones distinctas atque determinatas derivat,4 ab iis universaliores non minus distinctas atque determinatas abstrahit quo factoin experientia fit locupletior, applicatio ejus certior. Quodsi ex aliorum institutione haurienda sunt, quae scitu utilia non minorem utilitatem spondet Logica, quemadmodum ex iis intelligitur, quae

de legendis libris uuin de methodo docendi integris capitibus explicata dedimus Logica scilicet instructus

acutior est in iis, quae ab aliis dicuntur, dijudicandis, ut nonnisi ea memoria

condat, quae Veraa determinata experitur, hoc est ea, quae certum atque rectum spondent urum. Quodsi jam veritates, quas quis sibi quocunque modo comparavit, ad casus in vita humana applicandae sunt; Logica duplicem prae stat usum essicit enim ut ad circumstantias casus praesentis simus acutiores, eumque accurate determinemus,utque

in applicandis notionibus universali-hus, quibus instructa est memoria, Gmias circumspecti atque legitime ac ex -qq. 4.

664쪽

pedite de re proposita ratiocinemur in veritatibus practicis plurimum juvat propria experientia. Quamobrem quae de cultura intellectus hactenus disseruimus, unus omnium optime intelligit, qui ea in seipso experitur quae etiam ratio nos permovit, ut in superioribus ad illorum testimonia provocaverimus, qui ea in seipsis experti sunt. g. . Sed mittamus intellectus cul- η turam, qua unusquisque ad vitae sustet: 'genus redditur magis idoneus,& nun o iaporro dispiciamus, num Facultates su- η m.

periores, quae dicuntur,solae ambitu suo sta

complectantur veritates omnes, quaei ' in

Ecclesia 'ep. usum habent. Conem

stat Theologiam docere modum sal rem aeternam consequendia eadem imstructos effici Ecclesiae ministros I risprudentiam continere leges, quibus jura reruma personarum comprehemduntur,a eadem instructos aptos esse, ad eontroversias in foro agitatas decidendas medicinam denique praescimbere modum sanandi aegrotos me dem instructos aegrotis auxilium asserre. Ecquis vero sibi persuadebit in Rep. administranda non occurrere negotia,

665쪽

quorum nec Theologia, nec Iurispr dentia, nec medicina theoriam eont,net, cum nec agatur de vita aeterna eo sequenda Deoque rite colendo, nee de eontroversis hominum juribus, nec de sanitate vel conservanda, vel instauram da. Facultatibus adeo, quas superiores appellamus, non suppeditantur omnia, quae in Rep. administranda scitu&utilia,&necessaria sunt. Nec defuere viri docti longo rerum usu instructi, qui dudum agnovere divisonem Facultatum in Academiis non firmo,bti fundamentoa plurima peperisse pra-judicia quibus id tandem essectum est, ut in Academiis nec satis doceantur,nec discantur, quae ad usum vitae faciunt, sed multa negligantur, quae non minus doceri a disci debebant, quam qua ad Facultates Theologicam, Iuridicam &Medicam pertinent. Sed non opus est, ut autoritatibus pugnemus, ubi ea re censere licet, quae laltuapprime necta ria sunt, nec tamen ad objecta Facultatum illarum resere possunt. Et cum praeter Facultates istas alia non detur, quam philosophica mad eam referri sueverint omnia, Quae ab objectis superio.

666쪽

non anciliante. 44rtiorum Facultatum aliena sunt exim de omnino colligitur Facultatis philosephicae, siquidem sitisfacere debet, esse ea docere. Enimvero missis generalisbus ad ipsem recensionem specialem ac cedimus. s. q. Ius naturae ad philosophiam spectare, nemo in dubium vocare potest ac a nobis alibi Cy' evictum quamvis ideo non negemus, juris Romani notitiam plurimum prodesse ei, quid ris naturalis systema completum hac' nus desideratum condere voluerit, neque refragemur, si jus naturae ad F cultatem Iuridicam reseratur, mutata notione hactenus recepta, secundum quam nonnisi jus civile canonicum cum publico Sacri Romani Imperii ad eam spectat. Diximus enim diviso- item Facultatum hactenus receptam non firmo satis stare talo. Quodsi e go demonstrari possit, ius naturae hab M aliquem usum, vel etiam plures,quos si ustra a Iure civiliin canonico expectaveris δε illud esse addiscendum a pluribus, qui jus civilein canonicum tuto ignoranta eo ipso evictum erit,

667쪽

philosophiam non tantummodo ancibiari Iuria prudentiae, verum perinde ac ipsam tradere, quae immediatum mutata & Rep. administranda usum habent. Ius civile canonicum non omnes comprehendere casus, in quibus de jure controvertitur vel exinde patet, quod Doctorum opiniones de istiusmodi casabus ubivis prostent, quaedam etiam per leges non decisa judicis arbitrio relinquantur. Illi igitur casus aut decidem di sunt per jus naturae, aut conserni ter illis principiis, quibus leges ivbles nituntur. Decisio posterior majorem ut plurimum requirit habitum imvestigandi veritatem latentem, quam iis esse solet, qui casus istiusmodi decidere debent. Et ubi istiusmodi habitum Rhi comparare deberent, vel ex dictis paulo ante de cultura intellectus colligitur, opem hic serre debere philolaphiam cum Mathesi Iurispruden non ancillantem. Quamobrem con .sultius est, ut jus naturae recipiatur in subsdium iuris civilis, atque ad illud recrarratur, ubi ab hoc destitutum nos deprehendimus Enimvero ut id commode fieri possit, desectus utique iuris

668쪽

naturastis tollendi,quibus libri de eodem conscripti adhuc laborant. Quodsi enim libros de jure naturali conscriptos evolvas, facile perspicies, disciplinam philosephiae praestantissimam nondum

in eam sormam esse redactam, quae ipsi convenit, scilicet ut sint propositiones determinatae ac rigorose demonstratae,& pauciores adhuc casus in eadem esse decisos,quam in Iure Romano, ut adeo hinc enatum si praejudicium, quasi jus

naturae intra arctiores multo limites Contineatur, quam jus civile, cum men ad omnes omnino casus circa Metiones hominum conceptibiles extemdatur,quemadmodum a nobis in mor Iibus demonstratum. Id igitur age dum, ut obtineamus systema iurisi turalis quam maxime completum, ne

philosephia frustra opem suam implorari patiatur. Consorme praeterea est principiis politicis,in civilibus quoque legibus sancitum, ut judex ante partes litigaturas in foro juxta aequitatem componere studeat, quam litem decedinat. Et optandum sane laret, ut idem in foro stricte observaretur ita enimo

lites multae initio statim sopirentur'

669쪽

temerarius litigator judici innotesceret severiori poena coercendus, ubi cauta ceciderit. Qxioniam naturaliter aequum

est, quod est naturali convenit si gularis hinc usus juris naturalis apparet, qui aliunde quam ab eo expectari nequit Non absurdum foret constitui in Rep. aequitatis arbitros, qui partes in foro litigaturas ante componere stud rent, quam actio in foro ipsis concederetur quod etsi moribus nostris non Conveniat, non tamen ideo absurdum dici potest. Istiusmodi autem arbitri Jurisprudentia naturali instructi esse deberent, non ignorato tamen legum quarundam civilium Cum natur libus consensu. Ceterum cum unusquisque hominum actiones suas ad normam legum naturalium compon re teneatur, nec alia actionum directione felicitatis illius particeps fieri possit, quae in his terris in hominem cadito recto facultatum mentis usu comparatur; nemo sane est, quodcunque tandem vitae genus amplectatur, cui non hoc nominerius naturae maximOpere sit commendandum. Per jus naturae, si quidem rite pertractetur, actionum

670쪽

imst anelliante.

num humanarum intrinseca honestas ac turpitudo innotescit quae cum Oliva praebeat exemplo Apostoli istetiam a Ministris verbi divini in sermo. nibus sacris ad populum urgenda, novus aliquis uris naturalis usus patet,

quem philosophia Ministris cclesiae

spondet, quatenus theologiae neutiquam ancillatur. at quoniam promi scue omnibus utile est nosse actionum

humanarum honestatem ac turpitudinem intrinsecam, ut inde motiva actionum committendarum vel omittendarum desumi possint jus naturae ita pertractari debet, ut honestas intrinseca actionum ac turpitudo in aprico ponatur. Neque enim existimandum est, posse nos motivis istis carere, quibus alia sunt istis multo fortiora, cum non sine ratione ipse Apostolus motiva ab intrinseca actionum honestate ac turpitudine desumta urgeat, et ceteris quoque fortioribus utatur a . Demonstravimus sane in moralibus, motivis pluribus in unum collectis appetitum fortius impelli, ne sensitivus adversus rationalem p valeat. Enimvero S s jus