Horae subsecivae Marburgenses anni MDCCXXIX, MDCCXXX et MDCCXXXI quibus philosophia ad publicam privatamque utilitatem aptatur

691쪽

monstrandae honestati maequitati merediorum opes acquirendi atque admini' strandi inserviunt; verum etiam non pauca , quae in Oeconomiae parte gen

rati locum merentur. Similiter in P litica, ubi curam Principis Circa opes, quibus opus habet Resp. delineamus, plurima traduntur, quae tam ad Oeconomiam generalem , quam specialem spectant,& ubi de domo agimus, singula fere talia sunt, quae in Oeconomiam transferri possunt. In partibus Matheseos mixtae, veluti Archietctura civili, Mechanica, Hydrostatica, Aer

metria, Hydraulica Philosophia experimentali Physica plurima sane occurrunt, quae in usum suum convertere

potest oeconomus prudens. Non in utilis tamen foret labor, si quis principiis mathematicis philosophicis in- structus systema oeconomiae in usus

academicos conderet animvero sive tale systema in numero disciplinarum philosophicarum contineatur. sive indisciplinis ceteris tradantur, quibus ce-Con mia prudens in rem suam uti potest philosophia in rieutro casu facultaobus superioribus ancillatur, cum

692쪽

, qui ad oeconomiam spectant, acultatibus superioribus peti minime

sint. Ιβ. . physicae pars altera, quae de se,us rerum naturalium & usu partium1 rporum organteorum agit,in quam leologiam appellare sole singulares modum habet usus in cognitione Dei ursi. Etenim quaein Theologia, fati de Deo demonstrantur, benefi- cognitionis rerum naturalium in leologia eonfirmantur. Nullum enim ur corpus naturale, quod non ita 1deat a Deo, ut ex contemplationes fingula Dei attributa colligere tia.t. Eadem igitur Dei notitia oe,do indesinenter cum varietate alia repeti atque memoriae ita insotest, ut ad conspectum rei cujuscunt attributa divina in mentem nobistiant. Neque vero hoc exigui monti videri debet, cum attributa divi- praebeant motiva ossiciorum erga

iam, in quibus pietas consstit philo-hica nobis dicta, quatenus ea cognine Dei naturali nititur. Quodsi quis pia 6stra philosophica attentante perlegerit, ei non ignota loqui

mur.

693쪽

mur. Et Deus profecto totum hoc universum non alio fine condidit, quam ut ex ejus contemplatione eum agnoscamus, continuo mentis res naturales, meditantis in Deum ascensu. Quamobrem ex hac rerum naturalium cognitioneis cum ea conjuncto mentis in Deum ascensu eruditi inprimis voluptatem percipere debebant ita enim creaturis utentur tanquam medio promovendi felicitatem, quibus nunc ab tuntur exemplo aliorum in suam perniciem, felices sese reputantes ob hunc ipsum abusum. Si quis veram notionem felicitatis animo comprehensa . habuerit, quam in philosophia practica stabilio, quod nempe sit status voluptatis durabilis, hoc est, istiusmodi,quae nec unquam in taedium degenerat, nec ipsis taedium parit is facile intelliget, quid ea rerum naturalium, de qua modo dixi, cognitio ad veram hominis felicitatem conserat Laudandum adeo est illorum studium,qui omnibus viribus in id enituntur, ut naturae cognitionem in Cognitionem Numinis convertant. Et suae felicitati, utut hactenus non satis .snit in posterum tamen clarius agno

694쪽

stendae, consulunt, qui Physicae ac inde

derivatae Gleologiae operam navant, ni voluptatis illius participes fiant, qua animam aenagis demulcet voluptatibus sensualibus,in adminiculo illo utantur, quodad virtutis studium non exiguum existimari debet. Enimvero qui PhymscaeacTeleologia eum in finem operam navat, is eam colit non tanquam anciuiam Facultatum sitheriorum quam enim ipsi fert opem ad selicitatem suam amplificandam, atque ad virtutis st

dilam, eam a ceteris Facultatibus expectare nequit. Etsi enim non negetur, ceteras quoque Facultates opem ferre ad utrumque obtinendum diversa tamen est ab ea quam Physica cum Teleologia nobis promittit. Sy. o. Enimvero non modo Physica , . praebet aliquam invita communi usum, v qiaatenus Teleologiae inservit, cujus s 1 e singula theoremata ex principiis physicis demonstranda sunt et verum elis ipsa per se non unam affert ad vitam utilitatem, quam aliunde frustra expectaveris. Quando erit tempus, quo

Physici magis philosophabuntur ad usum vita, missis sterilibus hypothem

695쪽

o Ium Philasaphiabus, quae eadem facilitate rejiciuntur, qua admittuntur utilitas ista clarius perspicietur Nobis igitur in praesenti pauca delibasse suffecerit. Cum in phy-

scis rerum naturalium rationes explicentur&per experimenta proprietates corporum latentes in apricum producantur, nos autem rebus naturalibus ad necestitatem jucunditatem vita utamur si Physica et imo modo pertractata,quin reperiantur, quae ad usum vitae faciunt, nihil prosecto dubii superest. Quare si mistis hypothesibus sterilibus non nisi legitimo foecundarum usu retento, quem nuper ch delinearimus, de physica ad vitae communis usum applicanda serio cogitabunt posteri, quan 'tum ad vitam commode ac jucunde

transigendam faciat Physica clarissime constabit. Quare qui Physica operam

navat, ut doctrinis ejus in vita communi utatur is eam non experitur ancillam Facultatum superiorum. Mupra II. In philosophia rationem red- μώ. ' dimUS, Cur ea, quae feri possunt, actu ν- θώ an clarissime perspicimus, cur

696쪽

nis anci te. 4 et

i ostendimus. Atque ideo philos phica inprimis cognitio animum voluptate perfundit, quam ab historica ex pectare non licet Scholastici exem plum Aristotelis aliorumque philosophorum veterum secuti partes philosophiae distinguebant in theoreti cas practicas, &illas appellabant, quae in s la speculatione subsistunt, atque ideo solius etiam peteulationis gratia addis scuntur. quidem nos non existimamus dari aliquam veritatem , quae solius speculationis gratia addisci debeat;

quin potius serio inculcamus,veritatem omnem esse utilem ad nos statumq; n strum perficiendum ac generis humani felicitatem promovendam, modo de msu ex veritate statuere nobis detur, non

ignoratis principiis philosophiae moralis atq; civilis sed iisdem potius intime per spectis. Non tamen ideo negamus, esse aliquem casum, in quo quis reprehendi nequit, si Alius speculationis gratia philosophicas mathematicas theorias c0ntemplatur, nempe si quis contentusu'luptate , quam ex philosophica vel

697쪽

mathematica cognitione percipit, de il-' latum usu in vita communi, vel incrementis scientiarum ulterius promovendis non cogitat. Quodsi vero rite pedipendas, quae nuper de voluptate ex cognitione veritatis percipienda diximus,mon exiguum esse hunc usum judicabis, quod veritatibus istis utaris tanquam pabulo animae. Sed quoniam ob hanc ipsam voluptatem disciplina theoreticas maximi secere Scholastici, easuve practicis longe praetulerunt, verbis magis quam re a nobis dissensere. Admisere igitur usum longe maximum eorum, quae solius speculationis gratia addiscenda esse defenderunt. Quodsi jam fuerit, qui vitam pure speculativam acturus Physicam inprimis, Psychologiamin Mathesin, praesertim puram ad discit, ut voluptatis illius particeps fiat, quae ex veritatum, praesertim sublimi,um, cognitione percipitur, atque hisce delitiis animum pascat is ad philosophiam denuo accedit non tanquam ad

ancillam Facultatum superiorum. Cae n. s. II. Sed hactenus dicta suffciast, Fur ut probemus: philosophiam non tan ron ν, tum ancillari Facultatibus superion

698쪽

bus, verum etiam ea docere, quae ad mmnem vitam apprime utilia, immo ne--μρε-

cessaria sunt, a Facultatibus tamen usperioribus fiustra expectantur. Quodsi ρομαι. nobis cum Facultate philophica non eum philosophia res esset euent adhuc utique quae silentio praeteriri non poterant. tenim ad Facultatempnilosophicam resertur etiam Mathesis, etsi eam a philosophia distinguam- eum cognitio rerum mathematica non minus differat a philosophica, quam philosophie ab historica sive commmni l). Reseruntur etiam ad eandem studia humaniora studiis humani ribus opus habent ad futurum vitae ge nus, quotquot in scholis juventutem erudireo ad academicas lectiones pr. parare debent Iidem quoque philos phicis principiis, immo mathematicis

imbuti esse debent, ut animos puerinruma adolescentum non modo termis norum praecipuorum tam mathematis

corum, quam philosophicorum notitia imbuant, iisque primas ae sund mentales cum Matheseos, tum phil, sophiae . notiones ingenerent. Am

699쪽

4 4 IU Phisese hiaque sic denuo philosophiam, Mathesm Facultatem philosophicam experiuntur non esse ancillam Facultatum superiorum. Et dolendum profecto est, quod ad rem scholasticam non magis Praeparentur, qui totam vitam eidem consecrare decreverunt, sed vulgo eam administrare jubeantur ministerii ecclesiastici candidati. Sed de eo ex instituto dicemus in Politica marare, etsi jam multa huc spectantia reperiri possint in Politica, quam patrio idiomate edidistius. In Mathesi plurima docentur, quae manifestum usum in vita communi atque civili admittunt. Quodsi tantummodo animum advertamus ad Arithmeticam , Geometriam practicam, Architecturam civilem militarem, Mechanicam atque Hydraulicam, sin gulasque disciplinas vel fugitivo oculo Percurrimus extemplo apparebit, doceri in iisdem, quae sunt ad vitam appri me utilia a Facultatibus tamen sup xioribus addisci nequeunt. Et quamvis Arithmeticamin Geometriam praeticam, architecturam civilemo milit, rem atque echanicam exerceant, qinsunt Mathematum principiorumque

700쪽

physicorum rudes, facile tamen osten est poterat, quam forent illi omnes feliciores inuantum consuleretur Reimsi theoriam quandam Matheseoso philosophiae experimentalis cum praxibus1uis jungerent quod ubi fieret, que aes modum subinde fieri solet, Facultas philosophica in iis erudiendis non subiret vicem ancillae Facultatum superio-xam, nimvero cum nobis propositum fuerit verba facere non de Facul

late philosophica sed de philosophia

non ancillante omnia ista nunc praeterimus reddenda tamen erat ratio, cur eadem praeterire debuerimus. g. II. Antequam vero hinc disceda-s itemorias, duo adhuc monenda supersunt,ne

hactenus dicta facile in perversum sem stam trahantur. Nimirum dum hic de ΡΗilosophia non ancillante commentati sumus, non ideo negamus eam Theologiae, Iurisprudentiae ac Medicinae an cillari. Etenim philosophia dicitur ancillari Facultatibus superioribus, qua tenusa terminos,4 principia suppeditat, quibus ad rectius intelligenda ea, quae superioribus Facultatibus docentur,opus est. AEtsi igitur ostenderimus