장음표시 사용
471쪽
periculo facere queunt, negare etiam possumus easdem absolutam potentiam ad haec et similia habere, et consequenter neque etiam absolutum jus ; ius enim sunmiarum potestatum ab earum potentia determinari
Si itaque nemo libertate sua iudicandi et sentiendi, quae Vult, cedere potest, sed unusquisque maximo naturae iure dominus suarum cogitationum est, sequitur, in republica nunquam nisi admodum infelici successu tentari posse, ut homines, quam is diversa et contraria sentientes, nihil tamen nisi ex praescripto summarum potestatum loqNaNtur; nam nec peritissimi, ne dicam plebem, tacere sciunt. Hoc hominum commune vitium est, consilia sua , etsi tacito opias est, aliis credere: illud ergo imperium violentissimum erit, tibi unicuique libertas dicendi et docendi, quae sentit negatur et contra id mod ratum, ubi haec eadem libertas unicuique conceditur. Verum enim vero nequaquam etiam negare
possumus, quin maiestas tam verbis, quam re laedi Potest, atque adeo si impossibile est, hanc libertatem prorsus adimere subditis , perniciosissimum contra
erit, eandem omnino conccdere; qtia propter no
bis hic inquirere incumbit, quousque Unicuique hamlibertas, salva reipublicae pace, salvoque summarum potestatum iure, potest et debet concedi, quod hic, ut in initio Cap. XVI. monui, Praecipuum meum intentum fuit. Ex fundamentis reipublicae supra cxplicatis evidentissime sequitur, finem ejus ultimum non esse, dominari, nec homines metu retinere et alterius juris facere, sed contra unumquemque metu liberare, ut
. p*7J secure, quoad ejus siexi potest, vivat, hoc est,
ut jus suunt naturato ad erilitendum absque suo et alterius damno optime retineat. Non, inquam, finis reipublicae est homines ex rationalibus bestias vel automata iacere, sed coptra ut eorum mens et co . . pu
472쪽
CAP. XX. DE LIBERTATE DOCENDI. 42Ipus tuto suis functionibus fungantur et ipsi liber1
ratione utantur, et ne odio, ira, Vel dolo certent, nec animo iniquo invicem ferantiar. Finis ergo Hei- Publicae revera libertas est. Porro ad formandam Rempublicam hoc unum necesse misse vidimus, nempe ut Omnis decretandi potestas peneS omia es, vel aliquot, Vel penes unum osset. Νam quandoquidem liberum hominum iudicium varium admodum est et unusquisque solus omnia scire putat, nec fieri potest,
ut omnes aeque eadem sentiant et Uno ore loquantur; pacifice Vivere non poterant, nisi unusquisque jure agendi ex solo decreto suae mentis cederet. Iure igitur agendi ex proprio decreto unusquisque tantum cessit, non autem ratiocinandi et judicandi; adeoques salvo summamini potestatum jure nemo quidem Cori- , tra Earum decretum agere Potest, at omnino sentire et iudicare et co seqMenter etiam dicere, modo simpliciter tantum dicat vel doceat et sola ratione, non autem dolo, ira, odio, nec animo aliquid in rempublicam ex authoritate sui decreti introducendi, defendat. Ex Gr. si qυis legem aliquam sanae rationi
replumare Osicaadit et Propterea eandem abrogandam
esse censet, si sinud suam sententiani judicio summae potestatis cuius tantum est, leges Condere et abrogare) submittit et nihil interiin contra illius legis praescriptum agit, bene sane de republica meretur, ut optimus quisque civis; sed si contra id faciat ad magistratum iniquitatis accusandum et vulgo odiosum reddendoni, vel seditioso studeat invito magistratu i
gem illam abrogare, omnino perturbator est et rebellis. Videmus itaque qua ratione unusquisque, Duvo iure et authoritate summarum potestatum, hoc est, salva reipublicae pace, ea, quae sentit dicerct et docere potest; nempe si decretiam omnium rerum' agendarum iisdem relinquat et nihil contra earum decretum agat, etiamsi saepe contra id, quod bonum
judicat et palam sentit, agere debeat; quod quidem salva justitia et pietate facere Potest, imo debet, si se
473쪽
se itissum et pium, Praestare vult. Nam, ut iam R*βJ ostendimus justitia. a solo summarum Potestatimi decreto pendet, adeoque nemo, nisi qui securidum earum recepta decreta Visit, justus csse potest. Pietas autem sper ea, quae in Praecedente capite ostendimus) simiama est, quae Circa Pacem et tranquillitatem reipublicae exercetur; atqui haec conservari non potest, si unicuique ex suae montis arbitrio vivetidum esset; adeoque impium etiam est ex suo arbitrio aliquid contra decretum funianae potestatis, cujus subditus est, facere, quandoquidem, si hoc unicuique liceret, imperii ruina inde necessariosequeretur. uinimo nihil contra decretum et dictamen propriae rationis agere potest, quamdiu iuxta decreta summae potestatis agit, ipsa enim ratione suadente omnino decrevit, jus suum Vivendi ex proprio suo judicio in eandem transferre. Atqui hoc ipsa etiam praxi confirmare possumus; in conciliis
namque tam summarum, quam minorum potestatum raro aliquid sit ex Communi omnium membrorum suffragio et tamen Omnia ex communi omnituri decreto , tam sedicet eorum, qui contra, quam qui Pro suffragium tulerunt, fiunt. Sed ad meum propositum reVerto: quia ratione unusquisque Iudicii Libertate , salvo summarum potestatum jure , Uti potest, ex fundamentis reipublicae vidimUS. At ex iis non minus facile dcterminare possiimus, quaenam opiniones in Republica seditiosae sint; eae nimirum, quae simul ac ponuntur, Pnctum, quo unusquisque jure agendi ex proprio suo arbitrio cessit, tollitur. Ex.
Gr. si quis sentiat, summam potestatem sui juris non
esse , vel neminem promissis stare debere, vel oportere unumquemque ex suo arbitrio vivere et alia huiusmodi, quae pracdicto pacto directe repugnant, is seditiosus est, non tam quidem propter judicium et opinionem, quam propter factum, quod talia iudicia involvunt, videlicet, quia eo ipso, quod tale quid sentit, iidem summae potestati tacite, vel exprcsse datam
474쪽
CAP. XX. DE LIBE1TATE DOCENDI. 425 datam solvit; ac proinde caeterae opiniones, quae
nctum non inVOlVunt, nempe rhaptionem pacti, Viu-
dictam, iram etc. seditiosae non sunt, nisi forto in Republlica aliqua ratione corrupta, ubi scilicet I uperstitiosi et ambitiosi, qui ingenuos ferre nequeunt, Rd
tantam nominis famam perVenerunt, ut apud plebem Plus Valeat eorum , quam sunmarum potestatum auctoritas. Nec tamen negamus, quasdam praeterea esse sententias, quae, quamvis sunpliciter taxcaverum et falsum versari videantur, iniquo tamen animo proponuntur et divulgantur. Vcrum lias etiam Cap. XV. jam determinavimus, at ita, ut ratio nihilominus libera manserit. Quod si denique ad hoc etiam attendamus , quod fides uniuscujusque erga Rempublicam, .sicuti erga Deum ex solis operibus cognosci potest, nempe ex charitate erga Proximum, nequaquam dubitare poterinius quin optima re S- publica unicuique eatidem philosophandi libertatem concedat, quam fidem unicuique concedere ostendimus. Equidem fateor, ex tali libertate incommoda quaedam aliquando oriri; verum qiud unquam tam
sapienter inititutum fuit,. ut nillil inde incommodi oriri potuerit. oui omnia legibus determinare vult, vitia irritabit potius, quam corriget. Quae prohiberi nequeunt, necessario concedenda sunt, tametsi indosaepe damnum sequatur. Quot enim mala ex luxu. invidia, avaritia, ebrietate et aliis similibus ori-tur Τ Feruntur tamen haec, quia imperio legum prohiberi nequeunt, quamvis revera Vilia sint; Prarentidio magis iudicii libertas concedi debet, quae pro secto virtus est, nec opprimi potest. ' Adde, quod
nulla ex eadem incommoda oriuntur, quae non
possint sui statim ostendaui authoritate magistr
tuum Vitari; ut iam tacoam, quod haec libertas apprime necessaria est ad scientias et artes promoVendum; nam hae ab iis tantinia felici cum successu coluntur, qui justicium liberum et minim se PraeocC
475쪽
4a4 AcTATUS THEOL. POLITIcIAt ponatur, hanc Iibertatem opprimi et homines ita retineri posse, ut nihil mutire audeant, nisi ex praescripto summarum potestatum; hoc profecto nunquam fiet, ut nihil etiam, nisi quid ipsae velint.
cogitent: atque adeo necessario sequeretur, ut homines quotidie aliud sentirent , aliud loquereritur et consequenter ut fides, in republica apprimo necessaria. corrUmperetur et abomitianda adulatio et perfidia foverentur, unde doli et omnium bonarum artium
corruptio. Verum longe abest, ut id fieri possit, ut omnes scilicet praefinito loquantur: sed contra quo magis libertas loquendi hominibus adimi curatur, eo
contumacius contra nituntur, non quidem avari,
adulatores et reliqui impoterites animi , quorum ΓῆμJ silmina salus est, nummos in arca contemplari et ventres distentos habere , sed ii, quos bonal educatio . morum integritas et virtus liberiores fecit. Ita homines plerumque connituis sunt, ut nihil magis impatienter ferant, quam quod opiniones, quas Ve- Tas esse Credunt, pro Crimine habeantur et quod ipsis sceleri reputetur id, quod ipsos ad pietatem erga Deum et homines movet, quo fit, ut Ieges detestariat quidvis in magistratum audeant; nec turpe, sed honestissimum putent, seditiones hac de causa mo-
Vere et quodvis facinus tentare. Cum itaque hum Dum naturam sic comparatam esse constet, sequitur, leges, quae de opinionibus conduntur, non sce-Iellos, sed ingenuos respicere, nec ad malignos coercendum, sed potius ad honestos irritandum com
di, nec sine magno imperii pericido defendi posse.
Adde, quod tales leges inutiles omnino sunt; nam qui opiniones, quae legibus damnatae sunt, sanas
esse credent, legibus parere non poterrant; qui contra easdem tanquam falsas rejiciunt, leges, quibus hae damnantur, tanquam privilegia recipiunt et iisdem ita tri ampliant, ut magistratUs easdem postea, etsi velit, abrogare non valeat. His accedunt, qtiae
supra Cap. XVIII. ex historiis Hebraeorum No. IL
476쪽
CAP. XX. DE LIBERTATE DOCENDI. 42s deauxinnis: . et denique quot schismata in Ecclesia ex hoc plerumque orta sunt 8 Quod magistratus docta, Tum controversias legibus dirimere Voluerunt 8 Nam ni homines spe teneroratur, leges et magistratum ad se trahendi, et do suis adversariis, communi vitanapplausta triumphandi et honores adipiScendi, nunquam tam iniquo animo certarent, nec taratus furor eorum mentes agitaret. Atque haec non trentum ratio,
.sed etiam experientia quotidianis exemplis docet; nempe si indes leges, quibus scilicet imperatur , quid linicuique credendum lit, et contres hanc aut illam Opis Dionem aliquid dicere vel scribere prohibetur, saepainstitutas fuisse ad largiundum, vel potius cedendinueorum ira, qui libera ingerata ferre nequeurit et torva quadam authoritate seditio suo I Iebis devotionem s cile in rabiem mutarc ct in . quos Volunt instigare pisssimi. At quando stitius soret, vulgi iram ot furo-xem cohibere, quam topos inusiles statuere; quae viO- Iari non possunt, nisi ab iis, qui virtutes ot artes amant et rempublicam in tantam angustiam redigere, ut viros ingenuos sultinere non possit 8 ου id enim x maius reipublicae malum eXcoxitari potolt, quam quod viri honusti, quia diversa senti lint et si mularonesciunt, anquam improbi in exilium mittantur Zquid inquam magis pernis io sum, quam quod homines ob nullum scelus neque iacinus, sed quia liberalis ingenii sunt, pro hostibus habeantur et ad ne--Cem ducantur, et quod cata nasia, malorum formido pulcherrimum fiat theatrum ad Ium tuum toleranti ne et virtutis ex plum cum insigni majestiitis oppro-hrio ostentandum I qui enim se lionestos norunt, mortem Ut scelesti non timent, nec supplicium de-PreCantur; eorum quippe nitimus nulla turpis facti poenitentia angitur, sed contra honesitura non stipplicinita putant, pro bona causa mori et Pro libertate gloriosulo; quid ergo talium Aece νXΡmpli Ila tua. tur, cri jus causam in ortes et animo impotenti s ignorant, sediti OIi oderuqt et honesti amant' nemo luis L a na
477쪽
ne ex eadem exemplum capere potest, nisi ad imitandum, vel saltem ad adulandum.
Ne itaque assentatio, sed ut fides in pretio sit et
ut summae potestates imperium optime retineant, nec seditiolis cedere cogantur, judicii libertas Decensario concedenda est, et homines ita regendi sunt, ut quamvis diversa et contraria palam sentiant, concorditer tamen vivant. Nec dubitare possumus, quin haec ratio imperandi optima fit et minora pati tur incommoda; quandoquidem cum hominum n tura maxime convenit. In imperio enim democrati- quod maxime ad statum naturalem accedit) omnes pacisci ostendimus , eΚ communi decreto agere,. at non iudicare et ratiocinari; hoc est, quia omnes homines non possunt acque eadem sentire, pacti sunt, ut
id vim decreti haberet, quod plurima haberet sustragia, retinendo interim authoritatem eadem, ubi meistiora viderint, abrogandi; quo igitur hominibus
tibertas judicandi minus conceditur, eo a statu maxime naturali magis receditur et consequenter violen tius regnatur. Ut autem porro constet, ex hac liberis 'tate nulla oriri incommoda, quae non possint soIasummae potestatiS authoritate vitari, et hac sola ho-' mities, etsi palam contraria sentientes faciIe retineri, -ne invicem laedant; exempla praesto sunt; nec opus mihi est ea longe petere. Urbs Amstelaedamum exint f*VJ emplo sit, quae tanto cum suo incremento et omnium nationum admiratione huius libertatis fructus experitur: in hac enim norentis a republica et
'urbe praestantissima , omnes cujuscunque nationis et sectae homines, summa cum Concordia ViVunt et ut alicui hona sua credant, id tantum scire curant, num
dives an pauper sit et num bona fide an dolo soli iussit agere. Caeterum religio vel secta nihil eos movet; quia haec coram iudice ad justificandam vel damnandam causa in nihil juvat; et nulla omnino tam Odiosa secta est, cujus sectarii modo neminem laedatit et suum
478쪽
CAP. XX. DE LIBERTATE DOCENDI. 427latim unicuique tribuant honesteque vivant publica
magistratuum authoritate et praesidio non protegantur. Co citra cum Olim Remonstrantium et Contra-
Tertionstrantium controversia de religione a Politicis et ordinibus provinciarum agitari incepit, tandem in schisma abiit et multis tum exemplis constitit, Ieges, quae de Religione conduntur, ad dirimendas scilicet controversias, homines magis irritare, quam corrigere; alios deinde infinitam ex iisdem licentiam sumere; praeterea schismata non oriri ex magno usis ritalis studio fonte scilicet comitatis et mansuetudinis sed ex magna libidine regnandi; ex quibus Iuce meridiana clarius constat eos potius schismaticos esse qui aliorum scripta damnant et VuIgum Petulantem in scriptores seditiose in Iligant, quam scriptores ipsi, qui plerumque doctis tantum scribunt et solam rationem in auxilium vocant; deinde eos reVera pertur
batores esse . qui in libera republica libertatem judicii, quae non potest opprimi, tollere tamen volunt. His ostendimus I. impossibile esse, Iibertatem hominibus dicendi ea, quae sontiunt, adimere; ΙΙ. hanc
Iibertatem, satio jure et authoritate summarum pDiestatuiti unicuique concedi et eandem unum quemque tervare posse, salvo eodem jure, si nullam inde liceni iam sumat , ad aliquid in Rempublicam tanquam jus introducendam, Vel aliquid contra receptas legesag nclum, Ili hanc eandem libertatem unum quemque habere posse, servata reipublicae pace et nulla ex eadem incommoda oriri, quae facile coerceri non pollint; ΙV. Pandem salva etiam Pietate unum quemque habure posse; V. leges, quae de rebus speculativis cotiduntur, inutilus omnino esse; VI. Denique ostendimus, hanc libertatem non tantum servata Rei- fgJ J Publica' pace pietate et summarum potestatum jure posse, seu ad ita 'c omnia conservandum, etiam de-hure COD da; nam ubi ex adverso eandem hominibus adimere laboratur et discrepantium opinioneS, Eea non
479쪽
Ta AETATUS THEOL. POLIT. Non autem animi, qui soli peccare possum, in iudicium vocantur, ibi in honestos exempla eduntur, quae potiris martyria videntur, qua que reliquos Diaeis irritant et ad misericordiam, si non ad vinia dictam pluS IN OVrnt, qNam terrent; bonae deinde ames et fides corrumpuntur, adulatores et perfidi so- vetitur et advertam triumphant, quod eorum irae concellam sit, quodque imperium tenentes suae doctrinne. cujus interpretes habentur, sectatores feceritit, eX quo sit . ut eorum authoritatem et jus usurpare audeant. nec iactare erubescant. se a I)ρο -- is distes electos Et sua decreta divina, summarum autem potestatum contra humana essk, quae Propterea divinis, hoc est, suis decretis ut Cedant, volunt; quao omnia nemo ignorare potest reipublicae saluti omnino rrpia gnare. Quapropter hic, ut supra Cap. X 'Ill. concludimus, nihil rei publicae tuitiis, quam ut pirtas et Religio in solo Charitatis et Aequitatis exercilio comprehYndatur et jus summarum Pot statum tam circa sacra, quam pro sana ad actiones tantum referatur, caelorum unicuique et 1entire quas velit et quae sentiat, dicere concedatur.
His, quae in hoc tractatu AEgere constitueram. absolvi. Superest lantum eXpresse monere, me nihil
in eo scripsi isse, quod non libencissime examini et judicio summarum Poteliatum Patriae meae subjiciani. Nam si quid horum . quae diXi, Patriis legibus repugnare, vel communi taluti obeste iudicabunt, id ego itidicium volo Sc io mis hominem esse et errare potuisse ; De autem errarem sedulo curavi et apprime, ut quicquid scriberem, iugibus patriae, pietati, boniique moribua omnino responderet.