장음표시 사용
511쪽
Continens Annotationes tu librium Nobilissimi Viri II berti Boyle, de Nitro, Fluiditata et Firmitate.
B. D. S. Responso ad Praecedentem.
Librum ingeniosimi Boylii accepi, eumque.
quantum per otium licuit, evolvi. Maxinias tibi ago gratias pro munere hoc. Video me non malam ' antehac, cum primum hunc mihi librum promiteras, fecisse conjecturam, nempe, te non nisi de re magni momenti sollicitum fore. Vis interim. Doctisstitie Domine, ut tibi meum tenue de iis, quae scripsit, judicium mittam, quod, ut mea fert tenuitas, faciam, notando scilicet quaedam, quae mihi
obscura, sive minus demonstrata videntur, neque adhuc omnia, propter occupationes, percurrere, mul-- minus examinare potui. Quae igitur circa Nutrum etc. notanda reperio. sequentibus accipe. DE NITRO. Primo colligit ex suo eriperimento de redintegratione Nitri , Nireum esse quid lieterogeneum. Constans in partibus siXis et volatilibus, coius lamen natura saltem quoad Phaenomen a) valde dissert a natura partium, ex quibus componitur, quamvis ex sola mera mixtura harum partium oria tur. Haer, inquam, conclusio, ut diceretur hona, videtur mihi adhuc requiri aliquod experimentum, quo Ostendatur Spiritum Nitri non esse revera Niatrum. Deque absque ope salis lixiviosi posse ad consistentiam reduci, neque crystallisari; vel ad minimum hequirebatur inquirere, an salis fixa, quae in
512쪽
crucibuIo manet quantitas, semper cadem ex eadem quantitate Nitri et ex majore secundum proportionem reperiatur. Et quod ad id attinet. quod Claxissimus Vir ait Sect. 9. se ope Iibellae deprehendi sis. Et etiam quod Phaenomena spiritus Nitri adeo sint diversa, imo quaedam contraria Phaenomenis i psius Niixi, nihiI, meo quidem judicio, faciunt ad confirmandam ejus conclusionem. Quod ut appareat, id, quod simplicissimum occurrit ad hoc de redint gratione Nitri explicandum, paucis exponam ; sim uuque duo, aut tria experimenta admodum facilia ad-jurigam, quibus haec explicatio aliquo modo consi matur. Ut itaque hoc Phaenomenon quam simpliacissime explicem, nullam aliam disserentiam inter spiritum Nitri et ipsum Nitrum ponam, Praeterquam eam, quae satis est mani Ita; hanc scilicet, quod Particulae hujus quiescant, illius Vero non parum Concitatae inter sese agitentur. Et fixum sal l μ' quod attinet, id nihil facere ad constituendam esseniaciam Nitri supponam; sed ipsum, ut foeces Nitri, Considerabo, a quibus neque ipse spiritus Nitri ut
reperio) liberatur; sed ipli, quamvis confrictae, satis copiose innatant. Hoc sal, sive hae neces poros, sive meatus habent excavatos ad mensuram Particu Iarum Nitri. Sed vi ignis, dum particulae nitrosae ex ipsis expellebantur, quidam angustiores evaserunt, et per consequens alii dilatari cogebantur et ipsa substantia, sive parietes horum meatuum rigidae et simul admodum fragiles reddebantur; ideoque cum
spiritus Nitri ipsi infimaretur, quaedam ipsius particulae per angustiores illos meatus impetu se infi-Nuare in Ceperunt et cum ipsarum crassilics ut a Cartesio non Diale demonstra tuo sit inaequalis, eorum rigidos parietes prius flectebant, instar arcus, ante quam eo8 frangerent; cum autem ipsos frangerent, illa fragmenta resilire cogebant et suum, quem habebant, motum retinendo aeque ac antea ineptae manebant ad consistendum, atque crystallisandum; Partes
513쪽
partes vero Nitri per latiores meatus se infirmantes. quoniam ipsorum parietes non tangebant, necessario ab aliqua materia subtilissima cingebantur et ab eadem eodem modo, ac a flamma, Vol calore partes ligni. sursum expello bantur et in sumum avolabant; at si satis copiosae erant, sive quod cum fragment parietum et cum particulis per angustiores meatus ingredientibus congregarentur. guttulas Componem bant sursum volitantes. Sed si sal fixum ope aquae. vel amis laxetur, languidiusque reddatur, tum satis aptum fit ad cohibendum impetum particularum Nitri et eas cogendum, ut . quem habebant, motum amittant, atque iterum consistant, eodem modo, a globus tormentarius, cum arenae aut luto impingit. In sola hac consistentia particularum Spiritus Nitri, Nitri redintegratio consistit, ad quam eis ciendum sal fixum, ut ex hac explicatione apparet, tanquam instrumentum adhibetur. Huc usque de redintegra-
Videamus jam, si placet, primo, cur spiritus Nitri, et ipsum Nitrum sapore adeo inter se diffe-J'l rant; secundo, cur Nitrum sit inflammabile, spiritus vero Nitri nullo modo. Ut primum intellinantiis, advertendum est, quod corpora, quae lunt in motu, nunquam aliis corporibus occurram latinfimis suis superficiebus; quiescentia vero aliis iticumbunt Iasissimis suis superficiebus. Particulae ita qua Nicia, si, cum quiescunt, linguae imponantur, ei incumbent latissimis suis supersiciebus et hoc, modo ipsius poros obstruent, quac causa est frigoris; adde quod Taliva non potest Nitrum dissoIvi in particulas
deo minutas. Sed si, cum hae particulae concitate moventur, linguae imponantur, Occurrent ipsi acu. xioribus superficiebus ot per ejus poros se insinuabunt
et Si qMaeris, eur ex instillatione Diritras Nitri in DI fixum disso. Mum istiuitio oriretur, lago nolam in Diuili co by Corale
514쪽
et quo concitatius moveantur, eo acrius linguam purigent; eo modo ac acus. quae si linguae occurrat
cuspide, aut sua longitudine ipsi incumbat, divertas oriri faciet sensationes. Causa vero, cur Nitrum sit inflammabile, spiritus autem non item, est, quia, cum particulae Nutri quiescunt dissicilius ab igne sursum ferri possunt,
quam cum proprium Versus omnes partes habeant motum, ideoque, cum quiescunt, tam cliu igni re. Illiunt, donec ignis eas ab invicem separet, atque undequaque cingat; cum vero ipsas cingit, huc illuc ipsas segum rapit. donec proprium acquirant motum et sursum in fumumlabeant. Sed particulae spiritus Titri, cum jam sint in motu et ab invicem separatae, a parvo calore ignis in majori sphaera undequa que dilatantur et hoc modo quaedam in fumum abeunt, aliae Per materiam, ignem suppeditantem, sia insinuant, antequam flamma undiquaque cingantur; ideoque ignorm potius extinguunt, quam alunt. Pergam jam ad experimenta, quae hanc eXHicationem Comprobare videntur. Primum est, quod reperi pnrticuIas Nitri, quae inter de tonandum in
fumum abeunt, merum esse nitrum: Nam. Cum seis
mel atque iterum 'Nitrum liquefacerem, donec crucibulum satis incanduerit, atque Pruna mi an in incendorem, ejus sumum calice vitreo frigido excepi, doneo ab ipso irroraretur. et postea halitu oris calicem etiam ultra madefeci et tandem asiri eum Diagido exposui. ut siccaretur. Quo facto hic illic in calice stiriolae Nitri apparuerunt. Et ut minus suspitarer, id non ex solis particulis volatilibus fiari, P*lsed quod forte flamma partes integras Nitri se ni r peret. ut secundum Clarisimi Viri sententiam Io-quar et fixas siniui cum volatilibus, antequam dis, solve-
515쪽
solverentur, ex se expelleret: hoc. inquam, ut minus suspicarer, fumum per tubum ultra pedem Iongum, ut A, quasi per caminum adicendete fecL, ut partes ponderosiores tubo adhaererent et solas volatiliores, Perangustius foraminutum B transeuntos, exciper ni; et res, uti dixi, successit.
Verum neque hic subsistere volui; sed,
ut rem ulteritis eXamiriarem, misjorem
quantitatem Nitri accepi, liquefeci et pruna micante inceridi; atque, uti antea, tubum A crucibulo imposui et juxta foramen B, quamdiu samma duravit, frustulum speculi tenebam, cui materia quaedam adhaesit, quae aeri exposita liquoscebat, et, quamvis aliquot dies eX spectaverim, nullum Nitri effoctum observare potui; sed, postquan1 spiritum Nitri assundebam, in Nitrum mutabatur. EA quo videor posse concludere, Primo quod Parte fixae inter liquandum a volatilibus separantur et quod flamma ipsas ab invicem dissociatas sursum pel- Iit ; secundo quod, postquam partes fixae a Volati
libus inter de tonandum dissociantur, iterum Conso Clari non possunt: ex quo concita ditur tertio, quo a Partes, quae calici adhaeserunt et in stiriolas coalu runt , non fixae, sed tantum volatiles fuerunt. Secundum experimentum et quod ostendare videtur partes fixas, non nisi faeces Nitri esse, est; qMOd Nitrum quo magis est defaecatum, eo volatilius et magis aptum ad crystallisandum reperio. Nam cum crystallos Nitri defaecati, sive fit trati, poculo Vitreo imponerem , et parum aquae frigidae in funis derem, simul cum aqiui illa frigida partim evaporabat et sursum circa vitri labra particulae iliae fugitia
vae haerebant et in stiriolas coalescebant. Tertium experimentum, quod indicare videtur,
Particulas spiritus dilui, ubi situm motum amittunt,
516쪽
inflammabiles reddi, hoc est. Guttulas spiritus Ni μνηtri involucro humido instillavi, ac deinde arenam inieci , per cujus meatus spiritus Nitri continuo se insinuabat, et postquam arena totum, aiat sere tot iuspiritum Nitri imbiborat, eam in eodem involucro super ignem probe exsiccavi: quo facto arenam de- potui et chartam prunae micanti apposui, quae statim, atque ignem apprehendebat, eodem modo scit
tiliabat, ac facere solet, cum ipsum Nitrum imbiberit. Alia, si mihi fuisset commoditas ulterius e periundi, bis adjunxissem, quae fortassis vcni prox- sus indicareui; sed qDia alliis rebus prorsus sum clistractus in etesiam Occasonem, tua Venia, clideratnet ad alia notanda Pergam.
g. 5 tibi Vir Clarissimus de figura particula-xum Nitri obiter agit, culpat Moderia Os SCriptores, quod ipsam perperam exhibuerint, inter quos D scio, an etiam Cartesiuin intelligat. Εum si intellis git, forte ex aliorum dictis ipsum culpat. Nam Carlesius non loquitur de talibus particulis, quao Ο - Iis conspici queunt. Neque puto Clarillimum Virum intelligere, quod si stiriolae Nitri abradereti triri donec in parallelipipeda, aut in. aliam quamcunque figu- Tam mutarentur, Nitrum este desinerent; sed forte
Chymicos aliquos notat, qui nihil aliud admittunt, nisi quod oculis videre et manibus palpare Pollunt.
g. 9. Si hoc experimentum accurate potuisset fieri, prorsus confirmaret id, quod concludere , Iubam ex Primo supra memorato experimento. g. 5. VSque ad 18. conatur Vir Clarissimus Ostendere, . OmneS tactiles qualitates pendere a solo motu , figura et caeteris mechanicis assectiorii bus, quas domonstrationes, quandoquidem a Clarillimo viro non tanquani Mathematicae proferuntur, non opus est examinare , an prorsus convincant. Sed interim
517쪽
interim nescio, cur Claritanus Vir hoc adeo sollicito
eonetur Colligere ex hoc suo experimento; cum jam hoc a Verulamio et postea a Cartesio satis superque demonstratum sit. Neque video, hoc experimentum lutulentiora nobis praebere indicia, quam alia satis obvia experimenta. Nam quod calorem attinet; ariidem non aeque clare apparet ex eo, quod si duo Iigna, quamvis frigida contra se invicem confricenias I J tur, flammam ex solo illo motu concipiant gquod calx inspersa aqua incalescat 8 Ad sonum quod
attinet, non video, quid in lioc experimpnto inagis notabile reperiatur, quam reperitur in aquae Com- .munis ebullitione et in aliis multis. De Colore autem, ut tantum probabilia adferam, nihil aliud dicam, nisi quod videmus omaaia Virentia in tot, ramisque diversos colores mutari. Porro Corpora, tetrum Odorem spirantia, si agitentur, tetriorem spargunt odorem et praecipue si modice incalescunt. Dentinquo vinum dulce in acetum mutatur et sic multa alia.
Quare haec omitia c' s libertate Phileso Lica uti l Mae) supcrvacanea iudicarem' Hoc dico, quia Nereor, ne alii, qui Clarissimum Virum minus, quani Pares, amarit, PerPeram de illso judicent.
9. et . De hiiliis Phaenomeni causa jam' Ioculus sun: hic tantum addo , Inc etiam cxpcrieritia invenisse, guttulis illis salinis particulas salis fiui innatare. Nam crina ipsae sursum Volitabant, vitro platio, Fod paratum ad id habebam, Occurrebant, quod utcunque calefeci, ut, quod Volatile vitro adhaere-.bat, evolaret; quo facto materiam crassam albicam rein vitro hic illic adhacrentem conspiciebam. 9. 5. In hac g. Videtur Claritanus Vir vel Iodemonstrare, parteS alcaiisatas, Per inipulsum particularum 1allinarum, huc illuc ferri; particulas vero salinast
518쪽
ΕPISTOLA VI. Αο salinas proprio impulsu se ipsas in nerem tollere. Et ego in explicatione Phaenomeni dixi, quod particulae Spiritus Νitri concitatiorem motum acquirUD eo quod, cum latiores meatus ingrediuntur, neces
sario a materia aliqua subtilissima cingi debeni: et ab eadem, ut ab igne parti lae ligni, sursum pelli
particulae vero alcaiisatae Iuunt motum acceperunt
ab impulsu particularum Spiritus Nitri per angustiores meatus se infinuantium. Hic addo, aquam pu-xam non adeo facile solvere, atque laxare posse partes fixas. Quare non mirum cst, quod ex astu sione Spiritus Nitri in solutionem salis istius fixi in aqua dissoluti talis ebullitio, qualem Vir Clarissimus s. a 4. Tecitat, oriatur; imo puto hanc cbullitionem scrvidiorem fore, quam si Spiritus Nitri sali fixo adhuc intacto instillaretur. Nam in aqua in minutissimas Inoieculas dissolvitur, quae facilius dirimi, atque Γε/ψJliberius moveri possunt, quam cum omnes partes salis sibi invicem incumbulat, atquo firmiter adhaercnt. 9. 26. Dc sapore Spiritus acidi jam locutus sum; quare de solo alcati dicendum reItat. Id, Cum imponerem linguae, calorem, quem punctio sequo. batur , suntiebam. Quod mihi indicat, quoddam
gelatas calcis esse: eodem enim modo atque calx ope
aquae, ita hoc sal ope salivae, sudoris, Spiritus N, tri et forte etiam aeris humidi incalcscit. I. a T. Non statim sequitur, Particulam aliquam materiae ex eo, quod alii jungitur, novam acquirere figuram; sed tantum sequitur ipsum malo rcni fieri, et id sufficit ad ossiciendum id, quod in has ab Clar. Viro quaeritur.
g. 33. Quid de ratione Philosophandi clarissimi
519쪽
DE FLUIDITATE. g. 1. Satis constat, annu merandas esse maxime generalibus assectionibus etc. Notiones ex vulgi usu factas, vel quae Naturam ex Plicant, non Ut in se est, sed prout ad sensum humanum rosertur, nullo modo inter summa genora numerandaS Censurem, neque miscendas, ne dicam confundendas) cum notionibus castis et quae Nat Tam, ut in se est, explicant. Hujus generis sunt motus, quies et eorum leges; illius vero visibile. invisibile, calidum, frigidum et ud. statim dicam. Buidam ctiam ct consistens etc.
9. 5. Prima est comorum comPorieritium Par Citas, in grandioribus qui Pe etc. Quamvis corpora sint parva, superficies tamen habent caut habere possunt) inaequales, asperitatesque. Quare si corpora
magna tali proportione moveantUr, ut corum motus ad eorum molem sit, ut motus minutorum Corporum ad eoruDdem molem, fluida etiam essent dicenda, si nomen Iluidi quid extrinsecum non significaret ε ΦJ et non ex vulgi usu tantum usurparetur ad simi-icanda ea Corpora mota, quorum minutiae, atque
interstitia humanum sensum offugiunt. Quare idem erit corpora dividere in fluida ct consistentia, ac iuvisibilia et invisibilia. Ibidem. Nis Chymicis emerimentis id comyroiabare Possemus. Nunquam Chymicis, ncque aliis experimoniis , nisi damonstratione et computatione, ut iquis id comprobare poterit. Ratione cuim et calculo corpora in infinitum dividimus; et per consequens etiam Vires, quae ad eadem movcndum requiruntur; sed cxperimentis nunquam id comprobare PO-
s. 6. Grandia corpora inclita nimis esse constia tuendis suidis etc. Sive per fluidum intelligatur id, quod modo dixi, sive non, res tamen Per se est manifesta.
520쪽
nise a. 6ed non video, quomodo Vir Clar. experis mensis in hac g. allatis id comprobet. Nam quando de re incerta dubitare volumus) quamvis ossa ad componendum Chylum et similia fluida, sint inepta, forte satis erunt apta ad novum quoddam genus fluidi componendum. g. 3o. Idque dum em minus, quam aritea redindit flexiles etc. Sine ulla partium mutatione, sed ex eo tantum, quod Partes in Recipiens propulsae a reliquis separabantur, in aliud corpus oleo solidius coagulari potuerant. Corpora enim vel leviora, vel ponderosiora sunt pro ratione fluidorum, quia hias immerguntur. Sic particu ae butyri, dum 1acti innatant, partem liquoris componunt; sed pos
quam lac novum motum Propter agitationem acqui-xit, cui omnes partes lac componentes non aeque se
accommodare possunt, hoc sol um facit, ut quaedam Ponderosiores evadant, quae partes leviores sursum pellunt. Sed, quia hae leviores aere ponderosiores sunt, ut cum ipso dcorsum pelluntur et quia ad motum ineptae sunt, ideo etiam solae livorem componere non posIunt, sed sibi invicem incumbunt et adhaerent. Vapores etiam, cum ab aere separantur, in aquam mutantur, quae respectu aeris consistens
potest dici. g. 13. Atque eae Pliam Peto a Vesca, Per
aquam distenta, quam a Nesca aere Plena etc. Cum aquae particulae temper quaquaversum indesinentermo cantiar, Perspicuum e it, si a corporibus circum jacentibus non cohibentur, eam quaquaversum VJ dilatatum iri; porro quid vescae aqua plenae distent io juvet ad sententiam de spatiolis confirmandam, fateor me nondum posse percipere: ratio enim, Cur pari,culae aquac lateribus vesicae digito pressis non cedant, quod alias, si liberae essent, sucerent, est, quia non datur aequilibrium, sive circulatio, uti da-