장음표시 사용
661쪽
eodem modo, ac B, aptavi ram; et postquam in t Wriam tubum iterum aqMa replevissem, deprehende uam eam in eandem altitudinem per D, ac per C factum fuerat, pro lilixe: quod mihi, tubi longitudianem nihil, vel valde partim impedimento fuisse. pe suadebat. Ut vero hoc a cura ius experiret, tenta bam, an etiam lubus si tam brevi temporis spatio Meque, ac B, u dem crabiciam, ad.id paratum, posset adimplerox Ut vero tempus mensurarem, quia horologium oscillatorium ad olanum non erat, ULtryo recurvo tubo, ut H, usus sum, cujus pars brevior squae immergebatur, longior vero in libero pendebat acre. Hisce parati'. fine ham aquam primo pertubum H aequali cum eodem tubo radio fluere, usque dum Pe exibicus impleretur. Tiam accurata bilance , quantiam aquae imterea temporis in catillum L influxerat, explorabam, ac Pon duS ejus quatuor unciarum de prehendebam. Tubo deinde Bocclulo, aquam aequali cum in radio per tubum R in cubicum pedem stuere sinebam. Hoc imis Pleto, ponderabam, ut Rnte, aquam, quae interea in catillum
influxerat. huiusque illius pondus riir per semiunciam quidem superare puppri Us sum Quoniam vi ro radii tam ex B, quam ex R., non con ita uo eadem vi fluxerant, operationem iterabam, ac tantuni aquae, quantum experientia prisma vice opus fuisse experti eramus, praesto ut esset 2PPortabam. Eramus tres adeo, ac quidem possibi is
erat, DCCui ait, atque memoratam operationem BCC ratius, Dissiliam by Cooste
662쪽
ratius, quam antea, essiciebamus; verum non adeo accurate, ac quidem exoptaveram. Mihi tamen satis suppeditabatur argumenti, ad hanc rem aliquomodo determinandum; quandoquidem eandem fere disserentiam hac secunda vice, ac prima comperi ham. Re ergo hisque experimentis perpensiS, Cingor concludere, differentiam, quam tubi longitudo potest efiicere, initio tantum locum habere, boc Ust, quum aqua fluxum suum inchoat: sed, tibi per tempus exiguum fluxum continuavit, aequali vi pertubum Iongissimum, ac per brevem fluxurum. Hujus rei ratio est, quod altioris aqua pressio eandem semis
Per retinet Vim . quodque omnem, quem Communi-Cat, motum continuo ope gravitatis recipit; et ideo hunc motum continuo aquae in tubo contentae Com.
municabit, usque dum, propulsa, tantam recipit Celeritatem, quantam vim gravitatis aqua altior ei tribuere potest. Certum enim est, si aqua , tubo G' Contenta, primo momento aquae, in tubia Μ, unum conferat celeritatis gradum, secundo momento, siquidem priorem retineat vim, ut supponitrur, qua tuor celeritatis gradus eidem aquae communicabit et sic deinceps, usqua dum aqua in tubo longiore Μ tantum exacte virium accepit. quantum vis gravitatis aIlioris aquae, in tubo G conclusae, ei
Communa care valet: adeo ut aqua, per tubum quadraginta mille pedes Iongum decurrens, post exat tum temporis exiguum spatium, altioris aquae solummodo pressione, tantam acquili iura sit celeritatem, quantam eadem acquireret, si tubus M unum duntaxat aequaret pedem. Tempus, quod aqua in longiore lubo requirit ad tantam accipiendam celerita tem, determinare potuissem, si perfectiora nancisci potuissem instrumonia. Id lamen minus necessarium
exili inio, eo quod praecipuum lassicienter determinatum est etc. Voorburgia 5 Septemb. 1669.
663쪽
J VJ Quum me nuper Prosessor N. N. inviseret. Narra si milii inter alia, se audisti Tractatum incum Th ologico - Potiticiliri in linguam Belgicam tranΠatum esse. ac quendam, cujus nomen ignorabat . in eo esse, ut imprimeretur. Quamobrem serio abs te Peto. ut in hoc negotium sedulo inquiras et, si fieri potest. impressionem impedias. Non solum haec
mea, sed et multorum meorum Amicorum noto
xumque est petitio, qui hujus Libri interdictum non . lihenter vidererit, quemadmodum procul diabio fiat, si Belgico sermone prodit. Non dubito, quin hoc mihi et causae Iis Osficium facturus. Quidam Amicorum ante aliquod tempus libel- Irim, cui titulus, Homo Politicus, mihi misit, de
quo multa auribus hauseram. Eundem ovolvi, lia brumque, quem homicies excogitare et finxero querint, perniciosissimum deprehendi. Auctoris suinismum bonum sunt Horiores et opes, ad quae suam Doctrinam accommodat, ac eo perveniendi Ratiorum monstrat; nempe, interne omnem reiiciendo Beligioriem et externe talem profitendo, quae suae promotioni maximου insecuit: porro nemini fidem servare, nisi quatenus ea utilitatem suam habeat. Reliquum quod spectat: Simulare, promittere et promissis non stare, mentiri, per j nrare, multaque alia summis offert laudibus. IIaec ubi perlegissem, mecum, ut Contra hunc auctorem Iibialum indirecto nicviiaex viri, cogitabam, In quo Summum boniim
664쪽
rum . qui Honorum et DiVitiarum cupidi sunt, conditionem os eriderem et denique evidentissimis rationibus multisque exemplis Respubbcas insatiabili Honoriam et Divitiarum cupiditate debere interito et
Verum quanto meliores et praestantiores Thal iis Milesii essent meditationes, quam hujus memo-xait Scripwris. Vel ex hoc patet ratiocinio. Omnia, inquiebat, amicorum sunt communiti: Sapientes sunt Deorum amici et Deorum sunt omnia: Ergo Sapientum furit Omnia. Ita uno verbo Vir illo sapientissimus se fecit ditissimiam, magis contemnendo generose divitias, quaru eas sordide qiiaerendo. Alias tamen ostendit, Sapientes non ex necessitate, sed volantate divitiis carere. Quum enim amici ei paupertatem suam exprobrarent. respondit: Vultisne, ..ut ostendam, ut e Polla acquirere id, quod ego laboro meo indignum judico, vos autem tanta diligentia quaeritis I Illis annuentibus, conduxit omnia praelatotius Graeciae, viderat enim . . ut erat Astrologus insignis. ωre magnam olivarum abundantiam, qua muri annis praecedentibus magna fuerat periuria) et elocavit, quanti voluit, ea, quae vitillimo pretio conduinxerat, atque magnas divitias unico anno sibi compa-xavit . quas deinde tam litaexarier distribuit, quam industria acquisiverat et
665쪽
isTOLA XLVIII. EPISTOLA XLVIII. Doctissimo atque Ornaissimo Viro I. O.
L. D. V. M. Dr. Do IssIME VIR .
VJ Nactus tandem aliquod vacuum temptas, illico applicui animum ad satisfaciendum votis A quo postulatis tuis. Polais autem, ut declarem tibi senistentiam meam, adornans iudicium meum de libro in lambitur discursus Theologaco . Politicus. quod nunc pro copia temporis et mea facultate fac re constitui. Noti autem ibo per singula, sed per compendium, auctoris sensum, animumque ejus de religione ex
Cujus gentis ille sit, aut quod vitas institutum
sequatur, me fugit, etiam nihil interest id scire. 1l- Iom non esse stupidi ingenii, nec supine et perfunctiorae religionis controVersias, quae in Europa inister Chriltianos agitantur, tractasse atque introspexitase, libri ipsius argumentum satis prodit. Sibi persita sit huius libri scriptor, se felicius Versaturum in examinandis sententiis, peu quas homines Prorumpunt in factiones et eunt in partes, si praeiudicia dHponat et exuat. Hinc plus satis laboravit ad vindicat, dum animum ab omni superstitione, a qua ut se im-nem praeberet, nimium se flexit in contrarium et, ut superstitiosi culpam vitaret, omnem mihi videtur exuisse religionem. Saltem non assurgit supra religio. nem Deistariam, quorum satis ubique ma Fnus nume. rus cui sunt pessimi hujus seculi mores eli et praeseristim in Gallia: contra quos edidit Tractatum Mersenis Dus, quem olim me legere memini. Sed eκisi imo vix ullum ex Deistarum numero, tam malo animo,
666쪽
ΕpisTOLA XLVIII. tAmque tallide et versate pro pessima illa causa verba fecisse, quam hujus dissertηtionis auctorem. Pra terea, nisi me coniectura fallat, iste homo se Dia iliarum filii bus non incliadit et minores cultus Par- γδJtes hominibus superesse sinit. Deiam agnoscit, elimque Universi opificem atque conditorem esse profitetur: Sed formam, speciem, ordinem In laudi Plane necessarium statuit, aeque ac Dei naturam, et aeternas Veritates, quas exintra Dei arbitrium conlitcntas esse vult: ideo etiam dii ε rte pronunciat, Omnia indomita necessitate fatoque inevitabili evenire. Et statuit. res recte putanti, Praeceptis atque mandatis nullum relinqui lo- eum; sed hominum ignorantiam invexisse simul hu- tul modi nomina, quemadmodum vulgi imperitia Imcum fecit modis loquendi, quibus Deo assectus tribuuntur. Desus itaque pariter ad captum hominis se.
se accommodat , quando illas arternas veritates et relIqua, quae necessarao eVenire debent, Per fot manimandati hominibus exponit. Docetque, tarn DCCeia se esse, ea, quae legibuS imperantur et ii Ou intim vo. Iuritati substi acta esse putantur, evenire, quam De cessaria est trianguli natura, atque ideo illa. quae Praecepila ContinCntur, non inaeis ab hominis voluntate pendere, aut em eorum fuga, aut Proiecutione aliquid boni aut mali hominibus Procurari, quRm precibus Dii voluntatem necti, aut aeterna atquctatis Oluia ejus decreta mutari. Praeceptorum itaque, atque deCrelorum eandem rationem esse, atque in hoc convenire, quod homi u S imperitia atque ignorantia Deum moverit, ut eorum uius aliquis esset apud
eos, qui perfectiores de Deo coilitationes formara non possunt, quique huiusmodi miseris praesidii, indigent ad excitandum in se viriuiis studium et vitiorum odium; et ideo videre licet auctorem , Dusiam mentionem in suo scripto iaci re usus precum, quemadmodum nec Vitae, neG morus, neque cujus triam
667쪽
EPIsaeo LA XLVIII. remunerationis, aut poenae, quibus a iudice universi afliciendi sunt homineS.Idque facit congruenter suis principiis, nam quis Iocus esse potest judicio extremo 8 Aut quae expectatio praemii aut Poenae, quando fato omnia adscribuntur et inevitabili necessitato omnia a Deo emanare statuitur, vel potius, quando totum hoo universum Deum esse statuit' Nam Vereor, ne nostae auctor non admodum alienus sit ab illa sententiar saltem non Ionge discrepant, statuere, Omnia nρcessari
rio a Dei natura emanare et Universum Ulum
Deum esse. Ponit tamen summam Voluptatem hominis ita cultu virtutis, quae ipsa sibi praemium et theatrum amplissimorum esse dicit: et ideo vult hominem recto rerum intelligentem debere virtuti operam dare, non propter praecepta et legem Dei, aut spem praemii. aut poenae metum. sed pulchritudine virtutis et meniatis gaudio, quod homo in usu virtutis percipit, illo.
Statuit itaque, Deum per Prophetas et Revelaistionem homines praemiorum spe et poenarum metu, quae duo semper legibus connexa sunt, per speciem tantum ad virtutem hortari, quia vulgarium hominum ingenium ita factum est, tamque maIe informatum, ut non, nisi argumentis a natura legum et ametu po unae et spe praemii mutuatis, ad virtutis e ercitationem impelli Possint: at homines reni ex veis xo aestimantes iritelligere, huiusmodi argumentis nubiam veritatem aut vim subesss. Neque quicquam referre putat, quamvis recto hoc axiomate conficiatur, Vates et Doctores sacros, at qua adeo Deum ipsum. Per quorum os Deus hominibus eii loquutus, illos esse argumentis per se, si
668쪽
eorum natura aestimatur, falsis: palam cnim et promiscue, quando usus Venit, Prositetur et inculcat. Sacra in Scripturam non esse comparatam, ' ut veritatem et naturas rerum, quarum in ea sit mentio et quas in suum usum confert ad informandos homines ad virtutem, doceat; negatque Vates ita rerum pertitos fuisse, tit Omnino a Vulgi erroribus mei intimmunes in conficiendis argumentis et in rationibus eX- cogitandis, quibus homines ad Tirtutem excitabant, quamvis natura Virtutum et vitiorum moralium iis
fuerit udi ploratissima. Et ideo Auctor praeterea docet. Prophetas etiam trinc, cuni eos, ad quos mittebantur, officii sui admonebant, aberratione judicii non fuisse liberos,
nec tamen ideo eorum sanctitatein et αυ πι imminutam; quamvis sermonem et argumentis non' veris,
sed ad praeconceptas opiniones eorum, ad quos Verba faciebant, accommodatis utebantur, iisque homines ad virtutes, de quibus nullus unquam ambigit et de quibus nulla est controversia inter homines, exclatabant. Quandoquidem sinis tuistionis Prophe- 'μJtae erat cultus virtutis in hominibus promovendus, non ullius veritatis doctrina. Et ideo existimat illum errorem et ignorantiam Prophetae auditoribus, qtios ad virtutem inflammabat, non fuisse noxiam, quia parum interesse putat, quibus argumentis excia
emur ad virtutem, modo ea moralem virtutem, ad quam incendendam comparata sunt et a Vate in me dium prolata, non evertant: quia aliarum rerum V ritatem, mente perceptam, nulIrim momentum habere Putat ad pietatem, quando morum sanctitas re ipsa non continetur ea Veritate, putatque veritatis atque etiam mysteriorum Cognitionem eo plus, aut minus necessariam esse, quanto plus aut minus ad pietatem
Puto auctorem respicere ad axioma illud Theologorum , qui distinguunt inter sermonem Vatis doxn x mali-
669쪽
E INOLA XLVIII. matu antis et simpliciter aliquid enarrantis. quae distinc D. Di i Allor, apud Omnes Th. ologos recepta ε stet cui doctritiae tuum per errorem sumItium cougruore Putat.
Et ideo existimat, omnes eos pedibus in suam
sentem iam ituros qui negant rationem et Philosophisam i sse Scripturae interpretona. Cum enim con-1tet omnibus, in Scriptura de Deo infit, ita Praedicari, quae Deo Dori conveni urit , sed accommodata sunt ad hominum capium, Mi homineS iis moveantur et virtutis studium in iis excitetur, statueri thini esse pu tat, Doctoren1 Sacrum iiS argiam eratis, non veris, votivisse homines erudire ad virtutem, aut cuivis, 1acram scripturam legerati, oam Iibrrtatem 4 onc fiam, ut ex principiis suae rationis iudicet de sensu et scopo Doctoris sacri, quam sentetitiam auctor prorsus dAmnat et rXplodit lina ctim iis, qui cum Theologo pata doxo docent, rationem Scripturae interpretem esse. Arbitratur enim, Scripturam iuxta si ni uni Ibieratim intelligμndam, nequὐ hominis, is conceden indam libertatem in teipretandi ex suo arbitrio et rationis serim, quid prophetarum verbis intelligi debΡat. la ut ad 1uas rationes ot cognitionem, quBm de re- bos sibi compacarunt, examinent, quaDrio Pt OPlaetae proprie et quando figurate sunt loquuti. Sed de hi, in sequetitibus dicendi locus erit. Et ut redeam ad ea, a quibus nonnihil diverim θ ram, Auctor inhaerens luis principii , de fata liomnium rerum necessitate, negat tilla miracula se ii, quae legibus naturae adversentur: quia ita tuit, sicut
supra monuimus, . Datiatas rerum Paruciique ordi i mnon minus necessarium quid esse, quam sunt natura Dei, aeternaeque veritate S: uboque HOCet se scienon. posse fieti, ut aliquid o naturae lepibu, d sectar. quam ut fieri non postit, iit in triangulo tres anguli non sint aequales duo laus rectis. Deum
670쪽
Deum non posse essicere , ut pondus minus gra. ve attollat magis grave, aut quod corpus motum duobus gradibit, motus possit assequi corpus, quod quat tuor gradibus motus movetur Statuit itaque mi iacula communibus naturae legibus subjici, quas docet esse immutabiles aeque, ac ipsas naturas rerum, nempe quia naturae legibus ipsae naturae contineantur. noque admittit aliam Dei potentiam, quam ordina riani, quae iuxta naturae leges exeritur et putat aliam
fingi non possie, quia naturas rerum destrueret, secum. quo ipsa pugnaret. Est itaque, ex Auctoris mente, miraculum, quod inopinato et cujus causam VulguS ignorat, evenit; quemadmodum idem vulgus precum viribus et singulari Dei directioni attribuit, quando pos rite conceptas preces, imminens aliquod malum propul satum, aut expetitum bonum sibi videtur obtinuisse,
oum tamen, ex Auctoris sententia, Deus jam ab a terno absolute decreverit, ut ea evenirent, quae utiugiis interventu et eis cacia existimat evenisse: cum
preces non sint causa decreti, sed decretum sit causa
Τotum illud da salo et rerium indomIta necessu
tate, tam quoad naturas, quam quoad eventum rerum, quae quotidie contingunt fundat In natura Dei, vel ut clarius loquar, in natura Dei voluntatis atqus intellectus, quae quidem nomine diversa, sed in Deoxe ipsa conveniunt. Statuit ideoque, Deum tam necessario hoc iniversum et quicquid successivo in eo evenit, voluisse, quam necessario hoc Idem universum cognoscit. Si Deus autem necessario cognoscit hoo universum ejusque leges, ut et veritates aeternas iis legibus contentas, concludit Deum, aliud universum non magis condere potuisse, quam naturas rerum evertete et facere, ut bis ter sint reptem, quemadmodum itaque nos ab hoc universo e u us ' .