장음표시 사용
91쪽
ΡOsTULAΤUM. Petitur hic tantum, ut imusquinque ad suas perceptiones quam accuratissime attenis dat, quo clarum ab obscuro distinguere possit. DEFINIT. I. Extenso est id, quod tribus dimensionibus constat: non autem per extensionem intelligimu, actum extendendi, aut aliquid a quantitate diItinctum. II. Per Subistantiam intelligimus id, quod ad existendum solo Dei concursu indiget: III. Atomus est pars materiae sua natura inis
divisibilis. IV. Indefinitum est id, cujus fines si quos habet) ab humano intellectu investigari nequeunt. V. Vacuum est extensio sine substantiit corporea. VI. Syatium ab cxtensione noti, Dili ratione, distinguimus. sive in re non dissert. Lege Art. lo. Parr. a. Ι' inciP.
VII. Quod per cogitationem dividi intelligimus, id dicisibile est, saltem potentia.
III. Motus localis est translatio unius partis materiae, sive unius corporis, ex vicinia eo-rtim corporum, quae illud immediate contingunt, et tanquam quiescentia spectantur, in viciniam aliorum ν- Hae
92쪽
IIae Dynitione utitur Cartesus ad motum D Jlocalem e licandum, quae ut recte intelligatur, cori-sderandum veniex'. seuod per Partem materiae intelligit, id omne, quod sinul transfertur, eis rursus id ipsum consare Polybe ex multis Partibus.cR. seuod ad Citandam confusonem in hae dosnitione loquitur tantum de eo, quod Aeryettio est in re mobili, scilicet translatione, ne consuridatur, ut Passim ab aliis factum est, cum Si vel actione, quae transfert. Quam Tim Nel iactionem Nulgo Putanetraratum ad motum requiri; non Nero ad quietem, in quo Plane deo*iuntur. Nam, ut Per se notum, eradem Nis requiriιur, ut alicui cor ori quiescenti cerei gradus motus smul imPrimantur, quae requiritur, ut rursus eidem corpori certi isti gradus motus smυι radimantur, adeoque Plane qUiescat. Piain etiami, Perieritia Probatur; Nam fere aequali vi utimur. rad nauigium in aqua fagnante quiescens imPelleu- Eum, quam ad idem, cum movetur. subito retinen-Hum; et certe Plane eadem esset, nis ab aquae ab eo sublevatae gravitate et lentore in retinendo alm
3'. seuod hie, translationem feri eae vicinia comyorum ciantiguorum iri Ticiniam aliorum; non vero eae uno loco in alium. Nam locust ut ipse e Iicula Art. II. Pare. 2. non est D liquid in re, sed tantum Pendet a nostra cogitatione, adeo ut idem corytis Posse dici locum simul mutare et non mutarer Mora mero e Ῥicinia coryoris contigui smut transferri et
non transferri: una enim tantum comora eodem tem-POris momento eidem mobili contigua esse Moissunt. 4'. Puod non ale absolute translationem feri eae
Nicinia coryorum contiguorum, sed eorum duntaxat, quae tanquam quiescentia I Pectantur: Nam ut triarrS- feratur corpus A a corpore B quiescente, eadem Tisec actio reqHiritur ex una Parte, quae eae niteras quod
93쪽
quae in fundo aquae sunt, adhaerentis; haec enimiae servellatur, aequalis necessario Nis tam fundo, qutim Ictiphae imPingenda erit. QuaPropter vis,
quia comora moveri debent, aeque UO Ori moto, atque quiescenti, imPenditur. Translatio Nero est reci-
roca; nam s scaPha s aretur ab arenia, arena etiam a scoyha se aratur. Si itaqtie absolute μ J cor oriam, quae a se invicem smarantiar, uni
in unam, alteri in alteram Partem, aequales motus tribuere, et unu m Non tanquam quieycens IVectare
Nellemus, idque ob id solum, quod eadem actio se
in uno, quae in alteros tum etiam cor Oribus, quae ab omnibias tanquam quiesceritia Declaritur, e. g. Grenae, a qua scaPha smaratur, tantundem motus. tribuere cogeremur, quantum comoribus motiS; nam, uti ostendimus, eadem actis requiritur eae uria, quae eae altera Parte, et translatis est recoroca. Sed hoc a communi loquendi usu nimium iabhorreret. Verum quamvis ea comora. a quibus se arantur alia, tauquam quiescentia Dectentur, ac etiam talia Noceritur; tamen recordabimur, quod id omne, quod in coryore moto est, PrOPter quod moveri dicitur, etiam se in corpore quiescente. 50. Denique eae deis etiam clare GPParet, quod unumquodque cor us habeat unum duntaxat motum Ibi Pro rium, quoniam ab unis tantum corPoribus sbi contiguis et quiescentibus recedere intelligitur. Attamen, s coryus motum se Pars aliorum coγο-rum, alios motus habentium, clare intelligimus,
i sum etiam Martici are Posse eae aliis innumeris sod quia non facile tam multi Emul intelligi nee etiam omnes Ggnosci Possunt, fugsciet, tinicum illum. qui cuique coryori est Proprius, in ipso consederare.
94쪽
in t tris IX. per Circulum corporum motoriam tantiam, Aristi intelligimus id, cum ultimum corpuS, quod proptUr
1 ta, impulsum alterius movetur, prido ad muria motorum immedicites lan-
i i git: quamvis linea, quae ab
imur omnibus Corporibus simul perbi ut impulsum unius motus describi-isi tur, sit valde contorta. hvs AMOMATA. I. Nihili nullae sunt proprietates. II. quidquid ab aliqua re tolli potest . ea integra remanente, ipsius essentiam non constituit: idqς autem, quod, si auferatur, rem tollit, ejus essentiam constituit. III. In duritie nihil aliud sensus nobis indicat. nec aliud de ipsa clare ex distincte intelligimus, LAM
quam quod partes durorum Corporum motui manuum nostrarum resistunt. IV. Si duo corpora ad invicem accedant, v Iab invicem recedant, non ideo majus aut minus spatium occupabunt. V. Pars materiae, sive cedat, sive resstat, non ideo naturam Corporis amittit.
VI motus, quies, figura, et smilia non possiant concipi sine extensione. VII. Ultra sensiles qualitates nihil romanet in
COTPOTE Praeter extensionem et ejus assectiones, in 'art. I. Urim Cipior. memoratae. VII1. Urium spatium , sive eXrenso aliqua non iotest esse rima vice major, qNam alia.
LX. Omnis extensio dividi potest, saltem co-
e Neriente hujus axiomatis Nemo, qui elementa γ eri eos erantiam didicit, dubitat. Datium enim aesta inter Trangentem et Circulum in initis titiis
talis mojoribus diuidi sem er potest. Cuod idem ta υγPerbolae Asymptotis patet. D a X.
95쪽
X. Nemo fines alicuius extensionis sive spati concipere potest . nisi simul ultra ipsos alia spatia,
hoc immediate sequentia, concipiat. XI. Si materia sit multiplex. neque una aliam immediate tanEit, unaquaeque necessario sub finiabus, ultra quos non datur matexta, comprehenditur. XII. Minlatissima corpora facile motui manuum nostrariam cedunt. XIII Unum spatiurn aliud spatium non Pene trat. nec una vice majus est . quam alia.
XIV. Si canalis A sit ejusdem longitudinis, ac
C; at C duplo latior, quam A: Et aliqua materia fluida duplo celerius transeat per canalem A, quam quae transit per canalem C; tantundem materiae eodem temporis spatio per canalem A transibit, UyJ quantum per C; et si per canalem A tantundem transeat, atque per C, illa duplo celerius movebitur. XV. Quae uni tertio conveniunt inter se conis Veniunt. Et quae ejusdem tertii dupla sunt, inter se sunt aequalia. XVI. Μateria, quae diversimode movetur, tot ad minimum habet partes actu divisas, quot varii celeritatis gradus simul in ipsa observantur. XVII. Linea, inter duo puncta brevissima, est recta. XVIII. Corpus A a C versus B motum, si contrario impulsu repellatur, peTeandem Verius C movebitur lin Pam. XIX. Corpora. quae contrarios habent motus. cum sibi mutuo occurru lat. ambo aliquam variationem preti cogiantur, vel ad minimum alterutrum.
XX. Variatio in aliqua re procedit a vi fortiori.
96쪽
r ita egi. E sXXI. Si, cum corpus I movetur Versus Corpus a. idque impellit. εt corpus 8
possunt esse in recta linea: sed omnia usque ad B integrum circulum componunt; id. Desin. 9.LEMMA I. Ubi datur Extenso Ae Syatium, ibi datur necessario Stibiantia. DEΜoNsTR. Extensio sive spatium per. ax i. non potest esse purum nihil est ergo attributum. quod necessario alicui xei tribui debet. Non Deo per propos. is part I.); ergo rei. quae Indiget solo concursu Dei ad existendum per propos i 2. Part. i. , hoc est pex def. 2. hujus , lubitantiae.
LEMΜΑ. II. Rares aestio et condensatio elare et distinete a nobis conciniuiatur; qua mυis risu concedainnιus, eorPOra tu rarefactions majus Datium occu- lFare , quam in condensatione.
DEΜONsaen. Possunt enim clare et distinctoeoncipi per id soIum, quod partes alicujus corporis ab invicem recedant, vel ad invicem accedant; Ergo per Ax. 4 non maius , neque minias spatium occinyabrint: nam si partes alicujus corporis, puta spongiae, eπ eo, quod ad invicem accedant, corpora, quibus ipsius intervalla replemur, e XPellant, Per hoc solum istud corpus densius reddetur, nec ideo minus spatium, quam anica ejus partes occupabunt per AN. 4. . Et fi iterum ab invicem recedant. et meatus ab aliis corporibus repleantur, fiet Tarefactio , mo tamen maius spatium occupabunt. Et Bos, qMod opo sensuum clare percipimus in spongia, vos mos solo intellectu concipere de omnibu* CGr-ν rariti S . quamvis eorum intervalla humanum sen- Ciam PIarae effugiant. Quare Rarefactio et Condensatio
97쪽
i6 PRINCIPIA PHILOSOPHIAE CARTES. satio clare et distincte a nobis concipiuntur, e G. q. e. d. Vistim fuit haec Praemittere, ut intellectus Pra iudicia de S atio . Rare factione etc. exueret, Et cPlus redderetur ad ea, quae sequeritur, intelligendra. PROPOS. I. Quamnis durities. Pondus et reliquae fera.
siles qualitates a cor ore aliquo se arentur, inιπνα remanebit nihilominus natura cor oris.
DE 31ONSTR. In duritie. puta huius lapidis, nihil aliud sensus nobis indicat, nec aliud de ipsa clare et distincte intelligimus, quam quod partes durorum corporum motui manuum nostrarum resiliant per Ax. 3.3 Quare iser prOPOL I4. Part. 1. duritises etiam nihil aliud erit. Si vero istud corpus in pulvisculos quam minutissimos redigatur, ejus partes facile recedent per a X. 12. , nec tamen COT- Poris naturam amittent per A X. 5 ) q. e. d. In Pondere. caeterisque sentilibus qualitatibus eodem modo procedit demonstratio. PROPOS. II. Comoris sive Materiae natura in DIG. extensone confisit. DEMONSTR. Natura corporis non tollitur ex
sublatione sensilium qualitatum sper propos. i. huius ;ergo neque constituunt ipsius estentiam cper A X. 2 a Nihil ergo remanet praeter extensionem, et ejus assectiones per Ax. . . Quare, si tollatur extensio, nihil remanebit, quod ad naturam corporis perii Deat. sed prorsus tolletur; ergo per A X. a. in solae X tensione Corporis natura consistit. q. e. d. iCOROLLAR. Spatium est Corpus ira re nou diste ut. DEMONSTR. Corpus et extensio in re non disterunt per praeced. , spatium etiam et extensio in re non disserunt per defin. 6. ; ergo per a Xiori . Ib. spatium et corpus in re non disserunt. q. e. d.
98쪽
ubique, non ideo conceditur Deum esse extensum, hoc est per praeo.), Corporeum; nam esse ubique refertur ad solam potentiam Dei et ejus concursum, quo res Omnes Conservat; adeo ut Dei ubiquitas reseratur non magis ad extensionem sive corpus, quam ad angelos, et animas Mina 4nas. Sed ricii an dum, quod, cum dicimus ipsius potentiani esse tibique, non secludamus ipsius esses ritiam ; nam, tibi ipsius poteritia, jbi etiam est ipsius essentia scoroll. Prop. II. Part. I.): Sed solum. iit corporei late in secludamus, hoc est, Deum non aliqua potentia corporca esse ubique, sed potentia sive essentia divina, quae communis est ad conservandam extensionem et res cogitantes, pro P. II. pari. . I. quaS Profecto Conservare non potuisset, Isi ipsius potentia, hoc est, ellentia esset corporea. PROPOS. III. II vguat, ut det Ur Nacti m. DEMONSTR. Per Vacuum intelligitur extensio
sine substantia corporea sper def. 5.), hoc est per Propos. a. huius , corpus sine corpore, quod est
absurdum. Ad uberiorem autem explicationem, et ad Pra jiadicitim de Tactio emendantium, legaritur Art. 17. et Part. u. Princ. ubi praecipue istetur, quod ProPrietateS. PROPOS. IV. Una Mars eorporis non maius batium
occuPat una Nice . quam alia, et contra idem I alium unci Nice non Plus comoris continet, quam alia.
DEMONSTR. Spatium et corpus in re non Γ' disserunt per Corol. prop. a. hujus . Ergo cum dicimias, spatium una Vice non majus est, quRmi Ita ; cper Ax. IS. si1nul dicimus, corpus non Posse, D
malus Via. d. his fusius in Append. Part. a. o. 3. M 9.
99쪽
majus esse, hoc est, majus spatium Occupare una vice, quam alia, quod erat prim Um. Porro ex hoc, quod spatiuin et corpus in re non disserunt, sequitur, cum dicimus, corpus non posse majus spatium occupare una vice, quam alia, nos simul dicere. idem spatium non plus corporis posse continere una vice, quam alia, q. e. d.
COROLLAR. Comora, quae aequase batium ocemane, Puto aurum et aer, aeque multum materiae, sua Dbsantiae corporeae habe In
DEMONsTR. Substantia corporea non in duritio v. g. auri, neque in mollitie e. g. acris, neque in
ulla sonsilium qualitatum per propos. r. hujus zsed in sola extensione consistit per propos. a. hujuH. Cum autem ceX IIvp.) tantundem spatii, sive cpet des. 6.) extensionis sit in uno, quam in alio; ergo
etiam tantundem substantiae corporeae, q. e. d. PROPOS. V. Nullae dantiar Alomi. DEΜONsaen. Atomi sunt partes materiae
VI indivisibiles ex sua natura per def. 5.): sed cum
natura materiae consistat ita eXtensione sper Prop. 2. huius . quae natura sua, quantumviS Parva, est divisibilis per Ax. s. et des. 7. ; ergo Pars materiae, quantumvis parva, natura sua est divisibilis, h. e. nullae dantur Atomi, sive partes materiae natura sua indivisibiles, q. e. d. SCHOL. Magna et intricata quaestio de Atomis semper fuit. Ouid aut alterunt dari Αtomos, ex eo. quod infinitum non potest esse maius alio infinito; et si duae quantitates, puta A et dupla ipsius A. sint divisibiles in infinitum, poterunt etiam Poten tia Dei. qui eo rauu infinitas partes uno intuitu intelligit, ita infinitas partes actu dividi. Ergo, Cum, ut dictum est, unum infinitum non majus sit alio
infinito, erit quantitas A aequalis suo duplo, quod est absurdum. Deinde etiam quaerunt. an dimidia
100쪽
pars numeri infiniti sit etiam infinῖta; et an par sitan impar, et alia ejusmodi. Ad quae omnia Carte-sius respondit, nos non debere ea, quae sub nostru in intellectum cadunt, ac proinde clare et distincto concipiuntur, rejicere propter alia, quae nostrum intellectum aut captum excedunt; ac proinde non. misi admodum inadaequate, a nobis percipiuntur. Infinitum vero et ejus proprietates humanum ita. tellectum, natura scilicet snitum, excedunt; adeoque ineptum foret id, quod clare et distincte das patio concipimus, tanquam falsum reiicere, sive de eo dubitare, proptcrea quod non comprehendamus infinitum. Et hanc ob causam Cartesius f. Jea, in quibus nullos fines advortimus, qualia sunt eX- tensio mundi, divisibilitaS partium materiae etc. pro indefinitis habet. Lege Art. 26. Part. I. Princip.
PROPOS. VI. Materia es indefuite extensa, nicit eriais
que coeli, et terrast uria eaἀemquo es. .
DEMONsTR. T. Partis. Extensionis, id est pee Prop. a. hujus) materiae millos fines imaginari possumus, nisi ultra ipsos alia spatia immediate sequentia per ax. Io. id est per def. 6. extensionem sive materiatim concipiamus, et hoc indefinite. Quod erat primum.
a. Partis. Essensia materiae consistit in extensione cper propos. R. hujus in . eaque indefinita per I. Partem , hoc est per def. 4. quae sub nullis finibus ab humano intellectu percipi potest: ergo per ax.
Quod erat secundum. SCHOL. Hucusque de natura sive essentia extensionis egimus. Quod autem talis, qualem iΙlam CoriCipimus, a Deo creata existat, propositione vitiam a Primae Partis deinOnstravimus; et ex Proposit. ΙΩ. Primae Partis sequitur, nunc eandem eadem. HWH Creata est, potentia conservari. Deinde etiamaeactem ultima propos. prim. Part. demonstravimus, o S . quatenus res cogitantes. unitos esse parti alicui. i initia