장음표시 사용
151쪽
ad Philosophiam. 123 vocatur Iudicium simplex, haec VerbJudicium compositum, licet frequentius ra- 4tiocinatio, vel etiam argumentatio, vel discursus nuncupetur. Ex: ca: Si ex immediata comparatione Saccari cum P
lato percipiatur relatio duiserinis , perceptio hujus relationis dicitur Judietum simplex; & simpliciter exponitur dicem do: Saccarum es dulce. Si ver3 relatio aequalitatis inter duos circulos A , & B perciperetur per illationem ex percepta relatione aequalitatis inter ipsorum diametros , perceptio illa aequalitatis inter circulos, diceretur Iudicium composisum, quia ex duobus judiciis constat, quae ita eXponi solent. I. Diameter eireuli A essequalis diametro eirculi B. a. Ergo cir-euIus A aequatur circulo B. Hinc etiam
judicia composita, quando simpliciter sunt enunciata , subauditis nimirum rotationibus , ex quibus illa inseruntur , Vocantur propositiones, aequE ac si judicia simplicia forent- . MNomine igitur propositionum intelliguntur judicia tum simplicia, tum composita, quando haec simpliciter exponun
152쪽
ALterum, quod notandum ducimus
est quod innumerae sunt relationes, quae inter suos terminos correlatos intercedunt quidem , sed relatε ad ali quod tantummodo te in pu , locumque a. Iiquem, non autem semper, neque ubique. Qηapropter cum utroque termino correlato enunciandae relationis videntur hujusmodi temporis, locique circumstantiae esse exprimendae, quoties relatio aliqua ut percepta enunciatur. Verumta mere usus invaluit, ut in reIationum a Lfirmatione, hocest in propositionibus, cireum stantia temporis nunquam non ex
primatur, circumstantia autem loci plerumque subaudienda omittatur. Qui sane usus ex eo sortὸ procedit, quod temporis circumstantia Compendiosius quam eircumstantia loci enunciatur , determinaturque, cum illud breviter in ela. pium , praesens, Zc futurum distingua tur ' hic autem magis operosam requi. at determinationem : & praeterea circumstantia loci saepilis qu1m temporis ex
153쪽
ad Philosopbiam. 12 natura enunciatae relationis facile subaudiri potest; & aliquando parum, vel nihil refert ad propositum de quo arituras. 73
ΗIs praemonitis non dubitamus asse
rere, probandumque assumere sex esse partes essentiales cujuslibet propositionis. Nimirum I. Relatio percepta. 2. Actus ille animi nostri quo ipsa relatio percepta fuit. 3. Subjectum propositionis, sive terminus antecedens enunciatae relationis. 4. Terminus consequens ipsius relationis . s. Circumstantia Temporis . 6. Circumstantia Loci. EX. gr. Percepta sit relatio smilitudinis ex comparatione Petri cum Paulo.
Propositio , quae hoc judicium exprimeret, esset : Petrus es smilis Paulo I in qua propositione percepta relatio esset relatio similitudinis. Subjectum, sive te
minus antecedens esset Petrus. Terminus consequens esset Paulus . Affirmatio ,
nempe actus ille animi, quo iudicantes assirmamus perceptam relationem inter
154쪽
xa 6 Introductioeedere inter Petrum, & Paulum, expri. mitur ab ea Voce est, quam Logici Copulam ; Grammatici verb Verbum jub sisn-
rivum appellant. Circumstantia temporis, & quidem praesentis in eadem voces intelligitur . Denique circumstantia loci subaudienda omittitur, quia ex natura assirmatae relationis facise cognoscitur eam subire nullam posse mutationem ob varietatem locorum; proindeque supervacaneum esset, si circumstantia loci
Similiter in hac propositione : Vestis
erat alba, amrmata relatio esset relatio albedinis: Subjectum, si ve terminus antecedens esset Vesis : Terminus consequens, subaudiendus omittitur , cum mmnibus innotescat relationem albedinis reserri ad oculos tanquam ad suum terminum consequentem constanter inva
diendum. Assirmatio, necnon circumstantia temporis, & quidem imperfem ela. psi significatur ab ea voce erat . Cir cumstantia verδ loci in hac quoque propositione, subaudienda omittitur, ut supervacan a , quia ex natura enunciatae
155쪽
ed Philosophiam. 12 relationis perspicuum est Vestem fuisse
albam in loco ubi erat. Contra verδ si quis Ursos assereret esse albos exprimendus eidem esset locus, in quo amrmata relatio albedinis convenit Ursis, nempe in quo Ursi sunt albi, quia licet iidem inveniantur albi in quibusdam regionibus septentrionalibus , sicuti est Nova Zembla, tamen alibi alium colorem praeseserunt. Dicendum igitur esset: Urs sunx albi in quibusdam regionibus septentrionalibus. In qua prinpositione circumstantia loci expresse indicatura
Cum itaque ex enumeratis sex partibus, quas pro essentialibus cuilibet propositioni habendas esse diximus, videatur ex allatis exemplis unice dubitari posse de circumstantia temporis , & loci , qui
pars universi spatii est f. 6α ), ideo
ad tollendam dubitationem omnem, expo nendum monemus nullam omnino relationem suo modo existere; ideoque assi mari posse, quin eidem tempus aliquod,& aliquod spatium suo modo respondeat. Tempus enim, & spatium omnia Veluti comprehendunt , & complectuntur .
156쪽
x18 Introductio Quare circumstantiae Temporis D Loci inseparabiles erunt eX natura sua a quacunque affirmata relatione , & propter
huiusmodi inseparabilitarem nulla quoque
relatio assirmari, nullave propositio enunciari poterit, quin inter partes eius es sentiales enumerentur etiam praeter allatas, circumstantia temporis, & circumstantia loci. Et consequenter sex erunt
partes essentiales cuilibet propositioni , licet aliquae ipsarum quando facile subaudiri possunt, silentio praetermittantur; quod erat ostendendum .
g. γε Etsi autem Uerbi substanti vi adeo prinprium sit affirmationem judicii praeter
circumstantiam temporis enunciare , ut eodem Verbo firmatio cuju is generis relationum exprimi valeat dicendo nimirum: Petrus es, vel erat , vel erit simi-ιis , doctus , indoctus &c. saepius tamen brevitatis gratia ita inflecti solent voces ad exprimendas peculiares relationes destinatae , ut inde cetera Verba estormentur, construanturqne, quibus praeter
157쪽
ad Philosophiam. 129 relationem cuilibet ipsorum propriam praeter circumstantiam temporis, tribuitur etiam facultas inrmationem ipsam significandi. Ita in hac propositione, Petrus a iubatur Paulo , Verbum aspmilabatur praeter relationem similitudi-urs, cIrcumstantiamque temporis elapsi exprimit. etiam uJrmationem , qua iudicando assirmatur relationem ipsam inter Petrum, A Paulum intercessisse.
Nego prceter relation exormaxio-uis , & respediive neguisuis , circum-ltantiamque te inporis , quas ex natura tua in propositionibus speciatim enunctant, exprimunt etiam internum illum animi motum , sive internam assensionem , assirmationemve , qua singulorum lationes assirmantur, adeo ut 'o afffirmo , iderei significet, ac si diceretur, Dm .rmans: & Ego nino, idemugniticet ac Ego sum negans.
158쪽
Notari praeterea debet , Verbum suba
stantivum sum multiplici ratione in propositionibus usurparit aliquando eo
nim amrmationem , circumstantiamque temporis unice significat ut in hac propositione: Nero fuit crudelis: aliquandovcrb praeter assirmationem , & circumstantiam temporis, en unciat peculiarem, assirmatamque relationem , ut relationem existentiae , veluti in hac propositione, Ego sum' idem enim significat ac si diceretur, Ego sum existens: item relationem dominii, ut si diceretur, Haec domus es mea, vel Titii, vel metretationem artificii , ut Haec tabulis es Apellis, nimirum picta fuit ab Apelle trelationem repraesentationis, veluti i di. ceretur, Haec satua Caesaris es , memna Italiae est , nempe Caesarem rein
praesentat ' Italiam repraesentat . Cetera autem Verba, sicuti dixinus, praeter assirmationem, & circumstantiam temporis, suas peculiares , propri sque relationes significant , ut relatio a nori
159쪽
ad Philosophiam. I 3 ia verbo Amo significaturi relatio lectionis a Verbo Lego: similitudinis a Verbo Assimilor : relatio fervitutis , fessionis , litae , misericordiae , loquutionis, egestari s&c. a Verbis servio , sedeo, vivo 3 sereor, loquor, egi ο q. 7 .
IN super ad haec pertinet animadver
tere quod contrahendi sermonis gratia ita varie inflectuntur verba , ut pro varia infleYione sub qua proferuntur , fgnificetur ab iisdem praeter affirmationem, peculiaremque ipsorum relationem, nec non circumstantiam temporis , etiam subjectum , nempe terminus antecedens
assirmatae relationis, quod in prima , &secunda persona numeri tum singularis, tum pluralis evenit . Ex. ca. In verbs O praeter enumerata , intelligitur ex pressa per solam vocis innexionem periona prima numeri singularis: in verbo Legistis persona secunda numeri pluralis , qu 2 personae subjectum constituunt, de quo relatio amoris , R Iectionis a stir
160쪽
IJ Inc quoties ex natura affrmata relationis, vel sermonis, ad quem Pertinet propositio, facile subaudiri po
test terminus consequens ejusdem rela, tionis , necnon circumstantia loci , uni,co Verbo integra propositio comprehendi potest, ut in illo Cesaris, Veni, IV, di, Vici, tres integras propositiones intelligimus expressas, quae sunt: Ego fui Deniens ad locum ubi pugnabatur : Ego fui videns hostes ubi eranx: Ego fui vis ctor hostium ubi erant. f. 79
Q Uod si affrmanda relatio utrum
que terminum correlatum constan
ter invariabilem f. 23. ), R ideo no
tum omnibus habeat , praetereaque ei cum stantiam loci facile subaudibilem , tunc integra propositio exprimitur unius Verbi voce , tametsi vocis inflexio tertiam, quam di eunt personam, ut terminum antecedentem in determinath signi