장음표시 사용
221쪽
hd Philosophiam. 193 ne, vel male disposito earum Praemiissae excitant; nempe relate ad eam suadendi vim , quam unusquisque pro varia animi sui dispositione itidem tribuit , eas distinguimus in ratiocinationes T.
evidenter veras. 2. evidenter in concludentes. 3. probabiles. 4. improbabiles . 3. dubias. Siquidem ratiocinatio vel de veritate rei omnimode , atque extra dubitationem omnem falsitatis suadet, vel nihil suadet, vel suadet, aliquam dubitationem falsitatis relinquendo. Si ratiocinatio omnimode suadet , ea nobis evidenter certa est , nempe absolute eυidens. Si nihil suadet, eam dicimus evidenter inconcludentem, vel absolute inconcludentem. Si Verd de veritate rei suadet cum aliqua dubitatione
falsitatis , tunc vel haec dubitatio eit major, vel minor , vel aequalis suasioni veritatis. Si dubitatio de falsitate rei est major, quam suasio de Veritate , ratiocinatio nobis est improbabilis si minor , est probabilis ' si aequalis , est dubia a
222쪽
O Uando ab effectu , quem in noa
his ratiocinatio excitat , eadem lusi catur evidens , tunc pro fu damen. ro ejus ponitur dedus tam relationem esse vel inseparabilem a praemissis relationibus, prout sunt in ratiocinatione e positae , vel cum iisdem ineompatibilem. Infeparabilem ponimus dedusam relationem, quando consequutio est astirma. tiva : incompatibilem ver5 quando consequutio negans cst . Ratio , & Exempla . Quando Geometrae ex aequalitatibus , quas duo corpora singillatim habent cum tertio, evidenter inserunt aequalitatem intercedere inter illa duo; consecutionem hanc assirmantem inferre non possent , nisi simul ponerent deductam relationem esse a praemissis relationibus ita inseparabilem, ut illis admissis , haec necessario admitti debeat e proindeque in hac posita inseparabilitate consistit sun. damentum ratiocinationis evidentis, cujus consecutio inrmans est.
223쪽
Ubi autem ex inaequalitate diametrorum evidenter infertur eirculos non esse inter se aequales, consecutio haec negativa ex praemissa diametrorum in qualitate inferri non posset cum evidenti certitudine , nisi simul poneretur deductam relationem esse cum praemissa relatione incompatibilem. Atque ideo negantis , & evidentis ratiocinationis fundamentum in eadem posita incompatibilitate consistit. q. I II.
Q Uando ratiocinatio' ob nullam in
nobis excitatam suasionis motionem iudicatur inconcludens, ejusdem ut inconcludentis Fundamentum , si tunc hoc nomine vocari liceat , consistit inposito defectu Fundamenti , nempe cur clarius infra explicabitur a ejus relationis , a qua in comparatione praemissa rum cum consecutione interne commoveri deheremus. Ratio, & Exemplum. Inconcludens recte judicaretur ratiocinatio ejus , qui ex aequalitate duorum corporum inferret corpora ipsa esse .
224쪽
re 6 Introductio vel non esse nigra . Sed eadem ratioci. natio ut inconcludens haberi non posset, nisi ponendo nullam intercedere rela. tionem inter praemissam corporum aequalitatem , & illatam consequutionem : &hoc ipsum in qualibet alia in concluden te ratiocinatione contingere debet , ut consideranti patet. Ergo in posito, prinfatoque relationis defectu consistit fundamentum ratiocinationis inconcludea,
Uando ratiocinationem judicam lis
esse probabilem , eademque afr- mariτὸ concludit, ponitur pro fundamenio ejus , ut probabilis , illatam relationem esse magis comparibilem, quam separabilem a relationibus praemissis, prout in ratiocinatione sunt expositae. Ubi ve-rd consecutio negans est , ponitur pr0 fundamento ratiocinationis probabilis, illatam relationem esse magis separabilem, quam compatibilem cum iisdem praemibsis, prout sunt expositae . Ratio, & E. xempla.
225쪽
ad philosophiam. Isint in sacco tres globi aequales, quO-fum duo sint albi, tertius ater. His praemissis, si quis inde aflirmative inferret probabiliter sore ut globus albus primo
extrahatur, necessario poneret deductam relationem, extractionemve globi albi esse magis coimpatibilem , quam separabilem a praefatis circumstantiis , vel praemissis . Similis vero positio in similibus ratiocinationibus, quae scilicet essent a firmantes , & probabiles , necessarib facienda esset. Ergo Fundamentum , ciuratiocinatio probabilix, dc irmans innι- titur, consistit in positionρ , quod illata relatio sit cum suis praemissis magis eo aribilis , quam ab iisdem separabilis. Si verδ ex iisdem praemissis circumstantiis , re Iationibusve deduceretur negante consecutione probabiliter iore , ut globus ater e sacco primum non extrahatur , Consecutio haec inferri non
posset, nisi simul poneretur illatam relationem esse a suis praemissis magis separabilem , quam cum iisdem compatibilem e ideoque cum similis positio in qualibet simili ratiocinatione ob ean-
226쪽
iς8 Introductio dcm rationem enici necessarid debeat , inde concludimus Fundamentum negantis probabilisque ratiocinationis genera.
tim consistere in eadem positione, quod scilicet deducta relatio sit magis separabilis a suis praemisss , quom cum iis,
dem compatibilis. f. Il3. Si quis firmantem ratiocinationem judicaret esse improbabilem , necet, sarib poneret illatam relationem esse minus compatibilem cum Dis praemissis , quam ab iijdem separabilem. Contra V id si ratiocinatio , quae improbabilis judicatur, esset negativa, necessarib a judicante poneretur illatam relationem ei.
se minus separabilem a Dis praemissis , quam cum iisdem compatibilem . Quod facile comprehendi potest , si ad haec applicentur ea , quae supra f f. II 4. Jde ratiocinatione probabili dicta sunt . Ergo Fundamentum ratiocinationis improbabilis, prout improbabilis habetur , consistit in altera ex praefatis positionibus, prout ratiocinatio ipsa negans est, vel anirmans. f. II 6.
227쪽
D Enique ubi planὶ dubiam cense
mus esse ratiocinationem ob nullam suasionis commotionem in nobis ab ea exortam , ponimus pro fundamento
ejusdem, ut plane dubiae , quod relatio deducta aeque sit cum luis pciem istis compatibilis , ac ab iisdem separabilis . Sint in sacco duo globi aequales,. sorte extrahendi, quorum alter sit albus , niger alter . Si quis inde in serret fore ut albus potius quam niger e sacco primus extrahatur , vel non extrahatur , ratiocinatio haec plane dubia centeretur. Sed qua ratione , quove fundamento Profectd quia cum praemissis circumstantiis aeque compatibilis ac ab iisdem s. parabilis poneretur . esse illata inde relatio , vel consecutio . Quapropter in hujusmodi aequalitate intercedente inter compatibilitatem , & separabilitatem, constituendum est fundamentum ratiocinationis dubiae, prout plane dubia judicatur. N 4 g. III.
228쪽
EX his itaque intelligitur omnia raotiocinationum fundamenta eo rediis re, ut praecognitionem , Vel potius positionem complectamur ejus relationis , quae inrer praemissas g. m. & illat an inde consecutionem intercedere putamus. Haec autem praecognitio, positiove in nobis exoritur vel a lumine naturae , vel ab experientia, vel ab auctoritate, vela particularium Facultatum rudimentis ,
doduinisque altioris indaginis, quibus instructi esse possumus. Qui clariori naturae lumine illustratur, qui lcngiori praeditus est rerum experientia, qui majori Facultatum numero dedit operam , & speciatim ei, in qua ratiocinatio versatur, is ad benε ratiocinandum aptior est . Contra verδ minus idoneus est qui tardiori ingenio pollet , qui parum in experimentis, & observationibus est versatus, quique Facultatibus minori diligentia incubuit. Si quis in fundamento ratiocinationis erret, falsa nimirum pro veris ponendo,
229쪽
is necessarid malε ratiocinabitur falsam consecutionem deducendo ex iisdem praemissis, ex quibus veram deducet qui profundamento ratiocinationis eam relationem intercedere i ponit, quae inter prae-m issas, & illatam consecutionem reipsa
Quare in expendendis ratiocinationbbus speciatim investigandum est Fundamentum ipsarum utrum verum sit , cum in ejus potissimum veritate bonitas, pravitasque ratiocinationum innitatur. Sed qua ratione expedienda sit ratiocinationum validitas, suo loco exponemus. Interim alia, quae ex dictis consequuntur, explica
P Raeterea ex iis, quae dicta sunt, Ostendi potest probabilitatem non es-le partem certitudinis absolutae, Isive rigorose acceptae , hoc est' mathematicae . Hujusmodi enim certitudo consistit in absoluta consecutionis inseparabilitate a praemissis , vel in absoluta illius ineompatiabilitate cum iisdem, prout consecutio affirmans est, vel negans r eaque inseparabilitas, eademque incompatibilitas m,
230쪽
ao a Introductio nime suscipiunt magis, & minus , hoc est neque augeri, neque minui possunt. Probabilitas verb consistit in excelsu compatibilitatis supra separabilitatem, vel in excessu separabilitatis supra compatibilita. tem sonsecutionis relate ad praemissas , qui excessus tum majores, tum minores esse possunt.
Sed quod augeri , minuique potest ,
minime potest esse pars ejus quod ne que augeri, neque minui potest . iErgo probabilitas non erit pars certi tu, dinis mathematicς, quemadmodum in Arte conjectandi minus recte docet Benovullius. Imo potius dicendum est probabilitatem esse ad certitudinem mathematicam ut quantitas est ad qualitatem, non au tem ut pars ad totum. Quod si probabilitatem cum certitu ne morali conferre velimus , asserere quidem possumus probabilitatem ratioci. nationum eo propius ad earum certitu dinem moralem accedere quo major e it excessus praefatae compatibilitatis super separabilitatem consecutionis a praemisssis, vel respective excetas separabilita tis super compatibilitatem ejusdem cum