장음표시 사용
191쪽
dium, inste lictorum armis et ditioiii subigitur. regenda in posterum non vexanda. Tandem, si non de particulari iniuria. sed de rerum summa agatur ex utraque parte, tunc Martis ludus xercetur, ut ait Homerus. quo imperii summa victori cedit. Gravissimam quaestionem vix tetigimus, in libro tertio resumendam. IX. Hugoni Grotio, cuius, prae caeteris. hac in re ingenium diligimus et humanitatem, provinciam hanc libenter dimittimus. qui laudato Sallustii dicto: a Maiores nostri. religi sissimi mortales, nihil victis eripiebant praeter iniuriae licentiam. concludit: a Digna quae a Christiano diceretur sententi De I. B. re tia 1ὶ l sP., iit, ib, r. X. lure romano, circa bellicam occupationem, 'd naturalem aequitatem explanato vel emendato, quaerendum quae partes sint iuris naturalis vel politici in iliaris traditionibus seu in pactis. Pacta generatim sumpta. ad illud naturae ius reseruntur. ex quo proprietas et dominia extiterunt. Imo, facta prima rerum occupatione, pactorum necessitas ex naturali societatis lege emanabat: nam, sine pactis, dominia suissent immobilia, contra hominum aequalitatem, libertatem et felicitatem. Ergo quum duo ad societatem requirantur, proprietas eiusque transmissio: uir que ex eodem naturali iure proficiscuntur. XI. Naturae simplicitatem si spectes, licet nuda quaevis utcumque signi licata consensio ad contrahendum idonea sit: tamen quum nisi inter simplices et ingenuos naturae simplicitas vigere nequeat, quumque in tanta hominum calliditate et malitia, ingenuorum illa natio quotidie rarescat; quibusdam oportuit pra sidiis. chirographo. tabellione, certo testium numero. Contrahentium voluntatem sepire, ne videlicet civium Optimi laqueis cisperentur, aut naturae vincula pessimi effugerent. Quod enim plerisque in rebus sit, ut naturam industria perficiat. id in iis opportune actibus contingebat, quibus inter se hominum colligationes nituntur ac sustentantur. Hinc pacta naturalia, iure ci-xili declarata et firmata sunt. XII. Non aliam itaque consensionem natura, aliam lex. princeps vel civitas postulat: sed in contrahentium securitatem et pactorum firmitatem, quaedam adiectae sunt formulae seu s lemnitates, quibus de pactorum honestate publice constaret. Quod civitatis ius, non ex eminenti principit m dominio in res privatorum, sed ex gentium utilitate et naturali aequitate depromptum censemus: adeoque contractuum substantiam et vim asmcere, ut qui solemnitates illas respuerint, neque contrahere videantur.
XIII. Sed hic quoque Romanorum ius ab aequitate naturali defecerat. Quum enim apud ipsos serrea potius quam civilis vigeret libertas, atque filiorum vita aeque ac captivorum in patria redigeretur potestate, tota autem familia eum rebus et pers0nis
192쪽
absolutismimo Reipublicae manciparetur imperio: nillil mirum si adeo legum arrogantia profecisset ut litteralibus vel sacramentalibus formulis pacta unice persicerentur. Quod Canii et Pithii exemplo ostenditur. ut est apud Ciceronem i). Deceptus iniquissime Canius: a Sed quid faceret inquit Cicero: nondum enim Aquilius collega et familiaris meus protulerat de dolo malo sormulas 2 . n Ergo usque ad ipsam Τullii aetatem. quae iuxta sacramentalia legum verba inita suissent pacta, v3lida censebantur; quae vero sine illis vel eontra illa, absolute irrita. nullo habito respectu ad naturalem aequitatem. Unde ipse Cicero conquerebatur: a Sed nos veri iuris, germanaeque iustitiae solidam et expressam eingiem nullam tenemus: umbra et imaginibus utimur 3). n Idem vero aliique iurisconsulti, aequitate adducta, leges emollire nitebantur: et Tacito animadvertente, α ex horrida illa antiquitate ad praesentem usum quaedam Augustus sex rat M. DXIV. Adeo tamen praepotens Reipublicae dominatio ius
romanum invaserat, ut neque christiani imperatores, Constantinus. Theodosius. Iustinianus. licet ubique leges ad naturalem aequitatem flecterentur, nunquam perfecte illam expresserint. Indeque contigit, ut sicut ex romano iure quaequae recentiora iura orta sunt, ita in omnes sere iureconsultos strictius surganquam parsit legalibus formulis inhaerendi consuetudo irrepserit. Quo forensi materialismo seu formulismo saepe nimis ψbruimur. XV. Verum, tanta ne legum vis ut, aliqua deficiente solemnitate, quamcumque tum civilem tum naturalem Dbligationem auferat XVI. Gravissima haec questio in utramque partem disputatur. Putant nonnulli, ubi fraudulenter nihil actum sit, et nulla contrahentium culpa solemnitas desuerit. paetiones irritas quidem esse iure civili, naturali tamen iure sustineri: eo quod finis legis sit fraudibus obviam ire: et ubi nulla est culpa. nulla poena esse debeat. Quod in ultimis praesertim voluntatibus vigere censent: estque Plinii iunioris sententia scribentis ad Annianum: et Propriam quamdam legem mihi dixi. ut defunctorum voluntates, etiamsi iure delicerentur. quasi persectas tuerer . n Ad Calvisium autem, de cuiusdam Saturnini testamento loquens adis hat: u Hoc . si ius adspicias, irritum: si demneti voluntalem vereor quam in partem iurisconsulti quod sum dicturus aecipient , illa mihi antiquior iure est 53.n Haec, inquiunt. qui non apyr bet, adeo a natura recedit . ut iuris umbram vel figmentum pro iure amplectatur. XVII. Contra vero . hoc irritandi iure utraque potestas usa est, ecclesiastica et civilis: utque uteretur publica utilitas requirebat. Sic clandestina matrimonia Tridentinum socii irrita si in; et lustinianus donationes quae quingentorum solidorum Summam superarent, nisi in publicas tabulas essent relatae Tl: imo ii De O . , lil, s. r ibid.3 ibid. l2.
193쪽
i Hanc legem memoraus s. Gregorius Magnus: a Imperiali. ait. constitutione aperte sancitum est . ut ea quae eontra leges fiant. 2 Lib. VII, non solum inutilia. sed etiam pro insectis habenda sint 2ὶ. v Ra- indici li, ep. 7. quod, constituta societate, duo in contractibus requiran tur: materia quae honesta sit: forma, ut constet de consen Su, et fraudes amoveantur. Posita autem contractus rescissione. ut pro utroque soro rescindatur. publica suadet utilitas, animadvertente Cardinali Delligo: et Ad bonum commune, prasertim Spiritua-- le, magis expedit, quod contractus vel non annui lentur, vel certe ani nil lentur pro utroque soro . ut subditorum conscientiis con-3 De Con- sulatur 3j. n Revera si valida essent iure naturali quae civili ir- truci. , disput. ri tantur. qui conscientia tangitur, se legatum sentiet, improbus X l, n. r. vero solutum se profitebitur: unde felicior improborum Sori, Op timorum autem pessimct. III. Quae cum ita sint, illa tamen vehementer nos permovent sanctissima Plinii verba: a Mihi autem defuncti voluntas, antiquior iure est. v Pacta inter vivos irritentur: iis nec tempus nec voluntas deest, quo sibi consulant. At omnia deerunt defuncto, qui nulla sui voluntate, nulla culpa. ob minutissimum tabellionis errorem, vel latentem testis deseclum. poena omnium graxissima plectitur, ut nimirum intestatus decedat. Nonne in-liumana lex quae hoc sanxerit, atque in ipsam naturam inclemens iudex qui sacratissimam morientis voluntatem fregerit XIX. Si in hac iurium pugna quaedam subiicimus, pareant Iegislatores. Postulamus itaque ut contractus regant, non ut P dicis coerceant: ut fraudibus occurrant, non ut sine extrema necessitate honestas civium voluntates Dangant: ut sormam curent, sed ut a veteribus ad nos delapsum formulismum aliquando mendent. Λ iuris consultis et magistratibus praesertim petimus ut leges servent. sed ne immodice et materialiter apicibus inhaereant, cum de naturali constat aequitate: littera enim occidit. Amor autem aequitatis, eiusque servandae labor qui Cic ronis tempore esserbuerat, nunc quoque commendatur. tune maxime cum de defunctorum agitur voluntate. XX. Interim vero. usquedum aequitas naturalis maiores exerat vires, iuri irritanti hanc censemus valde probabiliter app ni posse humanitatem: ut quotiescumque in pactis et vel maxime in defunctorum voluntatibus naturalis aequitas constet, hanc S qui liceat, usquedum pars altera remedio iuris ci ilis sibi consulat. Finge ex. gr. Scriptum heredem. vi testamenti cui solemnitas substantialis non testatoris culpa dolae erit, cepisse haereditatem. Τenebitur ne hic sponte hereditatem renuntiare. atque heredi ab intestato deserres Tenebitur ne qui landum acquo Pr tio emerit. sed invalido chirographo. ultro contractum rescinii re Quum in utroque casu, naturalis. ut ponimus. lionestas vigedi. in hae luto quiescere quomquam pOSAn nrtii tramllr luna dia lue
194쪽
alter urgeat actus nullitatem. Quid si Ignores Teitebiturne sciens. eam ignoranti declarares Qui hoc praecipiunt nimis ardua sequi videntur. Sed iudicialis ne an extra iudicialis petitio requiritur Extra iudicialis sed firma petitio sumcere videtur. Ad quid enim
expensae et lites, cum indubius sit rei exitus Demum, si cui haec solutio non plenissima videatur, meminerit ille nos inter duo iura coarctari, quorum uno ligatur quod altero solvitur. Hisce in angustiis constituti, legumlatorum prudentiam ex etamus.
DE CONCORDIA AEOulTATis ΝATURALIA ET Civit l,sEuvANDA IN PACTIA. I. Paetorum elementa: aequitas, lex; sive personae. res. et leges. I l. Paeti definitio. III. Obligationis effectus et necessitas. lV. Personae sui iuris sint, liherae ab errore, dolo, metu et violentia. V. Error et dolus su stantia ametens, vel conditionem in pactum deductam, irritant contractum. VI. Metum passus, in sua reponendus libertate. VII. Res sit existens, propria, possibilis, et honesta, aequalis rei alteri datae vel Reeeptae. VIII. Promissio et variae contractuum species. IX. Legum vis et ne cessitas in pactis. X. Legi naturalis aequitas aemulanda. XI. Concordiae r mani iuris eum naturali exempla. XIl. Alia. xl l l . Senatusconsultum Macedonianum. xlv. Velleianum. XV. Generatim, eontrahentium intellectui et libertati prospiciat legislator. XVI. Valet ne contractus, quem gravis metus extorserii7 XVll. Assirmantium argumenta. XVlli. Negantium. xl x. Sponsiones simplices a iuratis, tum a pacti hilateralibus secernendae XX. Iuramenti relaxatio eius est potestatis, cuius iura in sacra. XXI. Praescriptionis antiquitas, utilitas, eiusque triplex finis. XXI l. illa ex iure naturae, et civium voluntate. XXIII. Eius conditiones. XX lv. Servanda natura simplieitas, deinde legalitatis religio, non superstitio.
I. Igitur, pactorum necessitate et aequitate a natura constitutis, modi quibus illa exerceantur, et solemnitates quibus regantur, iuri civili vel gentium relicta sunt: adeo ut duplici substantiali elemento pacta coalescant, naturali scilicet aequitate, et i gum regimine ac firmitate. Quum vero naturalis aequitas sat ex personis et rebus, tria haec spectanda erunt in pactis ad natura et civitatis regulam constitutis: personae. res. et testes. Nobis non plene de pactis. sed de iuris naturalis et civilis aequitate et con-eordia disserentibus, haec paucula erunt delibanda. II. Quae nullo adhuc legis titulo, simpliciter paeis: quae civilem obligandi causam haberent. eontractus a romanis iureconsultis appellantur. Nunc . missa hac nimia subtilitate, paetum . vel eonventio, vel contraetus dρfinitur: Duorum vel plurium in utetu23 Di iii od by Cooste
195쪽
plaeitum de re da ulu vel facierida consen/ira, natin alem tavium. vel cirilem quoque obligationem pariens. III. Obligatio est iuris vinculum, quo ex lege naturali semper, etiam in minimis; in peculiaribus vero casibus, societatem valde assicientibus. ex lege etiam civili, ad servandam fidem adstringimur. Quum enim non omnis ferret omnia tellus, neque omnibus singuli artibus uti vellent aut valerent; sed nec ulla omnium societas, sine mutuis relationibus atque sponsionibus coalesceret; pacta, quibus iam serme tota versatur et stat hominum societas, ex naturali iure descripta sunt, cuius vinculo paciscentes revincirentur. Pacta igitur . eorumque obligatio ex naturae magisterio prosecta, apertioribus deinde civilium statutorum doc mentis declarata ac firmata, cives cum civibus, gentes cum gentibus. imperantes cum imperantibus, utramque deinde potestatem Ecclesiam et Imperium, in mixtiis quandoque disciplinis, pulcherrima vitae consuetudine. ordine, et mutuo omnium adiutorio consociaverunt. Adeo ut, ex Aristotele, sublata pactorum obligatione, iam societas et usus hominum auferatur: u et persi-l Cie., pro diosum et nefarium est fidem frangere, quae continet vitam 1): nRoseio amer. et sapienter, ex Dionysio Halicarnasseo, iussum a Numa, ut omnes Fidei arae litarent. Tamque magna res. data semel fides, ut maiestate imperantis digna habeatur illa Caroli V vox: et Si fides exclusa popelli casis, magnorumque aedibus. tota terra exulet, regum palatiis excipi oportere, servarique incolumem. ibique suo veluti in tempIo locari. s Fides itaque servanda sive in pactis vel tractatibus, vel conventionibus, vel concordatis imperantium, aeque ac in contractibus privatorum. VI. Λequitas. ut inquiebamus, contrahentium personis et
Haec in personis requiruntur. 1. Sui iuris sint quoad paelimateriam, ne illicitus hel irritus fiat contractus. Illicita atque infirma sunt igitur iure naturali filiorum sponsalia, contra parentum voluntatem, in quorum illi potestate constituuntur quoad reverentiae ossicia eis adhibenda: sunt vero illicita, sed valida matrimonia, cum suorum corporum habeant potestatem. 2. Quum dominia rationabilibus animis insideant, nec sine animi decreto transferantur; consensus requiritur, liber ex parte intellectus ab errore Et dolo, ex parte voluntatis a metu et violentia. Quatuor haec vel circa substantialia versantur, quae nempe rei pactae su stantiam constituunt. vel circa aecidentalia. V. 0uilibet error substantiam rei asticiens. sive ex propria ignoratione vel simplicitate . sive alterius cuiusque dolo ingestus. irritum facit contractum: errantis enim nullus est consensus. Quare si ego Cornelianum emere fundum, tu Sempronianum vendere putasti: vel si vitrum pro gemma: vel corruptum frumentum pro sano; quum in rei subst5ntia erratum sit. nulla erit venditio. Nullam dico . sive dolu ah ali pro paeiseentium, sive a isertio Duiliam by Cooste
196쪽
prosectus sit: nulla enim res sine substantialibus constat. Ex a versa ratione error vel dolus in aecidentalibus, ipso facto contractum non dirimit. Quodsi error ex paciscentis dolo prosectus contractui causam dederit, contractus erit rescindibilis ad nutum eius qui dolum passus est: si a tertio, actio in illum datur ad id quod interest; dolum enim passus, in ea est reponendus libertate vel aequitate, ac si dolus non intercesserit. Si vero accidentaria rei qualitas in pactum deducta suerit, ea non exiStente, contractus non sit, cuius tota ratio in illa qualitate innite-hatur. Demum, cum melior sit conditio dolum passi, alter vero nullam ex dolo suo referre debeat utilitatem, in illius semper rit potestate, vel contractum habere pro valido, vel, laesa naturali aequalitate, reposcere ut tantu indem de pretio detrahatur.
Haec de errore et dolo. VI. Metus vere levis, nulla habetur ratio, cum nec conSen sum auferat, nec libertatem. Si ad gravem accedat, illum paSSus, etsi contractus vigeat, in sua reponendus est libertate. De gravi, morali scilicet violentia, agemus poStea. VII. Alterum erat caput res quae in contractum venit. 1. Sit eaeistens: quare si equus ante venditionem perierit, nulla est Venditio; si segetum spes vendita sit, et grandine conterantur, Ven
ditio tenet, quia spes aderat, quae vendita est. 2. Sit propria: unde rei alienae vel furtivae nulla est venditio, malae interim fidei venditor damna reliciet 3. Sit possibilis et honesta. PhySice impossibilium nulla obligatio. Si gravis occurrat mutatio vel dissicultas in re aut persona, puta si, locata opera tua, pater infirmus assistentia tua indigeat, contractus ille suspenditur vel a rumpitur: est enim implicita conditio, si potero, vel rebus sic
stantibus. Item quae extra commercia sunt, ut res sacrae, vel
quae in mores peccant, pro impossibilibus deputantur. Adeo, ut quae promissa sint, pretium ex . gr. pro homicidio vel periurio, re insecta, non debeatur: sed neque, re peracta, quum actio nulla ab initio, nunquam convalescat; neque naturali congruat Be-quitati, ut obligatio subsistat, ex qua alter. propter ius acquirendum, ad malum alliciatur. Re autem consecta, solutum pretium summo iure retinetur: donatio enim, sola donantis voluntate perficitur, cum iam nullum immineat perpetrandi sceleris periculum. Probe tamen a iudice tantumdem multabitur recipiens ne malis fructibus laetetur. 4. Tandem aequalitas sit rei cum re, dati generatim et quae ante contractum quaerenda, et Si post contractum laesa deprehendatur, resarcienda. Cum autem triplex sit gradus in pretii rerumque aestimatione, maaeimus, medius, et inlimus, qui ex honestorum usu computantur, rite in hac latitudine commercia exercentur, ut industriae sit locus; fraus vero absit. Imo si scias cras viliora sutura esse pretia, hodie tua vendes currenti pretio, salva aequitate, nisi vir publicus sis et ex onficio scias. Nam vera rei aestimatio, ea habetur quae hodie, non
197쪽
quae aliquando sutura est. Sed non semper charitas patitur, quod stricta non vetat iustitia. Unde inscium vilioris iam iam suturi pretii, rei tuae venditione non obrues; quo sensu dixit Cicero, frictum sacere ex aliorum ignorantia a non aperti, non simplicis est, non ingenui, non iusti, non viri boni; versuti potius, obscuri, astuti. sallacis, malitiosi. callidi, veteratoris, vafri 1). v VIII. Quaerentibus num promissio, per se, obligationem inducat, imperfectam a perfecta obligatione distinguit Pulando sus 2). Imperfecta, humanitatis non iustitiae debitum inire u lumus: persecta, strictum ius in alium conserimus. Haec sola. cum acceptata fuerit, contractum constituit, ex iis qui b Di vel uni-lvierales appellantur. ut a bilateralibus vel permutatoriis discriminentur, qui in utriusque partis commodum initi, aliquo utrinque dato et accepto constantur. Primae speciei sunt. V. gr. . mand tum, depositum, commodatum, mutuum quae gratis nunq; secundae, venditio, io tio, societas. Sunt etiam qui in minvii dicuntur: namque a r erum natura conditum est, ut plura sint negotia quam vocabula 3 : s illaque formula apte concluduntur: douin des, facio in facias, faeto in des, do in facias. In omnibus illa
aequitas servanda, quoad res et personas, quam natura constituit, et pro rei nostrae instituto satis descripsimus: nec enim tractatio hic conficienda est de pactis, nec a fragmenta tradere utile est M. v IX. Sed legibus quoque civilibus, in sociali ordine, subiici pacta, huius tituli initio commemoravimus. Civilis potestas tanta visa est Augustino ut exclamaverit: a Unde quisque possidet quod possidet Nonne iure humano' Nam iure divino, Domini est te ra et plenitudo eius: pauperes et divites Deus de uno limo secit. et pauperes et divites una terra supportat. Iure tamen humano dicit: Haec villa mea est, haec domus mea est... Noli dicere: Quid mihi et regi' Quid tibi ergo et possessioni' Per iura regum possidentur possessiones 5). v Quae adeo vehementiora sunt, ut iushuamanum divino vel naturali praeserri videatur. Hoc tamen dumtaxat innuunt, iura naturalia ad legum formam esse exigenda. Sicuti enim non immediate a Deo. sed tacto humano possessiones et dominia discreta sunt; ita quoque lege humana, in omnium s euritatem, per principes regenda sunt atque servanda. Quo sensu pergebat ipse Augustinus: et Ipsa iura humana per imperatores et reges seculi Deus distribuit generi humano. n Distribuit, hoc est externa sanctione communivit, ut dicere quis possit non solum ut homo, sed ut civis: Mea est haec villa, haec domus έ.lo Iluc illae Cieeronis spectant de iure civili commendationes: a Maior hereditas venit unicuique nostrum a iure et legibus, quam ab iis, a quibus illa bona relicta sunt. Nam ut perveniat ad nos landus, testamento alicuius fieri potest: ut retineamus quod nostrum lactum est, sine iure civili non potest . i Pro Ceein. ltem: . Nihil est in civitate tam diligenter retinendum, quam tua civile. Etenim, hoc sublato, nihil est quare exploratum
198쪽
X. Quae cum tanta sit potestas, adeoque iura civilia nat ratibus interserantur, inde summa colligitur qua principes tene tur necessitas, ut divinam ipsi aequitatem legibus imitentur: a qua scilicet pacta confirment, iniqua dissolvant. XI. Hoc a romano Iure tunc praestitutum fuit cum summis imperantibus placuit se iurium privatorum custodes, non dominos profiteri. Tunc civilis potestatis origo et limites vere patu runt. Tunc Dei omniumque debilium causa suscepta est. Res et loca sacra e commercio exempta. etsi adiecta conditione, si pro- sana quandoque nant, quod mali ominis videbatur. Irrita deci rata sunt pacta de sutura successione, quasi captandae mortis incitamenta a nisi ipse sorte. de cujus hereditate pactum est. v luntatem suam eis accomodax erit 1 . v Item, ne dolus praestetur, ne surti aut iniuriarum agatur: a Pacta quae turpem causam continent, non sunt observanda: veluti si paciscar ne surti agam vel iniuriarum, si seceris: expedit enim timere surti vel iniuriarum Poenam 2).nuem, constitutum nagitioso pretium ut a malis sa- cinoribus abstineat: a Si ob malelleium, ne fiat promissum sit; nulla est obligatio ex hac conventione R. . Item, largiora medicis promissa, facta ab homine periculose aegrotante: u Ea patimur accipere quae sani offerunt pro obsequiis, non ea quae Periclitantes pro salute promittunt M. Insuper inita pacta, procur torem inter et clientem, de eventu vel de quota litis: u Sumptus quidem prorogare litiganti. honestum est: pacisci autem ut non quantitas eo nomine expensa cum usuris licitis restituatur, sed pars dimidia eius, quod ex ea lite datum erit, non licet M. B V titum quoque lites redimere, quod contra bonos mores dicitur M. Est autem lues redimere, eas pretio mercari. suoque periculo a procuratoribus peragendas suscipi, quaestus causa: verendum nim ne malis artibus sibi curent adiudicari. In his aliisque similibus, iuris naturalis et civilis concordia perspecta est. Xl I. Imperator quoque, ut pater, eos suo tutos fecit patrocinio, quibus vel nulla esset consentiendi ratio, vel non satis si ma. Uti a mentes dum in amentia versantur, prodigi ture, Seu d
elarati a iudice. quibus qui tales sint facio, ob paritatem rati nis. addendi sunt: sub diverso autem respectu, pueri, impuberes, minores, filiisamilias. soeminae et uxores. Quorum aliqui, adeo eorum infirmitati legibus consultum, ut alios sibi, non se aliis obligatos habeant. XIII. Insuper siliissamilias, ut coercecetur tum invenum licuique possit esse quid suum, aut quid alienum sit. Nihil est quod aequabile inter omnes, atque unum omnibus esse possit a libid. . Itemque: a Iuseivile eiusmodi esse debet, quod neque innecti gratia, neque perfringi potentia, neque adulterari pecunia possit. 0uod si non modo oppressum, sed etiam desertum, aut negligentius adservatum erit, nihil est quod quisquam se habere eertum, aut a patre aecepturum, aut relicturum liberis arbitre
199쪽
ai L. 2, II, lib. is, centia, tum Meneratorum cupiditas, opportunissima lege provisum est. Nam cum filius quidam familias aere alieno obrutus ac pene in desperationem actus, vel patrem occidisset, vel eius saltem vitae insidias struxisset, senatui placuit: et Ne cui, qui siliosa milias mutuam peeuniam dedisset. etiam post mortem paren- , lib. tis eius, cuius in potestate suisset, actio petitioque daretur 1). MSive filius sive foenerator Macedo appellaretur, sanctiSSima haec lex senatusconsultum Macedonianum dicta fuit. Eius autem exceptione non solum mutuatario filio eiusque patri, Sed tum utriusque haeredibus, tum fideiussori succurritur. Filii autem nomine,, c., nepotes etiam et pronepotes intelliguntur 2 . Qua legis severitate, nihil patrum vitae, et familiarum tranquillitati, et naturali aequitati optabilius. Prudenter quoque solam pecuniam hoc privilegio contineri placuit: in qua enim validiora essent ad quidlibet audendum incitamenta atque praesidia, eam legislatores incautae aetati diligentius subtrahendam duxerunt. Excipe tamen nisi in fraudem legis actum fuerit, ex. gr. mercem vendendo vel mutuando, illamque statim numerata pecunia retrahendo: plus namque valet quod agitur, quam quod simulate concipitur. Inde tamen quum aetis et petitio tantum denegatae sint, vel eaeceptio data ut infirmentur, solutum repeti non poterit. XIV. Pari humanitate, altero, quod Velleianum vocant, Senatusconsulto, mulieribus prospiciebatur. Quum enim mulieres a Nfectibus, minus autem experientia et consilio abundent, earum ut
levitati aut inconsultae bonitati succurreretur, Siliano et Velleio consulibus. cautum suit ne, si quae pro aliis et intercederent sn- dei uberent . ulla eo nomine ab his petitio, neve in eas actio da-
i XV. Plura de his persequi non licet: quae ceteroqui ad ostendendam sussciunt quam ex iuris naturalis et civilis concordia, s cietas defensionem accipiat. Generatim vero nitendum est iuri civili, ne intellectui error et dolus, voluntati ne metus 3 ut violentia ossiciant. Quum enim dominia rationalibus animis insideant, nec sine animi consensu et libero voluntatis decreto transs rantur; oportet omnino ut intellectus recte perspiciat quid sit in re et actione, voluntas autem libere decernat. XVI. De vi et metu haec haeret quaestio: Validus ne sit contractus, gravi iniustoque metu cum eo initus, qui illum nobis terrorem incussit: puta, si vi metuque compulsus, redempti0nis pretium sicario promiseris.
XVlI. Assirmant Gund lingus, Grotius, uterque Cocceius, ac serox ipse Hobbesius, qui omnia ex vi, nihil ex iure metitur. Ait posterior Cocceius: Duo hic sunt: aliena vis, et tua promissio. Illa iniquum est facinus, ex quo obligatio ad poenam et ad reparandam iniuriam. Promissio autem honestus hominis actus de re sua Statuentis, adeoque sui iuris in alium translatio, et implendae sponsionis vera ac legitima obligatio. Quae duo distinxisse videtur I
200쪽
lius Caesar, testantibus Suetonio et Plutarcho. Λ piratis namque ad Pharmacusam insulam captus, et quinquaginta talenta pro libertate pollicitus, pactum iis pecuniam solvit, deinde eos eruci suffixit. Suam videlicet promissionem a vi illata discernens, illam
sanctam esse voluit, hujus meritas poenas exegit. Ergo, cum minae ac metus voluntarium non perimant, et coacta voluntas,
luntas adhuc sit . ex iure naturali solvenda sunt promisSa. 3c demum de iniuria agendum. Quod iuri quoque civili congruum a Nfirmant, cum Praetor promissiones illas non actu infirmas, Sed infirmandas edixerit: u Quod metus causa gestum erit, ratum non habebo l). v lj L. l, II, lib.
XVIII. Νegant vero philinophorum et iuris peritorum quam- plurimi sa), hisce rationibus ducti: 1. Λd contractus substantiam
requiritur voluntarium liberum undequaque, quo deficiente, non transferuntur dominia. 2. Debitum solvendi supponit ius accipiendi: atqui nullum ius iis iniusto aggressore, quum ius non fiat ex iniuria. 3. Neminem teneri ad iniquam cooperationem: atqui inique accipit cogens. 4. Fatentibus adversariis, hic tenetur omnino spondentem a data fide liberare, vel solutum resti-' tuere: ergo frustra exigitur quod statim solvendum sit. Clarius: nihil solvendum est. Haec est naturae simplicitas: cetera, liti minum cavillationes et commenta. Quod Gaius advertit: si Non videtur quisquam id capere quod ei necesse est alteri restituere η .n 2 L. St, is,
XIX. Nos, ut inter utrosque nostram asseramus sententiam i, i 7. sponsiones uni laterales a pactis bilateialibus, tu in Simplices Sponsiones a iuratis secernimus.
Quum in pactionibus bilateralibus illud interveniat quod
Graeci synallagma vocant, quodque Ulpianus ultro citroque obligationem interpretatus est 3): id est, contractus materia ponatur L. is, II, ex utraque parte, ut in venditionibus et permutationibus: quumque pactio violenta ab initio, postea vim passo convenienS POS- α Inter philosophos negant: Plato VII; Tullius, de Off.
I, l6; Antonius Genuensis. ae Dre et Off, I, 16. Inter iureconsultos: Pothier, Traite des obligations. par. I, ch. l, Sect. l, art. 3; Domat, is civiles. lib. I, tit. 18, secl. 2: Thomasius, Iurisρrud. diorn. ll, 7. s. 53; Pulandorsi iis, de iure Naturae et Gent. , Ill 6; Ilei nec ius, L. N. et G. , I, H, g. 39S; Lampredi, Iuris. Publ. par. I, c. l0, S. 7; Roma- gnosi, Introd. allo studio dei diritto publico universale. part. li, lib.
I, g. 336. Hic, uno adducto theologo, Antoine, omnes carpit vehementer: a qua censura sane abstinuisset, si eamdem quaestionem a iureconsultis et philosophis agitatam conspexisset, atque magnam, theologorum par tem in negantem sententiam abiisse. Neque erat quod vir clarissimus the logis succenseret, turis naturalis praecepta evolventilius, a erigendo si in
precetiori di naturale diritto u libid. . Egregiam unim a theologis prolata
sunt, quod solus evincet tractatus Sua regii de legibus; ipsis autem naturalia ac rationabilia cum divinis coniungere, semper in ossicio fuit atque erit; nec nobiliorem certe naturalis rationis explanatorem offerent quam theologorum ac philosophorum magistrum s. Thomam. Omnium opibus, sincere et sine invidia, communiter uti, nonne sus et honestum Τ