장음표시 사용
91쪽
lis a Deo prodierit, est supremum lus et absolutissima lex, quagentes populique reguntur, colliguntur, continentur. 1 cie ., Pam V. Si a iustitia erga Deos religio dicitur 1), n ergo rati tu ,ra, natis natura quae erga sui similes iustitiae vinculis revincitur, a sortiori erga Deum auctorem et eo erratorem, eiusdem iustitiae ossiciis colligatur. Quibus creationis et conservationis, si noti nes adiicias summi legislatoris, iudicis ac remuneratoris, plenissimam demonstrationem emcies. Hinc, Plutarcho animadvertente. facilius urbem invenies sine solo, quam sine Numine et religione. Omnes enim homines, ut ait Wegseheider, notiones quae ad religionem naturalem pertinent, quasi sanetissimum peculium, sibi vindicant et possident. Eodemque Genevensi sophista profitente, nunquam maior homo, quam se, suaque Sanctissimo et be tissimo Numini osserens. Animum itaque osserens, unde cultus interior; deinde corporis actus, aliaque exteriora, et quandoque magnifica, unde animus ipse percellitur, roboratur, quasi ad ca testis gloriae, Deique granditatem evehitur, ceterisque pietatis, assectu et societate coniungitur. Sed quid de praecepto quaeri- musi Nonne summum in religione, sitientis animae solamen, pe sugium, et caeleste veluti convivium VI. De religionis necessitate, qualenus societatis, legumque omnium est fundamentum, nemo dubitat. Τullius ac Plato de legibus disserentes, eam legum praeambulum, seu radicem et initium edixerunt. Ait ille: a Sit igitur iam hoc a principio persu sum civibus, dominos esse omnium rerum ac moderatores Deos: eaque quae geruntur, eorum geri ditione ac numine, eosdemque optime de genere hominum mereri: et qualis quisque sit, quid agat, quid in se admittat, qua mente, qua pietate colat religi nes, intueri: piorumque et impiorum habere rationem. Ilis enim rebus imbutae mentes, haud sane abhorrebunt ab utili et a vera sie., De sententia 2 . v Quae, ad constituendam et firmandum societatem. Leg. , I, 7. non modo utilia sed neeessaria, quis neget, prosequitur Cicero. e cum intelligat, quam multa firmentur iureiurando; quantae salutis sint foederum religiones: quam multos divini supplicii m tus a Mesere revocaverit: quamque sancta sit societas civium inter ipsos. Diis immortalibus interpositis, tum iudicibus, tum t a j Ibid. stibusΤ R. v Egregia haec in ethnico homine: nos intimiora scrutemur hominum atque imperiorum. VII. Ut unius familiae unitate silii eontineantur, id paternaessicit auctoritas, divinam auctoritatem et paternitatem reserens: ergo, adempta Dei auctoritate, familia labefactatur. Ut cives digne principi subsint, aliquid divinum in principe requiritur, quum homo homini, ex se, inspecta naturae aequalitate, non domin tur: ergo, divino sublato imperio, humana rdgimina dissolvuntur. Ut legi hus, non manus tantum, sed hominum contineantur voluntates, vis divina requiritur, quae conscientias liget ad obedientiam, eisque imperet: ergo, seposita lege divina, leges huma-
92쪽
nae erunt larvae umbratiles. simulacra cassa et inania. Atqui lex divina, divinum imperium, divina paternitas, sola religione tu, ciuntur ac sustentantur: ergo sola religio, familiis atque imp riis praesidens, ea regiminis et ordinis unitato continebit. VIII. Dices, remoto etiam Deo, homines ratione, tum naturali vel civili aequitate, in ossiciis, contineriΤSed, cum ratio unius, alterius rationi aequalis sit, nulla imperium obtinebit. Igitur alia ratio est adhibenda, alius magister, alius imperans: ratio nempe et auctoritas si immi Dei. Atqui Dei vocem, eiusque imperia, sola religio desert a caelo, interpret tur, explanat: ergo solius est religionis, humanam auctoritatem adeo caelesti communire auctoritate, ut homines non vi, non eo Tete, sed ex animo pareant. Quaenam autem abstractae sive naturali sive civilis iustitiae vis, nisi in concreto legislatore inspiciatur, qui naturae emineat ac dominetur, cuius imperium nemo praevaricator effugiatΤ Εsto, bona mens naturalem vel civilem libens sequatur aequitatem; sed quis audacem temperet vel scet stam,si legis impune violandae detur occasio7 H Ius ergo divinum super iura humana est constituendum. Religionis enim maiestate. quasi Divinitatis radio, obsignata imperantis auctoritate, leges quoque ex Divinitatis mente hauriendas eiusque imperio signa das, gentes omnes persenserant. Hinc Tacitus a Numa religionibus et DIVINO IURE populum devinxit 1ὶ. v Non vero quidem iure u Annui. Sed, ut omnes legislatores, naturae inditam sensit necessitatem,
sal Pusendorsus, ultimum et fimmissimum societatis vinculum essa in religione. sequentibus evincit: a Beligione remota, civitatum firmitas intrinseca semper in incerto foret, parum vel nihil conserente poenae metu, vel fide superioribus data. Tunc enim revera locum habet: qui mori scit, eos nequitu quippe Deum non metuentes, nee mortem metuent. Huio contemnendae qui sumceret, in imperantes quaevis tentare posset. Ut autem id vellet, vix causa est defutura: puta, ut declinaret incommoda, quae sibi ab alterius imperio videntur incumbere, aut ut ipse Potiretur commodis, quae imperii possessorem comitantur. Praesertim eum facile iudicare possit, iure se id faceret vel quod qui in praesens rerum potitur, prave rempublicam videatur gerere; vel quod ipse longi melius imperaturum se speret. Occasio autem ad talia tentanda facile offerri posset, rege vitam suam non satis caute circumsepiente let quis, tali rerum statu, custodes ipsos custo4sely ; vel multis conspirantibus; vel, bello externo ingruente, adscitis in partes hostibus . . Hactenus de iis quae principi sorent pertimescenda. Prosequitur vero, illa enarrando quae ei vi a cive, coniugi a coniuge, omnibus autem ab irreligioso principe essent metuenda. Demum concludit: u Unde apparet, quantopere intersit generis humani, atheismo omnes vias, ne invalescat, praecludere; simulque quanta vecordia eos agitet, qui ad opinionem prudentiae politicae conciliandam sacere autumant, si in impietatem proclives videantur a i Por D. , De osse. hom.
et eis . l, 4. Si in privatis hominibus inexplebilis regnandi libido, si seditionibus
nee modus, nec finis, si concussa alicubi eontremiscit societas, quinam
culpandi, nisi qui albeam sere moribus vel legibus societatem essecerunt, vel fieri passi sunt'
93쪽
et quod potuit, effecit. Ex Eutropio autem a noti minus civitati, quam Romulus, profuit: nam et leges Romanis, moresque constituit, qui consuetudine praeliorum iam latrones ac semibari,ari putabantur 1). nIX. Igitur, societas sine religione, est societas sine Deo: idest sine aequitatis radice, iuriumque auctore, sine principe ac legibus, sine vindice ac remuneratore. Dimissa religione, ait Vicus. societatis vincula dissolvuntur. ipsaque populi Drma extinguitur. Sine religione, Deique imperio, sola superest vis hominis in hominem: non morale vel civile consortium, sed brutorum grex eodem vallo aut cavea conclusorum. X. Non haec sane piorum suspiria, sed novorum quoque r sormatorum decreta, quae instans abstraxerat necessitas. Ait nim quidam: a Nollem mihi rem esse cum atheo principe, cuius serret utilitas ut me in mortario contunderet: certe enim contusus peribo. Nollem, si rex essem, atheos mihi aulicos obve sari, quorum interesset, mihi veneno mortem consciscere: e cubiculo egredienti, continuo mihi antidoto cavendum esset. Principibus itaque et populis absolutae esι necessitatis, ut idea supremi Numinis, erevioris, gubernatoris, remuneratoris ac vindicis,
cordibus profunde insculpta vigeat ac dominetur R. v Alter vero. in eamdem prosequitur sententiam: a Fide in Deum et in laturam vitam dimissa, nihil nisi mendacia, hypocrisim atque iniustitiam debachari conspicio. Utilitas prae omnibus: vitia. viri tum specie condecorantur. Mihi serviant universi, cuncta ad me unum revertantur: me iocolumi, pereat genus homanumi Haec intimiora sensa athei ratiocinantis. Vere hoc teneam: quicumque dixit in corde suo non est Deus, aliaque concludit, vel mendax est. vel insensatus 3). BXI. Quum idea imperantis Dei, et definiti cuiusdam codicis, ex quo religiosa iura constituantur, tantae sit necessitatis ut hominum vita et societas ad communem finem dirigantur: sequitur, ea genus humanum religione indigere, quae non hominum pinionibus, sed manifestissimis Dei oraculis perficiatur: cui non homines dominentur, sed ipsa hominibus: nec populis tantum immineat, sed legibus ipsis, magistratibus et principibus, Uno ver . quae summum Sit animarum vinculum, quae sit explicita, authentica, et summum ius hominum et gentium invicte constituat. Sed religio mere naturalis, humanis tantum opinionibus innititur, nulla immediata et caelesti sanctione gloriatur: hominum ingeniis, moribus, legibus paret potius quam imperet: non una propterea, sed multiplex: nihil sere de Deo, praeter eius existentiam edisserens: nihil de eius cultu, nihil de suturae vitae conditionibus proferens; naturae infirmitatem non elevat, cupiditates vix coercet, totumque hominem dubitationibus ac tenebri
obvolutum sibi ipsi relinquit H.
ia inc maxime nostra a Pusendoris dissensio. Quum enim posuis-sst, iuris naturalis ossicium esse, hominem sociabilem essicere, prout tan-
94쪽
XlI. Et sane, apud nullum unquam populum ita viguit religio naturalis, quin ille a theismo ad atheismum, vel saltem ad polrtheismum, aliaque monstra tum in speculativis, tum in m ratibus. dilaberetur. In moralibus obseoena nefanditas, et fera erudelitas. De illa dicere vetat pudor: ceteroquin, Augusti aevo et sequenti. nihil foedius contingit hac nostra aetate, apud ba tiaras gentes Indiae, Africae vel Oceaniae. De crudelitate, pauca.Λpud Chananaeos, Phaenicios, Carthaginienses, vel matres silios inter ardentia idoli brachia exurendos deponebant, vel ipsae comburebantur. Eadem namma, defuncti mariti et viventis uxoris Corpora absumebantur. Hodie adhuc, quod Licurgus et Plato in Graecia praeceperant, centena puerorum millia quotannis vel Cirtensia numina transvehunt, vel canes devorant. Horrendum MDlorum ius, horrenda servitus. Sed quod illi, revelatione excepta, et nos essemus: nam nunc quoque, ubi divina lux non assulsit, non absimili gentes caligine laborant. Argumentum hoc ab es- sectibus, naturalistis revelationem despicientibus, spem et vocem exscindit. Ratione quidem et moribus, ipsi naturalistae prosec runt: sed ex ipsa revelatione profecerunt, quam detrectant. Nam, velint nolint, eorum mentes pervasit illa eadem lux; nec sciunt, vel saltem lateri erubescunt, se ex illa habuisse quidquid boni tr dunt vel in philosophicis vel in moralibus, vel in clxilibus disciplianis. Igitur, quemadmodum revelatae religionis auxilio ex pag norum tenebris ad hane lucem evaserunt gentes: ita, Seclusa r velatione, in illas, naturali pondere, relaberentur H.
tum ambitu huius vitae includitur: theologiae vero, hominem raristianum, informare, qui tructum pietatis post hanc vitam minime expectatim o c. hom. et eis.. praes. s. VI ; ius naturae a iure revelato, nimis violenter abscindit. Duo, latemur, distincta sunt iura, nequaquam confundenda; sed quum in una, eiusdem hominis vita sint consocianda, neque in doctrinali disceptatione, neque in practica hominis institutione, invicem sunt recidenda. Ea itaque ratiooe, qua homo perfecte sociabilis non siet, moribus ni sat christianus: ila quoque non fiet perfectum ius humanitatis et gentium, nisi ius naturae, christiano iure persiciatur. Crescit autem urgumenti vis, si de religionis agatur origine et auctoritate. Sociabilis enim quum ea tantum habenda sit religio, quae divina nec saltibili auctoritate, maximoqile omnium imperio, universam societatem regere et cohi- here valeat; ut ius naturale et sociale, hanc religionem a iure divino expostulet, ipsa urgetur rei natura et necessitate. Nec iude ulla iuris confusis, quemadmodum nec amici dexteras confundunt, dum aliae aliis interseruntur. Hoc dudiim vitio tenemur, quod res distinctas quidem sed sociandas, uti naturalia et supernaturalia, nos incaute vel audacter di solvimus. Unde illa prodiit infirmitas scientiarum atque ingeniorum, et sere illa foetetatis mors, qua egregie laboramus. iαὶ Cultissima quae Christum praecesserant tempora, foedissima atque atrocissima forent dicenda. Nullum ius gentium, nisi quod furor et a ma ministrabant. civitates et imperia suos seorsim habere Deos credeba
tur, et ipsos bella gerere, delectari caedibus, et humano sanguine foedari; victos autem, ex una in aliam gentem immigrare. Unde, iure belli, ipsa Diuitiaco by Corale
95쪽
XIlI. Hinc infirmitas explicatur, qua civilis orbis concutitur. Quum civilia condere iura aggrederentur politici, divina quoque religionis iura reficere vel condere ausi sunt. Unde quae divina erat religio, populos atque imperantes refrenans et continens, modo a principibus, modo. a legumlatoribus tacta, hum na atque infirma facta est. Equidem praeclara nomina inventa sunt: Deus et Populus: Status auctoritas; voluntas popinorum.
Sed quid, ad ius religionis vel societatis, miser ille Deus, quem quisque pro ingenio sibi confixeriss Quid Status, quid Populus, ni-Si creaturae, quae non ipsae divinum ius constituant, sia illi o
Sequantur7 Hoc unum efficimus: ut, quantum a condita divinitus religione recessimus, tantum ad paganismum, eiusque mala regrediamur. Hinc concussiones gentium atque regnorum: hinc su
versa libertatis lex, quam gentibus ius divinum intulerat. XIV. Nam, quum ante redemptum genus humanum, iura ab hominibus crearentur, alii aliorum serviebant voluntati. Sed praeceperat Christus: si Reges gentium dominantur eorum: vosi l .ue , XX li, autem non sic 1). v Ius scilicet unum, e caelo delatum. Unde vere Apostolus: a Sub elementis mundi eramus servientes R. v Mundi civilis elementa innuunt paganorum aevum, quo homo hominis arbitrio ac dominationi mancipabatur. Christo autem ius unum omnibus edicente, iam nemo servus est hominis sed Dei, Deo ipso iusta per homines imperante. Hoc iure societas pulchro ordine erat cumulanda: est enim ordo sudieelio imperantium eι popinorum iis, quae a summa Dei lege ordinantur. Necessario igitur, infirmato vel disrupto divini iuris sive religionis vinc lo, homo iterum in hominem dominatur, nutant societatis fastigia, totaque societas turbatur, angitur, nec invenit amplius quo criterio vel sundamento, imperantium atque populorum iura discriminentur vel constituantur.
V, 3. quoque fugientium Deorum templa evertebantur. Quae autem, inter huiusmodi gentes, vel religionis vel unitatis vel pacis iura esse poterant' uino horribilia potius imperiorum excidia, quibus homines a sene ad lactentes interficiebantur, excisaeque urbes delebantur. En ubi Troia fuit I De Romanis, in ipso culturae civilis culmine, habet Sallustius: ο Λt hi ignavis-Simi homines, per summum scelus, omnia ea sociis adimere, quae sorti
simi viri victores hostibus reliquerunt: proinde quasi iniuriam facere, id demum esset imperio tuis l2 . Ipsi triumphi, quibus tum spolia de hostibus capta, et praeda omnis auri atque argenti, et oppidorum simulacra, tum etiam captivorum hostium duces ac reges vincti subsequebantur; quid erant aliud quam humanitatis despectus, ac ludibrium pro iure constitutum Ierusalem excidium meminisse sufficiat. Undecim centena millia ferro vel sammis absumpti: bis autem centum millia vel divenditi, vel Romae, ad explendam horribilem sanguinis sitim, turmatim in circum vel amphileatrum compulsi, bestiarum dentibus vel εuis ipsorum manibus dilaniandi. Inaudita Christianorum supplicia quid memoremΤ Haec, ali que nefandiora, in excultissimo orbis imperio, evincent quaenam iura populorum esse possint, ubi a vera religione, tamquam a iustitiae sonte, di
96쪽
XV. Deum sperne; continuis sophismatibus eius dominii
ideam expelle; ipsum hon esse locutum, eiusque religionem hum num esse inventum, auribus insusurra; historias omnes corrum-pe, calumniis et sabulosis narrationibus venenum insunde; animos voluptatibus emulce, ut fides concidat cum suturorum spe vel timore: haec fiant simo facta sunt), et societas erumpet ut torrens exundans. Excisa religione, quid hominum leges proficient3 Quid de familia, de moribus, de imperiis sieu Sanctissimum coniugii laedus abrumpet libido, frustra interiectis legibus matrimonii ei- vilis, quum hominum corpora et voluntates solus Deus, non te rae dominatores possideant. Hominis filius, brutorum siliis aequabitur, qui parentes dimittet cum sibi cibo et viribus sussciet. Princeps a tyranno, dives a latrone non discriminabuntur. Quo enim titulo, auctoritatem ille, hic divitias possidet, si nulla superior hominibus lex, imperantium vel possidentium iura firmaveritΤ Cum autem huc ventum suerit, quid reliquum erit, nisi ut societas dissolvatur, vel absolutissima coactione, uti belluarum Boen. contineaturi H. Ergo magnum ius gentium, quo uno quiescet Societas, mi religio. α Aiebat, non ita pridem, gravis philosophus RoΠr-Collard: a No-tre histoire est depuis cinquante ans la plus grande ecole d'immoralitέ. . Idemque, morti iam proximus, ex imo corde haec nepoti commendabat: u Si vous aueg te matheur de usus sicarier de la religion, ne tardea pas hy rent rer .s Quod semioaverat collegit Gallia, maioribus digna praeceptoribust Atque utinam reiectas sere Galliae immoralitates non collegisset alia gens, quae lanesto itinere rapiebatur, dum alias revertebanturi Titus Livius, laudabilia quaedam suorum facta reserens, quasi dol
rem effundens, monet, alia contigisse aetate: a ANTE DOCTRINAM DEOS SPER
NENTEut η sLib. X, c. 40 . Semper fuit, atque erit, labentium populorum signum contemptus religionis: impiorum bellum, gigantum more conte
97쪽
DE VERA RELlGIONE. I. Tria veras religionis insignia. I l. i. Religio vEMTAs est: ergo una est: li I. Hac gentes, societatis uuitate, consociantur. IV. Haec Christianismi laus ab origine mundi. V. Quam pulchra et praecisa Christianismi unitast Vl. intolerantia religiosa cum cirili non confundenda. Vll. Ut in omni re, sic in religione. veritas a salsitate est secernenda. Vili. Utius cultus, uti una religio. IX. 2. Religio est vERITAs DaviNA: ergo illa Dera, quae tota eae Deo est. X. Religionis revelatae necessitas. X l. nationis impotentia vel malitia. XII. Existentia revelationis attingitur. XIII. Ergo existitius revelatum, sive religio divina et irreformabilis. XlV. 3. Religio est vg-RITAS SocIALIA: προ ipsa est perfecta societas. XV. Ergo divino pollet Magisterio. XVI. Magisterium hoc est in Ecclesia. XVII. Ipsa est viva lex. XVIlI. Illic autem est, ubi Petra cui superstruitur, et claves a Christo traditae. XlX. Quae demum Romana est Ecclesia. pastorum successione, Christo et caelestis curiae civibus conglutinata. XX. Se ipsam gubernans, hominibus excelsior, ipsisque iura divina reserens. XX l. Rectorum ossicium, in vera religione ediscenda ac promovenda. XXII. Huius tituli ratio
I. 0uum scientia iuris naturae, summa expendat iura, quibus natura ipsa subiicitur, atque in communi omnium societate constituitur, non erat sane praetereunda religio, cuius modo necessitatem conspiciebamus. Verae autem religionis insignia, ex hactenus disputatis, tria sequuntur. Nam requiritur: 1. Ut sit veritas, non enim colendus error; 2. ut sit veritas divina, oracula serens summi Dei: 3. ut sit veritas socialis, hominum societati edocendae ac regendae capax. ipsaque persectam sui generis societatem constituens. Hinc alia tria proficiscuntur: 1. Ut religio sit una: 2. ut sit revelata: 3. ut omnia sibi habeat, quae ad perfectam societatem sunt neceSinria. II. Primo: Religio veritas est: ergo una est. III. Demonstratio huius propositionis, ipsis verbis effertur: nam. Si veritas una est; ergo et vera religio una est. Deinde. cum plurima sint regna in terris, unus tamen praeest omnibus
Deus: ergo unum eius imperium, una fides, unus cultus, una religio. Hac solum unitate. illa est possibilis gentium coniunctio, charitas, omniumque fraternitas, qua unius patris filii dicimur,
IV. Haec mirabilis Catholicismi unitas, magnificentia et
laus, ab origine mundi. a Unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum homo Christus Iesus 1). n En religionis obiectum ab Adam usque ad nos. Hinc una fides. a Una enim fides iustificat universorum temporum sanctos 2 . v Inde religio evangelica, nova quoad plenitudinem, una erat cum antiqua, eiuriue persectio et implementum. Nam et omnes qui ab initio saeculi sue runt iusti, caput Christum habent. Illi enim venturum esse ere-
98쪽
diderunt, quem nos venisis iam credimus: et in eius fide et ipsi sanati sunt, in cuius et nos: ut esset et ipse totius caput civitatis aerusalem l). v V. Quam praeclara illa gentium unitas. quam sublimis ille mundus, cuius pars antiqua in venturum respiciebat, quam ait ra veneratur Deum hominem factum, eodemque utraque fruetur in caelisi Illa, quae vetus fuit Ecelesia, vel pura in gentibus peregrinabatur, vel diluvio, igne et gladio emundabatur: at. Deo ductante per prophetas, semper a gentibus segregata utque una. Nova autem, Christi persona et doctrinis aedificata. Τertulliani omniumque saeculorum voce, una omnino est, sola, immob Iis et irreformabilis. Nam si qui non est mecum, contra me est; et qui non colligit mecum, dispergit 2): n quae est Christi sententia. Λd quam haec alia accedit: si Habere iam non potest Deum Patrem, qui Ecclesiam non habet matrem 3j. v Etenim a domus Dei una est: nemini salus nisi in Ecclesia esse potest M. v Cons quenter, si quicumque extra hanc domum agnum comiserit, pr
VI. Itaque haec, logica deductione, concluduntur: 1. Intolerantia religiosa, qua, una sola religio creditur vera, ratione constat et revelatione. Illa autem cum ei vili non est confundenda: errantes enim, non toleramus tantum. Sed diligimus. Veritatem igitur profitemur, et charitatem tenemus, iuxta magni Augustini regulam: et Diligite homines, interficite errores, sine superbia de veritate praesumentes, sine saevitia pro veritate certantes. n Neque viam perducendi homines ad veritatem, aliam novimus praeter charitatem: si Non intratur in veritatem . nisi per charitatem R. n Ergo iniuste catholicam in t terantiam carpunt. qui ignoranter vel malitiose religiosam, sive doctrinalem intolerantiam, cum civili confundunt. Nam, sicut oppositae doctinae simul verae esse non possunt, Sic neque religiones: et sicuti alias aliis repugnantes constituere veritates. h manam et divinam superat lacultatem, ita et religiones. Unde rationaliter et scientifice, paradoxorum maximum est tolerantia, quae aequalem inseri approbationem omnium religionum. Nostra igitur intolerantia, ratione innixa et revelatione, haec firma tenet fide: et Deus unus est et Christus unus, et Cathedra una, Super Petriim, Domini voce sun data: aliud altare constitui, aut Sacerdotium novum seri, praeter unum altare et unum Sacerdotium, non potest R. n Inculpabiliter ignorantes Dei iudicio relinquimus. Fidem culpabiliter reiicientes illa urgent: et Qui vero non crediderit, condemnabitur 8 .n Omnes pro fratribus diligentes. universos Dei misericordiae commendamus. VII. Concluditur 2. . salso affirmari. illam pro vera habet dam esse religionem, quam locus vel patria tulerit. Nam si v rae leges a salsis secernendae, si verae philosophiae. hi8toriae. litterae, atque artes, salsis praeserendae sunt: si inquirendae ubi-
99쪽
que veritatis ossicium demandatum est naturae rationali: ea Io, a sortiori, in maxima omnium re ac lege, quae summi refert i ra legislatoris, qua praesentia reguntur, et parantur futura. Ε go odicium est hominum, maximeque imperantium, si luti h mana iura inquirere, iisque delectari; ita et dixina, quae religione continentur atque evulgantur. VIII. Concluditur 3. , salso quoque ingeri a tolerantiae patronis, indisserens esse quocumque Deus modo colatur. dumm do colatur. Cultus enim exterior cum sit internae fidei manis statio, ille quoque erit verus aut salsus, prout ista vera fuerit aut salsa. Nonne, si impium non esset, ridiculum saltem foret. E charistiam latriae cultu prosequi cum Lutheranis. et simul nu Io cum Calvinistis: Christum crucifigere cum Iudaeis, eumdemque ut Deum venerari cum Christianis3 Vel si indisserens est quilibet cultus, posset ne aliquis Orbem peragraturus, Christum ii bere ut prophetam inter Mahumedanos. ut Deum inter Catholicos, ut seductorem et scelestum inter Iudae 7 Convincunt haec absurda, tolerantiam sive paritatem omnium religionum, como diam esse vel mortem omnium cultuum et religionum. Revera, ex praedicta tolerantia ille prodiit indifferentismira religiosus,quo alicubi leges et regimina, populorum autem pars maxima, imo europea sere societas, ad civile quoddam materialismum conve tebantur. Qua de re peior foret nostra quam barbarorum conditio: qui, etsi salsam, aliquam tamen habent religionem, cuius imperio contineantur sa). De politica cultuum libertate dicemus in libro tertio.Nunc
alteram expendimus propositionem. IX. Secundo: Religio est veritas diuina: ergo illa sola esι vera, quae tota atque integra a Deo est. X. Religionem, non ex ratione tantum, sed ex Deo primum esse requirendam. ea demonstrant quae a nobis hactenus disputata sunt, hic breviter contrahenda. 1. Delapsa natura, in naturali ordine caecutiens atque infirma, nova autem luce n xisque auxiliis ad supernaturalem ordinem erigenda, ad quam im-lat uuis dixerit omnes philosophias, vel scientias vel artes pares e se, eiusdemque bonitatis et excellentiae, quibuscumque principiis constent a quocumque bono vel malo praeceptore doceantur, vel quocumque demum modo excolanturΤ insuper, quis dixerit intrinseca rationis vel scientiarum prinei pia immutari pro locis, eaque pro veris retinenda, etsi c-- tradictoria, quae serant loca' Nemo sanae mentis: habet ratio, scientia, vel artes, sxas a natura leges, quae praeteriri nequeant. Si itaque non omnia paria vel aeque bona in ipsa vel historia et philosophia, vel in sing lis artibus, in eloquentia puta vel in poesi; ergo a sortiori in scientia omnium maxima, sive in religione, qua tota hominis natura et societas universa regitur et continetur. Quemadmodum vero ille qui leges sperneret, quibus scientiae gubernantur, vel erilerium amoveret, quo in iis vera a salsis dignoscuntur, scientias ipsas everteret: ita, qui omnia laciunt paria in religionibus, probant se nullam habere reli gionem.l
100쪽
pares larent naturae vires. 2. Omnium gentium consenSus, Deum hominibus locutum suisse, ex eoque petenda GSe Oracula utque auspicia. Falsas revelationes, sicut salsa Numina confiingendo. erraverant illae quidem: at sicuti in unaquaque re nec error eSSeposset nisi veritas praecessisset, et salsi nummi veros esse demonstrant; ita ficta Numina. sic taeque revelationeS,.Verum eSSe Deum, et veram revelationem pro divino iure factam GSe, ce tissime evincunt. 3. Factum Omnium populorum, quorum vel ratio, vel philosophi, vel legumlatores, neque BbSolutum moralium ossiciorum codicem, neque dignum Deo cultum protulerunt; et si protulissent, sanctionem qua illum liberis mentibus indicerent, non habuissent. 4. Νaturae impossibilitas. ut ex se, quae Supra Se posita Sunt, ad quae tamen ex Dei largitate condita fuit quomodocumque attingat l). XI. Immissa e caelo religio, ne exciso apice erat retinenda. Si enim rationis patuisset imperio, quis foret reformandi sinis An in servandis ossiciis, vel corrumpendis Dei morumque nOtionibus, non sat infirmam vel audacissimam se ratio prodiderat Socrates ridenda propulsat Numina, et moriens gallum Esculapio mactandum iubet. Λdeo obscaena Romanorum Sacra. ut Ovidius ipse matres moneat ne filias ad quaedam templa vel festa perducerent. Nuper adhuc philosophi tot pugnantia et absurda protulerant, ut ipsius Genevensis Sophistae bilem commoverint. K Audacissimi sunt, inquit, et philosophiae praetextu, sibi hominum mentes et colla subiiciunt. Omnia evertentes, POStr mum miserorum solamen e cordibus exscindunt, potentibus ac divitibus cupiditatum fraena conterunt, criminum remoriuS et
virtutum gaudia extinguunt. Et se iactant beneficos et magistrost η s Vae immortalibus animis, si hisce doctoribus Deus instituendos tradidisseti Sed Deus et non hominem homini, Sed ii minem pecori voluit dominari 3). nXII. Deus igitur conscientiarum rector et remunerator, ut immortales animas ab hominum dominatione extraheret. ips mei se suaque iussa revelavit ab initio, deinde multifariam i quens patribus in prophetis, novissime autem in Filio, quem constituit heredem universorum, per quem secit et saecula M. Hic erat expectatio gentium φ . Curam ipse gerens omnium quos con-
αὶ Magistri cuiusdam e caelo demissi necessitatem et expectationem attingit Plato in Dialogo Socratis cum Alcibiade.
ii SocnATEs. Necessario igitur expectanduin donec quis doceat, quo animo et erga Deos et erga homines esse oporteat. o ALel BIADES. Quando vero tempus illud erit, Socrates ' et quis illud docturus est y Lubentissime enim viderem hunc hominem, quisnam ipse sit. . Socn1TEs. Hic ille est nimirum qui de te curam gerit. . . . ALcini ADEs. Auserat sive caliginem, sive quid aliud voluerit: ita s-nim me comparavi, ut nihil eorum iluae ille imperaverit, subterfugiam, quicumque tandem fuerit vir ille, dumm0do melior sim evasurus. n