장음표시 사용
41쪽
Da Iudiciis, atque Propositionibus.
De Iudiciorum. ac Prosositionum natura in genereias. ν 9. Animad. Cum ex rerum Ideis, quas aequisivI- Inus , duas ad invicem comparamus, atque ipsarum inier e se Convenientiam, aut repugnantiam percipimus, atque unam de alia affirmamus, vel negamus, tunc dicimur judicare, quod est altera mentis nos irae operatio, de qua hic sumus aeturi. g. ecto. Def. s. Iussicium recte definiri potest; nua Tum idearum m aratio , earumque relationis Percutio. Hinc si duas ideas , quas habeo , Dei ex. gri, et juεά- Liae , comparo inter se se, atque percipio, iustitiam Convenire Deo; haec mentis meae actio erit judisium, et quidem a lamat iam; vel si comparo duas ideas Dei, et miseriae, et percipio esse materiale non convenire Meo ; haec actio erit quoque jud iram, et quidem ne μαωum. I. stag. Grest. Ad iudicium itaque efformandum res ideae reperiri debent; duae quidem aB solusae , et tertia relatioa, idea nempe convenientiae inter illas. Ila in adducto exemplo S. Iuo. ), ideae Der, et justitiae, quae comparantur , sunt αἷsOLMe ; idea vero convenientiae inter Deum et justitiam, est tertia, quae dicitur rela να.
42쪽
s. st . Schol. e. Duplex antem distinguitur iudi-Rium , formala nempe, et objectioiam. Formale est ipsa mentis actis , unam ideam de alio assirmantis , vel negantis 3 Objectivum vero est iudicium , jam menta Perfectum, et consistit in ipsis ideis per assirmationem
Conjunctis , veI per negationcm separati. , quae ideae, quoniam mentis considerationi obiiciuntur, judicium objectioiam nuncupantur. f. xu3. Schol. I. Actus judicii est cognitio. Scilicet non per alium mentis actum cognosco, Comus o. gr. e-d exien3iam , Nisi per quem duas ideas cor- Poris , et extensionis simul mente conjungo, unam de
Elia affirmando; hoc est per actum judicii. Et quidem
non Per actum praevium ; Nam fieri non potest, ut e gnoscat mens , corpori convenire extensionem , antequam ideas cormnis, et extensionis simul nectat, atque Eom-Ponat ; seu antequam statuat, ideam extunsionis in idea corporis contiueri; quippe antequam id Praestet, nonnisi duas ideas distinctas cor oris, et extensionis iu- tuetur , nihil praeterea cernit. Sed neque cognoscere Possum Comus esse extensum per actum , qui consequatur actionem, quo assirmo Comori extensionem inesse. Secus namque assirmarem antequam cognoscerem quod Bffrmo. Ac propterea quaevis assirmatio mentis, quodvis judicium, casu prorsus, ac sortuito, et temere fieret, quod est absurdum. Igitur per unum, eumdemque actum
mens et judicat, et cognoscii ; adeoque ipse judicii actus est cognitio. IM. Schol. I. Haec de iudicii natura gener
I. Meas omnes co arandas Drinium omnium a quinto; et ut eae clarae sint, uistinctae, et si siet iPOS3δι, ataequatae , omnem in striam , tallinentiarii rasa ibem. Turpissimum namque sorol , et Philosopho prorsus indignum velle iudicare de rebus ignotis, a
43쪽
42II. Veraala omni em 'arre ideas, easgiae lecuminoicem CD aratra, ut omnia, qtiae inivr eaa intor eda Melatio ae Rr at III. Clam prorsus, quae inter tactas rvsratur, ρο- aEo m percimD. In perceptions namque relationis, quae inter ideas est, tota iudieii natura consistit.
IV. Si horum quidquam defuerit, judicio intellectus non acsquiescat sed in ta tantiam consensiat, quelare Osrit peremnum. g. ε 5. Animad. Sicuti nominibus ideae exprimuntur , ita verbis , atque vocibus judicia quoque exteri u manifestantur. Cum itaqua iudicium , quod intus in mento efformatur, verbis exprimitur, propositio . vel en n-ciasio appellatur. in 9. st 26. Def. I. Pro'ositio igitur recte definiri potest . jud tum inmmum Oerbis expressum; vel O cio ab hominibus instituta aes exprimendum judicium. s. συ. CorOII. Sicut ergo in iudiolo, ita et in pronpositione aliquid de re aliqua affirmatur, vel negatur. s. eu. Schol. Propositio, ut persecta diei possit, ribus constare debet; subjaclo nempe, auribula, et Co PMB. Subjectum est illud , da quo aliquid affirmaretur, aut negatur; auribulum est id quod subjecto tribuitur, aut ab eo remove lar; CORuis vero est VerbuMillud substantivum , quod subjectum et attributum Vel nectit, veI separat. Ita in hae propositione: Deus eat
tributum ; verbum est copula. Porro subjectum et attri butum dicuntur quoque fermini , vel extrema Proposi tionis, quia ab utraque parie propositionem terminant. et attributum vocari etiam solet praedicarum. Paries itaque essentiales propositionis, res sunt, subjectum ,-ributum, et Co MM. s. νυ. Animad. I. Non heic tamen putandum est, tres recensitas propositionis partes, eo semper or dine dispositas esse debere , ut primo subjectum , deinde copula, tandem attributum oecurrat, ut in allato exem
plo f. ia8.3, ita ut si aliter dispositae inveniantur, Propositio persecta dici nequeat. Νam quandoque attri butum primo invenitur, ultimo subjectum, ut in has
44쪽
Propoιitione S. Ioannis Cap. I. Decia eraι mesum' Subjectum, nempe mclum, de quo asseri tur, quod ait
meus, ultimo loco reperitur. g. e . Animad. a. observandum insuper est , subjecta et attributa in propositionibus esse , nou raro , nomina verbiaia, aut infinita, quae sucit εaepissime n mina quaedam substantiva, aut participia, quae adjectiva. Ita ita hac propositione: Sibi non caoere , et aliis consilium dare, stultum est; Phaed. lib. 1. Fab. s. in; Et in hac alia: Amare, et avore, Oix Deo concedzmr; cavere, et amare vices subiecti sustinent. Non raro etiam accidit, ut verbum, se a copula suppleri debeat;
Mors uuima linea rerum. Supplendum eει. Propositionis praedicatum semper exprimitur; at copula , et aIiquando etiam ipsum subjeciam, tu praedicato continetur ; veluti tu his propositionibus ς Terra mooecur, Prusiι: quae his aequivalent: Terra est mota ; aqua eae
Fruoia. Verum quando id evenit, propositio dicitur imis Persecta , vel orratica. s. 133. Schol. Quoniam iudicium est duarum idea Tum comparatio I. Iao. I atque propositio nihil a- Iiud est, quam ipsum judicium verbis expressum si 26.
Cumque in omni id earum comparatione Sex Potissimum considerari possint ; nempe I. Materia , sive ideac com Parandae s u. Forma , seu comparatio ipsa; 5. Qualitas Comparationis, seu extremorum combinatio, vel separatio , . . ejusdem quanticis, seu terminorum extensio, et Iatitudo; 5. Objectum p et 6. Midentia relatiouis, hinc sub lotidem aspectibns propositiones spectabimus. I. Scilicet ratione materiae ; a. formae ; s. qualitatis p o. quamulatis: si objecti, et S. Eoi vitae.
45쪽
na Proposisionibus rations materiae invectis.
nos intelligimus, sive voces, quibus idear, qu te com Parantur, exprimuntur, et ex quibus propOMltat ipsa Coa Iescit. Ratione materias, propositio vel est si lex, Vel co laxa , vel COmPosita.
s. 1II. DEC. f. Proseositio sim lex es/ illa, quasiamCO constat subjecto, unicoque auribulo . ut ista G-cem fuit Orator. I. 13 . Din. I. Propositio complexa illa diei iur, quae praeter propositionem principalem , aliam Propo- Sitionem complectitur, quae in iesens appellatur, quae que Per Pronomen relativum gur quae quod, aIterutri ermino stibnectitur. Talis est ista: Deus qui est san-CuSMmus , OGι Migratiatem , in qua , propositio illa adiuncta i qui est sanctissimus, est incidens. Non semper tamen Propositio complexa expresse continet propositi O-nem Incidentem, ut in aliaeto exemplo, sed saepe sae- Pius . implicite: tili haec: Iustri, mulier itiit insignis fortitutaue , Darium sane in mulie ibus admirasilis, quae uic aequivalet: Luithiuit mulier infimis fortiatisne 9uae est Narius sane admirabilis in mulieribus. I. f. . nimiail. Propositio incidens aliquando explicat solummodo terminum propositionis, et tunc adornatum illius tantum pertinet, ut ista: Ciafro, stui NGOPMennssimus orator fuit, orationem habuit in Verrem ;nt quando vero determinat terminum propositionis princi' Palis, et tunc intime illam asscit; ut isthaec Qui ire em 3Oho nunc serit, Druesentia est vere Me trabilis. g. 56. Def. I. Illa demum ymyositio co Osua ieitur, qMae multiplex habet Oel sti e tum, Vel aurio lum. Estque vel e licita, si propositionis compositio elare pntet vel i licita, et evonibilis, si compositiovat obscura, et implicita. Explicitae propositionis species ex numeratitur, videlicet I. copulatioa; a. disjunctim a
46쪽
f. σ37. Def. 4. Propositis coMulatiυa , alias conjuncta , est illa quae multistex habet Oel subjectum , sela tributum connexum , Oel perparticulas conjuncti s et, Rique, ut ista Ovidii. Et genas, et Froamos, eι quas non fecimus ipsi
mel ne Evas nec, non; ut haec Tullii. Rerum omnium nec ullus quiquam ad opes mendas , ac temondas quaminum; nec alienius quam timeri. g. ν . Canon. Vt haec pro Osilio meritare gau-inat, requiritur ut omnes ejus Parres Merae sim, oecus erit falsa. g. f. . Def. 5. Propositio disjunctisa est illa , Cujus membra coPulantur per particulas disjunctioas,niat, vel : talis est haec: uomini recta ratione utenti arae Religioni Catholicas inhaerendum est, aut Omnia religio res uenta . I. 1 . Canon. Vt Aaec Proseosilio sera sit, nultam inter suas partes admiuere MBel me tam , alias inepta
g. νήρ. Def. V. P vositio conditionalis, seu Araothstica est illa , qtiae habet Draeta aeum subjecto tribiarum sub aliqua condiasoner veluti sequens Ovidii. Si fortuna serat, nullus amisus erat. g. Coroll. Duabus igitur partibus constat hae e Propositio; quarum, quae conditione assicitur vocatur an
eSe Praecias in connexione antecedentis cum Co eguen - ω , et GPendentia consequentis ab anrecedente. Hi no Vera est Sequens propositior si existunt contingentia, existit Ens necessarium p falsa autem haec alia. Si exsistit Enan essarium, exis iam entia contingentia. Nam Ens necessarium existere potest sine contigentibus, sicut ab aeterno exiit it priusquam hunc mundum conderet. Est enim
47쪽
desolam est Omnis terra , quia nullus est, qui recogiteι corde. Ad BDjus pro ositionis veritatem requiriliar, ιιι una ejus Pars sit Gera caussa allUrius.
g. Φή6. Def. N. Pro ositio relatiωa, vel relata ilia dicitur, cujus una Pars ab altera rim sumit, ut illa S. Ioannis Apocat. Cap..18. v. 7): Ouantum mori- μαωit sa , et in deliciis iraia, tantum iure illi mrmentum,
f. νώ7. Def. s. Fr ositio diacreuoa, vel Asorem est tua, quae duo, de eodem subecto iudicia continet, qualilaω' ἀωersa I vel uti haec Senecae : Omnes Pares nascimur , sola ὶ minute dis inguimur ἰ aut illa Nasonis. Obsequi una amicos, Oeritas odium marit. Veritas horas proseositionis ex veritara Pentaei ambarum insius Pa tium. s. 1 S. Scries. Implici lae, seu exponi bilis propositionis septem sunt species. I. Exclusim y a. excuti-υa y I. Do aram 4. rescricti ῖ 5. incuti ῶ 6. desit m p et F. Te plicati . s. f.9. Def. 1Ο. Exclusisa enunciatio est illa , imgua sensus esu dicatur per paniculas exclusisas solum. dum laxat, tantum; et duplex est,' vel nempe exclusi su-Vectis' ut e solus Deus est Omnipotens; vel exclusi prae dicati ; ut oculus trantum indet. s. 5O. Des M. Excessisti propositio illa est, in qua Darticulae excuti e praeter, nisi sensum multi ricani; sie ista: Nutrum est Oerum bonum, Praeter visculem. M. Def. σα Promulio commmam disitur illa, in qMa evressio, Mes particula quaedam Co aratioci , relationem assera inter subeorum , et auri dum y adHO-que geminus inde emergit sensus ,' uti haec. Vilius argentum est auro, Mixturebus aurum pant illa Senecae : Miserius eae moere , guam Iasia. f. ΦII. Din. σ3. Restriclisa enunciatio esι illa, quas muli licem continet sensum, per Parsiculas restriclis quatenus, in quantum , quoad, etc. geminatum , ut laturmmo, quatenus rationalis, caetera animalia Prat sua. s. es. DU. δή. Fro ositio ince tisa est GH, quaae actionam aliqtiam in princiWio gnuncini, ut ἐμ A Chrseia
48쪽
Homini in. Caelum ascensu , justis Taradisi janua iuu
erta. Desitio vero est illa, quae ejus ceSSationem , ει finem enunciat; utriundata Christi Ecclesia, Iu eorum Sinagoga iuia reprobam. Reduplicativa tandem From-sitio illa est, in qua subiectum, aliues judicium tacitum sub Se confinet; veluti ista: Homo , qua Romo est, HGmen ab Angelo. e I. Reduplicativa itaque enuciatio, optime reduci potest ad caussalem f. I 64.ὶ; atque eadem est cum restri cliva f., 35a. j.
M Frosositionibus ratione Lormae invecti. s. ν55. Def. r. Forma preMositionis est debita extremorum , subjecti scilicet, et praedicati connexio per OerBum siτε coFula est. I. 56. Schol. Quemadmodum vero praedicatum veInec sario, vel contingenter , vel possibiliter subjecto conjungitur , vel conjungi omnino non potest, ita Pr Positio , ratione formae inspecta, quadruplex est; scili-Cet I. necessaria p a. contingens, vel tormim; S.pos sibilis ; 4. impossibilis. s. Φ57. Def. I. Pro Osisse necessaria, sive in ma- feria necessaria est tua , in qua subjectum, et auribυ-lum ita coniunguntur, ut aliter esse sit i ossibile rut: circulus est rotundus. Conrangens Vero Sive in ma- feria conligenti HIa, cujus termini ita connectuntur, ut liter esse possint: uti: flius erit Patri Obeesie . I, ι M. Def. I. Propositio possibilis illa dicitur, in stura auribulum subjecto non reFugnat: uti r Paries erae G M. L Os Bilis vero est illa, cujus termini Mmul Conristere nequeunt: uti et Deus est invidus. g. 59. Animad. Hujusmodi propositiones veI ita efferunt aer, ut non exprimatur modus, quo Praedicatum subjecto convenit: ut in adductis exemplis I. I 57. 158 ὶ, et dicuntur absolutae, vel modus exprimitur, et appellantur m alea , cujusmodi sunt : circumo est necessaris m- ω - ὰ contingens est quod filius Fasti obsequatur.
49쪽
s. ν . Sehon Ita vulgo Dialectici. Sed tamen facile patet, praeler modo g. I 59. ) recensita , alia quoque
e.se genera propositionum modalium. Nam propositionum affirmatio, aut negatio, non tantum modificari potest uno ex dictis modis , nempe necessitate , contingentia , POS
aibilitate , impossibilitate, sed aliis quoque modis, ac
Praesertim animi persuasione , qua affirmatur . Vel ne gatur. Potest enim quis affirmare certo , emdenters Pro b filiter , ex Propria sententia , ex aliorum placitis. MO discatur quoque affirmatio , vel negatio a circumstantiis extrinsecis loci, temporis, etc. Quod enim de una re affirmatur pro uno tompore , vel loco, saepe negatur Pro alio Ioco, et tempore. Itaque modatos habendae sunt hae Omnes Propositiones: Em aio ; vel certum est, vel ενι Gnter Constat , vel reselasiane edocemur , mentem hu manam esse immortalem. Et idenrer falsum est, Deum reS humanas minime curare. vannibal Romanos Pro
si arit ad Cannas , etc. Patet enim vero , attributum de subjecto affirmari, vel negari modificatione quadam , no
g. 1 f. Animad. i. Propositio modalis esse potest tum in materia , cuin in forma. Itaque haec : Ve/bum caro Clum CSt, utique absoluta est, attamen pluribus modis modi sicari potest; I. in subjector ut si dicam: Verbum,guod est, filius Dei, caro iactum est; 2. in praedicato ut si dicam: Versum caro factum est in utero Vir ι- ΠιS Maniae ; 5. in verbo, seu copula; ut si dicam τ e bum, proculdufio est caro factum; 4. tandem ira ubjecto simul , et attributo ; ut si dicam : Verbo in a nam Horiosissimum fuit a mortuis resur re. f. 1 . Animad. I. In modali propositione, modus qui additur, potest esse vel evicans, vel δεω ἰGanas Feu restringens, vel etiam amplians. EvlicanS est,
Cum dictio, vel propositio, quae additur, id significat, quod re ipsa in id ea , per terminum modificatum signisi Cata continetur; veluti cum dico: Deus, qui omnia ρο te4t, Virginem post lusum reparare non PODSi. Nan Propositio illa incidens: Qui omnia potest, id significat. quod in id ea Dei re ipsa implicite continetur ἔ:Meque Deuβ e4 e Potest, quin sit omnipotens. Modus determinanβ
50쪽
addit termino modificato uoua in qualitatam . quae tu illius idea non continetur , et par quam termini ipsius significatio limitatur; valuit cum dico: nomines, qui Oolunt pie inCere in Chrom Iesu , Aersequutionem Patientiar. Modus amylians ox tendit i/entu termini modificati; valuit eum dico: Iusti, non ii modo, qui te ore mangelii Gount, sed et qui in interoauo Mosaico, σι Pa triacriali nome/iant, per mem Christi fustitiam coma inguiati sunt. g. 163. Coroli. Curn in qualibet propositione modali apponatur assirmalioni, et negationi limitatio, et modificatio I. i59. ὶ δ cumque ea nequeat appotat , ni iadditione alicujus propositionis , palet propositionem momdalem , saltem in duas propositiones resolvi ; quarum
euin una principalis esse debeat, altera minus principa- Iis, seu incidens, recte insertur, propositionem mod
Iem ad complexam g. Io4. ὶ reduci.
De Propositionibus ratione qualuiatia. . 164. Animaa. Per .qualitatem propositionis hio
igitur eius ain alio, vel ne tis ei veritas, vel falsitas. Quare ratione qualitatis, dividitur propositio a. in a malisam, sive aientem, et negativam. sivaravantem ; u. in Ueram. et falsam, I. in certam, et biam; 4. in Eridentem, et obscuram; 4. tandem iaprobabilem, et improbabilem. f. 165. Def. ρ. Proseositio a marisa. aera taena esι tua, in qua auribiarum subjecto conoenire a matur ; ut et mmo esti morialis. Ne tim , seu negares vero tua, in qua auribulum stabjecto discreρars dicitur; ut et Anima hominis non est mortalia. I. ρ66. Anim . Ut propositio ait negativa, Particula negans debet esse copulae praeposita. Nain si nori ad copulam, sed vel ad subjectum, vel attributum reseratur .gopositio non negatsua, sed vel assirmativa, vel infinita eva t : Quare hae propositiones: non probi εMnι miseri a norarim. I. c