장음표시 사용
61쪽
meu Di Re sunt. Etenim neque omnes homin .. Ount cocti, nequa omnes homines sunt imperiit. εω ui
II. PTMOsιtiones su5contrariae in mareria oontineenti esse simia Merae: Θιλ - ω marena simul MaI: --tia fugi e verum est aliquos homines esse pios: cumeae: Propositio non sit universalis,erunt inter homi uos aliqui non pri' verum ergo erit euam aliquos homines non a say ISMur Iu materia contingenti, etc. At in nulla materia esse possunt simul salsae. Non quidem in materia Contingenii. Nam si salsum est , aliquos homines essa Fos, Verum tamen est aliquos etiam esse inier homines, 'u Pli sunt. Seo nequidem in materia necessaria' Nam M ego clicam: aliqui homines sunt Libellatia Dana es ec Proposum est necessario vera; si Vero dicam ali-8' O mnes non sunt liberaratis ovaces; haec proposi
enatia, homini ita necessario conveniat, ut non Ponti ea non eonvenire. r α
βuDIecto, idem omnino attribulum , eodem modo deceDConvenire simul , et non convenire.
--9. Atque haec , quae de propositionum . . TRς φ .P0βila εuni, magnam habent utilitatem iuri 'vertiganda , atque in extensione cujusvis pro νο- ui . Iudieanda. Nam ex propositione se Isa, si faciam .
Contradictoriam, Intelligo propositionem veram : at- artificio agnosco, quantum extensionis Dro P - ει tron bus eonveniat, quod plerumque non constat ; et ta- u 3pprime necessarium ad rectam interpretatio-Mem. tu, Ex .gri, invenio in Scripturis Roma. U.ὶ hanc PWPositionem: On aes in Ataam Reccaverunt. Haec ' u u*io est , sed quantam extensionem ha - αν D u OP paret. Hoc ut tutelligarn , quaero proposi- 'ontradictoriam : Qui sum homo in ia iam non C Gwt. Haeci rursus vera est ' Nam Christum Domiti ini in nou Peceasse, mea Pesea re p. luisse, si des docet;
62쪽
Ipsam BB. Uirginem ab Ada initico peccato suisse limmu-n e in , Ecelesiastica sententia est. Ne igitur contra a te toria, ambo vera admittamus , dicendum , propositionem illam x postoli, non cxtetidi, nisi ad puros homines, qui communi via generantur, ut excludatur Christus; u. eam, relate ad eos homines univerbalem esse, uriNersalimis tantum morali, non autem metvissi iaῖ ), ut excipiatur Virgo Maria. f. IIo. Def. 5. Subalternatio est mutua quae dam rotatio duarum propositionum , quae sola quantilato in icr se se disseruial; quale ius scilicet carum una est universalis, particularis alia; sed utraque vel ussirmativa, vel negativa : hujusmodi sunt hae r Omnis homo rationis est Particus : Aliquis δε mo rationis est particus.
In subalteruatione , propositio, quae est universalis vocatur auoalternans; quao autem particularis, subalternata.
f. ID. Schol. Quod autem ad hanc propositionum assectionem spectat, sequentes tenendi sunt.
I. Si sera est propositio subalternans υera 'exit quoque subauernula; non autem contra. Nam subalternata Propositio est veluti pars propositionis subalternantis ; si ergo haec, quae est universalis universali sale metaphy-aica I. I 78. ), est vera, erit etiam Et illa vera. Linon contra; nam propositio subalternata, cum sit Particularis, sub subalternaule continetur , minus Propterea quam illa complectitur. Hinc si vera est haec propositio: aliquis homo est Hostias, non ideo vera erit istar nis homo est docrus. Hoc au Iem intelligendum est de materia contingenii; Nam II. In materia necessaria nequit esse Gera , oel falsa subalternata, quin Oera sit, aut falsa ora uernans. Qua Te si verum ost, quosdam homines esse ratione praedYt- ἰ verum quoque erit omnos homines sies esse. Etenim in materia necessaria , quod convenit , aut repuὀuat uni individuo unius speciei, necessario quoque Convenit,
aut repugnat omnibus, et singulis, quae sub illa specie
63쪽
62 III. Si fisa erit su5atiernata , Latia ellam erit su-
fauernans; non autem contra . Ut enim vera sit propositio subalternans; scilicet universalis, requiritur ut omnes ejus partes sint Verae , Si ergo subalternata , quas est illius pars, est salsa, salsa quoque eSt Subal tertians Non autem contra; nam in nateria contingenti potest subalternans esse salsa, quin falsa sit subalternata Can. 1. s. O . Def. C. Conoersis Propositionis est mutua extremorum illius substitutio , subjecti nempe in Ioeum praedicati , et praedicati in locum subjecti, salva Propositionis veritale. f. in .'Schol. Propositionis conversio triplex est ;scilicet I. si lex ; veluti cum manet eadem qualitas, et quantitas, ut cum haec propositio: omnis spiritus cogitat, convertitur ita et Omnis substantia cogitans est spiritus. Assirmativa namque est prima Propositio, assir maliva secuti da; universaIis Prima , universalis secunda. a. Per accidens , cum quantitas sola mutatur; uti haec Omnis doctus est Asmo, quae convertitur: quidam homo est doctus. 3. tandem per ContraPOSitionem, veluti cum, salva prqpositionis quantitate, terminis additur negatio, qua sit ut pro Rositio, ex determinata, evadat infinita; ut si haec: Ouidam homo non esι Prudens. ita convertatur .' quoddam non Prudens est homo.
f. I 4. Def. q. aequi pollentia propositionum est
duarum propositionum oppositarum ad eumdem se usum reductio, per Particulam non; quae in contradictoriis
subjecio praeponitur; uir omnis homo est Melis; non aliquis homo est sidetis; In contrariis post Ponitur p ut: Omnis homo libertiate gaudet: Nullus homo mucte ita bertate ; Ia subalternis praeponilur , et Post Ponitur ἔ ut: Omnis Aomo. est sapiens; Non aliquis homo non est
g. a 5. Schol. Atque de his assectionibus pIura addere supervacaneum existimamus. In hac enim nostra
tempestate, in qua a Scholis exulant Sophystarum di- Pulationes , Sat ost tantum meminisse illarum ; de illis ero agere , non Solum inutile foret , sed etiam molestum. Rd aliam proinde uostrae Logicae theoreticae Partem explauaudam ProPeramus
64쪽
Da Ratiocinio, atques Argumentationss.
I. ω6.Def. st. Ratiocinium, sive ratiocinatio est GH-lio mentia, quae, ut inquit Tullius ' Lib. IV. q. Acc. C. 4, ex refus Aemulis ad iri, quod non Aemi E- Iur, a iacia ; seu clarius t est illa mentia ac io , quaco oratis duobus judiciis notis, ferarum elicit antea
s. Is . Graia. Ratiocinii ergo necessitas ex eo rea scitur , quod nequeamus plerumque duarum idearum re- I xionem tuler se, statim videre. Tunc enim cogimur , ideam quamdam tertiam assumere, ut ex cognita cluarum' illarum relatione cum tortia , inde duarum ipsarum inteIligamus relationem inter se. Primo intuitu, Ex. gr.: non uideo relationem, quae est inter animam humanam , et immoriatitahem , assumo tertiam ideam viritualitatis , et comperio , utrasque cum illa convenire; quare legitime in sero, immortalitatem animae quoque nou veuire , hoc modo ro. Anima humana est aubstantia viritualia stra. Sed inbstantia viritualis eae immortalis ιβ. Ergo anima humana est immoriatis. 218 . Cornu. In quovis itaque ratiocinio tres Ddeae esse debent, et totidem iudicia; in quoruin primo
65쪽
comparatur datarum id earum eum tertia, quae appellatur, Mea media I in secundo comparatur dat artim id earum altera cum eadem ierlia ; in iertio uulem judicio, duas datae ideae conseruntur inter se, seu relatio inter datas ideas deducitur ex reIationibus ip'arum singularum Cum
idea media , cognitis in duobus judiciis praecedentibus Is9. Animad. Duo judicia praecedentia, a Logicis appellantur ratiocinii antecetaentia, judicium vero tertium, quod ex duobus illis iti fertur, dicitur consequens; ipsa vero deductio consequentis ex antecedente, expressa Per Particulus ero, guum, etc. Consequentia vocatur. Itaque in adducto exemplo s. ut .), duo illa judicia e . Anima humana est su plantia viritualis p a Substantia viritualis est immortalis, antecedentia ratiocinii dicuntur; judicium vero illud: Anima Rumana est immortialis , dicitur conSequens , ipsa vero deductio exapressa per particulam er , consessuentia vocatur. g. acto. Coroll. Distinguendum igitur est ConSeguensa consequentia. Fieri enim potest, ut consequens sit verum , at salsa consequentia I si nimirum consequens ex an lecedentibus, non rite deducatur. I. III. Omll. Itaque vis tota ratiocinii in eo po- sila est, ut Consequens fluat ex antecedente tamquam Hectus ex caussa sua. Id si desit, licet consequens sit verum, ratiocinium Mihilominus erit ineptum, sicuti sequetis: I. Iacobus fuit suus κebedaei ; u. Ioannes Dientius ejusdem Zeόedaei, 3. Ergo Iacohus , et Ioannes fuerunt Christi DisciPuli; in quo verum est consequens, nam revera isti fratres, fuerunt Christi Discipuli; sed salsa est consequentia , seu deductio Consequentis ex principiis; quia ex quo Jacobus, et Ioannes fuerint ambo filii Zebedaei , nou recie insertur, eos fuisse Christi Discipulos. Iaa. Schol. Quia vero omnino fieri nequit. ut
Consequens verum fluat ex antecedente salso, cum evidens Sit, non posse verum contineri in falso, et ex faticoriri lamquam essectus ex caussa sua , Prosecto ad re Ctum, et numeris omnibus absolutum ratiociniam illuci
Praeterea . requiri iur , ut ejus principia vera sint' '' .
66쪽
,. -5. Animad. I. Cum itaque tota ratiocinii vis sita sua in bona , vel mala terminorum Connexione. atque illatione, profecto si negari, aut concedi ultima propositio debeat, dicatur semper nego, vel concedo con sequentiam, non consequeris; negatur quippe, vel conceditur bonam, aut malam esse consequenais deductionem
ex principiis, ut m allato exemplo I. aeti.); in quo li-Cet verum Sit Consequeris , negatur tamen Oonsequentia,
quia est salsa. Cum vero ultima propositio distingui contingerit, tune dicero oportebit, aessistinguo consequens, non om eguentiam, quia haεc est tantum nota illationis, uec proinde veritatis, aut salsi tal is Oapax, ut di s lingui possit. g. Is . Animad. a. Et quoniam insuper legitimum , optimuinque ratiocinium pendet unice a veritate Priucipiorum, et connexione consequentis cum principiis
I 221. , ita quicumque Prompte, et expedita de re quapiam vult ratiocinari , haec duo habere debet ; I. Dempe facultatem inveniendi principia, seu medias ideas ad delegendam veritatem quaesitam idoneas; et v. facultatem rile deducendi conqequentias ex positis principiis. g. IO5. Antimad. 3. Et quod attinet ad sacultatem inveniendi principia, nulla, hoc loco, aptior regula
tradi potest ad ratiociniorum nostrorum invenienda principia , quam serio binis id eis aliundere , quarum relationem quaerimus, easque omni ex parte versare , tum, et cum fontibus rei, de qua ngitur, propriis conserre. Ita quippe excitabuntur ideae assinos, alque adeo aptae ad quaesitam relationem delegendam. Atque hac methodo inveniemus, ex. gr. , inediam ideam ad probandum , Petrum esse animal ration te. Evolvo nempe idea Petra, et an malis rationalis, atque invenio Petrum esse hominem, atque ideam animalis rationalis convenire homini ; unde et concludo , eam quoque Petro convenire Quare ita ratiocinium conficior omnis homo est animal rationale ; Atqui Petrus est Aomo; Ergo Petrus est animal rationare. g. IG6. Anima I. 4. Ut viilem facultatem nanci scamur deducendi iustam consequentiam ex principiis, in quo tota ratiocinandi ars corioistit, oportet, ut I. ideae,
67쪽
ei rea quas rati eluando versamur, sint elarae; a. Ut iudieia , quae de id eis ipsis seruntur sint et ipsa evidentia; scilicet perspicua sint ratiociniorum nostrorum principia ; I. sint haec principia ordinate disposita; et 4. nihil ex ipsis deducatur, Disi quod sponte sua consequatur, εiique cum ipsis principiis necessario Co aurXum. I. IOI. Schol. Ratiocinium vel est assismatiυum, et negatioum; item vel Partictitare, vel uni ermis, Prout Consequeris , ex cia jus tantura suam desumit denomi-Mutionem, luerit affirmativum , vel negativum . Parii cula- e, vel universale.
f. IIS. Porro tam negotivi, quam assirmativi ratiocinii qua odam sunt generalia principia sucidamenta. Ita. Et quidem assii maiivtim ratioe inium his duobus innititur fundamentis. e. Quae conveniunt cum alio temtio, conoeniunt inter se; Seu, ut S gliolae loquuntur: Ouae auni eadem uni rerito, sunt eadem inter Se . .2. Ouim quid GImmatur He idea unioersali secun m totam Siaam extensionem ac via- , Qsrmari etiam Hebe singulis Partibus sub iuesa contentis. Aiqne hoc principium in Scholis vocatur: Dictum δε omni. Negativum quoque ratiocinium, doo itidem habet principia. f. Quae uni
tertio non conoeniunt, nect etiam inter se conυeniunt.
a. Otii ratae ne tur de idea uuiυersali Sura la Secunaeum inte ram , et lotam suam extens onem , et latifudinem , ne Iur etiam de quoris alio sub Φsa conferum Verum haec principia Iocum tantum obtinent, et vera sunt, si sermo sit de convenientia idemutatis , aequalitaritis, simili uianis , coesistentiae ; non tamen si accipiatur u
Convenientia in amicilia, inimicilia , consanguinimis, exce33M , auraclione, positione, dependentiis'
68쪽
me ille Perficitur, sermonis ope, exterius exprimatur, tune Proprio nomine appellabitur ar menta M. Est itaque ιν iamrra Itio , o alio Hunibus V sensitionibus conssans, ea ratione inter se H Assilis, ut uua ex asia conseqMatiar, soluti si crus ex caussa. Quod si haec a ti amussim ratiociri alioni interitae re,poudeat, scilicet uti haec tri
bus id eis, et iribus judiciis coalescit s. aio.), ita illa
tribus terminis , totidemque Propositionibus ex PresSe COmponatur, dicitur ΘΠ iSmus..... s. IIo. Def. I. Syllogismus smo est a tamenta tio Ites terminos , Iolidem gue ProPOSuiones compla sons , quarum quae ultima est, ex Prioribus consequitiar, tam-ρMiam emotus ex caussa, uti sequeris
. Sed Petrus odit Fratrem araum p. Ergo Pereus homicida eat . . . . In ea enim sunt tres termini, scilicet osum fra tris. komicida, Petrus , et tres propositiones ἰ quarum Prima ex Primit relationem convenientiae, Bomioliae ad Mia ka-hen Em Fratrem; secunda inter Petrum, et odio Λα- fenum fratrem; f., quae necessario ex prioribus prodit, continet itidem relationem convenientiae homici- ε md Petrum. M . Schol. f. Duae priores syllogismi proposiones dicuntur Praemissae; et prima quidem peculiari nomine dicitur major, secunda minor, tertia, quaa ex duabus insertur consequens appellatur ἰ ipsa autem deductio, veI connexio relatiouis cum Praemissis, pressa per particulas evo, quam , i rur, litatis, eon
69쪽
s32. Achia. a. Ex terminis quoque syllogism , duo, qui in praemissis conseruntur cum tertio; tali , ho
seu exl Ema; sunt namque extrema Conclusioni ; r ' ero, 'Cujus ope comparatio .instituitur, uti : grai ocus fratrem , messius terminus, seu absolute medium , a P
g. MI. Animad. I. Esto autem in quovis Syll 'gismo tres propositiones esse debeant g. 2So. ),eac iam emad duas reduci possunt, si praemissarum altera conclusioui adnectetur per particulam vel conditionalem si, vel caussalem quia. Ita in hoc syllogismo 1. Omne cor Pus est gravo, I. Sed aer est ογus; s. Ergo est Crains, tres propositiones reducitu tur ad duas, vel adiungendo minorem conclusioni per particulam conditionalem sι s ut et
e. Comus est yrave; ' a. Si uer est Corpus, est emois. vel includendo maiorem in Conclusione sub eadem par
nali, vel caussuli compleri, quae tribqs aequiustet λ Ve
70쪽
vel etiam :Quoniam cor us est Craνε, et aer est comus, σει graris Haeci sedulo obaervanda sunt: e enim in communi loquendi ratione , saepissime ad laudatas larinas ratiocinia
- g. M. . Animaa. u. Duo insuper in quolibot syllogismo consideranda sunt ; materia scilicet, et forma. Et materia qui dein duplex est Proxima , et remotu. g. as5. Des . a. Syllogismi materia remssa , sunt fermini 1 seroxima, sermoSιlsensio. g. 2IC. Des . I. Furma Ullogismi est debita ex D emoriam Oombinatio , eι ς Rositioniam d.Mosilio ; A. t que ea eliam duplex e , t s aut Euim respiciet Mateririam proximam syllogismi, et dicitur modus; vel remotam, et dicitur figuria se s3 . Schol. Ad legitimum . itaque , et absolutum syllogismum duo requiruntur i I. ut Propositione.
omnes , quibus cori int, ver e Si ti a. ut couyequens ex ara intecedenis rite deducatur. Quare si propo,itio aliqua sal, ain eo iuvetiitur , 4yllogismus pece ore dicitur ira materia isi vero salsa est cousequentia , Syllogismus xiii l. bom hil in formI' . . .. , . . I g. 's . Schol.. Pro syllogismorum. optima ConSteuctione , et forma mullas Regulas tradidere 4cliolastici: Attamen quoniam pleraeque ex illis uiri multic, pi orsus Suri l. aut parum Sosime, si ad ovat os casus e leti dantur; propterea illis praetermissis, Ptii I sopho uoalrci, hos taα-ru In Pracci Pimus
aὶ De syllogismorum figit ris, et modis multa, nedum Epud Veteres, sed et apisu Recentiores Schalu tivos. Par tractatu iiiveo iuu-tur. Uuoad nos , eis Praeterire Putrimus diuisus euiunet. ne invonio est , he,c uobtris tempestate, iiiii auiis Avilogismos couliciis, in eo an iuium intendit, ut ii Baria. ria solius, Miau, tu Fraria oviaruus .fa