장음표시 사용
91쪽
audire , vel palpare assirmau i , quae istineae larorsus salia sunt, atque ridicula. Id ipsum dic de soliriniatilibus, quia bus alterilao deest , alque reflexio. 3. 315. Schol a. Ut quantum fieri potest, homo sensibus exieria is vecte utatur, Illi sequentes proponimus. at tente servatidas, cautiones. i. Si viderit se habere se usus Rutdebiles, aut infirmos, eoῖ opportunis instrumentis armet . iis nempe, quae vis respectivum sensum spectant, sint Iuctopti ina, alias nihil perii ciet. a. Si objecta si ut posita in tu la distantia , ea studeat per attente eoi terra Plu ri. Si uamque altentio deest, objectorum extern orum impressione, ineutiuntur. 3. Si in rei alicujus examino ObServet, urium sensum non sussi cre , plures , cum fieri Iolest, adhibeat. Corpus ex. gr. con Spicio, quod vix ocuo discernitur a pomo, recenter a planta avulso; ne saΙ- Iar, odoratum . et laclum adhibeo. 4. Quod si pluribus sensibus uti datum non sit, saepius diversis temporibus, et locis observatiouem repetat. Fieri namque non tam sa-cile potest ut decipiamur , quoties, debila cum atteuli ne repetitae fuerint observationes a tunc enim constantem, atque uulsormem experiemur sensationem; adeoquin
veram. 5. Si putet se aliquid experiri, aut videre, quod reele rationi manifeste adversatur, illud ut falsum respuatia Quod enim recte rationi manis te repugnat, vertim esse nequit : 6. Si videat alios sapientes, a quo doctos
homines, secum in sensatione aliqua convenire . eam ui veram amplectatur. Commu .is namquo Sapientum couaen 8us, Signum certum est Veritatis.
g. IIS. Schon 3. Quoties sensibus ad naturalia objectis extra nos posita attendimus, vel circa ipsa aliquid es&eimus, experiri dicimur ; ipsa vero sensuum applicatio rebus externis, Vocatur Evenientia ', et cognitio, qua Qex tali applicatione oritur, cognitio everimentalis , si vora posteriori amellatur. At de sensibus externis, quae dicenda supersunt, sermo peculiaris redibit in Physica. Pauca nunc de auctoritate subnectimus.
92쪽
3. 318. MAOL Luctoritas non parit seientiam, uti demonstratio , et sensuum experientia, sed fidem. Quoaenim inret inimus, ait Lusu. tinus, dehamias rationi , quoacressim ias , auctoritati. g. Srin Def. 6. Fides est assensus alicui pronositio ni Praeδffus , non Aroseler P rvicuam conoenientiam, quam inter ejus extrema conmisimus, sed Proserar GM-cωritatem Personae dignioris , illam tessisicantis. 32o. Schol. Fides vel Di Dina est , vel humana, Prout nempe vel Deus, vel homo aliquam lesti sicatur prora itionem p hinc et auctoritas, alia est Divitata, hismana alia. Et quia Deus utpote Ens perfectissimum, Sum ma pollet sapientia, ut decipi omnino non possit; atque e/t summe verax, ita ut Don possit alios decipere, quoties constat Proposi ionem aliquam esse a Deo revelatam, debemus ei firmissime adquiescere, atque assentiri ; Dei namque auctoritas parit talem certi iudinem , ut sine maxima illius injuria, ei contraire neqveamus. Et quia homo miseriis plenus, est mente imbecillis, alqua affectibus su iacet, selli potest, ac fallere, propterea ejus testimonium, uno solum inducit certitudinem, cum constat, ipsum revera in re aliqua assirmanda non fuisse deceptum , nec nos decipere voluisse. S. Sae. Coroll. Quare duo ad certitudinem, ex auctoritate habendam, necessario requiruntur. I. Ut narrans talis sit, ut nec falli, nec sallere possit. a. Ut certum sit, iactum illud, quod narratur, ab eo suisse assertum, qui nec falli, nec sallere possit. I. Iaao Schol. s. Quonam autem pacto innotescere poterit, hominem in lacii alicujus narratione, laudatis duabus pol Iere dotibus; ut nempe nec ipse fuerit dec Ptus , neg nos voluerit decipere, dissicile est recte , ut Pars est nosse, atque determinare. Signa tamen aliqua a Criticis assignantur , quibus attendentes, dijudicare certo Possumus, illa in narrante inveniri. Signa vero ista alia
respiciunt ipsum narrantem; alia rem narratam; alia circumstantias Personae narrantis. Et quidem quae narrantem respiciunt, ista sere sura . t. Veritatis amor, ut constans, a quaesorpemiam mendacii oditam; a. Doctrina , aliae Gosi
93쪽
ae rici ae ιentur : S- Animi ingenialisai σι morum Probioa; 4. POFularium rumorum abominatio, σι seria alis riti-Mna, ias et M. Probata ingMisitio. Qiae vero rem Marratum Tespiciunt suul haec : quoes narratur recte rationi non via ei; a. Dioinae cognitiae auctoritati non refra tur. Quae laudem circumflantias respiciunt, ad haec reducun
rus, Sees solo Ueritalis amore factum narret. Quoties talia signa in homine factum aliquod Darrante, iuveni utatur, illius narratio certitudinem humanam moralem eiu uir. I. III. Schol. 2. Quae de mediis ad verilalem cer tam perveniendi usque inodo docuimus clariora, at uti- Iiora evadent, si sequenlos obserVentur.
I. Rem quampiam ad yrmnium fontem , ad quem
Uectat referto ; neque unius fons prUrios fnes excedat, alias in alium intromιllulian diligenter curato. Suos namque quaelibet scientia habet locos, ex quibus Sua argumenta depromat; Metaphysica nempe metaphysicos , Physica physicos , Moralis morales
ΙΙ. raser ea quae sunt secundum rationem , contrartationem , et sura rationem acturale distinguito , rastinαm sero alio ac *iens, in erraru incidas, a que yra U-judiciis obruaris. Nam quae sunt Secundum rationem, eat sunt, quae ex principiis certis, atque evidentibus dedu- 'Cuntur; contra rationem, quae principiis certis, et evidentibus perspicue adversuuiur ; denique Supra rationem aunt quaecumque id eis nostris non Conlitientur , nequis Propterea communisns principiis vera , vel salsa demon atrari Poιsunt. Ita secundum rationem est, Deum ex Mers ; contra rationem Plures esse Deos ', supra rationem , Ddum esse Trinum in Personis.
94쪽
sica asieramur, eι Physica Physicae, neutri a ae- renesum est. Verum namque , vero nequit opponi. Cum enim inelnphysica certi iudo, ex instituta legitima demonstratione procedat 311. 3, fieri omnino non potest, ut quod ei adversatur sit certum. Cumqtie quod Certi tudini physicae adversatur, secundum natRrne leges fieri
repugnet I. asi. 3, ,i aliquid physice cerium rite demon-
atra um erit, oppositum esse nequit certum.
re M et, seu aD aut i iam esse amureulem, aiat Deum reoera non fuisse loquutu G. Veriam inmeii, si semel cot stet Dei revelatio, ita ut nullum de ea prudens dubium supersit , quidquid ratio contra obmurmuret, audienda non est; ipsam lae, apparenti certitudinu illudi putandum. D mn autem ita rationi nostrae coniraimus, profecto rationi ipsi litamus. Est enim certissimum rationis principium: mutis esse credere Deo, quam propriae rutioni consedere.
Uersetur , huιc Oaledicito. Quod enim indubia sensatione percipimus; oculis nempe conspicimus, ei manibus Palpamus , quin ulla vel ex parte sensuum , vel ex parte mentis limeatur deceptio, ne trait non essa verum; et pro tali haberi, etiamsi omnes homines refrangentur. Quod si facium aliquod narratur ab eo, qui plenam fidem humanam meretur, et pro inda certi iudinem moralem indubiam iacit, ei credendum est, licet iactum
ipsum naturae viro, excedere videatur, aut ratione non Comprehendatur. Plura uamque evenire possunt praeter naturae vires, et quae humana ratio non attingit, iquae interim veris, tiria sunt. Ila constat, mortuos quosdam ad vitam fuisse revocatos, nec dubitare fas est, quin reVera
id evenerit , cum id ex testimonio irrefragAbili, etiam ipsius auctoritatis humanae per quam firmissime com Probetur. Hoc autem Naturae Ieges ex pedere, humanum que captum, nego nes abit.
95쪽
I. 3a . Animetd. Probabile id dicitur, quod veritati quidem consεnsiens videtur, at formidinem de opposito non excludit; hoc est hahet quaedam veritatis indicta , sed tion sufficientia ad certitudinem I. 289. ὶ inducendam. Eius abstractum dicitur Proba6ilitas. s. Ja5 Def. Φ. Veritas Ambetfilis Ma est, Cui ita adhaerst meus , ut non omnem re ellar formitasnem de Omosito. Rique haec dicitur etiam Uinio. g. 3s6 . Animad. Veritas probabilis suos gradus habet; quo magis enim ad certitudinem accedit , eo pro- habilior est; et quo magis a certitudine recedit, eo magis est improbabilis. Hinc enatae divisiones propositionis, seu veritatis probabilis , improbabilis. probabilioris, probabilissimae , pro ui nempe vel admodum pauca , vel norit ulla, vel multa , vel plurima habet e ertitudinis indicta , sed ad certitudinem non pervenientia; Hinc enatum dubium; suspensici nempe animi circa utramque contradictionis partem, quando scilicet Pro utra que parte aequalia sunt certi ludinis ita diei a. g. sa'. Schol. Dupliciter autem aliqua veritas dici potest probabilis ; intrinsece scilicet , Qt extrinse e. Probabilis intrinsece prit, si ejus probabilitas ex ipsa metrei, quam Cognoscimus, Contemplatione procedit; extrinsece vero, si ex scribontis, Vel narrantis auctoritale derivatur, Insuper duplex distinguitur probabilitas, Pissica nem-Pe, et moralis, sive historica. Ρrobabilitas physica locum habet in explicationibus phaenomenum Naturae, Cum certa explicatio deest, seu cum effectus naturalis Caussa, Certo assignari nequit. Probabilis autem explicatio phoenomen una naturalium vel sit per ratiocinium probabile, vel per hypothesim . Ratiocinium Physicum probabile, triplici modo se habere potest. Vel enim ab evidentibus experimentis, et observatiouibus eoncludimus Peu gonnexionam minime necessariam ς vel per eonu
96쪽
Iionem Reeessarἰηm ab experimen iis, et observationibus alicui exceptioni obnoxiis ; vel tandem per connexionem tantum probabilem, ab experimentis et observationibus , quae probabili talem et ipsae non excedunt. In primo casu erit probabilitas explicationis in ratione connexionis; in altero in ratione probabilitatis principiorum; in tertio in ratione composita probabilitatis ima principiorum , tum connexionis. Atque haec de probabilitate physica ; Ad probabili talem vero historicam qi d attinet,
haec spectat veritatem factorum, de qua hic pauca ex plicanda supersunt.
3GS. Def. Hiamria est sidelis, atque CO leta factorum narratio. Eaque fidem parit , non scientiam
ssV. Schol. Qui factum narrat dicitur historacus, vel testis ς et quidem testis ocula us , si quod narrat , Propriis ipse oculis viderii. Ita Ioaniles Evangelista dicitur testis ocularis , quia quod vidit, et perspexit, scri P sit ; Auritus si quod narrat, ab aliis probis testibus , qui viderint, audierit; ila S. Llicas est testis nuritus, quoad Evangelium quod scripsit, qn is illud , non sicut ip,e viderat, sed secundum quod ab aliis audierat, qui viderunt,
scripsit. Synchronus, si eo tempore vixit, quo 1acium accidit; anachronus autem si aevo sequenti; su Par Si in te pro saeculo distat a sacto, quod narratur, laudem testis
remotus dicitur si pluribus distat saeculis f. s . Animad. Porro probo bilitas historica non
aliunde metienda est, quam ex dotibus hominum narrantium ; ex rebus ipsis quae narrantur, et ex circumstan- iis, quae sive narrantes, sive res narratas re picturit.
Quo enim factum aliquod veritati certae his loricae magis accedit, eo plures gradus probabilitatis habet, et e contra; et quo majorem fidem historicus aliquis mer ur, eo probabilius est quod narrat, et e contrΛ. Hinc pauppositis aliis dotibus, pleniorem fidem meretur testis oculatus, si lacrit domesticus , quam non domesticus; si militer diees de auditu. Probabilior, est narratio testis synchroni, quam mille anachronorum in contrarium; pro
habilito illa testis supparis, quam remoti, sive receu tu
97쪽
ne Methodo oeritatem , Pro ris messitatione , in ententii. I. sct . Def. ρ. Mestritio, hic nosis, est rectis avus conformis cogitationum nostrarum bonae metricesilegibus amuctatio. f. IIs. Grou. s. Propria itaque me dilatione veritatem invenire nihil est aliud, quum cogitationes pro prias, ita ad methodi leges . et justo ordiui disponere, ut veritates aliae ex aliis eruantur ; vel proposita aliqua
g. 333. Coroll. a. Ille igitur felicius poterit meditari , qui bonae methodi leges recte novit, rectiusquctexequitur,' quidve sit notum quod tenet, quid ignotu triquod meditando vult invenire, dis linguere sciat.
g. 3M. Arimata. Siquidem in omni quaestion
duo dari necessario debent, aer tam nempe, aeta norum is et quaesitum , seu i orum. Omne namque quod quaeritur , semper 3ub datis conditionibus quaeritur, quare vel exprimuntur, ut Ualo esse Ira quaeritiar caussa οῦ gra caussa quiaσrDGr es clua : Datis Parsibus quaeritur rosum, datis mio , et Mua ejus Marid , quaeritur altem . vel latent in definitione rei, circa quam quaestio Versatur. Si ex. gri: quaeras : quam nam laterum rationem Aubeane sitiariam , nul Ia conditio dari videtur; si lamen ita quaestio exprimatur: Fi me , quae fieri conciseliantur ex duclis unius lineae in seosam, quamnam laterum rationem Λα- Bebunt; Conditionem ritique dari manifeste apparet. Et
quidem nisi certae conditio ues, certae notae , Certa insignia comitentur rem, de qua quaeritur, neque ad hora Potius, quam quodvis aliud quaerendum nos determinarae Poterimus ἱ rixqtae postquam Bliquid invenerimus, cognoscere , hoc esse illud, quod quaerebatur. Nonnisi ergo ex. datis conditi ovibus , et characteribus, quae rem ignotam. gomitantiar ad quaestionis solutionem Possumus Pervenire ignotum enim nouulsi per notum detegi potest.
98쪽
g, IIS MAH. Ut autem IIhilosophus noster, Propri
me dilatione, tutius ad veritatis inventionem pervenire possit, sequentes o Portet Servare
I. Ad me standum, a se ibus omnino Naeuus αρο- testo. Attentio enim est, ad rite me dilandum, quam mxtine necessaria ς haec autem assectibus turbari. ign
II. Curato fluenter , ut statum quapstionis preneas p ut nempe νtime intelliRas data, et quaesim, einoicem Aistinguas. Quam ad quaestionem sol ndam niatis , Princiniorumquc ιnscius numquam achmilo. Illi Orsnem constanter seroato; A facilioribus propterea , ad abstrusiora progreditor. IV. Si quaestio securas habuerit partes , in eas ἀ- stinguilo p tum examinator singulas , et eas priu3, quaa ad aliarum solutionem ducere Rossint. V: .Quaecumque cum Aroposita quaestione aliquam Rabent connexionem , dia enter exquirgeo : Omnes Possi Biles fisito Dyotheses, quaecumque ei tamen .erre Possunt , a lectitor; omniaque colligito, eι O arato. VI. Princiseia quaeque , atque ideas mutuo confertra, Omniumque relationes Remendito. omnia deiMe rvet Unc que considerato, et si quid erroris habent, corrigiis.
De Methodo seritatem lectione eo arando
SIS Animad. Maximum ex Iibrorum Iectiona ad veritatem inveniendam derivare adiumentam , et experientia, et communis sensus clarissime ostendunt. Ea enim fit, ut unus homo, proprio inclusus cubiculo, cernero Possit quaecumque, superioribus aetatibus, ubique locorum. et gentium ab omnibus aliis acta sunt , observata, atque eogitata. Ea fit, ut non nostrae tantum mentis vi, et se.' cultate cogitemus, sed et omnium hominum sapientum, Tom. L.
99쪽
omnium temporum. Nisi tamen librorum Ieetio sit adrias regulas ordinata , non solum inutilis sutura est, sed et noxia. Nihil fortasse est,tit quo tot mala proveniunt , quam ex prava librorum ieetione. Hinc putidissimi errores, hine praeiudicia; hinc incertitudo, et confusio. Hine
fit, ni in sinum admittamus promiscuam principiorum, et ratiociniorum sarraginem. Hinc est ut memoriam , copiosa uin minime inteIlectarum, obscurarum, salsarum sup-ectile oneremus' Quare qui male, aut malos Librosui, melius sacerent, Si a lectione omnino absti
s Schol. Nostra igitur hic interest , tironilo opho, ut cnm fructu legere posSit, Sequentes praebere. 4
I. Faveos, eosque lectissimos, in quaciis Hysciplina, Raδem libros, illosque Perat ente legito , alque smHose versam Aer singula iρsorum CV m. Paucos quidem. Nam multorum librorum lectione meu 3 CODianditur potius, quam in veritatis inquisitione adjuvatur. Praeclare Seneca Ep. 45. : Non referi quam mul DS , sea quam bonos libros habeas. Et alibi Epist. a. ) : αὶειrahit animiam librorum multitudo . . . . ' Fastirientis ειυmaChi est mul a Hegustare, quas tibi varia Sunι, et rivs π , minquinant, non alianc Probatos itaque se er ωM. Lectissimos autem voco libros, qui ab Auctoribus probis, sapientibus, sanis in Fide Catholica , et quidem .iylo concinno, prout materia tulerit, consor pti fuerint; quique ab Eeclesia damnati non sint. Igni propterea tradantur omnes libri illi, qui ReIigioni quo quomodo adversantur; bonos mores corrumpunt , atque societatem Perturbant, si non etiam
Il. Priusquam aes leoniam ingredoris, quaecumquctad libriam , cujus lectionι incumbum ris , plene intelΔ-gendum, ns essaria Sunt, aut con sunt, discim. li I. Ut autem meret iam, stiylum , et 3 Fum --etoris intelligas, prius in eris practo senem alunt nam Hrisuo; tum sinotas ex ordine succedentes omnia πιν -
100쪽
ωε lemnaeo , quaecumque in singulis ovilibus zonunen- ωr, alte memoriae linguo. IV. Quae te ria, atque supeγ iis messiimus fueris , Cum miris Getis confarω; aequa res obsitascantur, ira a miρtis referto. Nulla enim res, ait Tullius in Bruto Cap: 24.ὶ tantum ad Hosndum se fuit quam acrinuo. Quod et in seipso expertus S. Augustinus, ingenue in Ρr Iogo tibi v. de Teinit:ὶ lassus est, dicens: Ego iρse mωua , suae nesciebam . scribendo me didicissa conriteor. V Curato ut quod lexas, rios quoqus interPreteris. Ut nempe illud significatum vocabulis affigas , quod illis,
Auctor affixit ,et non alio sensu in libro asserta accipias, quam quo Auctor ipse accepit, habita ratione Acio toris, emporis, quo floruit, et aliarum circumstantiarum, quae ob,erudita sunt dignae. a .
eadem sermosi One , conam ctoria sentientiiam . certatis.
f. s. . SMol. Triplici modo fieri potest Disputatio
Vel enim I ' fit per mutuas interrogationes , et respousa, et vocatur Socratica , quia ea disputandi ratione Socrates valde delectabatur; vel x. Oratorio dicendi genere ab uno Proponuntur argumenta opposita, ab altero solvuntur , et dicitur Accademica; vel landem S. per Syllogisticas argumentationes ab una parte propositas , ab altera fideliter exceptas, et quoad singulas Propositiones expensas,
et dicitur Dialectica, vel Smllogistica. Prima in litterariis coIloquiis familiaribus Ioeum habet; a. in Accademita ιλ in litterariis eongressibus est ici usu. De hac ultima , hie modo agimuS. αὶ vid. Genuen. Lib VI:. Λrtia Losicaa Cap. VIΠ. No