장음표시 사용
101쪽
dem, si quid Video, Gaio debetur illa ex const. Omnem reip. S. 1. i notis Sima singularium librorum appellatio ad edictum simul et ad scholas ius diScentium pertinenS; singula res enim libri, qui tituluS primuin a Q. Mucio post mons eriptos XVIII libros de iure civili libro ορων datus videtur, quia is illis libris universis velut quidam ut Iustiniani imitationem in exemplum Vocem) titulus de regulis iuris accedebat, Singulares, inquam, libri .etiam illi Gaiani non minus apte dicebantur praefixo proprio titulo ratione totius operis ad edictum urbicum', ex quo Separati accipiebantur. β Quod confirmatur partim iis, quae ipSe imperator Const. Qit. 3. 4. de Di gestorum libris Singularibus tradit, partim indico librorum
et titulorum Digestorum, quem Scriptor Pandectarum Florentinarum, IuStiniano non multum inferior, Pandectis praemisit; in eo enim aperta librorum ad edictum, si ex quibus antea ius discebatur, imitatione, praeterquam quod omne SDigestorum libri a primo ad quinquagesimum numerRntur, post primam partem, quae etiam antea libros singulares non habebat, seorsim numerantur septem libri singulares de iudiciis b-11), octo de rebus Ι2-19 , singularium liber primus usque ad decimum 20-29), septem libri singulares dologatis ot fidei commissis 30 - 36), duo de bonorum posse S-sionibus 37. 38): similiaquo invenoris in scriptis Thalelaei,
Stephani ceterorumque eoaeVOrum Iuri Sprudentium, quorum
loca collegit Reigius ad Theoph. II. p. 1237 seq. Sed et ipsi quattuor libri singulares, quos iustinianus palam Gaio tribuit quosque olim primo anno post Institutiones ex edicto
tur Fr. Vat. 266. qui tolius operis erat XXVI. , nisi hanc Separatam numerationem ad posteriores librari0s referre mavis. Τε) De qua, quod Sequentium causa notandum, rectiora Hugo Civ. Mag. II. p. 245. et Go0Schen ZeitSchr. s. gesch. RW. II. p. 8 seq. docuerunt, quam Leistius Rechissysteme p. 68. et nuper Mouisenus Iahrb. l. c. p. 12. ΕSt etiam retinenda vulgaris interpunctio 'appellatur, Septem libris sem0lis'; imperator enim verbo 'semotis' idem Significat, quod antea dixerat 'titulis ab ea exceptis' - M. ad legendum, ut apparet ex verbis Se l. 'Post eorum vero lectionem'. h) De aliorum opinionibus cf. Bach hist. iurispr. III. 2, 5. S. 14. de Weyhe edict. perpet. p. 87. Hube ed. Gai. In St. praes. p. XVII. β) I 0n ex ipsa repetitam nec Iustiniani demum aevo inventam esse hanc peculiarem librorum numerationem praeter alia cs. 110t. 13.) argumento eSt, qu0d libri terribiles 47 et 48. non appellantur singulares. DeSinit haec numeratio in libris 37. 38. fortasse ideo, qu0d et in Gali libris ad aedictum extremi libri singulares erant de bonorum posSeSSionibu S, qu0S laudat 3, 33. Ceterum hinc etiam nova lux assundi videtur quaestioni cur Sequentibus seculis media Digestorum pars, quae appellatur In sortiatum ultra quintam, quatenus libri singulares ex Iustiniani prae-
102쪽
traditos esse memorat, conveniunt cum singularibus Galilibris ad edictum urbicum; Sunt enim de re uxoria dotalicion βιβλιον εν ' ind. Flor. , licet ibi non dicatur fuisse ex libris ad odictum, quod facile in oblivionem venire potuit; sed Gaius idcirco hane materiam in Inst. praeteriit), de tutelis Gai. 1, 188), de testamentis et de legatis not. 12):
qui quidem libri, ut opinor, ab ipso Gaio, praeeunte quodammodo Iuliano, i 7 scito electi et huic anno destinati sunt, quia in his materiis gravissima pars iuris civili S tam Veteris quam novi maxime ex lege Iul. et P. P.) Sita erat. Sequentium annorum Iustinianus tantum tituloS commemorat, in prima parte ex omnibus eius libriS, in partibus de iudiciis et de rebus ex Septem delectos; Sed et singulis titulis Gaianum opus constitisse iam animadvertimus.' Ceterum cum etiam inprovinciis et maxime Beryti et Constantinopoli ius doceri coeptum esset, his in scholis Gaii libris ad edictum urbi cum alteros ad edictum provinciale subStitutos esse, solennibus tamen partibus et nominibus retentis, id eum re ipsa veri- Simile eSt, tum eo confirmatur, quod Iustiniani tempore libri ad edictum provinciale integri extabant, eX libris ad ed. urbicum vero in provinciis scilicet neglectis tantum decem Supererant.
Etiam libros ex Q. Mucio Gaium in Scholarum usum ScripsiSse, certe probabile e St. Nam cum ad eos quoque uxta edicti interpretationem lectorem ablegat, quaSi promulsidis loco aliquid addens verbis hoe solum tantisper sufficit admonuisse' 1, 188. cf. 2, 97.), nonne discipulos videtur respicere, ex illis libris postea uberius instruendos 3 Suspicari igitur licet, in scholis hos libros antea eum locum ObtinuiSSe, in quem p0stea Papiniani responsa Venerint. Denique primus Gaius, ut iam dixi, elementa quaedam
cepto pertinebant, libro 37 et 38 aucia sit. 37) Is pnim has materias adhuc lanium in libris iuris civilis et maxime in Sabinianis accuralius tractatas, in edicti perpetui c0mpositione etiam edicto asseruerat . quae passim de iis antea edicebantur, colligendo et sub certis litulis semel proponendo. Cf. Leisi Rechissvsieme p. 62. ') Etiam mos singulares libros appellandi, cum unico libro opusculum e0nstare . antiquior Gaio non videtur. Sic praeter ipsum eius aequales Iulianum de ambiguitatibus, Pomponium enchiridii librum singularem invenio scripsisse. Antea liber simpliciter dicebatur, ex. gr. ut anti
10) Cascellii unus benedictorum L. 2. S. 45. D. de orig. iur. 1, M. 0. Mucium vero alia rali 0 ne librum Singularem Ορων scripsiSSe, rati0no scilicet habita librorum octodecim de iure civili, quibus quasi
103쪽
iuris civilis composuit et ab ipsis instituendis studiosis oratorum exemplum Secutusi' appellavit InStitutiones, vel quom integrum i. e. a librariis nondum mutilatum eiusmodi libro rum fuisse titulum malim opinari, Institutiones iuris civilis' auctore Laetant. 1, 1. S. 12. Et Si quidam prudentes et arbitri aequitatis institutiones civilis iuris CompoSitas ediderunt, quibus civium dissidentium lites contentionesque Sopirent: quanto melius nos et rectius divinas institutiones litteris per Sequemur' γ Neque audisndus est MomSenus, qui Lactantii - Ioco ignorato et Spretis Collationis, Boethii, Visigothorum et Iustiniani ire Latinis constitutionibus et in ipsis Digestorum inscriptionibus testimoniis genuinum iis titulum Institutorum' asserit ex unius Prisciani lib. VI. p. 726 P.) auctoritate addi tamen poterat Boeth. comm. in Cic. Top. II. p. 299. 303. Bait.), cum dudum Ev. otio comm . ad InSt. p. 3. aliique viri docti ostenderint, scriptores infimae Latinitatis Sie dixisSe ex licentia Graecorum, totum opus τα Iνστιτουτα ut Flor. ind. etiam habet Dofiniton' pro Definitionum '), singulos ei HS libros την πρωτην, δευτεραν κτλ. γνστιτOUTιωνα appellantium. Secundum ea vero, quae de edicti libris singularibuS disputavi, nee dubito, Gaiuni ipsum haec rudimenta eo consilio Scripsisse, ut in stationibus ius publice
docentium' Gell. 13, 13) ab iis potius, quam ut hactenuS
factitatum, ab edicti prima parte iuris studium auSpicaretur, quod pariter ei ineptum videri debebat, atque nobiS Videre tur, si quis ab ordine quodam iudiciario explicando ante Institutiones Vel Pandectas acceptas initium facere Vellet. Atqui iam dudum ex rerum, ni fallor, aetu ab AuguSto in menses aestivos et hibernos diviso Suet. Aug. I 2. Claud. 23.), qui etiam consilia imperatorum et rescribendi opuS Seme Stria fecit, et ex Labeonis noto exemplo L. 2. S. 47. D. de Or. iur. 1, 2) in usum venerat, ut iuris quoque Studium per RH-ΠHOS Cur8HS biniS quoque anno pensis distinetoS ab SolVeretur. Ut igitur a traditis quam minime deflecteret, eum Institutionum libri integro anno non sufficerent, prudentiSSime Gaius instituit exemploque suo, ut opinor, aliiS qHOUB Per' Suasit, ut iiS, quae tune erant Studiorum Spatia, ΠOVuS RH-ΠHS quaSi praeficeretur, is quo partim Institutionibus partim quattuor libris singularibus occuparetur. Sed etsi placeat, quod multi S ex causis verisimile est, iam tune ante edictum praetoris ius civile ex libris Masurii Sabini semestri cursu traditum e8Se, ita quoquo Gaius his inconcito scriptis libris Suas Vicini argumenti Institutiones et libros singulares η' Sub universis accederet, iam dixi. i') Nam et Quintilianus Instituli 0nem oratoriam et Celsus orator teste Sch0l. ad Iuvenal. 6, 243. Institutiones Scripserat. In vulgus n0tum est, in libris ad Sabinum
104쪽
rogando optime de studiis iuris civilis meritus est, nec omnino dubitandum, Gaio inprimis deberi eum studiorum ordinem, quem Iustinianus tradit primusque rursΠS eum ipso odicto perpetuo immutavit. Et Sane conSentaneum erat, sicut in prima aetate populi Romani duodecim tabularum libellus, qui cum pubertate eius prodierat, exeunte demum rep. edicto praetori S eeSSerat, etiam in altera aetate imperii, quae eius in pubertate maxime Gali scriptis ad discendum composita erat iurisprudentia, exeunte demum imperio Iustiniani noVae compo Sitioni cedere. At, inquis, haec omnia cortis testimoniis non nituntur. Audio; sed maximam ea ha-bore probabilitatem non facile negabit, qui ipSas res, ex quibus argumenta duximus, recto iudicio perpenderit. Iam si hoc Gaii ingenium, si tale totius vitae institutum erat, ut etiam discriminis origo eorum, qui ius publice re- Sponderent et qui tantum docerent Gell. l. c. ius publice docentium aut respondentium', Fr. Vat. 150. L. 6. S. 12. D. de exeus. 27, 1. L. 1. g. b. D. de extraord. cogn. 50, 13) ab eo poti8Simum repetenda videatur, quid mirum eSt, quod neque responsa dando iuris auctor habitus est neque in posteriorum libris laudatus 3 Quod is quidem, si mortuis res humanas datum e SSeb Sentire, aequo animo poterat ferre. Nam quotcunque iuris auctores postea etiam Institutiones scrip Se runt, velut Callistratus, Martianus, Florentinus, Paullus, Ulpianus, nemo e iam ad Gaianarum laudem aspiravit lo-cOVe, quem in Scholis obtinuerunt, deturbare eas valuit. At Gaius post aliquot secula assecutus est, ut eius libri, primum illi, qui in scholis tractabantur, hominum favore et ConSue ludine , deinde etiam ceteri omnes lego lata eandem in iudiciis auctoritatem obtinerent, quae Papiniano, Paullo, Ulpiano iam antea competierat. Nam Valentinianus L. 3. Th. C.
de re Sp. prud. I, 4) cum ait, se Papiniani, Paulli, Gaii,
Ulpiani atque Modestini scripta universa firmare, ita ut Gaium, quae Paullum et Ulpianum et cunctos comitetur auctoritas lectionesque ex omni eius opere recitentur', non obscure significat, quaedam Gaii Seripta iam tunc Summo studio ot indubitata auctoritato recitari solita e SSe, eaque quis dubitat praeter res quotidianas, quae tanto in pretio habebantur, ut aureorum nomen mererent, fuiSSe Omnia SehO- materias de testamentis, de legalis de rerum acquisiti0nibus et dec0ntractibus), de dote et de tutelis principem l0cum obtinuisse. Iam cum ea, quae in Scholis leguntur, raro abs0lvi s0leant etiam has materias solas, quamdiu ex Sabino ius civile traderetur tractatas esse pronum ad existimandum est. 0u0d si ponimus, nova docendi ratio a Gaio instituta quam minime a vetere deflexit, magisque ei addidit tantum
105쪽
lasti ea 2 quod etiam Collatio confirmat, paullo ante, ut videtur composita, cui HS auctor inter quinque illustres otiam Gali scriptis, sed tamen tantum InStitutionibuS eius usus est. Sod in his ipsis, quas edimus, ut nune paullo immoremur iure dixeris, praeclariorem de iure civili librum nunquam scriptum fuisse, Si Ve dotium eius excellentiam, sive mirificam fructus ubertatem et fatorum felicitatem Spe etes. Prasistantia libri praecipue his rebus conspicitur: quod non, ut superiores' libri omnes, unam ulteramVe iuriS e1V111S partem, sed reVera, ut LactantiuS 5, 4. S. 3. a quibusque Institutionibus exigit, totius doctrinae substantiam continet', et oius quidem iuriS, quo tum imperium Romanum utebatur, de quo iam dixi, substantiam vero ita felicissime enucleatam, ut adhuc rudis tironis animus nec ieiuna exilitate deterreretur, Hee otio Sa copia Opprimeretur. Deinde quod hane ipsam substantiam dispositam habet non modo apte et commode omnino, Sed ut, Si Summam Spectas, nulla alia ex re
ipsa petita divisio inveniri posse Videatur: id quod cum fontium iuris in ius gentium et ius civile divisio iam ex antiqua populi Rom. iuri Sprudentia retenta sit, maxime cadit in alteram illam et plane novam ipsius iuris privati in ius quod
ad personas, lib. I. quod ab res, lib. II. ΙΙΙ.) et quod
ad actiones pertinet lib. IV.) divisionem. Nam eum omne ius cpartim in se ipso per se spectato, partim in iure
adversus iniuriam obtinendo consistat, ipSumque ius rursus aut personas aut res, quae personi S inserviunt ,- apprehendat, addito eo iure, quod actiones apprehendit a civitate privati S, quibus iniuriam propulsarent, praestitas, tres illae partes quasi sponte nascuntur.' i Et similiter ipsarum harum partium distributiones mirabili quodam verorum discriminum SenSu inventne et expressae Sunt, qua de re disputare longum et ab hoc loco alienum est.' Denique Gaius in expo- quam detraxit. 'i) Quo magis actiones postea paullatim extraordinariis persecutionibuS cessere, in quibus non tam in iudici0, quod n0bis debetur persequimur pr. Ι. de act. 4, 6.), quam iuS, qu0d per-Sequimur, ope magiStratuS exercere Videmul tanto magis actio propria quaedam quasi substantia esse deSiit, ad quam ab ips0 ex qu0 agimuS dixerSum ius pertinere possit. Quod quidem effecit, ut iam
Iustiniani tempore inter actiones et obligationes non multum interesse videretur et sane etiam actiones sunt quaedam obligationes et, quod The0philum ΙΙΙ. 13. pr. IV. 6 pr. maxime movit et in errorem induxit, obligationes inprimis opus habent actione et saepe tantum in agendi facultate praestita c0nsistunt); nostro vero temp0re exstincta paene actionis substantia. Gaii acii onus a plerisque omnino alio Sen Su Sc. pr0 πράξεσιν acciperentur; qua ratione omnis laus Gaianae dixi sionis perimitur. ηδ Tabulas delineationem systematis Gaianarum Ιu-
106쪽
M GAIVS. sitione tanta perspicuitate et dicendi simplicitate usus est. ut
Herodotumio narrare opinere: quae reS cumprimis tironum animos allieit et delectat. Quod vero negligentiae in quibus Iam incusatus est. partim librariis potius vitio vertendum i velut quod
haud raro contra grammatica de congelutione temporum praecepta peccaSSe videtur . partim aliter excusandum eSt. Nam persuasum mihi eSt. non cunctos quattuor commentariOS Simul,
sed singulos eum in publicum edidisse. Sive quod hoc adsueverit facere in libris singularibus ad edictum edendis, sive quod diffidentia quaedam in tam novo Scriptionum genere eum compulerit. ut iudicia hominum experiretur. Argumento autem eSt Primum, quod Si primum commentarium eum altero demum vulgasSet . mentionem imperatoriS Antonini 1 102. tauquam Vbi habitam non poterat in divi commemorationem non mutare. Similiter iudieabis de seeundo commentario ratione. tertii, in quo S. 100. ipse rationem placiti reddit . quod 2. 232. non pretiosa ratione receptum eSSedixerat. Deinde etiam quasdam materias, Velut in iure ceS-sionem hereditatis et bonorum pOMeSSionem. quae Sine redatur illam 2, 3 3T. et 3. M T. hane 2, 151 . et 3. 3b-3 ), bis et tantum non iisdem verbis sine dubio non explicuisset. Sed rem . ut alias facere solet. remittendo lectorem expediisset, nisi eum postea aptius hane materiam in comm. III. tradi intellexisset, iam manibus elapsus eSSet comm. II , ut Corrigere eum non poSset. Denique 3, 56. rem I, 22. expositam tam late, imo latius repetit . quam non poterat ita
seribens. ut lector a primo commentario recenS, Vel qui eundem certe manibus teneret. ante OeulOS ei VerSaretur. Tot vero tantisque libri virtutibus etiam SueeeSSUS respondit. Per hune Gaius quasi perpetuum initiandorum Themidos Sacerdotum munus adeptus est et, dum Stetit imperium Romanum. retinuit. Multi maximi nominis ICti eum aperte imitati vel tecte ab eo mutuati sunt. Grammatici quoque ex hoc praecipue libro. quae ad ius civile pertinerent. petierunt. Ruente vero imperio tam occidentales Visigothi in breviario Mariciano Gaium . ut ferre eum poterant, rursus Seholis Suis praefecerunt, quam in oriente Iustinianus, dum novaS PR-rat Institutiones. maxime- Gaianas eum rebus quotidianis, ex quibus et ipse ius didicerat, suas feeit . unde eum Gaium nostrum' appellare prooem. I. S. 6. g. b. I. de Publ. iud. q. IS. const. Omnem reip. S. 1. sane mirum non est. Ita vero Gaius . alio licet sub Domine et multifariam deformatus totius generis humani magister in iure civili factus est, Sed sicut gemmae ingenitus ignis nee extingui longo Situ aestinianarumque Insiilutionum inter se comparati exhibeulos ex arte in Iormam indicis redactas mulla cum arte consecti Boeckingius Suae-
107쪽
pulvere nec perpetuo a edinata luce praepediri potest, ita nostra aetate etiam genuinae Gali InStitutiones e multorum seculorum oblivione resuScitatae denuo efficacissimum aerioris studii ac ponitioris iuris civilis cognitionis fermentum evaSere. Gaii Iustitutiones unico codico Veronensi palimp Sesto servatas esse, Niebuhri merito a. 18 16 invento et a Goe- Seheno, aSSumpto SOciO HOIlWegio, anno inSequente nunquam satis laudando studio tranSeripto, in vulguS notum eSt. De aetate huius codicis ipse Niebuhrus et postea Vir. Κoppius Zetis chr. f. geSch. RIV. IV. 4 3.), non Videri eum post Iustinianum scriptum e SSe, iudieaVerunt; quod ut rationem habet, ita tamen addendum e St, nee multo ante Seriptum Ilderi; id enim glossema evincit adhuc non observatum β, quod
irrepsit 2, 195. legatum sibi esse dimissum'; nam dimitti' pro rselinqui' legatum vel legari', quod ut Aleander et Sehultingius ad Gai. epit. 2, T. S. 8. et 1, 1. S. q. notarunt,
in breviario Alariciano saepissime legitur, ante finem Seculi quinti, quo tantam VetuS LatinitaS ruinam paSSR e St, Vix ita in usum Venerit, ut pro gloSSemate Scriberetur; illo vero loco iam in eo codice fuisse videtur, unde ΠOSter tranSeriptus est. Praeterea barbaram aetatem Sapit Vitiorum ge-nUS, partim deterrimorum, quibus codex refertus est, item rubricarum Vel titulorum, quos librarius singulis materiis praescripsit quibusve praeseribendis interdum Spatium Vacuum reliquit; licet enim eiusmodi rubricas etiam Institutionum libris inserere librarii mature coeperint, quod ex Collatione et Boethio in Cie. Top. p. 303 patet) tamen quas VeronenSiS Codex praestat, partim ineptissimae sunt. Quid 2 quod adeo eius Seriptor stipes fuit, ut non modo Graecae litteraturae ne Seius Graeca omnia praeteriret, Sed etiam in Latinis quum ast rubricam venisset vel Venisse sibi videretur, iudicii, ubi rubrica desineret et noVa Oratio inciperet, experS, haud raro cum rubrica si modo rubrica eran etiami partem, Ut plurimum integrum Versum, novi articuli omitte
162. 4, 1.). Nec faede nisi barbara aetate non animadverta poterat folium, quod aliquando eae eiderat, alieno loco a bibliopoga restitutum, quod accidit quicquid contradicat Booeliingius) ex Heimbachii et mea sententia 2, 6b-79. - Habuit eodex initio 129 folia formae quadrataeque Gali editioni ad calcem adiecit. χ' illa contra rali 0ne Boeckin
quidem aliud significare atque quod post dicitur 'responsum ei iudicatum ε) In usum sch0larum primumque in Sabini libris ad simili ludi eum edicti hoc factum esso. colligere licet ex PerS. 5, 90.
108쪽
mediae, pagina quaque plerumque 24 Versus, versu 39 sedot ad 4b littoras continente. Ex his tria folia plane deperdita sunt, salvo tamen initio et fine operis, et ut unum eorum quae continebat aliunde Saretri possent lib. III. init.).
Quae Supersunt folia, turbato Ordine deletaque priore Scriptura nOVO codici Variorum Hieronymi operum faciendo inservierunt, ita ut pauciS exceptis Semel, circiter quartae voro foliorum parti adeo bis nova Scriptura imponeretur. Lectionem praeterea frequente Sigiarum Sive notarum uSu impediente ex earum genere, quae ante Iustinianum in usu fuere, quarumqHe indicem utilissimum Goeschenus editioni Suae adiecit, mirandum non e St, quod ex tanto naufragio nec peritissimis urinatoribus omnia licuit servare. Nec tamen multum ultra decimam partem Operis interiit, et eum
aliquid Ox Collationo vel ex Iustiniani Institutionibus et Digestis potuit resarciri, tum repetitis Virorum doctorum curis effectum est, ut iam in nostra editione non multum ultra tredecimam partem integri operis desideretur, cuius iacturae paeno dimidium spectat ad librum quartum. Editionum indicem accuratissimum, additis etiam aliarum commentationum titulis, quae ad emendandas vel illustrandas
Gali Institutiones faciunt, Boechingius confecit in praefatione Suae editionis, qua ter repetita postremum Lips. 18bb.) ipse de Gaio sit Gaianis studiis optime meritus est. Quae poSthano sola prodiit, inserta Institutionum et regularum iuris Rom. Syntagmati', a Rud. Gneist Lips. 18b8. edito, pro totius syntagmatis ratione ceteroqui novo ac consulto consilio instituti, lectiones magis partim bene SelectaS quam nOVRS praestat. EX Superiorum editionum numero tres GoeSelie nanae, quae ceteris omnibus, codicis Scriptura diligenter enotata, quasi fundamenta iecere, Segregandae Sunt, Princeps Berol. a. 1820. publicata, altera, quae difficilioribus codicis locis a Blumio denuo inspectis, eius schedis ditata prodiit a. 1824., et tertia, post Goes clieni obitum a Laeli-
Ad postremae normam nostra quoquo editio instituta est, ita tamen ut etiam Boeckingianae noviSsimae, quae Omnium maxime celebratur, ratio haberetur. Nec tamen omnia, in quibus ab his editionibus deflecteremus , in notis indicaVimus. Charine parcendum erat. Itaque levicula, quo in numero maxime ad orthographiam pertinentia sunt, tacite correXimus, vel quod in re tantopere ab arbitrio pendento dicere praestat, mutavimus. Praeterea in contextu litteris rectis expresSimus, quae in codice leguntur, inclinatis, quae SVP-Ρlo in vel mutata sunt. Stellulae totidem significant litteras, lineae, si breviores sunt, syllabas trium fere litterarum, longiores interpoSito v. totos versus, qui nec legi nec tuto
109쪽
suppleri potuerunt. In margine exteriore paginas tantum primitivi codicis, quae SuperSunt, numeravimus; quibus additum t. s.' spectat ad ter scriptas GOescheno: bis rescriptas). Etiam versus codicis distinguere, nisi ubi intererat, id est, ubi nova quaedam ad schedarum mictuS SuppleVimia S, ut otiosum non placuit. In eritica adnotatione ipsos schedarum ductus repraesentare initio constitueram; Sed mox consilium difficultatis plenum abieci, maxime poStquam animad Verti, quam male id Boechingio quamvis diligentissimo cesserit. Itaque hae parte Laeli manni seditio adeunda est. Denique a notis criticis locorum, quibus cuiusque Si sententia illu- Stratur, indicationem Separare placuit, quia ea ratione 4n hoc scriptore spatio consuli Videbatur.
I. DE IURE GENTIUM ET CIVILI. 1. ' Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim Suo proprio, purtim communi omnium hominum ture utuntur: nam quod quiSy-que p0pulus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium yestu0caturque ius ciuile, quasi ius proprium it 'sius ciuitatis: quod uero naturalis ' ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur uocaturque ius gentium, quasi quo iure omnes gentes utuntur. ' et populus itaque Romanus partim suo proprio, partim communi omnium h0minum iure utitur. quae singula qualia Sint, Suisl0cis prop0nemUS. 2. Constant autem iura ' propria 3 ex legibus, plebisci-
110쪽
tis, senatusconsultis, constituti0nibus principum, edictis eorum, qui ius edicendi habent, resp0nsis prudentium. 3. Lex est, qu0d populus iubet atque c0nstituit. plebiscitum est, qu0d plebs iubet atque constituit. plebs autem a populo eo distat, quod populi appellatione uniuersi ciues significantur, c0nnumeratis etiam patriciis: plebis autem appellati0ne sine patriciis ceteri ciues signiscantur: unde olim patricii dicebant, plebiscitis se non teneri, quia sine auctoritate 2. eorum facta essent; sed postea i lex Hortensia lata est, qua
cautum est, ut plebiscita uniuersum populum tenerent: itaque eo modo legibus exaequata sunt. 4. Senatusconsultum
est, quod senatus iubet atque constituit, idque legis iii cem optinet, quamuis suerit quaesitum. 5. C0nstitutio principis est, quod imperator decreto uel edicto uel epistulac0nstituit. nec umquam dubitatum est, quin id legis uicem 0ptineat, cum ipse imperator per legem imperium accipiat. 6. ' Edicta sunt praecepta eorum, qui ius edicendi habent. β ius autem edicendi habent magistratus populi Romani. sed amplissimum ius est in edictis duorum praetorum, urbani et peregrini, quorum in prouinciis iurisdictionem praesides earum habent: item in edictis aedilium curulium, quorum iurisdicti0nem in prouinciis populi Romani quaestores habent: nam in prouincias Caesaris omnino quaestores non mittuntur, et ob id h0c edictum in his prouinciis n0n prop0-
vicinium iura periit). Deesse non potest; nam quae iuris gentium
Sunt, naturali ratione constare Sive constituta eSse, iam dixerat:
iam de propriis iuribus dicendum erat. Cf. L. 6. 7. D. de iust. et iure 1. 1). Cic. Top 5, 28. Fr. Dosith. 2. Isidor. Or. 5, 9. Nis propriis iuribus postea S. S. Opponitur omne ius, quo utimur. δ) Supplevi ad sententiam. Nanc enim edictorum desinitionem excidisse , quod ob repetita postrema verba facile feri potuit, et sequens prodit autem, et quod alioqui sola edicta sua desinitione ius civile qualia sint, si singula iura spe tes quid igitur iure stentium, quid civili sistillatim constitutum sit) etc. Cf. 1, 52. 55.
6. I. de iure nat. 1, 2). β. 0. Cf. S. 7. I. eod. Cic. ad Attic. 6, l. 3. 15. quaestoresJ De eorum iurisdictione cf. Cic. di-