장음표시 사용
111쪽
nitur. 7. Responsa prudentium sunt sententiae et opiniones eorum, quibus permissum eSt iura c0ndere. quorum 0mnium si in unum sententiae concurrant, id, quod ita sentiunt. legis uicem optinet: si uer0 dissentiunt, iudici licet quam ii selit sententiam sequi: idque rescripto diui Hadriani significatur.
II. DE IURIS DIVISIONE. 8. 0mne autem ius, quo utimur, uel ad pers0nas pertinet, uel l ad res, uel ad actiones. 3. sed prius uideamus de personiS. III. DE CONDICIONE HOMINUM. 9. Et quidem summa diuisio de iure pers0narum haec est, quod omnes homines aut liberi sunt aut serui. 10. Rursus liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini. 11. Ingenui sunt, qui liberi nati sunt: libertini, qui ex iusta seruitute manumissi sunt.12. Rursus libertinorum tria sunt genera: nam aut ciueS Romani, aut Latini aut dediticiorum numero sunt. de quibus singulis dispiciamus: ac prius de dediticiis. II I. DE DEDITICIIS VEL LEGE AELIA SENTIA. 13. Lege itaque Aelia Sentia cauetur, ut qui serui a dominis poenae n0mine uincti sint, quibusve stigmata inscripta sint, deue quibus 0b n0xam quaestio tormentis habita sit, et in ea noxa suisse con-s uicti sint, ' quiue ' ut serro aut cum bestiis depugnarent, traditii sint, inue ludum cust0diamue coniecti fuerint, et postea uel ab eodem d0mino uel ab alio manumissi, eiusdem condicionis liberi stant, cuius condicionis sunt peregrini 7 -dediti dii. V. DE PEREGRINIS DEDITICII S. 14. Vocantur autem ieregrini dediticis hi, qui qu0ndam aduersus p0pulum Romanum armis Susceptis pugnauerunt, 'et deinde uicti' se dediderunt.
l carerent. Cf. etiam Isidor. Or. 5, 13. β) quique C. edd. t 7) Erant enim etiam quidam cives Romani dediticii, velut olim Campans. β) Sic Gos hen. deinde ut uieti sunt devin. 17. S. 53. q. T. Cf. S. S. I. eod. cum Theoph. L. 2. S. 47. D. Orig. iur. 1, 2). Senec. ep. 94. g. 8. zzz L. 1. D. de statu hom. 1, 5). S. 12. f. de iure nat. 1, 2). g. 9. zzz L. 3. D. de Statu hom. 1, 5). pr. f. de iur. pers. 1, 3). g. I 0. S. 5 sin. f. eod. Fr. Dosith. 4. g. 11. Cf. L. 5. S. 2. D. de statu hom. 1. 5). g. 12. Cf. Ulp. 1, 5. Fr. DOSith. 33. 4 Seq. g. 13. Cf. Gy. 1, 11. Paul. 4. 12. SS. 5 Seq. g. sq. Cf.
112쪽
15. Huiuq sirgo turpitudinis seruos quocumque m0d0 et eu
iuscumque aetatis manumissos, etsi pleno iure dominorum fuerint, numquam aut ciues Romanos aut Latinos seri dicemus, sed omnimodo dediticiorum numero c0nstitui intelle
4. missum modo ciuem Romanum, modo Latinum seri dicetinus.
annorum triginta, et ex iure duiritium domini, et iusta ac legitima manumissione liberetur, id est uindicta aut censu aut testamento, is ciuis Romanus st: sin uero aliquid eorum deerit, Latinus erit. VI. DE MANUMISSIONE VEL CAUSAE PROBATIONE. 18. uod autem de aetate serui requiritur, lege Aelia Sentia introductum est. nam ea lex minores XXX annorum Seru0s n0nalit6r uoluit manumissos ciues Romanos seri, quam si uindicta, apud consilium iusta causa manumissionis adprobata, liberati suerint. 19. Iusta autem causa manumissi0nis est ueluti si quis filium siliamve aut fratrem sororemve naturalem, aut alumnum, aut 'paedagogum,' aut Seruum procuratoris habendi gratia, aut ancillam matrimonii causa, apud consilium manumittat. VlI. DE UECUPERATORIBVS. 20. Consilium autem adhibetur in urbe Roma quidem quinque Senatorum et quinque equitum Roman0rum puberum: in prouinciis autem uiginti recuperatorum ciuium Romanorum. idque fit ultimo die conuentus: sed Romae certis diebus apud consilium manumit-
Lachm. s. ed. M. ') paedagogum intellige liberorum manumissoris L. 35. D. de si ic. lib. 40. 5). Infra g. 39. intelligituris, qui ipsum manumissorem instituit L. 13. D. de manum. vin g. ib. Cf. 33. 17. 20. g. 16. Cf. Fr. Dosith. 5. 13. 3. 17. . Ulp. 1, 6. 10. 12. 16. L. 11. C. de act. empti 4, 49). g. 18. . Ulp. 1, 12. Fr. Dosith. 13. Cic. pro Balbo S. L. 16 pr. D. de manum. Dind. 40, 2). L. 27. D. de manum. teSt. 40, 4ὶ . lege Aelia SentiaJ a. 3. g. I9. Cf. 39. g. 20. Cf. Ulp. 1, 13 a. 2. I. de liberi. 1, b). Theophil. 1, 5. SS. 2. 4. 1, 6. 3. 4. L. 16 pr. D. de manum. vind. 40, 2). L. 1. C. eod. 7, 1). Lex Flav.
113쪽
tuntur. Mai 0res uero triginta annorum Servi Semper manumitti solent, adeo ut uel in transitu manumittantur, ueluti cum praet 0r aut pro consule in balneum uel in theatrum eat. 21. Praeterea minor triginta annorum seruus 'manumis-
susi' potest ciuis Romanus fieri, si ab eo domino, qui sol- uendo non erat, testamento eum liberum et heredem relictum 'seruus silmiliter cum libertate heres scriptus testa- 5 mento non praecedat , et nemo alius t eae eo testamento he t. res sit. idque eadem lege Aelia ' Sentia cautum est l' idem fauore libertatis de eo seruo Proculus finistimat, i qui sine libertate heres scriptus Sit. 21'. Cum uero lege Aelia Sentia testamento i primus Scriptus solus ciuis Romanus siret, placuit, si quis forte t ex 'ancilla sua natos spurius y liberos et heredes .cripSeirit, omneS SeruOS manere, quia quis primuS Sit, sin ea 0Uallione non intellegitur, nec in fraudem credi torum plures ex l patrimonio debent decedere: denique 'senatusconsulto ad legem 3 Furiam Canti-1ὶiam facto prouisum est, ne in potestate debitoris 'esset, eius I legis ' auctoritatem ' per hanc artem euertere.
40. 2). Nihil igitur muriandum. i') C. manumissi0ne edd. Neque vero manumisSionem et alimS ad civitatem perveniendi modos
dicis Secutus, cetera ex Sententia et Inst. Scriptum fuisse puta: Sr si militer c.' lib. h.' sc .ius t0t ii praecedat et nemo alius etc. ') Proculus eae sosch. s. feci, cetera eae S. 2. I. quib. manum. 1, 6). Cf. S. 1. I. qui test. tui. 1, 14). L. 5. C. de test. tui. 5, 28). - Etiam reliquam partem paginae, eae qua edd. Singulas tantum voces spurios - creditor -- sex - debitori S - legiS - pecunia - ea traditione - mancipatibnibus - Latinum iis quia) praestant, ad sched. ductus et sententiae probabilitatem restitui. δ) In C. fuerit: acilla suae nato urios. De hoc vulgari υ. Spuriorum uSu cf. -Forcellin. s. v. spurius in s. ε) Notatum
erat Sc. ad i. De re cf. 1, 46. β) In C. fuerit Oete'. ') Ino fuerit at0ritatem; nam dignitatem vel b en)ignitatem Gaius viae di- Salpens. 28. L. 3 pr. Th. C. de tutor. et cur. 3, 17). g. 2I. . S. 1. I. gum. ex cauS. man. 1, 6); infra 2, 154. 276. My. 1, 14. Fr. BOS. 16. E. 27. D. de manum. test. 40, 2). L. 60. D. de her. inat. 28, 5). g. 21'. Cf. Epit. 1, 2. S. N. infra ad S. 45.
114쪽
21 h. Ex iure buirilium t sit seruus noster non per hoc Solum, quod pecunia 'nostrai' conparatur, i 'sed ulterius requiritur iusta serui acquisitio prolpterea qu0d quaedam 'etiam non ' iustae sunt acquisitiones; nam i ea, quae traditione alienouatur, quamuis res mancipi Sint, nec vel 'mancipatione uel ' in iure cessione uel usucapioine acquiruntur. tantum in b0nis fiunt. 22. Latinus sit eae t lege Aelia Sentia seruus minor XXX annorum testamento libe ratus: quanquam δ' Latinum ipsa lex Aelia Sentia nondum fecit: item qui ea aetate imaior a do mino, cuius est in bonis, 'quamuis i iusta manumissione i manumillitur, uel qui inter almeos liberatur , si modo alia i causa libertatem non impediat. hi omnestamen olim quil dem in s0rma libertatis Seruabantur, cum praetor eos, licet i serui eae iure buiritium essent, in liber-6. tale tueretur. nunc uero qui hoc i modo manumissi Sunt, β- Latini Iuniani dicuntur: Latini ideo, quia adsimulati sunt Latinis moloniariis: Iumani ideo, quia per legem Iuniam
libertatem accepertint, cum olim serui uiderentur esse. 23. Non tamen illis permittit lex Iunia nec ipsis testamentum sacere, nee ex teStamento alieno capere, nec tutores testamento dari. 24. 0uod autem diximus, ex testamento eos capere non p0sse, ita intellegendum est, ut nihil directo hereditatis legatorumue 110mine e0s p 0sse capere dicamuS: ali0 quin per fideic0mmissum capere p0SSUnt. 25. Ili uero, qui dediticiorum numero sunt, nullo modo eae teStamento capere p0SSunt, non magis quam qui liberxerit. ly) Notatum n. β) Notatum s'ul ius. β') Fuerit et n.') mansipuli0nil, Sehed. pro mancipati0nραὶ δ') In C. fueritrat. l. ' quia Seheu.. pro quis). δ) Epit. l. l. 3. 2. addidit per epist0lam et e0nuiuii adhibiti0ne; non ex Gaio. Cf. l. 4 l. 44. R) Cf. S. 4l.
g. 21 φλ. Cf. S. 17. cuius ordinem praescriptum Gaius etiam poStin Latino a cura te sequitur. Ulp. l, 10. Fr. Dos. 9. infra S. 35 2, 4l. 204. g. 22. Cf. infra 3. 56. Ulp. l. 10. 12. Fr. Dosith. 5. 6. Epit. 1, 1. 2. l. 23. 24. Cf. infra 2, 110. 275. Ulp. 20, 1l. 22, 3. 8. Fr. Vat. 172. Isidor. Or. 9. 4. 3. 5s. L. 29. D. de reb. dim. 34. 5). g. 2b. Cf. 3, 75. 2, 285. Um. 22, 2. 20, li.
115쪽
peregrinusque HSt: nec ipsi teStamentum sacere possunt secundum quod plerisque placuit. 26. Pessima itaque libertas eorum est, qui dediticiorum numero sunt: nec ulla lege aut senatusconsulto aut constitutione principali aditus illis ad ciuitatem R0manam datur. 27. Quin et in urbo Roma uel intra centesimum urbis B0mae miliarium morari prohibentur: et si contra fecerint, ipsi b0naque e0rum publice uenire iubentur ea condicione, ut ne in urbe B0ma uel intra centesimum urbis R0mae miliarium Serviant, neue umquam manumittantur; et si manumisSi fuerint, serui populi Romani esse iubentur. et haec ita lege Aelia Sentia conprehensa sunt. 9VIBVS MOBIS LATINI AD CIVITATEΜ RΟΜΑΝΑΜ PERVENIANT. l 28. Latini multis modis ad ciuitatem Romanam T. perueniunt. 29. Statim enim eadem lege Aelia Sentia cautum est, ut minores triginta annorum manumissi et Latinis acti si ux0res duxerint uel ciues Romanas uel Latinas coloniarias uel eiusdem condicio uis, cuius et ipsi essent, idque testati fuerint adhibitis n0n minus quam septem testibus ciuibus Romanis puberibus, et silium procreaverint et is filius anniculus fuer1t, permittatur eis, 'iuSsum*3 per eam legem adire praetorem uel in prouinciis praesidem prouinciae et adprobare, se eae lege Aelia Sentia uxorem duxisse et ex ea silium anniculum habere: et si is, apud quem Causa probata est, id ita esse pronuntiauerit, tunc et ipse Latinus et uxor eius, si et ipsa eiusdem scondicionis sit, et ipsorum filius, Si et ipse eiusdem condici0nis sit, ciues Romani esse iubentur. 30. Ideo autem in ipso rem silio adiecimus 'si et ipse eiusdem condicionis sit . quia si uxor Latini ciuis Romana esl, -
η ) sc. eos audire et re probata pronunciarer qua re haec causae prybatio distabat ab altera 1. 18) in arbitrio consilii praetoris posita. si uesin edd. , quod perinde lansiuet, ac g. 26. Cf. S. 3. f. de liberi. 1. 5 . sati epit. 1, 1. 3. 4. infra 3, 67. 3, 75. Collat. 4, 3. 3. 3. g. 27. Cf. Isidor. Or. 9, 4. S. 52. g. 28. Cf. Ulp. 3. a. Epit. l. 1. 4. L. un. C. de Lat. liberi.
116쪽
qui ex ea nascitur, ex nouo senatusconSulto, quod auctore
divo Hadriano factum est, ciuis Romanus nascitur. 31. Hoc tameti ius adipiscendae ciuitatis Romanae etiamsi s0li minores triginta annorum manumissi et Latini facti ex lege Aelia Sentia habuerunt, tamen postea senatusconsulto, quod Pegaso et Pusione consuli hus factum est, et maioribus triginta annorum manumissis Latinis lactis c0ncessum est. 32. Ceterum
etiamsi an se cesserit Latinus, quam anniculi filii causam lprobarit, p0teSi mater eius causam probare, et sic et ipsa s. si et i ciuis Romana 'et filius, isque eo amplius perinde ac
si iustis i nuptiis esset procreatus, quaSi Suus postumuS he- res putris bona l apiscitur. Si uero et pater et mater de- cesserint, i ipse situs, cuius interest cum ciuitate Romana bona eorum obtinere, i debet causam probare, ut tamen impuberis tutor causam agat. 32'. Sed uis et bimus, de filio ranniculo quae disimus, ne eadem de t filia annicula dicen
- Si SeruuS l alterius in bonis . alterius ex iure 9uiritium sit, unus eae t illis duobus dominis libertatem eius , incoare, alter comiplere per iterationem potest. 32'. 'Praepostea, si ita legis, per eam legem. 'q) v. 1-7. Vestigia C. se- cutus Sententiam perfeci. Edd. tantum habente ciuis Romana - ipse filius citius - debet causam probare, ut - de filio anniculo ante hoc uidebimus Holim. o.). β) Gaium iuris Uuir. acquisi- tioneS primum e , quae minoris et maioris XXX ann. manu- missi et Latini facti propriae erant, deinde utriusque communes exposuisse credibile est. Itaque liberorum causae probationem ex lege A. S. hoc loco v. 7-10. perinde ut ayud Ulp. 3. 4. se- quebatur iteratio, velut his verbis: Maior XXX annorum Lati- nus factus iure ciuili per iterationem civis Romanus fit, hoc exi,
si ab eo, cuius ex iure seviritium servus fuit, iterum iuste manu- missus sit. Proinde' etc. 9uae deinceps sequebantur v. 10. ex- tremo , ad Sententiam, sed partim Sched. ope in textu restitui sedd. tantum verba illis - dominis praebent). In v. 12. 13. fuisse posui:
illis duobus dominis lib. tem e' ineoare alter cy plero p irationem l*. 3I. Cf. Γω. 3. 4. Peg. et Pus. J cf. 2. 254. 5. f. de Edeic. hered. 2, 23) Vespasiani Aug. temporibus L g. 32. Cf. Collat.16, 3. 7. 15. infra 3, 5. g. 32'. Cf. infra l. 72. g. 32 h.
Cf. g. 35. Ulp. 3. 4. Fr. Vat. 221. Epit. 1. 1. 4. FP. DOS. 14 Plin. ep. 7, 16. Tacit. A. 13, 27. g. 32ς. Cf. Ulp. 3, 6. Scae-
117쪽
terea quivis Latinus ius t 0uiritium consequitur, si nauem decem milium modiorum fabrilcauerit uel etiam alias quaesiverit et sex annis ea ipsa, i uel, ea perdita, alia, quam in eius locum comparauit, fruimentum Romam portauerit. quod ita edicto D. Claudii signiflicatur. *7 33. Item Neronis Caesaris edicto cauetur, ut si Latinus in perficiendo laedificio Romae non minus quam 'partes duas tertias' i patrimonili sui impenderit, ius duiritium conSegulat . ω ω -
-- 34 ' non minus quam singulos i Du-j menti modios pinseret, δ' ad ius Quiritium - --- 0.l pote. De S. 35. vid. not. 31. δ' S. 32ζ. Ad sententiam restitui. t Edd. tantum habent: Quiritium - cauerit. Sed post verba itatio-l nem pote not. 26) sic Gaium perrexisse puto ptea Praeter-evi quiuis Latinus ius 1 Quiritium c ' s equitur, si nauem oem dei cem milium) modiorum fabra cauerit u etiam alias qSiuerit . . . . t ut ea perdita, alia q. in e' locum' etc. 9umis' Gaius dixerit, quo-l niam hoc etiam ad minores XXX a. Latinos factos pertinebat.)l β) Gosohenus initium huius Si ita restituendum censuit leste Iulia cautum est, ut Latinus, si in persciendo sedificio Romae noni minus' etc. ex L. 139. D. de verb. signis. Ulp. lib. 7. ad i. Iul.l et Pap.). Cetera eorestis; sed de lege Iulia nec apparet, qua ratione ea de hoc Latinorum beneficio, qui tum nondum erant, quicquam cautum eSSe potuerit, et L. 64. D. SOl. mair. 24, 3)maxime S. 7. Ostendit, quid in causa fuerit, ut Ulpianus hoc libro de libertis dotalibus Latinis vel facto mariti vel suo iure civitalem adeptiS e Oneret. Praeterea cum Gaius ordinem temporis secutus esse videretur, non dubitavi, ex Tacit. A. 15, 43. ad a. 65. addidit praemia pro cuiusque ordine et rei familiaris copiis 'Neronis edicto hoc beneficium adscribere. Nam Vespasianus alia sanxit. Suet. Cev. 8. Leae Flad. Mai. 62. ') Scripsi. partem - edd. ΡarleS - - - - C. Alii Hemissariam ' vel semis cimam ' vel 'sextantariam' supplere conati sunt: contra linguae vel rei ipsius rationem; neque enim de chartaceis aedia ficiis neque de decies centenariis Latinis Nero cogitavit. Duae partes' plerumque simpliciter dicuntur, velut Fr. Vat. 236. 237. t. 134, 4; Sed accuratius 'duae partes tertiae velut L. 84.
Th. C. de decur. 12, 1). C. restitui, in quo quod ante pinseret antecedit signum, nota modii fuisse videtur, ut oratio ita fere composita fuerit: qui Romae pistrinum institueret, quod vota L. 3. D. de vacat. 50, 5). g. 33. Cf. Ulp. 3, 1. L. 139. D. M ver b. Sign. 50, 16). g. 34. Cf. Ulp. 3, 1. Fr. Vat. 233.
118쪽
Uv. 1 - 2. 35 ' Si uero Latinam i liber- talem ab eo consecutus Sit, cuius tantum i in bonis fuerat, consentiente eo petere debet, i cuius in eo ius se uiritium suerit. cum enim seruus t eiusdem domini i et in h0nis et ex iuro Quiritium sit, manumissus ab eodem scilicet et Latinus seri potest et ius seviritium consequi. 36. Non tamen cuicumque uolenti manum illere licet. 37. Nam is, qui in fraudem crediturum uel in fraudem pa
troni manumittit, nihil agit, quia lex Aelia Sentia inpedit
libertatem. 38. Item eadem lege minori xx annorum domino non aliter manumittere permittitur, quam si uindicta apud 0. con silium iusta causa manumissionis adprobata 'manumiserit. y 39. Iustae autem causae manumissionis sunt ueluti si quis patrem aut matrem aut paedag0gum aut conlactaneum manumittat. sed et illae causae, quas Superius in
Seruo minore XXX annorum exp0Suimus, ad hunc quoque ca-Sum, de qu0 loquimur, adferri possunt. item ex diuerso hae
diurnos non minus quam sinstulos frumenti modios pinseret, ad ius0uiritium perueniret Male hactenus creditum, hanc Codicis partem ad navis fabricationem pertinere. -- Desiderantur furis Uuis. consequendi modi 1. militia ex Doe Visellia et Scio Ulp. 3, 5), qua de re Gaius ex SCti aetate certe post Neronem facti egisse, deinde vero addidisse videtur, his omnibus meritis Latinum cum uxore forte non ex lege A. S. ducta, Si eiusdem condicionis sit, et cum liberis ita ut in potestatem eius redigantur, civitatem Rom. adipisci of Gai p. 10). Aliam esse cauSam 2. Latinae ter enixae', 3. beneficii principalis Ulp. 3 1. 2). Haec igitur Occupaverint p. 9.partem priorem. 'i) Ad sententiam restitui. Edd. in prioribus tantum habent consecutus - ius Quiritium fuerit. Ultimam lacunam, in qua edd. postremo tantum habent 'si quis alicuius explevi secundum ductus C. , in quo fuerit: c' em Serv. l eiusd. domini. Puta vero Gaium de beneflcio principali locutum esse, ut huc pertineant 3, 72. 73. et Plin. ep. 10. 4. 5 22). 104 105). Nec vero h. l. probatur, quod M. Sibi persu it, esis verum non puto, heredi ius iterationis non competiisse. δ) fuerit C. edd. Cf. Inst.235. g. 35. Vid. ad 3. 32 h. cit. gg. 36. 37. pr. f. qum.
119쪽
causae, quas in minore XX ann0rum domino rettulimus, porrigi possunt et ad seruum minorem xxx annorum. 40. Cum ergo certus modus manumittendi minoribus xx annorum do
minis per legem Aeliam Sentiam constitutus sit, euenit, ut qui XIIII annos aetatis expleuerit, licet testamentum sacere δὴ et in eo heredem sibi instituere legataque relinquere possit, tamen si adhuc min0r sit annorum xx, libertatem seruo dare non p0ssit. 41. Et quamuis Latinum sacere uelit minor xx annorum dominus, tamen nihilo minus debet apud consilium causam probare, et ita postea inter amicos manumittere. 42. Praeterea lege Furia Caninia certus modus constitutus est in seruis testamento manumittendis. Φ3. Nam ei, qui plures quam dii is neque plures quam decem seruos habebit, usque ad partem dimidiam eius numeri manumittere
permittitur: ei uero, qui plures j quam x neque plures quam 1 l.
xxx seruos habebit, usque ad tertiam partem eius numerii. S.
manumittere permittitur. at ei, qui plureS quam XXX neque plures quam centum habebit, usque ad partem quartam 'manumittendi libera potestas 3 datur. nouissime ei, qui plureSquam C habebit nec plures quam D, ' manumittere. ' per mittitur usque ad ' quintam partem; neque plures ' quum B habentis ratio habetur, ut inde pars sum atur, Τ sed praescribit lex, ne cui plures manumittere liceat quam C. et
contra Si quis unum seruum omnino aut du0s habet ' dunta δ') p0ssit, quod hic eae C. praebent edd. multique habent InSt.
codiceS, em inferiore versu irrepsisse videtur. ) Restitui. In C. fuerit: quarta inmittendi libera p'estas non licentia, quo uerbo Gaius non utitur nisi in malam partem). Incerta tamen est scriptura. β) Scripsi. Alii: amplius non ', postea Scribentes quam ut quintam partem manumittat)'. q) permittitur quam ut C. ed. M. Sed suspicor, olim fuisse: permittit' iis q. etein eo cum factum esset permittitur quam, etiam ad mutatum in Ut y) Apparet, librarium integrum verSum praetermisisSe, quem, ut Sensus fluitabat, aptius nunc quam olim restituisse mihi videor.
D. qui et a quib. manum. 40, 9). g. 40. Cf. S. 7. I. quib. eae C. manum. 1, 6); infra 2, 113. g. 41. Cf. Fr. Dosith. 13. g. 42. L. Furia C.J a. S. Cf. 2, 228. Paul. 4, 14. Tit. I. de l. Fur. Can. 1, 7). g. 43. Ulp. 1, 24. Paul. 4, 14. S. 4. L
120쪽
xat, nihil de eo lege cauetur δ' et ideo liberam habet potestatem manumittendi. 44. Ac nec ad eos V in lem omnino haec lex pertinet, qui sine testamento manumittunt. itaque licet iis, qui uin icta aut censu aut inter amicos manumittunt, totam familiam suam liberare, scilicet si alia causa non inpediat libertatem. 45. Sed qu0d de numero seruorum testamento manumittendorum diximus, ita ItintellegemuS, ut ex eo numero, ex quo dimidia aut tertia aut quarta aut quinta pars liberari potest, utique tot manumittere liceat, quot ex antecedenti numero licuit . et hoc ipsa lege prouisum est: erat enim sane absurdum, ut X seru0rum domino quinque liberare liceret . quia usque ad dimidiam partem ' eius) numera' manumittere ei conceditur, ulterius autem ' XII ser-u0s habenti non plures liceret manumistere quam mΙ: at ei S,
12. qui plures quam x neque t 'plures quam XXX habent, utique
i. S. etiam quinque, quot X habenti licuit, manumittere licet. δῆ) Sententiam restituendo expressi. ') Ex Bo. cff., qui edidit: sex eo numero'; numero C. q) Ex Lachm. o. Mihi tamen is,
qui Supra voe . conceditur tantum terius at scripsit, legisse videtur concedit ul) contra vero' ed. M. i) Sententiam perfeci. Eae tota p. 12. Blumius pauca tantum enotavit, in v. 12. 13. 18. 19. unde voces liberari v. 18.) et c0ncedat v. 19.) in edd. receptae sunt. Conferenda autem est ad ea, quae perierunt, sati epit. 1, 2. 33. 2-4. Nam si aliquis testamento plures manumittere
uoluerit, quam quot continet numerus Supra ScriytuS, Ordo Seruandus este ut illis tantum libertas ualeret, qui prius manumissi Sunt,uSque ad illum numerum, quem explanatio continet SuperiuS comprehensa: qui uero poStea Supra conStitutum numerum manumissilesiuntur, in Seruitute eos certum est permanere. 9uodsi non nominatim serui uel ancillae in testamento manumittantur, Sed con-
DSe omnes Seruos suos vel ancillas is qui testamentum facis, liberos facere uoluerit, nulli penitus fima esse iubetur hoc ordine data libertas, sed omnes in seruili condicione, qui hoc ordine manumini Sunt, permanebunt. nam etsi ita in testamento seruorum manumissio adscripta fuerit, id est in circulo, ut qui prior, qui pOSterior nominatus sit, non possit agnosci, nulli ex his libertatem ualere manifestum est, Si agnosci non poteSt, qui prior, qui poSterior fuerit manumissus. 3. Nam si aliquis in aestritudine constitutus in fraudem huius legis facere noluerit testamentum, Sed g. 44. Cf. Dionys. 4, 24.