Ivrisprvdentiae anteivstinianae qvae svpersvnt : in vsvm maxime academicvm / composvit, recensvit, adnotavit Ph. Edvardvs Hvschke.

171쪽

nem: unde pupillus uindicare quidem numm0S SUOS potest, sicubi extent, id est 'intendere, suos ex iure seviritium esse; mala uero si de consumpstos perinde ab eodem βη repetere potest 'atque si postii dei et . umle' de pupillo quidem quaeritur, an nummoS l 'quoque, quos 3 mutuos dedit, ab eo, qui accepit, 'bona fide t alii rursus alienatos petere β possit, quoniam 'is per i hoc uideatur locupletior factus, quod alienaret. β 83. ' At eae contrario res tam mancipi quam Τnec mancipi mulieribus t et pupillis Sine tutoris auct0ritate 74.

80lui possunt, quoniam meliorem condici0nem suam sacere iis etiam sine tutoris auctoritate c0ncessum est. 84. Itaque si

debit ir pecuniam pupill0 80 luat, facit quidem pecuniam pupilli. sed ipse non liberatur, quia nullam obligationem pupillus siue tut0ris auctoritate dissoluere p0test, quia nullius rei alienatio ei sine tutoris auctoritate concessa est: sed tamen Si ex ea pecunia locupleti 0r lactus sit, et adhuc petat, per excepti0nem doli mali summoueri potest. 85. Mulieri uero etiam sine tutoris auct0ritate recte solui potest: nam qui s0luit, liberatur obligatione, quia res nec mancipi, ut pr0xime diximus, a se dimittere mulier et sine tutoris auctoritate pote St: quamquam hoc ita est. si accipiat pecuniam: at si non accipiat, sed 'habere' se dicat et per acceptilati0nem uelit debitorem sine tutoris auct0ritate liberare, n0n Ρ0teSt. 86. Adquiritur autem nobis non solum per no Smet ips0S, sed etiam per e0s, quos in potestate, manu mancipio ue ha-

δη) Maxime secundum Nolim. et Soesch. restitui. Respicit Gaius ad SQ n L. 20. S. 6. D. de hered. pet. 5, 3)ς V. L. 27. S. 3.D. de rei vind. 6, 1 . Item restitui. ε) Restitui Gaius 'p. 36. β) Nestitui, arbitratus, ea, quae Sched. Pelata Sunt -- aSe n0nc os esse: ali rursus alienat0s. β) Blumii Sched. secutus et L. 19. S. 1. D. de reb. cred. 12, 1 restitui. Τ) Goesch. secutus restitui. β) i. e. acceptam habere. Cf. g. a. f. quib.

172쪽

bemus: item per eos seruos, in quibus usumlauetum habemus: item per h0mines liberos et seru0s alienos, quos bona

fide p0ssidemus: de quibus singulis diligenter dispiciamus. 87. Igitur quovi liberi nostri, quos in p0 testate habemus, item qu0d serui nostr i mancipio accipiunt uel ex traditione

nanciscuntur, siue quid stipulentur, uel ex aliqualibet causa

75. ' adquirant, β' id nobis adquiritur: ipse enim, j qui in p0 testate

nostra est, nihil suum habere p0test: et ideo si heres institutus sit, nisi nostr0 iussu hereditatem adire non potest: et si iubentibus nobis adierit, hereditatem nobis adquirit proinde atque si nos ipsi heredes instituti essemus: et conuenienter scilicet legatum per eos nobis adquiritur. 88. Dum tamen sciamus, si alterius in bonis sit seruus, alterius ex iure se uiritium, ex omnibus causis ei soli per eum adquiri, cuius in bonis est. 89.i N0n solum autem pr0prietaS per eo S, qu0Sin potestate habemus, adquiritur nobis, sed etiam possessio: cuius enim rei p0ssessionem adepti suerint, id nos possidere videmur: unde etiam per eos usucapio procedit. β' 90. Perea S uero perS0nas, quas in manu mancipio ue habemus, proprietas quidem adquiritur n0bis ex omnibus causis sicut per eos', qui in potestate nostra sunt: an autem possessio adquiratur, quaeri S0let, quia ipsas non possidemus. 91. De his autem seruis, in quibus tantum usum ructum habemus, ita. placuit, ut quidquid ex re nostra uel ex operis suis ' adqui-

ad d0minum pr0prietatis pertineat: itaque si iste seruus heres institutus sit legatumve quod ei datum fuerit, non mihi, sed d0mino proprietatis adquiritur. 92. idem placet de eo, 76. qui a n0bis bona sile p0ssidetur, i siue liber sit siue alienus seruus: qu0d enim placuit de ususructuario. idem probatur etiam de bonae fidei possessore: itaque quod extra duas istas

173쪽

causas adquiritur, id uel ad ipsum pertinet, Si liber est, uel ad d0minum, si seruus est. 93. Sed si bonae fidei possessortisu eperit Seruum, quia eo modo dominus sit, ex omni causa per eum sibi adquirere potest. Usus ructuarius uero usu caperen0n p0test: primum quia non possidet, sed habet ius 'uten- disruendi: μ' deinde quia scit, alienum seruum eSSe. 94. De illo quaeritur, an per eum seruum, in quo usu infructum habemus, p0SSidere aliquam rem et usucapere ' possimus, quia ipsum n0n p0SSidemUS. per eum uero, quem bona sidep0ssidemus, sine dubi0 et possidere et usucapere p0SSumus. loquimur autem in utriusque pers0na secundum distinctionem, quam proxime exposuimus, id est, si quid ex re nostra uel

ex operis suis adquirant, ' an)ε id n0bis adquiratur. 95. Ex his apparet, per liber0s homines, quos neque iuri nostro subiectos habemus, neque bona fide possidemus, item per alienos Seru08, in quibus neque usumfructum habemus neque iustam p0SSessionem, nulla ex causa 110bis adquiri poSSe. et

hoc est, quod dicitur, per extraneam personam nihil adquiri posse, 'einceptio eo, quod de poSSeSSione si quaeritur, anne' per liberam personam 'l nobis adquiratur. 96. In summa sciendum est, his, qui in i p0testate, manu mancipi0ue Sunt, 77. nihil in iure cedi p0sse: cum enim istarum personarum nihil Suum esse p0SSit, conueniens est scilicet, ut nihil suum esse 'per se 7 in iure uindicare possint. β97. Hactenus) tantisper admonuisse sufficit, quemadmo-quirunt C. ed. Bg. ' ) Ex fio. et Inst. utendi et Duendi C. edd. δ) possumus C. ed. M. ε) Supplevi ex vicino simili-ant et post pro adquiritur sic C. edd.) scripsi adquiratur. Vitium

Codd. vetus effecisse videtur, ut IuSt. InSt. haec omitterent. β) Restitui coll. 3. 4. I. cit. Goesch. volebat: excepta pOSSeS-Sione, de ea enim'. ') Secundum Goesch. restitui. 7) Nam per alio3 possunt, velut servus in liberali causa, filiust m. cum sui iuris esse dicitur. Itaque alio sensu Celsus filiumfam. per Senovare pone nessat L. 25. D. de novat. 46, 2). Cf. Paul. 5, 8. Hoc sensu stiliusfam. tantum in iure cedere vel vindicta manumit

tere per Se pOSSe recte negaretur. L. 10. 18. S. 2. D. de manum.

vina. 40, η. 8) Sequitur in C. linea vacua. . 94. Cf. 3. 4. I. cit. g. 95. ma S. 5. I. cit. Cf. Paul. 5, 2. S. 2. i. 96. Cf. S. 87. gg. 97-100. μα S. 6. f. tu. cit.

174쪽

dum singulae res nobis adquirantur: nam legatorum ius, quo et ipso singulas res adquirimus, opportunius alio loco reseremus. Videamus itaque nunc, quibus modis per uniuersitatem res nobis adquirantur. 98. Si cui heredes facti sumus, siue cuius bonorum possessionem petierimus, siue cuius bona emerimus, Sive quem adrogauerimus, siue 'quam ' in manum ut uxorem receperimus, eius res ad nos transeunt. 99. Ac prius de hereditatibus dispiciamus, quarum duplex condicio est: nam uel ex testamento, uel ab intestato ad nos pertinent. 100. Et prius est, ut de his dispiciamus, quae n0bis ex testamento obueniunt.101. Testamentorum autem genera initio duo suerunt: nam aut calatis comitiis faciebant, . quae c0mitia bis in annotestamentis faciendis destinata erant, aut in procinctu, id est, cum belli causa ad pus iam ibant: pr0 cinctus est enim expeditus et armatus exercitus: alterum itaque in pace et in otio faciebant, alterum in proelium exituri. 102. Accessit deinde 78. tertium t genus testamenti, quod per aes et libram agitur: qui ' enim)y' neque calatis c0mitiis neque in procinctu testamentum secerat, is si subita m0rte urguebatur, amico familiam suam, ' id est patrimonium suum, i mancipio dabat, eumque rogabat, quid cuique p0st m0rtem suam dari uellet. quod testamentum dicitur per aes et libram, scilicet quia per mancipationem peragitur. 103. Sed illa quidem duo genera testamentorum in desuetudinem abierunt: hoc uero Solum, qu0d per aes et libram sit, in usu retentum est. Sane nunc aliter ordinatur atque olim solebat: namque olim familiae empt0r, id est, qui a testatore familiam accipiebat mancipi 0, heredis locum optinebat, et ob id ei mandabat testator, quid cuique post mortem suam dari uellet: nunc uero alius heres

β') quem C. ed. M. 7') Addidi. Excidit eius nota ob sequens n. i) M. haec verba Institutionibus aptissima tanquam glossema uncinis inclusit: cuius iusta Suspicio nulla. νβ. 101 - 103. Cf. S. 1. f. de testam. oris. 2, 10) cum Theoph. Γω. 20, 2. Geli. 15. 27. Plutarch. Coriol. 9. de sera num. vind. p. 550. VIII. p. 174. Relah.) Cic. de Orat. 1, 53. S. 228. de nat. Or. 2, 3. Vellei. Pal. 2, 5. S. 3. Fest. v. Procincta. Endo

175쪽

157 testamento instituitur, a quo etiam legata relinquuntur, alius dicis gratia propter ueteris iuris imitationem familiae emptor adhibetur. 104. Eaque res ita agitur: qui lacu testamentum, adhibitis, sicut in ceteris mancipationibus, v testibus ciuibus Romanis puberibus et libripende, postquam tabulas testamenti scripserit, mancipat aliqui dicis gratia familiam suam: in qua

MIHI EΜPTA ; deinde aere percutit libram, idque aes dat testat0ri uelut pretii loc0: deinde testator tabulas testamenti

tenens ita dicit: ΗΑΕ Ο ΙΤA UT IN HIS TABULIS CERISQUE SCRIPTA SUNT, ITA DO, ITA LEGO, ITA TESTOR, ITAQUE

VOS , QUIRITES , TESTIMONIVΜ ΜΙΗΙ PERHIBE ΤΟΤΕ et hoc dicitur nuncupatio: nuncupare est enim palam n0 minare, et Sane quae testator specialiter in tabulis testamenti scripserit, ea uidetur generali serm0ne nominare atque confirmare. 105.

In testibus' autem non debet is esse, qui in potestate est aut familiae emptoris aut ipsius testat0ris, quia propter ueteriSiuris imitationem totum hoc negotium, quod agitur testamenti ordinandi gratia, creditur inter samiliae empt0rem agi et testat0rem, quippe olim, ut proxime diximus, is, qui familiam testatoris mancipio accipiebat, heredis loco erat: itaque reprobatum est in ea re domesticum testimonium. 106. Unde et Si is, qui in potestate patris est, samiliae emptor adhibitus Sit, pater eius testis esse non potest: 'at 3 ne is quidem, qui

rae ea recurrebant. inductus esse credenduS est. Ceterum SequenS

176쪽

in eadem potestate est, uelut frater eius. sed si filius familias ex castrensi peculio post missionem faciat testamentum, nec

80. pater eius recte testis i adhibetur, nec is, qui in potestate patris ' est. 7β 107. De libripende eadem, quae et de testibus,

dicta esse intellegemus: nam et is testium numero est. 108. Is uer0, qui in potestate heredis aut legatarii est, cuiusue . heroe ipse aut legatarius in p0 testate est, quique in eiusdem potestate est, adeo testis et libripens adhiberi potest, ut ipse qu0que heres aut legatarius iure adhibeantur. sed tamen quod ad heredem pertinet, quique in eius p0testate eSt, cuiusue is in potestate 'est,' minime hoc iure uti debemus. DE TESTAMENTIS ΜIL17 31. 109. Sed haec diligens obseruatio in ordinandis testamentis militibus propter nimiam

inperitiam constitutionibus principum remissa est: nam quamuis neque legitimum numerum testium adhibuerint, neque uendiderint familiam, neque nuncupauerint te Stδmentum, recte nihil0 minus testantur. 110. Praeterea permissum estiis et peregrinos et Latinos instituere heredes uel iis legare: cum ali 0 quin peregrini quidem ratione ciuili prohibeantur capere hereditatem legataque, Latini uero per legem Iuniam. 111. Caelibes quoque, qui lege Iulia hereditatem legataque capere uetantur, item orbi, id est, qui liberos non habent, quos lex l ' Papia plus quam dimidias partes hereditatis legatorumque capere petat, eae militis testamento Solidum capiunt. 7 F0 l. deperil.

yy) Eae Inst. sit Sohed. ed. M. q) erit C. edd. 7) Sententiam probabilem perfeci. Folium enim sexti quaternionis primum, cf. GOeSchen praef. p. XXX. , in quo haec de militis testamento materia continuabatur, plane deperditum ideoque nec in marstine numeratum est. Transiit in eo Gaius absoluta illa materia ad id, quod Ulp. 20, 10-16. , Iustinianus tu. f. quibuS non

est permisSum facere testamentum 2, 12) exponit, cuius tituli g. l07. Cf. Ulp. 20. 3. C. Aelius apud Priscian. S. p. 792 P. g. I 08. Cf. 33. I 0. al. I. tu. cit. g. l09. pr. I. milit. test. 2, 11 . Cf. Γω. 23, 10. infra g. 1ll. g. Il0. Cf. 1, 23 Seq. 2, 218. 275. Ulp. 17. l. 22, 2. 3. L. 13. S. 2. D. de testam . mil. 29, i). L. 5. C. eod. 6, 2i). g. lli. Cf. 2, laa. 286. Ulp. 17, l. 22, 3.

177쪽

GAII IN ST1T. II. 112 114.

divo Hadriano auctore, ut Supra quoqu6 Significauimus, mulieribus etiam coemptione non facta' testamentum sacere permisit, si modo facerent maiores '' i annorum Xu tutore 82. auctore: scilicet ut quae tutela liberatae non essent, ita testari deberent. 113. Videntur ergo melioris c0ndicionis esse seminae quam masculi: nam masculti S minor annorum XIIII te- Stamentum facere non potest, etiamsi tutore auct0re testamentum sacere uelit: semina uero post XII. annum id stamenti sa-ciundi tutore auctore ius nanciscitur. x114. Igitur si quaeramus, an ualeat testamentum, inprimis aduertere debemus, an is, qui id fecerit, habuerit testa-

quaedam, velut ipsius initii partem, Gaiana esse, vix dubitandum est. Ex Epitonia haec huc pertinent 2, 2. S. 1. Id quoque Statutum eSt, quod non omnibus liceat facere testamentum: sicut sunt hi, qui sui iuris non sunt, sed alieno iuri subiecti sunt, hoc est filii, tam ex nobis nati, quam adoptiui. S. 2. Item testamenta famere non po*sunt impuberes, id est minores quattuordecim annorum, aut puellae duodecim. S. 3. Item et hi qui furiosi, id egi mente insani fuerint, non possunt facere testamenta. sed hi qui ingani sunt. per interualla, quibus Sani sunt, yo8Sunt facere testamenta. ' 78) De eorum aliquo Sermnnem eSSe, qui teStamentum facere prohibeantur vel non prohibeantur, palam eSt, et miror 'ium eumque secutum sinetatium, qui immemores, integrum inter haec folium intercidisse, his verbis sententiam S i 111. per-flci putaverunt. Mihi vero Gaius hoc loco, si recte interpretor in Schedis v. l. 2. relata, post pupillum de muliere disseruisse eamque disserentiam exposuisse videtur, quod pupillus ne tutore quidem auctore, mulier etiam tutore non auctore saltem praetorio iure testamentum facere possit. Videtur enim ibi .fuisse: etsi pro

poteSt, qui S. t. a. teStamento facto heres ab ea scriptus est 'Accuratius haec, ut solet, persequitur S. 118. ') Ad sententiam restitui Gaius' p. 37. β') Puta scriptum fuisse: pmisit si m sacerent maiores. i) Sequitur linea vacua. . 112. CL 1, 115'. Paul. 3, 4'. S. 1. β. 113. Cf. S. I. I. quib. n. e. perm. Dc. teSt. 2, 12). Epit. 2, 2. S. 2. Ulp. 20, 12. 15. Paul. l. c. g. 114. L. 4. D. qui test. Dc. pOSS. 28, 1).

178쪽

menti saetionem: deinde si habuerit, requiremus, an Seeundum iuris ciuilis regulam testatus sit, exceptis militibus, quibus propter nimiam inperituam, ut diximus, quom0do uelint uel qu0m0d0 possint, permittitur testamentum sacere. 115. N0n tamen, ut iure ciuili ualeat testamentum, sum-cit ea obseruatio, quam supra expuSuimus de familiae uenditione et de testibus et de 'nuncupati0ne: 116. sed ' ante

omnia requirendum est, an instituti 0 heredis sollemni more facta sit: uam aliter laeta institutione nihil proscit . familiam testatoris ita uenire ' testesque ita adhibere et nuncupare situ)testamentum,' ut supra diximus. 117. Sollemnis autem institutio haec est: ΤΙΤ IUS HERES ESTO; sed et illa iam con-83. probata uidetur: Τ1TIVM HEREDEM ESSE l IUBEO : at illa n0n

est conprobata: ΤΙΤΙVΜ HEREDEM ESSE VOLO; sed et illae a plerisque inprobatae sun D HEREDEM INSTITVΟ , item: HERE

118. 0bseruandum praeterea est, ut si mulier, quae in tutela sit, faciat testamentum'. 'tutore auctore 3 sacere debeat: alioquin inutiliter iuro ciuili tΡstabitur. 119. Praetor tamen si septem signis testium sigii tum sit testamentum, scriptis heredibus secundum tabulas tes menti bonorum posSeSSionem pollicetur. ' el)β si nemo sit, au' ζ'em ab intestato iure legitimo pertineat hereditas, uelut frater eodem patre natus aut patruus aut fratris filius, ita poterunt seripli heredes retinere' ) nunccuparuit, pro nuncuparnes') C. nuncupationis uerbis eae priore mea G. ed. fg., deinceps' sed ' desiderans. Equidem post animadverti, nuncupationis verba' tunc dici, ubi 'loqui' additur. Cf. 2, 119. 12l. 149. Ulp. 20, 13. ') testes i. ita athiberea nuncupare testamentum C. leslusue ila adhibere aut nuncupare testamonium ed. M. Sed cum omnia haec coniunctim adesse debeant, ut valeat testamentum, locus hic non est particulis alterna- tDis. 3) Eae Holim. o. tutores havet Sohed. male interpretando notam tui . havcl.) luioris auct0ritate parum Latine ed. Ist. βὶ Πρηocavi, omissum olim, cum Scriptum esset pollicel. Om. ed. M.

testam. s. 23). g. II 8. Cf. l, 192. 2, 112. 3, 43. Ulp. 20, 15. g. II 3. Cf. 2, 147 seq. Cic. I p. 4. cum Boeth. Cic. Verr. 2, 45.

179쪽

hereditatem: nam idem iuris est et si alia ex cauSa testamentum non ualeat, uelut quod familia non uenierit, aut nuncupationis uerba testat0r locutus non sit. 120. Sed uideamus, an non) etiamsi frater aut patruus extent, potiores Scriptis heredibus habeantur: rescripto enim imperatoris Antonini Signifficatur, eos, qui secundum tabulas testamenti non iure lactas bon0rum p0ssessionem petierint, p0Sse aduerSUS e0S, qui ab intestato uindicant hereditatem, defendere Se per eX-cepti0nem doli mali. 121. Quod sane quidem ad mascul0rum te Stamenta pertinere, certum est: item ad seminarum, quae ideo non utili. testatae sunt, quod uerbi gratia familiam noli uendiderint, aut nuncupationis uerba locutae nun sint: lan autem et ad ea testamenta seminarum, quae sine tutoris 84. auctoritate secerint, haec constitutio pertineat, uidebimus.122. Loquimur autem de his scilicet seminis, quae non in legitima parentium aut patronorum tutela sunt, Sed de his, quae alterius generis tutores habent, qui etiam inuiti coguntur auctores fieri: ali0 quin parentem et patronum sine auctoritate

eius sacto testamento non summoueri, palam eSt.

123. Item qui filium in potestate habet, durare debet, Ut

eum uel heredem instituat, uel nominatim exheredet: ali 0 quin si eum silentio praeterierit, inutiliter testabitur: adeo quidem, ut n0Stri praeceptores existimetit, etiamsi uiuo patre filius defunctus sit, neminem heredem ex eo testamento existere posse, 'scilicet ' quia statim ab initio non constiterit institutio : sed diuersae sch0lae auctores, si quidem si lius mortis pa' tris tempore uiuat, sane impedimento eum esse scriptis heredibus et suum ab intestato heredem seri constentur: si uero ante m0rtem patris interceptus sit, posse ex testamento hereditatem adiri putant, null0 iam filio impedimento: quia scilicet existimant, ' non Τ statim ab initio inutiliter seri testamen-

D. de b. p. S. t. 37, 11. L. 15. D. de b. p. c. t. 37, 4.)g. 121. Cf. 2, 104 seq. 115. 118. 11'. g. 122. Cf. 1, 190. 192. s. 123. zm; pr. f. de exher. lib. 2, 13 . Cf. Ulp. 22, 16.

IVRIS PR. ANTEI. RE L. II

180쪽

tum filio praeterito. 124. Ceteras uero liberorum personas si praeterierit testator, ualet testamentum: ' quo praeteri-85. tae istae pers0nae scriptis heredibus in i partem ad crescunt, i. s. si sui instituti sint, in uirilem: si extranei, in dimidiam: id est, si quis tres uerbi gratia filios heredes instituerit et filiam praeterierit, filia adcrescendo pro quarta parte sit heres: 'praeterea praetor etiam l tuetur eam eae hac parte, quoniam ab intestato eam partem' habitura esset: at si extraneos ille heredes instituerit et siliam praeterierit, silia adcrescendo ex dimidia parte fit heres. quae de filia diximus, eadem et de nepote deque omnibus liberorum personis siue masculini siue seminini sexus, dicta intellegemus. 125. 0uid ergo est ' licet eae secundum ea, quae diximus, scriptis heredibus dimidiam partem tantum detrahant, tamen praetor eis contra t3bulas bonorum possessionem promittit, qua ratione extranei

heredes a tota hereditate repelluntur: 126. et ossiceretur

Sane per hanc bonorum possessionem, ut nihil inter seminas et masculos interesset: sed nuper imperator Antoninus significauit rescripto, suaS non plus nancisci seminas per bon0rum pDSSe88ionem, quam quod iure adcrescendi consequerentur.

quod in emancipatis feminis similiter optinet, scilicet ut quod adcrescendi iure habiturae essent, si Suae suissent, id ipsum etiam per bonorum possessionem habeant. 127. Sed si quidem filius a patre exheredetur, nominatim exheredari ' debet, quo modo '' ante 'heredis institutionem θ' potest exheredari. 86. nominatim autem exheredari uidetur, siue ila exhereidetur:

t. 8. TITIVS FILIUS MEUS EX RES ESTO, Sitie ita: FILIUS MEI SEXHERES ESTO, non adiecto proprio nomine: scilicet si alius silius non exstet .i 128. 'Deinceps uero ti belrorum

M') Supplevi. Fortasse hic quoque illud q not.. 80. fugitit rem et huc rei'scandum eSt Ulp. 22, 17. not. ') Restitui Gaius 'p. 39. 'q) Sic fere suppletii et restitui Gaius' p. 4 l. ' Ex

Inst. Supplevi: deesse enim haec non possunt, et alia quoque

librarius in hac payina omisit. η) Supplevi f. 2, 156. 174. 176.) g. l24. Cf. Ulp. 22, 17. Paul. 3, 4 . S. S. Epit. 2, 3. 1. pr. I. cit. g. 126. Cf. L. 4. C. de lib. praeter. 6, 28).l27. G. pr. f. cit. Ulp. 22, 20. Cic. do orat. 1, 38 sn. g. l28. Cf. pr. g. l. I. til. cit. 2, 13). Γω. 22, 20. L. 4. C. de