장음표시 사용
51쪽
eiusdem aetatis). id 1. Ateius Capit0 Tuberonem dicere ait, nullum senatus , c0nsultum steri 908se n0n discessione facta, quia in 0mnibus senatusconsultis, etiam in iis, quae per relationem fierent. discessio esset necessaria. - Gell. 14, 7. S.I3. Cf. infra Ateium Capitonem 3. 4.
scripto occecurrerit scripsisse, Probus adnotauit, et haec eius uerba apposuit: 'Si generalis species occecurrerit .' Geat. 7, 9. S. 11.
eiusdem aetati S). De religionibus.1. Sacrum est , ut Trebatius libro primo de religionibus refert, quicquid est, quod deorum habetur . - Τrebatius profanum id proprie dici ait, quod ex religi0so uel sacro in h0minum usum pr0prietatemque conuerSum eSt. - M3crob. Sat. 3, 3. 2. Trebatius in libro primo religionum ait 'nundinis ma-tigistratum p 0sse manumittere iudiciaque addicere. -- Macrob. . Sat. 1, I 6. 3. Cum enim Trebatius libr0 prim0 de religionibus doceat, hostiarum genera esse duo, ' unum, in quo uoluntas dei per exta disquiritur, alterum, in quo sola anima deo Sacratur, unde etiam haruspices animales has hostias uocant, utrumque h0stiarum genus in carmine suo Vergilius 0stendit. Macrob. Sat. 3, 5. 4. Nam in libro de religionibus seeundo: 'sacellum est , inquit, locus paruus deo sacratus cum ara . Deinde additi) Ex praeceptis Aelii Tuberonis super officio iudicis ', quae
Gell. 14, 2. S. 20. laudat, nihil superest. Incertum est, Tuberonis iurisconsulti an historici haec sint. De variis Tuberonibus vid. Kraus. fragm. vet. hist. ROm. p. 321 - 28. 3) Cf. Marquares Rom. Alt. IV. p. 366. Nari mann Ordo iudic.
52쪽
uerba haec: Sacellum ex duobus uerbis arbitror compositum, saeri et cellae, quasi sacra cella '. - Gell. 7 6 . S. 5.5. . . . Secundum Trebatium, qui de religionibus libro
septimo ait: Luci si qui sunt in agris, qui 'quondam bello
capti sunt, hos lucos eadem ceremonia moreque 'coinqui liaberique oportet, ut ceteros lucos, qui in antiquo agro sunt . - Serv. ad Aen. Il, 316. 6. Hoc loco non alienum uidetur de conditione eorum hominum reserre, quos leges sacros esse certis diis iubent: quia non ignoro, quibusdam mirum uideri, quod cum cetera sacra uiolari nefas sit, huminem sacrum ius fuerit occidi. Cuius rei causa haec est. Veteres nullum animal sacrum in sinibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus Sacrum esset: animas uero sacratorum hominum, quos Graeci ζωανας uocant, dis debitas aestimabant. 0uemadmodum igitur quod sacrum ad deos ipsos mitti non poterat, a se tamen dimittere non dubitabant, sic animas, quas sacras in coelum mitti posse arbitrati sunt viduatas corpore, quam primum illo ire uoluerunt. Disputat de hoc more etiam Trebatius religionum libro 110no, cuius exemplum, ne sim prolixus, Omi Si. - Macrob. Sat. 3, 7. 7. Sanctum est , ut idem Trebatius libro decimo 3 religionum refert, interdum idem, quod sacrum, idemque, quod religiosum: interdum aliud, hoc est, nec Sacrum nec religiosum est . - Macrob. Sat. 3, 3.
8. Compita 'ut Trebatio β placet, l0cus ex pluribus partibus in se uel in easdem partes ex se 'uias atque itinera si dirigens , Sive i S cum ara, Sive sine ara, siue sub tecto, siue sub diuo sit, ubi pagani agrestes buccina conuocati Solent certa inire c0ncilia. Hinc et Lares compitalicii et seriae compitaliciae. - Philargyr. ad Verg. Georg. 2, 38 l. 9. MACTUS HOC VINO INFERIO ESΤΟ. Insorio , inquit p. 53. y) Scripsi: c0ncilio spro quond. bello. opinor) edd. Antea post lu-ci supplevi si. δ) conquiri edd. ε) Sed teste Porphyrione
ad Horat. Sat. 2, 1. init. Trebatius .... aliquot libros de iurecipiti composuit et de reliomnibus novem'. h) Osanni s. ad Pompon. de Orig. imr. p. 90. ut relatio edd. Fuerit locus ex libro II. β) Seripsi: uia atque itinere edd.
53쪽
Trebatius, uerbum ea causa e Si additum eaque ratione profertur , ne uinum Omne omnino, quod in cellis atque apothecis est conditum, ex quibus illud, quod effunditur, promptum est, esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis. Addito ergo hoc uerbo solum erit, quod tuferetur, Sacrum, ne religione obligabitur ceterum . - Arnob. 3dv. gent. 7, 3 l.
Ex libris de iure ciuili uel aliunde.
10. De sterili autem muliere, si natiua sterilitate sit, Trebatium contra Labeonem respondisse dicunt. Nam cum redhiberi eam Labeo quasi minus sanam putasSet, negas Se 3 iunt Trebatium, ex edicto a gh posse, Si ea mulier a principio genitali sterilitate esset. At si ualitudo eius ossendisset exque ea uitium lactum esset, ut concipere suetus non p0SSet, tum sanam non uideri et esse in causa redhibitionis. -- Gell. 4, 2.
eiusdem aetati S).1. Cascellius iurisconsultus urbanitatis mirae libertatisque habebatur: praecipue tamen is locus eius inn0tuit: Lapidatus a populo Vatinius, cum gladiatorium munus ederet, obtinuerat, ut aediles edicerent, ne quis in arenam nisi pomum misisse uellet. sorte his diebus Cascellius consultus a quodam, an nux pinea pomum esset, respondit: 'Si in Vatinium missu-PUS es, pomum est'. λ - Macrob. Sat. 2, 6. 2. Mercatori deinde, quemadmodum cum socio navim diuideret, interroganti respondisse traditur: Nauim si diuidis, nec tu nec socius habebis . - Macrob. ib.
i) Cf. Cic. in Vatin. 15. - L. 205. f. de verb. Sign. 50, 16 . Plin. 15. 9 et 22. δ) Elegantius Ouintil. I. O. 6, 3. S. 87. Cascellio, qui consultori dicenti: Nauim diuidere uolo, Perdes inquit Ceterum Cascellius haec faceta responsa libro benedictorum inseruisse videri potest. Cf. L. 2. g. 45. D. de Orist. iur.
54쪽
36 L. IVLIVS CAESAR M. VALERIVS ΜESSALLA CORVINUS.
Auspiciorum.1. Iulius Caesar sexto decimo auspiciorum libro negat. nundinis c0nti0nem aduocari posse, id est, cum p0pulo agi, ideoque nundinis Romanorum haberi comitia non posse. Macrob. Sat. 1, 16. 2. Caesar in auguralibus: 'Si sincera pecus erat . Priscian. 6, 16. I. p. 278 Kr. 3. L. Caesar: Certaeque res augurantur' o Oσκο-πουντο. - Priscian. 8, 4. I. p. 368 Kr. 4. Maiorem consulem L. Caesar putat dici uel eum, penes quem lasces sint, uel eum, qui prior factus sit: praeto
'M. VALERIUS MESSALLA CORVINVS
De auspiciis.1. Super hac re meis uerbis nil opus fuit, quoniam liber M. Messallae auguris de auspiciis primus, cum haec scriberemus , sorte adsuit. Propterea ex eo libro uerba ipsius Messallae subscripsimus: Patriciorum auspicia in duas sunt diuisa
potestates. Maxima Sunt consulum, praetorum, censorum. Neque tamen eorum omnium inter se eadem aut eiusdem potestatis , ideo quod collegae non sunt censores consulum aut praetorum, praetores consulum sunt. Ideo neque c0nsules aut praetores censoribus neque censores consulibus aut praetoribus 'turbant aut retinent auspicia; i at censores inter Se, i) Hic cum idem fuisse videatur, qui auctore Macrob. Sal. 2. 9. Lentulum flaminem Martialem inauguravit cf. Drumann Gesch. Ilonis II. p. 552. IlΙ. p. 123), non du/ito, quin et hi austurales libri tribuendi sint. C. Caesari dictatori tribui non posse, etiam vidit Nipperi y in ed. Caesaris p. 785. ') Puta in auguriis. Fest. v. HemisSo exercitu p. 290. infra in M. Antist. Labeone 18. i) Contraria aut eadem auspicia accipiendo.
55쪽
Μ. VALERIUS MESSALLA CORVINUS.
rursus praetores consulesque inter se et uitiant et obtinent. Praetor etsi collega consulis est, neque praetorem neque consulem iure rogare potest, Ut quidem nos a Superioribus accepimus aut ante haec tempora seruatum est, et, ut in commentario tertio decimo C. Tuditani patet, quia imperium minus praetor, maius habet consul, 'aut maiorem aut maioris collegam rogare iure n0n potest ιδ vos his temp0ribus praetore praetores creante ueterum auctoritatem sumus secuti neque his comitiis in auspicio fuimus. Censores aeque 3 non eodem rogantur auspicio atque consules et praetores. Reliquorum magistratuum min0ra sunt auspicia. Ideo illi minores, hi mai0res magistratus appellantur. Minoribus creatis magistratibus tributis comitiis magistratus, sed 'ius eius β curiata datur lege: maiores centuriatis comitiis sunt . -- Gell. 13, 15. S. 4. Cf. Fest. V. Minora itemque maiora auspicia p. 157.
2. Idem Messalla in e0dem libro de minoribus magistratibus ita scripsit: 'C0nsul ab omnibus magistratibus et comitiatum et contionem auocare potest. Praetor et comitiatum et conti0nem HS quequaque auocare potest, nisi a consule . Mi-Η0res magistratus nusquam Deo comitiatum nec contionem 3U0care possunt. Ea re qui eorum primus uocat ad comitiatum, is recte agit, quia bisariam cum p0pulo agi non p0test. Nec avocare 'aliis alii possunt, si sic contionem' habere u0lunt, uti ne cum p0pulo agant, quamuis multi magistratus simul conti0nem habere possunt . - Geli. I 3, I 6 se. 15eXtr. . 3. Huius rei sc. Auentini montis intra effatos urbis sines non inclusi) Messalla aliquot causas uideri scripsit; Sed praeter eas omnis ipse unam probat, quod in eo monte Remus urbis condendae gratia auspicauerit avesque inritas habuerit superatusque in auspicio a Romulo sit. Idcirco , inquit, 'omnes, qui pomerium pr0tulerunt, montem istum excluserunt, qua Siauibus obscenis omin0Sum . - Gell. 13, 14. 33. 5. 6.
) Scripsi; aut a maiore collega rogare C ld. et a minore imperio maius aut maiore sinat 0r ed. Lion) collega rogari ed. Nertet. Se cuti Cic. ad Attic. 9, 9). β) In edd. periodus hic finitur, nec verba antecedentia ut ex Tuditano sumpta denotantur. ε) Intellige: ut eadem auspicia non habent. δ) Scripsi Serv. Tuli. p. 407; iustius edd. q) Scripsi: alius alii posset, si contionem eda.
56쪽
4. Bene sp0nsis beneque uolueris' in precatione augurali Messalla augur ait significare spoponderis, V0lueriS. Fest. V. Bene Sp0nsis p. 35 I. 5. Serpula serpserit' ait idem Messalla, serpens inrepSerit. - FeSt. V. Serpula p. 351. 6. Soliuo idem ait esse consulo. - Fest. V. Solino p. 351. . 'Suad ted ait esse sic te. - Fest. V. Suad p. 35 l. 8. Vernisera Messalla auguria. y - Paul. ep. Fest. V. Vernisera p. 379. 9. Mai spedis siue siue r littera maspedis in precatione solitaurilium quid significet, ne Messalla quidem augur in explanatione auguriorum reperire se potui S Se 3it. - Fe St. V.
Marspedis p. 16 l. 10. Quod Iulius Modestus assii mat, Messalla augure consulente pontifices, an nundinarum Romanarum 110narumque dies seriis tenerentur, respondisse eos, nundinas sibi serias non uideri. 8 - Macrob. Sat. 1, 16.
Explanatio XII tabularum et de dictis inuoluto.' 11. Ne Valerius quidem Messalla in XlI explanatione rem
expedivit. hic tumen in eo libro, quem ue dictis inuolute inscribit, s0rctas sanatisque duas gentis sinitimas fuisse censet, de quibus legem hanc scriptum HSSH, qua cautum, Ut id em) ius mancipii nexique quod populus R. haberent. neque aliud quid forctos et sanates in ea lege significare existimat communi siqnificatu. λ' - Fest. v. Sanates p. 321.12. Pecunia, quae er0gatur in spectacula, ii ideo est ' mearis dicta. νη quod in luco dabatur. Idem tamen in e0dem libro lucar aes, quod eae lucis capiatur, diei existimat,
') Fuerint auguria, quae verno tempore extremo capiebantur. β) Messalla hoc responsum libris suis inseritisse videtur. ', Cum horum librorum scriptor nunquam augur, at Valerius plerumque dicatur, Suspicor, eum diversum fuisse a scriptore librorum de auspiciis. i') Aliter ac vuso editur, locum supylevi. Cf. Supra Servius Sulpicius 8 ibiq. cit. comm. meam. ii) Excidit h. l. auctoris nomen, cuius Sententia refertur, ut puta: Opilio auctore.
57쪽
cuius opinionis est et Valerius Messalla in explanatione XII tab .iδ - Fest. v. Pecunia p. 253. 13. 0u0 n0mine sc. tugurii) Messalla in explanatione XII ait etiam signiricari. -- Fest. V. Tuguria p. 355.14. οθεν ὁ Νεσσαλοις Unde Messalla eum eSSe aeo- τῆς πεμπτης του μηνος του - Aeonis celebrabant veteres. του ε0ρτην Κωνος ἐμετέλουν
1. Boserri diem prodictam, id est anteferri, religiosum est , ut ait Veranius in eo, qui est auspiciorum de comitiis, idque exemplo comprobat L. Iulii et P. Licinii censorum, qui id fecerint sine ullo dedi stto augurum, et ob id lustrum parum felix fuerit. - Fest. v. Beserri p. 289.2. Veranius ait, non utique ex lecto, sed ex cubili sc. surgere eum Silentio, qui auspicaturus sit , nec rursus se in lectum recipere necesse esse. - Fest. V. Silentio p. 348. 3. Paludati in libris auguralibus significat , ut ait Ver nius, 'armati, ornati'. 0mnia enim militaria ornamenta pa- .ludamenta dici. - Fest. v. Paludati p. 253. 4. Veranius enim in pontificalibus quaestionibus docet, eximias dictas hostias . quae ad sacrificium destinatae eximuntur e grege, uel quod eximia specie quasi osserenda numinibus eligantur. - Macrob. Sat. 3, 5. 5. Ait enim Veranius de uerbis p0ntificalibus: Felices
iβ) Totum locum aliter atque editur, Paulum vv. Lucaris pecunia et Lucar secutus, reStilui. i
) Vix est, ut alius hic liber fuerit a quaestionibus pontificanem arbitratur; etenim quinto huius mensis die ferias
incertae sed huius sere aetatis).
58쪽
arb0res putantur esse quercuS, aeSculus, ilex, Suber, sagus, corylus, S0rbus, silcus alba, piruS, malUS, UltiS, prunUS, COI nus, lotus . - Macr0b. Sat. 2, 16. 6. . . . Sicut Veranius ex primo libro Pictoris etc. - Vid.
supra Ser. Fabium Pictorem 2. . Praesentanea porca dicitur , ut ait Veranius, quae psamiliae purgandae causa Cereri immolatur, quod pars quae- dam eius sacrificii sit in c0nspectu mortui eius, cuius lanus iinstituitur . - Fest. V. Praesentanea p. 250. 8. Prodiguae hostiae u0eantur, ut ait Veranius, quae lic0nSumuntur, unde homines quoque luxuriosi prodigi. - FeSt. V. Prodiguae p. 250. li9. Ossendices ait esse Titius nodos, quibus apex retinea- tur. At Veranius c0riola existimat, quae sint in loris apicis, quibus apex retineatur et remittatur, quae ab ossendendo dicantur. nam quom ad mentum peruentum sit, offendit men- tum. - Fest. V. 0ssendices p. 205. ,10. Oletum stercus humanum. Veranius: 'Sacerdotula in i sacrario Martiali secit oletum . - Paul. ep. FeSt. p. 203. 11. Muries' est , quemadmodum Veranius d0cet, 'ea, quae sit ex sali sordid0, in pila pisato et tu ollam fictilem iconiectu ibique operto gypsatoque et in surno perc0cto, cui virgines Vestales serra ferrea secto et in seriam coniecto, quae lest intus in aede Vestae in penu exteriore, aquam iugem uel quamlibet, praeterquam quae per fistulas uenit, addunt, at- l. que ea demum in sacrificiis utuntur . - Fest. v. Muries p. 158. I12. ' Sed Veranius β P0ntificalis in eo libro, quem secit de Isupplicationibus, ita ait: Pinariis, qui n0uissimi comeso
prandi 0 ueniSSent, cum iam manus prans0res lauarent, prae- 'cepisse Herculem, ne quid postea ipsi aut progenies ipsorum 'ex decima gustarent sacranda sibi, sed ministrandi tantum- 'modo causa, non ad epulas conuenirent . - Macrob. Sat. 3, 6.libus. δ) Cf. supra Ser. Fabium Pictorem S. δ) Veralius edd. , quod iam alii corrigendum esse viderunt. Ne hunc quidem 'librum de lsupplicationibus nisi partem quandam quaestionum pontificalium ifuisSe Suspicor, a quibus ipse Veranius Pontificalis cognomen
59쪽
Dei uiligit amentis.1. Eundem esse Genium et Larem, multi ueteres memoriae prodiderunt, in queis etiam Granius Flaccus in libro, quem ad Caesarei te indigitamentis scriptum reliquit. - Censorin. 3. S. T. 2. Item Boeotii Parnasum montem Apollini sacratum esse memorantes, Simul tamen in eodem et oraculum Delphicum et speluncas Bacchicas uni deo consecratas colunt. unde et Apollini et Libero patri in eodem monte res diuina celebratur. 0uod cum et Varro et Granius Flaccus assi ment, etiam Euripides his docet etc. - Macrob. Sat. 1, 18.3. Aristoteles, ut Granius memorat, uir ingenio praep0tens atque in doctrina praecipuus, Mineruam esse Lunam probabilibus argumentis explicat et litterata auctoritate demon-
4. Novensiles Piso deos esse credit nouem in Sabinis apud Trebiam constitutos. Η0s Granius Musas putat, consen-
Sum accommodans Aelio. - Arnob. 3, 38.
5. Sed et deos conserenteis pari more ac dissimulatione taceamus, quos cum ceteris scribit Flaccus in humani ponissimilitudinem uersos obruisse cie cineri, qui sub ollula suerat sactus extorum: quem cum Tanaquil dimoueret Etruriae disciplinarum perita, surrexisse se deos et neruis obduruisse diuinis. Corniculanae inde imperauisse captiuae, ut intelligeret, qui sibi res uellent: crisiam prudentissimam so eminam diuinos inseruisse genitali: explicuisse motus certos. Tunc Sancta et seruentia numina uim uomuisse Lucilii ac regem Seruium
natum esse Rom.anum. -- ΑΓ Ob. 5, 18.3) An idem sit Granius, eae quo cum aliis apud Arnob. 6, 7. petitur historia Oli, a cuius capite invento Capitolium dictum fabulabantur, dubitari potest. Ceterum in hoc finem facere placuit eorum, qui libera republica scripserunt. Ex quibus Si quosdam Omisi, quOS quis desideraverit, id ea maxime de causa factum eSt, quod quas
eorum reciperem, incertus haesitabam. In his praeprimis numerandus est M. Terentius Varro, doctissimus Romanorum, qui
60쪽
6. Granius quidem ait sc. ricas et riculas) esse muliebre cingulum capitis, quo pro uitia Flaminica redimi atur. - Fest. V. Bicae p. 277.
7. Τ 'Flaccus scribit, Numam P0mpilium, eum sacra
Romanis conderet, uoto impetrasse, ut omnes dii salsum iuramentum uindicarent. - Granii l. inc. gl0ss. ad Aen. I 2, 23 . ex Barth. advers. 33, 13. 2Do iure Papirian O. 8. In Papiriano enim iure euidenter relatum e St, arae uicem praestare p0sse mensam dicatam: Ut in templo , inquit , Iun0nis Populoniae augusta mensa est. namque in sanis alia vasorum sunt et sacrae supellectilis, alia ornamentorum . quae vasorum Sunt, instrumenti instar habent, quibus
multis quidem patrimus etiam ius divinum humanumque illustravit. Sed tamen magis polyhistorem quam iurisperitum agens, de quo vid. Bernharo Grundriss d. Hom. Lit. ed. 2. p. 661. not. 587. Idem cadit in P. Moidium Figulum, cuius de studiis et operibus egregie scripsit M. Hertet Berol. 1845. Praeterii etiam grammaticoS, quanquam ex hiS quidam hoc aevo vel paullo post velut Plius Stilo, Santra, Verrius Flaccus, Cloatius Verus, alii etiam XII tabulis aliisque iurisprudentiae fontibus insignem operam dederunt. Nec C. Bassus Gavius ile, ut puto) de diis Lyd. demenS. 4. 2), Lepidus sorator γ CD. Brut. 26. S. 96) de sacerdotibus Lyd. de mast. 1, 17) Titius de feriis Macrob. Sat. 1. 10. cf. 3, 2. alius est C. Titius ib. 2. 12) - aliisque ad resistiones spectantibus Fest. v. Omendices. Rica p. 205. 253). Rutilius Geminus pontidcalibus libris Fulgent. v. Arvales p. 560), Baebius Macer de festalibus sacrorum Fuistent. v. Ambegnae p. 560) quo con-
Silio scripserint, constat. Nicostrati, ceterum item incerti Scriptoris inferioris aetatis, de senatu habendo quod exstat insistite fragm. apud FeSt. v. Senacula p. 347. hic saltem adscribam: S0nacula tria fuisse Romae, in quibus senatus haberi solitus sit, memoriae prodidit Nicostratus in libro, qui inscribitur de senatu habendo. unum, ubi nunc est aedis Concordiae inter Capil0lium et sorum, in quo solebant magistratus d uni t axat) cum senioribus deliberare. alterum ad portam Capenam. tertium citra aedem Bellonae, in quo exterarum nationum legalis, quos in urbem admittere nolebant, Senatus dabatur. δ) Ε laus edd. correxit Iusti: sed et ita incertum est, an Granius hoc in indigitamentis dixerit. Verrium Flaccum, de quo Dir senus cogitavit, nolim intelligere. De his, quae ex eius Scriptis Super Sunt, V. Mulier ad Fest. Praef. p. XIII seq.