장음표시 사용
121쪽
mentes ad Deum mature convertant I), deque iis, quae ad religionem pertinent, instruant, et ad Deum, ut par St, colendum omnibus modis alliciant a).n III. Haec liorum educatio commissa est in solidum parensibus, qui simul coniunctis curis an procurare debent. In Specie humana inquit s. Thomas 3), femina minime sussiceret sola ad prolis educationem,
cum necessitas humanae Vitae multa requirat, quae per unum solum parari non pos Sunt . . . Non autem huic
rationi obstat, quod aliqua mulier sui. divitiis potens
senso pure mal accorto educatore e colui, che a chi non sente ra-gione, ricus a gli Stimoli di nore e vitupero a chi non sente onoreris parmia i digitant e la larga Senga fallo sono questi ultimi meggi, ne deiano us ars sinche alari pos sono: a Son me ZZi anche questi, ne debbono es cluderSi quando sono necessarii, ne veragono esclusida certunt se non o per mal inteSa tenere ZZa o per errore che inverte ordine di causa ed essetto ecc. s Hac de re insignia exstant in sacris litteris documenta Eccli. XXXI. I. ProV. XIII. 24. XXII. I S., XXIII. 3. 4. Noli subtrahere a puero disciplinam si enim percusseri eum Virga, non morietur. In Virga percutie eum, et animam eius de inferno liberabis. η Debent tamen parentes memini S Se Ο-nitum Apostoli, Ephes. V. 4. Et vos, patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros, Sed educat illos in disciplina et correptione Domini.
r Ili in evrino, inquit a paressi, ibid. n. IS 64. che at Suo Emilio vorrebbe ricusato da genitori naturati it lati desse prime religiose strugioni, retende uia assili do in Sieme edin empie id una empieta, perche uole che i parenti non ieghino a sommo Veroquegli animi teneri, dei quali anno alia uia assurdo percli pretende che la agione mana spetii it gloria assegnatote dat Ofista, per pro durre di repente, quat Minerva nata dat cervel di iove, hi Scienga deli'essere e delia causa infinita usa Haec ex Tongiorgi Eth. n. OI. - s. aparessi. Surgio . , a quo plures alii auctores asseruntur. 3 Loc nuper cit.
122쪽
est ut sola nutriat foetum, quia rectitudo naturalis inhumanis actibus non est Secundum a quae per accidens contingunt in uno individuo, sed secundum ea, quae totam Speciem consequuntur a). , Quod clarius apparet, Si educatio moralis consideretur. st Ad Linc instructionem, pergit idem S. Octor, longum tempus requiritur et tunc etiam propter impetu paSSionum, quibus corrumpitur aestimatio prudentiae, indigent non solum instructione sed etiam repressione. Ad hoc autem mulier sola non susscit, sed magis in hoc requiritur Opti maris, in quo si et ratio perfectior ad instruendum et virtus potentior ad castigandum .s uum parentes ipsi nunc celeri morte abripiantur, nunc duro labore et egestate detineantur, nunc peritia quoque et facultate, aut etiam voluntate ac probitate destituantur ad filios rite educandos hinc possunt parenteSad hoc educationis munus alios sibi tanquam adiutores adsciscere, de quorum fide ac probitate sint securi.
Diximus de ossicio educandi prolem. - Huius ossicii origo seu principiim est ipsa e naturalis Ralis, ob quam
lex tale parentibus ossicium imponit, est factum generationis. Huius ossicii erni inus sunt filii. Id autem, quod circa filios praestari debet, seu materia ossici est promotio ad perfectum statum hominis inquantum tomo est. Ii vero, quibus officium imponitur, seu ossicii subieci uni sunt parentes. Nec poterat tam grave ossicium ulli alii personae melius committi quam parentibus, qui tanto si hos amore pro Sequuntur, quibusque simul e debito cohabitantibus ficile est filios apte educare recteques in Struere.
I Notentur accurate haec verba quibus similes multis aliis in quaestionibus Obiectione Sol VUntUr.
123쪽
Ex natiuae lege parentibus sertDv iues in lios ius dire- clivunt, obligatorium, iudiciale coactivum huius utile upatriae potestatis mensura, ad extensionem eius Seu amplitudinem quod allinet, si ex naturali ducalionisos icio desume uda. I 37. DEMONSTRATIO. Parentum ius in illos non unicum est sed multiplex Consequenter enim ad factum vel solum generationis, ex naturalis confert parentibus ius ad habendum a filiis debitam reverentiam, amorem, Ubsidium de hoc iure, utpote manifesto, nil addemus. Porro imponendo ilicium educationis, eadem e naturalis, eo ipso confert parentibus ius ad filios dirigendos, obligandos, cogendos, donec 1 hi adducantur ad perfectum statum hominis, in quantum homo est, qui est virtutis status de hoc iure sermo nobis est in hac thesi. Quod tale ius vere insit parentibus, sic breviter potest demon-Strari Le naturalis, ut in superiore thesi satis clare demonstraVimu S, imponit proprie ac directe parentibus ossicium educandi suos filios. Ergo eadem lex parentibus tribuit potestatem seu dirigendi et obligandi filios, de eorum actionibus iudicandi, eosque etiam ad submissionem cogendi proportionatis poenis. - Patet consequentia Lex naturalis, quae St apprime rationabilis eoipso quod officium quoddam imponit alicui, et
confert omnem potestatem moralem, Se ita omne,
quod ad ossicium illud implendum sit necessarium Atqui parentibus imponit ossicium educandi filios ad hoc
124쪽
autem ossicium convenienter implendum est prorsus necessarium illud, de quo diximus itis lirgo procul dubio ius hoc eisdem conscrt. Oportet, ut praedicti iuris seu patriae potestatis, completam nobis notionem comparemuS. Quem in scopum illa percurremus, quae iuris te iunia dici solent I).Ι. Huius, de quo Rumus, iuris principilliu et origo est lex te autem ualis ratis. Haec enim St, quae proprie ac directe parentibus ius hoc confert. - uare patria in filios potestas est ius vere ac proprie natis rate a). II. Titidus vero seu ratio, propter quam naturae CX parentibus tale ius confert, est factiιn generalis ui una cum
naturali exinde dependente osscio educalionis insertiendae. Haec scilicet est iuris huius radix seu basis. Qui dedit esse alicui, is debet esse ipsi datum perficere. Sed parentes dederunt esse filiis. Ergo debent en naturale debitum se ossicium esse ipsis datum perficere, quod fit educando. Atqui ad perficiendum seu educandum
indigent praedicto in filios iure, Ergo reapse ius illudi filios habent.
Hinc autem solvitur quaestio in quo fundetur, Seue quo sit repetendum hoc ius quod parentes habent in filios. - Errant ii, qui patriam potestatem in filios repetunt ex ilire victoriae e prima occupati 'ue 3). Homines
I CL Super Vol. II pag. I. a Vide l. nunc cit pag. 32. 3 Ita Hobbes, de Cive . . Iure naturae victor victi dominus est. Iure igitur naturae dominium insanti ad eum primum pertinet, qui primus in potestate sua ipsum habet. Manifestum autem St, eum, qui modo nascitur, prius SSe in poteState matri S, quam cuiusquam alterius ita ut illum vel educare vel exponere suo arbitrio et iure possit. In alio opere Lebiatha' cap. O. di SSerit etiam, salsa proferens et absurda, de dominio paterno.
125쪽
- 121 enim non occupantur, perinde ac bestiae, uti re nullius. - Nec minu errant ii, qui patriam potestatem repetunt e pacis, expresso e parte parentum, laciis ac
praesumpto e parte liberorum I). At liberi sive velint sive nolint naturali subsunt ossicio obediendi parentibus, et hi vicissim naturali tenentur obligatione filios educandi. Neque ex educalionis 1 ci potestas paterna repeti primitus potest. Manifeste enim illud educandi ossicium
dependet ex antecedenti facto generationis. - Patria igitur potesta primitu repetenda est X generatione ac nativitate, Secundari autem et con Sequenter ex educationis
ossicio, quod e generatione dependet a). Hic est duplex titulus, in quo fundatur haec est duplex ratio, ob quam
talis potestas a naturae lege parentibus confertur. hiare potestas haec se hoc ius est ius naturale
necessarii seu obligatorii exercilii, ac proinde inalienabiis 3). Est enim medium seu instrumentum necessarium ad implendum naturale gravissimumque officium educandi prolem. III. Quaeres de extensione seu amplitudine patriae potestatis. - Est inspectoria, directiva, iudicialis, exse-
si Phisendors de si . hom et civis . . . . ac si ossicium naturale praebendae educationis esset basis ac indamentum in sussciens, ait: Deinde imperium parentum in liberos tacito quoque consensu p olis
innititur. Nam recte praesumitur, si insan eo, quo Sublatu est, tempore usum rationis habuisset, ac perspeXisset, Vitam e citra parcntum curam ac iunctum ipsi imperium servare non posse lubenter
illam in id consensuram, commodamque sibi educationem ac iisdem vicissim fuisse Stipulaturam nsa CL Iouin, lem phil. mor. Liberatore, IUS Oc. n. O. 3 CL super. Ol. II pag. 36.
126쪽
cutiva I). Est autem in his omnibus restricta et limi
tata mensura Vero et limitatio est potissimum desumenda e educationis ossicio, cuius ratione seu intuitule naturalis ratem parentibu potestatem confert. Hinc a ad ea quae praeter finem educationis, multoque magis quae contra eum finem Unt, parente po
testatem non habent a). - Hinc etiam b) quo minor
evadit in filiis educationis necessitas, eo minor est in parentibus potestas illa in filios educationis autem necessitas eo minor est in filiis, quo magis, crescente aetate, vires augentur et ratio adolescit ergo patria poteStaS, crescente filiorum aetate, decreScit, eoque magiS, UOmagis vires et ratio filiorum explicantur. Idcirco recte tria in aetate filiorum spatia temporum distinguuntur.
Primum tempus est, quum silii sunt iii uberes quum
1 CL ea, quae paulo ante diximus in hoc. Vol. III pag. 2I,, de iuribus quae auctoritas socialis habet in Suos. a Hinc, ut iam dictum est, non licet parentibus, filio graviter
vulnerare aut mutilare aut interficere, ne delicti quidem causa. Perperain omnino auctore quidam ius vitae et necis pro ratione delicti parentibus in filios tribuerunt Poenae tam atroces adVerSantur naturali parentes inter et filios amori. Insuper ad finem educationis utile non Sunt neque eae poenae ad domesticum regimen Sunt neceSSariae, cum filius contumax et protervus possit e domo eliciet publicae potestati tradi. st Neque tamen nos, inquiunt Impp. Valentinianus et ValenS, . n. c. de emendat propinquor. in puniendiSminorum vitiis potestatem in immensum extendi volumus, sed iure patrio auctorita corrigat propinqui iuVeni erratum et privata animadversione compescat. Quod si atrocitas facti ius domesticae emermdationis excedat, placet enormis delicti reos dedi iudicum notioni. Vide Deutoron. c. XXI. v. 18. - ESi nimirum Societa minus perfecta, cumque sibi non sit ad universa Sussiciens subordinatur societati et potestati civili, quae publica est, perfecta atque ad obtinendum finem civitatis et amiliarum sussiciens.
127쪽
11empe incapaccs sunt sibi prospiciendi de alimentis et
bonum a malo sum cienter discernendi. Hoc primo tem pore patria potesta maxima est, et ad Xternas non solum sed etiam ad internas filiorum actiones dirigendas e porrigit Alterum tempus est, quum Uni miH9reS, quo tempore etSi actiones suas regere Valeant, non tamen OSSunt ea, quae ad vitam necessaria sunt, sibi comparare, nec re Sua recte administrare. Hoc altero tempore minor Si patria potestas, et ad Xternas potius filiorum actiones se se extendit. Tertium tempus CSt, UUm Sunt tui 'res, et apti ad se regendum tum quoad internas, tum etiam quoad externas actiones. Tunc autem educati cens Ctur completa et ad eam quod
spectat, filii a directiva patris potestate emuncipantis I). uousque tamen filii separalliin, ut aiunt alcatre scu unon habent, eidem tamquam similiae seu domus capiti subduntur in iis, quae ad ordinem domus pertinentia). IV. Quod attinet ad subiectu huius potestatis, ea
Sane in utroque residet parente uterque enim parens concurrit ad procreationem, uterque debet simul concurrere ad educationem prolis. Verum primario residet in patre, utpote illo, cui mulier est naturaliter subiecta, qui camiliae est caput, quique naturaliter et ditior est ad alendum, et sapientior ad in Struendum, et Validior ad reprimen d Um.
I Munus legum civili una est ut lani una tena porum limites, ubi OPUS St, accuratius determinent. Leges Romanae definiebant filios non effici ruiores, nisi quintum et vicesimun aetatis annum exple Vissent. At codices recentiores generatim Statuunt vigesimum primum aut etiam vigesimum annum. - Simili pacto lex ecclesiastica aetatem statuit requisitam, ut matrimonium contrahatur alide cf. Super .
128쪽
tuo a riverenga Daluto: a diritto immutabile eli'ordine domestico ad obbedienga sinche it glio coabita: ha diri to decrescente ad ottenere interna adesione a propor Zione che a crescendo ne figlio rus di ra-gione.
V. Agendum tandem est de termino huius patriae potestatis, de iis nempe, quo potestas illa respicit, quique tenentur poteStatem in parentibus existentem revereri, Hic autem non agemus de officio, quo filii tenentur, parentibus obediendi de hoc enim ossicio loquemur in thesi sequente. Illud potius inculcabimus, potestatem hanc a natura ipsa parentibus conceSSam cum Sit Verum ius, exigere, ne quis in educationem filiorum invitis parentibus se se directe ingerat, ne qUiSeam vel e toto vel ex parte sibi usurpet, ne qui libero potestatis praedictae exercitio directum impedimentum apponat. Et Sane, quando natura ipsa ossicium quoddam proprie ac directe alicui committit, eo ipso ceteris imponit obligationem, non se directe immiscendi in tali munere, quamvi de munere agatur prorsu nec CSSario, cuius scilicet impletioni natura alio illo pacto providit. Atqui natura ipsa parentibus proprie ac directe committit educationem siliorum, ut probatum est. Ergo Oipso prohibet, ne alii directe in illiusmodi munus Sese ingerant. Ad quae illustranda operae pretium St, Ubiicere responSionem, quam . Thomas a praebet quaestioni
129쪽
huic si utrum pueri Iudaeorum et aliorum in fidelium sint invitis parentibus baptigandi , Respondet C laoc Ecclesiae usum numquam habuisse, quod Iudaeorum silii invitis parentibus baptigarentur. , Cuius rei duplicem affert rationem. Prior est, propter periculi m dei. si Altera vero ratio est, quia repugnat iustitiae naturali. Filius enim naturaliter est aliquid patris. Et primo quidem a parentibus non distinguitur Secundum corpUS, quamdiu in matris utero continetur. Postmodum Vero, postquam ab utero egreditur, antequam usum liberi arbitrii habeat, continetur sub parentum cura, sicut Sub quodam spirituali utero. Quamdiu enim usum rationis
non habet puer, non differt ab animali irrationali. Unde
sicut bos vel equus est alicuius, ut utatur eo cum Voluerit, secundum ius civile, sicut proprio instrumento; ita de iure naturali est, quod filius, antequam laabeat
usum rationis, sit sub cura patris. Unde contra iustitiam naturalem CSSet, Si puer, antequam habeat usum rationis, a cura parentum subtrahatur, vel de eo aliquid
ordinetur invitis parentibus. Postquam autem incipit habere usum liberi arbitrii, iam incipit esse Suus, et potest quantum ad ea, quae sunt iuris divini vel naturalis, sibi ipsi providere. Et tunc est inducendus ad
fidem non coactione sed persuasione et potest etiam invitis parentibus consentire fidei et baptigari non autem antequam habeat usum rationis. DRes, inquies, est clara, si de privatis personis sit sermo. At princeps politicus, qui habet ius ad ea quae iuvant ad finem civilis consortii obtinendum, nonne
potest de recta puerorum institutione, tantopere ad civitatis finem necessaria, curam sibi assumere Hanc quaestionem expediemus in scholio sequenti. I 38. SCHOLION. Plerique ex modernis loliticis Sta-
130쪽
- I 26 tum civilem omnipotentia quadam donant, cumque a firmant esse fontem et originem omnium iurium I). Hinc de familia agentes sequentem assertioncm, tam quam totius disputationis fundamentum Seu principium, statuunt si Societas domestica seu familia totam suae existentiae rationcm a iure dumtaXat civili mutuatur:
proindeque e lege dumtaxat civili di manant ac pendent
iura omnia parentum in filios, cum primis vero ius institutionis educationisque curandae s Hoc quidem principio admis So, concedendum sane foret, principem civilem posse se directe ingerere in educationem filiorum, imo posse eam sibi omnino assumere, quin falcem in alienam segetem iniiciat aut ullum parentum ius violet.
Sed falsum est illinsmodi principium ac iure prorsu Smeritoque propositionem illam ius X in encyclica
Citania citra confixit condemnavitque Contrarium enim principium est admittendum nimirum, Non civitas est ratio cur Xistat familia, sed econtrario familia est ratio cur civitas Xistat. Hoc patet ex articulo II liuius tertii capitis, in quo de naturali 1 ominis sociabilitate diximus, praecipue Vero Xilies XL. in qua de genesi seu ortu civitatis egimus. Civitas est evolutio seu explicatio familiae, in qua civitas tamquam in sua basi innititur, ecqua civitas tamquam
prior magiSque necessaria est domus quam civitas a).
1 Hinc in Syllabo sub num XXXIX. haec condemnatur pro positio: Reipublicae status, utpote omnium iurium origo et OnS, iure quodam posset nullis circumscripto limitibus. Cf. Super. vol. II. thes. IV pag. 4. - Vide etiam Liberatore, tu nat pari. II. num. 16. la Chies e la Stat cap. 2. art. S. a Vide Super pag. 72. adnot. I.