장음표시 사용
151쪽
tur, talis servitus non est illicita. Illud enim obiectum, nempe facultatum Seu virium usus est venale quippe quod homini a Deo in proprietatem datum), ac proinde nec vetitum est exhibere illud seu vendere, neque etiam acceptare illud seu emere. Apposite a parelli I): si uo a servi tu dirsi e lecita e ille cita per natura di-ritto se condo che si riguarda come assogget tamento or elle opere or dei essere mano ne ebbonsi cie ca- mente ammettere certe silan tropiche declamagioni contro a servitu generi a neute considerata, e quali sogitono
partire da una falsa dea di ritti inalienabili a liberta,
ci condurrebbero a condan nare a servitia anche tu Onena, quale es Sa fu ne taberna coli dei Patriarchi anche tu antichi, ed a priva di sus sidio certi uomini abbata donati, cui nulla pii resta da vendere, se non POpera loro. Ita quidem res se habet. Si generatim servitus omnis dicatur illicita, multi homines omni prorsu Ssubsidio destituti manebunt, scilicet ii omnes, qui nil aliud habent quod vendant aut dent, quam Suar Um USU mvirium vel sua opera. Est igitur prohibita servitus illa, quae On Sistat in subiectione ipsius esse 1Duaui alteri homini, non ero illa, quae consistat in subiectione Seu sub ordinatione operunt in bonum alteriuS. Tria sunt hoc loco animadvertenda. - a Servitus poteS es Se eius oraria vel perpetita, prout quis in alteriUS commodum suas operationes exercere debet ad tempus vel in perpetuum. Sunt qui in perpetuitate Servitutis existiment aliquid inhonesti inesse. Id autem admitti nequit Secus enim servitus etiam temporaria
i Saerio, ecc dissert VII cap. 3. num ISII. - uae breviter hoc loco habet Taparelli exponuntur usius in eptiem. m.
152쪽
- 48 esset illicita Scilicet maximus culpae gradu esset in servitute perpetua sed omni culpa non vacaret servitus etiana temporaria. - Porro Operationes, quas in alterius commodum potest quis ordinare, sunt liberalasve echanicae Priores dicuntur illae, in quibus mentis vires Xercentur plus quam ire corporis aliae vero dicuntur illae, in quibus vires corporis Xercentur plus quam vires mentis. Hinc scilicet, ex arietate operum quae praestant homines servituti addicti appellantur diversimode in certorum agror una culturae addictus est dicitur adscriptus ad gleba ii qui ad certas quasdam
operas mercede conductu est, Vocatur Herceuariu S, ac
pro operae quam praeStat diversitate appellatur a uidus, col0ulls sperariti et c. I). α)Servitus tunc dicit perfecta quando et perpetua est, et ad omnes operas Xteriores ad nutum domini exhibendas se extendit, et nil aliud recipit pro mercede quam alimenta, vestes, aliaque huiuS- modi ad vitam continuandam necessaria. Qui tali servituti subiicitur, is est strici sensu servus Ct a veteribu Smaucipiti u appellabatur. Haec etiam servitus perfecta non repugnat prorsus iuri naturali est tamen dignitati naturae humanae minus consona. Hinc est odiosa et laude sunt digni illi, qui Ecclesia praeeunte doctrina et exemplo, eam e medio tollere mediis quidem iustis)
II PARS ALTERA. Quamvis omnis herilis societas sit aliqua servitus, tamen non onrnis servitus se non omnis contractus cum operariis initus eoipso est illa societas herilis, quam nos dicimus esse magis in naturae intentione, tamquam complementum familiae . Ut unio haec
I De servitute cf. etiam Tongiorgi Eth. num. IO. Seqq.
153쪽
- 49 herilis vere efformetur, oportet ut homines Xtranei vera familiae membra in certo quodam gradu conStituantur,
oportet ut ii una cum primitivis familiae membris sub heri regimine conspirent ad domus ordinem quietem splendorem proSperitatem, Oportet ut de hac prosperitate et ipsi in convenienti gradu una cum aliis familiae
Ad societatem herilem vere proprieque dictam, ut recte observat Meyer a), si requirituro.' ut famuli non ad
determinatos tantum quosdam labores se obligent, sed ut generatim ad domeSticae societatis bonum promovendum vires suas ex domini voluntate impendant et
ita quoad vivendi rationem ut plurimum ab ero dependeant: a.' ut herus vicissim non tantum obligationem in se suscipiat, victum Vestitiam et pactam mercedem famulis praebendi, sed generatim eorum bonum temporale et spirituale paterne curandi et ita illos domesticae vitae beneficio participes efficiendi. Haec duplex nimirum conditio necessaria est, ut homine e X-tranei vera familiae membra constituantur in hoc ipso autem essentialis ratio herili societatis consistit, qua asiniplici coli tractu clliu perariis iiiii distinguitur. Huiusmodi societas herilis censeri debet aliti alis. Etenim ex una quidem parte familia naturaliter indiget adiutorio seu ministerio hominum Xtraneor Um, qui intra domesticos parietes admittantur, ut in memfamiliae proprium et ipsi concurrant. EX alia Vero parte musti Sunt homines, qui tum aliis de causis tum
I CL Super pag. . ubi hoc etiam diximus esse de ratione Societatis, quod socii de bono obtento omnes in convenienti gradu participent. a Elem phil. mor deos . gr.
154쪽
GO praesertim ob inopiam seu desectum quo laborant pecuniae, nequeunt re ad Vitam necessarias ceteraque domesticae vitae bona per Scipsos obtinere quique proinde hac ipsa sua sorte inducuntur, ut alicui familiae adhaerendo ea omnia bona cum primitivis illius familiae membris participent. Huius duplicis indigentiaeeflectus naturalis est societas la erilis cum autem duplex illa indigentia sit naturalis, unio etiam ieritis dicenda
est naturalis. Itaque societas haec herilis est pars integralis societatis domesticae et naturale eiusdem complementum. Est insuper dignitati et praestantiae natura humanae magi conveniens. - Per eam enim fit, ut homo quoad ipsam et exteriora ius opera ordinetur non iam amplius in bonum alterius sed in bonum commune,
quod evadit bonum proprium, quatenus omne et Singuli, qui ad illud procurandum conspirant, de eodem Obiciato participant. Quare illud etiam excluditur, quod videri
potest naturae humanae nobilitati minus Consonum, . e. hominem, quam vi tantummodo quoad operatione Ssuas, ordinari in bonum alterius i). Haec tamen, quam descripsimus, Vera ac propria herilis consociatio, raro habetur nostris diebus. Servi, qui nunc in familias admittuntur, sunt potius liberi contrahentes, qui locant opera sua ad usus domesticos promercede. In quo magis quam Vera societaS, habetur contractus servilis cum operario initus. Hunc igitur ser-Vilem contractum potius spectabimus in sequenti thesi in qua de mutuis inter dominum ac servum officiis agemus.
155쪽
I THESI, LIII. t ni iii Servitilla opera lιide u Servi, non alitem eiu per-Sona in contractu u veniat hinc non rod si ut iuraqllae do uino in SerViGu co/upetu ut, quibiisque incia ex parte Servi respondent, Sed naturalia etiam sunt 1ficia, quibus dominus erga Serbuiu adstringitur, eaque usu Sstu u negativa, sed elia u a stirmativa. I S. DEMONSTRATIO. Ex iis quae in thesi praecedente diximus colligi facile possunt tum osscia, quibus erga
servum dominus adstringitur tum iura, quae dominus in servum habet. - Diximus, cum qui fit servus alteriti S alienare non iam propriam per Sonam quae Stnatura sua inalienabilis, sed suarum virium usum, hunc
vehit collocando in manu domini, qui de ipso dispo
nat in suum bonum, ita tamen ut aequam pro ipso retributionem rependat. Hominis scilicet opera in contractum Venit, non autem per Sona, de qua nemo dispo-ncre potest tamquam de re. - Hinc possunt tum officia
tum a domini in servum facili negotio deduci. I. Ac primo inquiramus de officiis I) Servus,
si Haec officia quantopere a Lace lacnioniis erga lotas, a Roniani erga ni ancipia violabantur lit 2 P0s nihil do uino uou licere, aiebant et quod dicebant, exequebantur si infelicibus servis, Scribebat Seneca ep. 7. Diovere labra, ne in hoc quidem ut loquantur liceti. Virga murmur omne compescitur . et ne fortuita quidem Verberibus Xcepta Sunt, tuSSis, Sternutamentum, SingultUS magno malo
ulla voce interpellatum Silentium luitur nocte tota, ieiuni utique perstant , Prae aliis lex illa erat saevi SSima, qua interfecto familiae domin I, omnes servi licet plurimi, sine ullo iudicio necabantur;
156쪽
quamvis alteri stlarit u stim vir illiu submittat seu concedat tamen retinet esse sininis, et ea quae a ius S se propria Sunt ac proinde iura omnia, quae consequuntur naturam lio minis, scilicet ea iura quae homo habet quia homo est. Hinc pronum est colligere naturalia do
a Ergo servus retinet ius ad bona vitae et corporis. Quare dominus, qui servum interficiat, perpetrat homicidium: si eum mutilet aut vulneret aut ei in corporis incolumitate noceat, iniuriam servo infert liaud secus ac si erga hominem liberum tali ratione se gessisset Debet non nocere servo in bonis vitae e corporis.
D Ergo servus retinet ius sibi proprias emciendi
re etiam stabiles, et actuale etiam retinet dominium in hac vel illa re determinata, quam salvis domini iuribus, mediante licito suae activitatis exercitio vel ex actione
alterius sibi obligavit. Quare dominus ius illud atque illud dominium debet in servo aeque ac in homine libero, revereri. Debet ei non nocere in ei ι divitiis. 6 Ergo servus retinet ius ad famam bonamque aestimationem. Quare si dominus sive per iniustam detractionem sive per calumniam laedat famam servi, hic erga ipsum dominum habet ius ad congruam reparationem Debet non nocere servo i fatua ac sui us utile.
etiamsi nec eadem domo caperentur, si nimirum tantum aberant,
ut occisi clamor audiri potuerit, ait Ulpianus L. C lib. 29. it. S.). Quam legem in Pedanii morte cum quadringentorum SerVorum nece impletam scimus Vide Tacitum Annal. XIV. 42-4j. I De his, quae breviter hic innuimus cf. De Lugo, de iust et iure disput. III seci. II. et III. Lessium, de tu St. et iure l. II. c. d. dubit. q. c. . dubit. 4. - Cf. etiam Taparessi, Saggio, etc. et Cib. Cui . . iam cit.
157쪽
- 33 d Ergo servus retinet ius ad sibi comparanda bona spiritualia, quibus ad finis ultimi consecutionem sibi promerendam iuvetur. Quare, ut iam diXimus, nequit dominus impedire servum, quominus bona illa mediis a religione praescriptis sibi acquirat. 6 Ergo servus, si ab iniquo domino incitetur ad male agendum, aut ab eodem crudeliter divexetur, poteSt fugam arripere. Natura, quam nefariis illis criminibus dominus laesit, dat servo ius eximendi se a Ser-Vitio, nec non pro damnis quae passus est satisfactionem a domino exigendi. Immo si si servus, ait de Lugo I), prudenter timeat a domino occisionem, vel mutilationcm iniustam, vel damnum simile potest licite ab eo fugere, nec reverti durante illo periculo. Ut recte disserit s. laomas a), si tenetur lio mohomini obedire in iis, quae exterius per corpuS Unt agenda in quibus tamen Secundum ea, quae ad naturam corporis pertinent, homo homini obedire non tenetur, sed solum Deo. Scilicet, distinguit s. Doctor
inter opera X terna seu Xtrinseca quae per vires Orporis fiunt, et illa quae ad naturam corpori pertinent: quoad priora tenetur, quoad alia non tenetur homo obedire homini. Atqui contrahere matrimonium ad haec alia pertinet. si Unde en s. Thomae conclusio, non tenentur nec servi dominis, nec filii parentibus obedire de matrimonio contrahendo vel de virginitate servanda. uare non potest dominus servum impedire, UO- minus is hac in re utatur iure sibi a natura conceSSO.ie Hactenus de ossiciis ei restit is non laedendi ser-
si Op. it. disp. II. feci. II.
158쪽
vum in bonis suis, sive ei non nocendi. Sed insuper si hoc, ut egregie dixit Tullius I), natura praescribit, ut homo homini, qui timque Sit, ob ea n pSani causam quod is homo Sit, consultum Velit. D Ergo dominus erga servum Lficiis etiam a riualidis humanitatis et beneficentiae adstringitur. Ab his non eximitur erga inimicum a): multo minus erga servum. Quare debet ex bonis propriis auxilium ferre servo, quando id opus Sit, e g. iii Senectuti consulendo, eius infirmitati succurrendo. O Illud etiam patet, dominum pro boni S, Uae a servo accipit, debere iuXta statutas conditiones seu inita
pacta congruam mercedem Seu proportionata bona retribuere, ita ut compensati Vigeat, tantumque servo
det quantum boni a servo recipit. Quod si inita pacta
non serVantur a domino, servo ius competit se eximendi a Ser Vitute, Seu contractum rescindendi. II. Pauca nunc de iuribus. - uam Vi Servus esse hominis, et ea, quae rasili esse propria sunt, retineat tamen domino suarum usum Piritim submittit seu concedit. Hinc possunt tira domini erga servum colligi. Ea reducuntur ad moralem poteStatem, qua Ominus posset, ordinandi opera servi in suum bonum. Scilicet, dominus habet ius exigendi a servo, ut ire suas iuxta conditiones ab initio contractus servilis statutas)adhibeat pro voluntate domini in bonum ipsius. Hisce autem iuribus, quae in domino insunt, respondent in servis ossicia. Videlicet, tenentur servi revereri dominum, a quo dependent, Suamque operam fideliter, prout Statutum est, ad eius beneplacitum impendere. i De of . . III. 6.
a Cf. super vol. II. thes XXXV.
159쪽
Ossicia, inquies quibus domini erga servos adstringuntur, a domini violantur nulla de servis ratio habetur, opprimuntur Ser Vi Vexantur. - inferas, Servitutem esse e se illicitam neque enim, ut patet, ea
conclusio potest exinde colligi Haec potius inseras domini impleant ossicia, quibus erga servo tenentur : abu-SUS, quotquot sunt, tollantur a civili auctoritate, cui iura civium omnium, maxime vero pauperum ac debilium, sunt ad tutelam commissa observatio legum, quae Sunt directrices servitutis ne servitus, dum ex se non est illicita, ex umdo evadat nefaria ac scelesta), urgeatur. I 6. SCHOLION. Servitus ex se non est illicita potest nihilominus, ut ex modo, sic etiam ex facis seu lituis, quo inducitur, esse iniqua vel iniusta. Facta autem seu
tituli, quibus servitus induci potest, sunt multici praecipuos considerabimus i).I. Voluularia traditio. - Potest quis libera electione
suam in alterius commodum operam addicere, ut X aequivalenti mercede recepta sibi comparet ea, quae ad vitam sunt necessaria. Hoc modo habetur servitus Ooli n-laria seu ulli ouea : de liceitate huius modi inducendae servitutis, dubium nemini esse poteSt. Debet profecto adesse iusta causa alienandi hoc pacto suam libertatem alioquin, ut advertit essius a), esset profusio libertatis, quae bonis fortunae et famae est praestantior. , Sic iustam causam habuit s. Paulinus, de quo diximus non multo ante se Vendi in Servum voluit, ut filium viduae redimeret. Ceterum, hoc valet
1 De his es rursus Iouin et Me ver elem phil. ror. Taparelli, Saerio ecci et Ciri Callol. l. rara cit. a Op. cit. l. I. c. ci. Ub. q.
160쪽
de quovis iure debet quodvis ius exerceri rationabiliter,
non temere et absque sufficienti causa. Sed iam ad loquendum de servitute facta transeam US.
II. Ve aditi et emptio. - Potestne servus ab hero Volicite vendi alteri homini tenetur ne huic alteri subesse et in huius bonum ordinare opera sua, quae iam in commodum illius ordinabati tenetur ne in hanc aliam familiam ingredi atque in eius bonum ad laborares Respondeo. Homo potest alienare ius in usum Virium propriam JλV. laoc tandem est principium, ex quo probatur liceitas Servitutis. Cur ergo non poterit dominus alienare ius
in usum virium servi Cur non poterit id facere ad rodi in donationi 2 Cur non poterit id etiam facere pro pretii Nonne ius in hominis labores est aliquid pretio aestimabile' Dices iniuriam infert servo. Nego, Si per Se loqUam Ur, et ab Strahamus, Ut nunc abstrahere debemus, ab adiunctis specialibus huius vel illius servi I). Si e g. X venditione
hoc omnino ac necessario consequeretur, quod CrVUSeSset a sua uxore in perpCtuum seiunctus in tali casu obparticularem hanc circumstantiam servi coniugio ligati, non posset dominus Vendere servum. Sicut enim nequit eum impedire, quominus matrimonium contrahat, ita ne potest quidem eum impedire prorsus, quominu inito matrimonio utatur Lex etiam caritatis vetare aliquando poterit, ne Servi . . maxime inviti aut senio confecti
I Debemus rem spectares ei sit. Secus enim ne Servitus quidem ultronea seu voluntaria dici poterit licita. Nam si descendamus ad particularia adiuncta et supponamus hominem coniugio ligatum, iam quaeStio XSurget utrum necne liceat tali laomini tradere se alteri