장음표시 사용
181쪽
an absim seu per viam divisionis I). - Emergit per
synthe Sina, tam e praeexistentibus societatibus in suo esse permanentibus amplior societas X surgit Emergit per analySim, cum e sinu ipsius societatis iam constitutae diversa di manant consortia propriam actionem
habentia tio autem rursus duplici modo contingere potest. Id enim effici potest vel vi ipsius auctoritatis socialis totum corpus sociale in partes distribuentis, alias vera se dependentes communitates componentis a),
motum, quem Vi aliqua externa toti imprina a moli ille contra partibus constat et erogeii ei et peculiari structura donatis, quae insita virtute operantur pro Scopo Singularum proprio. Xemplo sit corpUS humanum, Sic Varii coale Scen membris, ut caput non sibi vindicet ossicium ceterorum, Sed ea tantum moderetur, prout incolumitas exigit totius compositi. Vel etiam exemplo sit harmonia facultatum humanarum, quae certe ita unitate donantiar, ut Uprema, nempe ratio, cetera regat, Sed nequaquam absorbeat nec in sui de
1 Ita aparelli, Mygio ecc dissert. III. num. 696. Un Sistemai potattico di associa gioni uo formarsi in varie mani ere, potendo ac cadere ora che i consorgii adunati si leno 'essere con a fatio alia Societa maggiore ora che hi societa maggiore dividendo si dia origine alle minori, ora che si unis cano amen due ueste sorme di sub ordinagione, alch un me desimo illi sociale Si tro 'i composto di hin Sistema potattico prodotio, diro cosi, per via di dii isto ua e di hin altro sisterna prodotio per via di co Dipost io is , Vide O- tam hanc dissertationem, praesertim vero cap. I. Cf. etiam, o Soelei t. di ut tr. ritto, eiusdem auctoris . III. c. 2. 2 si , ut idem pergit auctor, necessita di natura a divisione organica elle raudi societa in consorgii minori. E collo tesso agi ocinio si potra dimostrare, che se i consorχii minori ancora conteneSSero at numero di socii, che superasse coi bis ogni a sod di stare te orge di uia solo pro 'veditore, do rebbero anch'essi sud dividersi in altri ruppi vieppii decrescenti, sin che si iunga ad unnumero si limitato, che os sano i uoi bis agni da una sola intelli-
182쪽
vel etiam Ni liberae activitatis ipsorum sociorum in
particulares coetus coeuntium.
Haec, quae generatim dicta sunt, si societati politicae applicentur, I.' habetur in ea organismus socialis per Uulbesi v quatenus e familiis natura anterioribus civitas ipsa efformatur. Immo aeri potest et iuxta ordi- uarium naturae proces Suna sit, ut ex familiis primo exsurgant vici et urbes, tum vero ex his componantur provinciae, e quibu tandem latus, seu societas politica sibi omnino sum ciens atque independens exoriatur. In super . ' in politica societate haberi potest et solet organiSmus Socialis per analJSi u sive vi ipsius politicae pote Stati S, quae Societate a se dependentes constituat, sive etiam Vi activitatis ipsorum sociorum qua activitate socii non sunt privandi), qui nempe particu hiria efforment consortia, puta ad artes, industriam, commercium, litteras, Scientia pertinentia.
S. III. De in societatis civilis.
I. Societatis civilis proprius ac proximus sinis es externa pax et perfectu vitae sulcientia, cum ea probitate mo-ruiu, quae ad haec bona obliuenda et ad convenientem naturae humanae conservationem requiritur. II. Ultimus autem civilis consortii, sicut et rerum omnium, sinis est Deus eiusque is ria. IJ J DEMONSTRATIO. Quaestionibus de origine ac de materia, quaestio succedit de sine societatis civilis. Haec
genZa totalmente monoscersi agevolmente Irovvedersi di 'uelliesterni tussi dii a cui a societa mana e destinata n
183쪽
- 79 autem est quaestio gravissima : siquidem ex sine tamquam e norma seu mensura, diiudicandum erit de iuribus atque ossiciis tum eorum qui praesunt, Um O-
rum qui subditi sunt I). Inquiremus primo de fine proprio ac proximo, deinde de sine ultimo civilis con
I. uinam non sit, et quinam sit finis proprius et proximus societatis civilis, Sua res ius clare determinat
hisce verbis a): si Potestas civilis legislativa et proinde
societas ipsa civilis), etiam in pura natura Spectata non habet pro fine intrinseco et per se intento felicitatem naturalem vitae suturae, imo nec propriam felicitatem naturalem vitae praesentis, quatenus ad singulos homin CS, Ut particulares per Sonae sunt, pertinere potest Sed eius sinis est elicitas naturalis communitatis humanae perfectae, cuius curam gerit, et singulorum homirrum, ut sunt membra talis communitatis, ut in ea scilicet in pace et iustitia vivant, et cum suis cientia bonorum, quae ad vitae corporalis conservationem et commoditatem Spectant, et cum ea probitate morem, quae ad hanc externam pacem et elicitatem reipublicae et convenientem humanae naturae conservationem neceSSaria
Et re quidem vera, curnam semiliae naturaliter coe
si Cf. Tarquini, iuris eccles pubi institui num. . sere ab init. 2 De leg. l. III. cap. I. n. 7. - ilibus iuverit haec addere C S. Thoma, . . q. 96. . . si e divina principaliter institui tu ad ordinandum homines ad Deum lex autem humana princi paliter ab ordinandum liomines ad invicem. Et ideo leges humanae non curaverunt aliquid instituere de cultu divino, nisi in ordine ad bonum commune ita manum et propter hoc etiam multa confinxerunt circa res divinas, secundum quod videbatur eis expediens ad informando mores hominum; sicut patet in ritu gentilium u
184쪽
unt ut si orna iliciam civitatem ' Duplici illa de causa, quam cum eodem Sua resio an assignavimus I). - I.') uia si singulae familiae essent inter se divisae, vix posset a inter homines conservari, neque iniuriae possent Ordinate propulsari aut vindicari s En igitur bonum, quod familiae primo intendunt, quando in maiorem societatem uniuntur externa pax seu securitas ab iniuriis, quatenus scilicet hae facile per civile consortium impediuntur ne hant, vel si quando illatae sint rc parantur. - . ' si uia nulla familia potest in se habere omnia ministeria et omnes artes necessarias ad Vitam humanam, et multo minus potest susscere ad as- Sc quondam omnium rerum cccssariarum cognitionem.
Scilicet, non si ruis, sed tantummodo si aliqlta vitae su sicientia in similia domus unius B habetur ut habeanto uirent vita susscientiam si quantum ad omnia necessaria vitae a), n familiae se uniunt in civitatem. En igitur bonum quod praeter externam pacem familiae intendunt in maiori illa societate constituenda: perfecta Pilae susicientia e apta omnium artium industriarum scientiarumque cultura CXSUrgenS. Finis igitur proprius et proximus societatis civilis complectitur multa e licere ne iniuriae inferantur, vindicare iniurias illatas 3), regere contractu S, Urare com mercia. fovere industrias, promovere arteS, pr OVehere
I Vide super pag. I. - Uniuntur, ait Philosoplitis, Politi c.
3 Vide quae de iniuriis diximus in vol. II pag. 42-2S2. f. etiam vol. I. illes. VII.
185쪽
Scientias etc. Quae omnia facile revocantur ad duo illa bona, nempe ad externam pacen et ad perfectam vitae sus- cientiant I), cum ea probitate morum, quae ad illa bona
obtinenda et ad convenientem humanae naturae conservationem requiritur a). - Huiusmodi probitas morum constituit honestatem seu virtutem civilem eam
qui habet, est bonus civis. Sed praeter eam multa alia requiruntur, ut quis it vir bonus simpliciter et sine addito, nimirum bonus qua lomo est ad ioc requiritur quemadmodum idem ait Suare 3), si integritas morum cum debito ordine ad Deum, quantum lumen naturale dictat. II. Hactenus diximus de fine proprio ac proximo societatis civilis. Quod autem spectat ad sinem eius illinia tu, hic nequit esse alius ab illo, qui est ultimus rerum omnium finis est scilicet Deus eiusque gloria. Politica nimirum consociatio est et ipsa inum e tot
1 Ad tite clarius intelligenda s. Aristotelem, Politi c. III. d.
Ibi ait homines appetere societatem civilem, etiana eclusa omni utilitate vide Super pag. S. adnot. I.) tamen conferre multum adli omines in civili societate congregandos communem utilitatem, quam societas ivilis asser tum ad heu vivendum tum ad loeudum. Ad bene vivendum quidem conseri societas, quia dum unus prae Stat unum officium necessarium ad vitam, alius aliud omnes vivunt bene et cum persecta sufficientia. Ad vivendum autem, quia communis Societas multum conseri auxilii ad vitam conservandam et ad vitandani orti pericula. - Lege etiam cap. S., ubi tradit finem civitatis non esse solam Societatem bellicam in ordine ad se defendendum ab iniuriis
ti ostium, neque solam Societatem conrara utationem et commerciorum.
186쪽
mediis a Deo institutis ut tomo iuvetur ad actoris sui sapientiam bonitatemque magis magiSque cognoscendam et amandam Ii igitur, qui praesunt, debent, mediis quidem iustis, pacem ac prosperitatem in civitate procurare hac Vero pace et prosperitate obtenta debent tum ipsi tum cives omnes recte uti. Et recte utentur, si eam a Deo bonorum omnium fonte repetant acceptam, et ad Deum bonorum omnium sine mordinent, ad Ipsum scilicet melius ac perfectius amandum.
In epistola prima ad Timotheum 1 s. Paulus nos
adhortatur, ut oremus pro omnibus hominibus, sed Specialiter C pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam Vitam agamus, in omni pietate et castitate. Ii verbis, ill quieta u eliranquillai; vila u aga)uus, innuit praecipuum civilis consortii sinem, qui in securitate consistit. Illa autem addit verba, in o uni pietate et castitate, ut nos moneat de USU, quem de terrena pace per ciVile consortium ob
tenta facere debemus si Mali enim, inquit . Thomas a), tunc ad duo ea utebantur Scilicet, ad cultum daemonum quia illam prosperitatem falsis diis attribuebant. Item, ad lasciviam, quia tempore pacis vitia carnalia abundabant. Sed sancti e converso ea utunt ut in cultu veri Dei et in castitate. Et ideo dicit, 3 onini pietate
Itaque in sine civitatis stabiliendo debemus attente caVere, ne per X cessuiu neve per defectunt erremus. In ter prioreS, qui per XceSSum errarunt, Unt illi, quos ut iam vidimus memorat SuareZ, qui Statuebant finem intrinsecum et per se intentum civilis societatis esse
i Cap. II. V. 2. a In comment in h.
187쪽
proxime ipsam aeternam felicitatem vitae futurae, Vel ipsam spiritualem et internam felicitatem hominum in hac vita. Inter alios vero, qui per defectum errant, Uni illi, qui de fine civitatis disserentes ne unum quidem verbum habent de fine ultimo, nec non ii, qui scopum
politicae societatis collocant in mera bonorum Xternorum copia, vel in ' mera securitate, vel in aliquo
huiusmodi mere negativo, vel illi rationalistae, qui cum ant 1 eumdem reponunt in mutua coarctatione et harmonia libertatis. - uam bene Tullius in oratione pro P. Sextio disseruit de fine politicae societatis id est igitur propositum his reipublicae gubernatoribus, quod intueri et quo cursum suum dirigere debeant i id quod est praestantissimum maXimumque optabile omnibus sanis et bonis et beatis, cum dignitale olium a). Hoc qui volunt omne optimat CS,
qui essiciunt summi viri et conservatores ciVitati putantur. Neque enim rerum gerendarum dignitate homines efferri ita convenit, ut otio non proSpiciant neque ullum amplexari otium quod abhorreat a dignitate. Huius autem otiosae dignitatis haec fundamenta sunt, haec membra, quae tuenda principibus et vel capitis periculo defendenda sunt religiones, auspicia, poteStaS
magiStratuum, senatu auctoritas, legeS, O maiorum,
1 De hac antii theoria f. Liberatore, tu Sociale num 42., ubi eani laeoriam refellit, tum ex parte principiorum, quibus innititur, tum ex parte ipsius propositionis, quae aci Struitur, tum e parte conclaisionum, quae inde derivantur. a Otium hoc loco accipitur pro tranquillitate, pace, Securitate. Eodem Sensu id om Cicero, in . . sam. p. 28. dixit u Si antea auditum erit, otium esse in Syria s
188쪽
- 84 iudicia, iurisdictio, sidera, provinciae, socii, imperii laus res militaris, aerarium. II 6. SCHOLION. Ex iis, quae de origine materia ac sine societatis civilis iactenus disputavimus, definitiones colligi possunt tum civilitiis tum latus.
I. Quid est civitas i Civitas, ait Plailosophus 1),
Τελε α και αυταρκουet. Et paulo ante a): Cui facultas habendi partem in imperio deliberativo et iudiciali, hunc apprime dicimus esse civem illius civitatis, civitatem vero eam multitudinem talium lio minum, quae parsit ad sufficientiam vitae, ut simpliciter dicam: 0 ταρ
Itaque civitas est multitudo hominum sui iuris seu familiarum, ad securitatem ac perfectam vitae Sustici entiam obtinendam 3), consociata. II. Quid autem est talus ' Status est illa politica SOCietaS, quae non Si membrum alterius, sed est corpus per seipsam, quae non est pars ulterioris communitatis, sed est totum quid plene sibi susticiens et in politico ordine independens. E. g. Roma aut Lutetia Parisiorum sunt quidem civitates, non tamen Sunt Statu S, Sed pars status Civitas igitur latius patet quam status. Hic enim supra civitatem dicita tranquillissimam me curitatem ab
1 Polit. l. III. c. num G 4. 2 L. it. cap. I. um 8. s. Super pag. I76. 3 ioc saepe monet Philosophus praeSertim l. it. cap. S. n. II.), eiVitatem non SSe meram ui 1 1χχιχ i. e. meram societatem eucon ederationem belli causa.
189쪽
iniuriis tum inimicorum tum hostium, pleniSSimam vitae sussicientiam praesertim vero dicit independensia'n,
in eo itam, quod status multis quidem constet vicis civitatibus provinciis tamquam membris seu partibuS, ipse vero non sit membrum aut pars altioris civilis consociationis I). Ex quo sit, ut aliam et aliam poteStatem habeant rectores singularum ivitatum vel provinciarum, et totius status moderator illi scilicet habent potestatem subordinatam et dependentem, hic supremam et independentem. Haec autem animadverte. Independentia, quae ad Statum requiritur, debet esse non solummodo facti, sed etiam iuris. Nec tamen quaelibet iuris dependentia aufert rationem status. Sunt enim status tribularii, qui non idcirco desinunt esse status eo pacto, UO UiS non desinit esse liber, eo quod sit aere alieno gravatus Rationem igitur status aufert dependentia iuris, ad leges quod Spectat videlicet, si qua civilis societas leges accipiat ab alio, si leges quas fert non habeant ex se vim obligandi, sed confirmatione indigeant expressa vel tacita alterius. Id enim indicat, civilem eam societatem esse membrum alicuiu corpori politici esse partem StatUS, non proprie Statum.
190쪽
S. IV De principio vellili formali corporis politici.
a De Origine politici principatus.
pri icipiunt vel ut formale corporis politici est Suprema auctoritas seu potestas. Cuius originem quod altinet, accurate distinguendum est tuler politicum primalum iu Spectum Secundum se vel in genere atque elim dem tu concreto Seu in particulari consideratum. III. PRAENOTIONES. Quid est civilis potestas seu auctoritas i Est ius movendi essicaciter cives ad proprium civilis societatis mem obtinendum. Id autem praestat praecipiendo certa actiones, Vetando alia S, alia permittendo, iudicando de actionibus civium, puniendo legum Violatores, eorumdemque custodes praemiis assi
Duplex autem distinguitur civilis potestas alia Suprema et independens, alia Sub ordinata et dependens Distinctio haec est breviter declaranda.
si Apte De Lugo, de iust et iure disp. II. Sec t. I. Um. I. si Dominium est duplex, scilicet iitrisdictionis et proprietatis Dominium iurisdictionis est potestas gubernandi SubditoS, hoc St, praecipiendi, vetandi, permittendi, iudicandi, puniendi, praemiandi etc. Haec autem facultas oritur saepe ex dominio proprietatis Vel ex con. Sensu Subditorum transferentium illam facultatem in aliquem superiorena. Dominium proprietatis est praecipua et potiSSima Species iuri in re etc. CL super vol. II pag. l. Vide etiam Ol. I. thes XXX schol. quo in scholio diximus de actibus legis, qui sunt praecipue isti quatuor, imperare, prohibere, drauit tere, uuire.