장음표시 사용
291쪽
applicetur hominibus, qui secundum eam regulari debent. Talis autem applicatio fit per hoc, quod in notitiam eorum deducitur ex ipsa promulgatione. Unde promulgatio ipsa necessaria est ad hoc, quod ex habeat suam
aere autem, quando nam promulgati censeri
debeat isscienter facta. - Respondet Tarquini 1),
si promulgationem legis rite esse factam, si eiusmodi sit ut legis notitia diffundi ad omnes moraliter possit. Quae enim talis est vere sum ciens habenda est praesertim cum e parte legislatoris vera sit impossibilitas
eam physice singulis ficiendi a), e parte autem Subditorum vera incumbat obligati leges cognoscendi 3). Et haec de promulgatione, de qua plura aliis locis diximus, sufficiant ). II. Porro relate ad leges civiles hoc potest dubium
Occurrere utrum, ut eae Suam habeant Virtutem suosque producant effectus, necessaria sit etiam acceptatio popliti, quae post promulgationem equitur. - ReSpondemus autem illiusmodi acceptationem non esse de ratione legis, nec formaliter convenire alicui legi, immo quodammodo cum illius ratione pugnare.
a CL cap. I. de postul. Praelat. 3 CL cap. 3. de Regulis luris in .' - Vide etiana Vol. I. pag. 4O9. Plura de promulgatione vide apud cit. Uctores. In quo promulgatio et divulgatio diiserant, Vide super. Ol. I. pag. 24 i. adnot. EsSe scriptam estne de ratione legis Scriptura materialis et externa non est de ratione legis. De lege autem humana dicendum est, regulariter et generatim non fieri sine Scriptura, quia revera ita expedit, ut lege sint conspicuae et non facile mutabiles. Cf. Suare l. it. num. 8 et .
292쪽
Nam, it disserit Suare I), si de ratione legis est, ut vim habeat obligandi. Si autem pendeat C acceptatione subditorum, iam non tam ipsa obligaret quam ipsi subditi voluntati se submitterent legi noliis verbis, rationabilis voluntas principiS. perfectam, Ut SuppΟ-nimus, potestatem habentis, est causa adaequata legis et obligationis. Atqui, posita causa adaequata, Sequitur effectus. Ergo, posita rationabili principis voliuntate su scienter signis externis manifestata, sequitur te et obligatio, cui sive velit sive nolit populis x subiicitur. Duo obiicies. - . Populi tamen acceptatio aliquando requiritur. 2. Id etiam videtur insinuare Gratianus inquiens tunc leges institui, quando promulgantur, firmari autem quando moribu recipiuntur.
Respondeo. Ad I. si populi acceptatio aliquando requiritur, id erit vel propter imperfectam potestatem principis, qui tantum sub hac conditione et dependentia potestatem legiferam habet, vel e benignitate legislatoris, qui non Vult uti sua abso ita potestate a). Ada.'m quando dicitur humana firmari moribus utentium, id non tam iure, quam facto intelligendum est. ISO SCHOLION. Antequam ad quaestionem de potestate iudiciaria transeamus, est brevitet de duobus agendum ac primo de legibus, irae dicuntur illida uentales quid sint, atque an mutari OSSint, et quomodo. I. Lex naturalis, ut paulo ante diximus 3), de societate ipsa civili haud pauca praescribit. Hae natural 'SpraeScriptiones sunt communes cuicumque civili assO-
i Loc saep. cit , num . . a It Suare l. nunc it Iisdem verbis e Suare si quaestionem solvit Tarquini l. c.
293쪽
ciationi, et sunt a Sis Seu fundamentum, quo leges cuiusque civitatis propriae innituntur. Hinc merito eges fuit da uentales appellari OSSunt. At praeterea nomine legum fundamentaliu u intelliguntur eae legeS, quae formam ipsam societatis respiciunt, ac dictant e. g. Odum gubernii quo status regitur esse monarc laicum, Succes Sionis modum esse per
haereditatem, O te Statem legislativam debere collective exerceri a monarcha et a duplici cium in coetu etc. Harum legum complexu Solet vocari ius constituens I). Hae leges fundamentales possuntne mutarit mutari profecto nequeunt lege illae, quas natura ipsa statuit, ut sint basis seu fundamentum cuiuslibet politicae consociationis. - uod autem spectat ad undamentales alterius generis leges tria statuimus a potest mutatio fieri ex utriusque partis, i. e. tum principi tum populi,conSenSu non potest mutatio fieri ex sola voluntate partis seu personae illius, quae non est subiectum Ο- testatis legiferae r illa vero persona, in qua poteSta Slegifera residet, potest ac iure naturae tenetur OnSCn- sum dare et mutationem facere, quando neceSSita reipublicae mutationem fieri revera exigat. II. Alia non est praetermittenda quaestio : utrun
legislator suis ipse legibus obligetur.
Duo inprimis sunt adnotanda. - Non hic agitur de tota civium communitate legem sibi ferente certum est enim quod lex a tota communitate lata obligat Omnes illius communitatis personas. Itaque agitur de legiStatore, qui sit unus e civibus vel coetus partialis aliquorum civium. - Sermo insuper est de iis le-
r Cf. Liberatore, ius Oc. nilol. 3.
294쪽
gibus, quae habent rationem et materiam de se universalem ac communem ipsi principi talis . . est exta Xans pretia rerum, aliaeque liui similes leges, in quibus ratio iustitiae vel alterius virtutis eadem est in principe et ceteris reipublicae membris. Nam si materia vel ratio legi non est communis, patet principem tali lege non obligari: si . . lianc princeps legem promulget, nequis noctu arma ferat, haec e principem non obliga
quia nec eum decet neque est accommodata statui eius.
Haec duo, et merito quidem, praemittit Suare si ad
statum quaestionis intelligendum. Hanc porro quaestionem . Thomas a solvit, distinguendo inter vim directiva legis et vim eiusdem
1. ' Quoad vim directivam statim illi cultas menti occurrit. Nemo potest ibi ipsi per praeceptum inferre obligationem. Per promissionem quidem vel Votum O-test quis seipsum obligare 3), non autem per praeceptum, quod ibi imponat. Etenim praeceptum postulat iurisdictionem et dominium nullus autem potest iurisdictionem in se habere, nec sibi ipsi esse subiectus ).
Nihilominus, inquit Suare Z, communi et OnStan SSententia est, teneri principem seu legislatorem ad ser- Vanda Sua leges, quando materia communis et eiusdem rationis est in ipso et in aliis. Quaeritur autem, Undenam liae obligatio oriatur Hanc obligationem aliqui auctores deducunt, non quidem ab ipsa lege a principe lata quae efficaciam habeat in
295쪽
ipsum principem, sed aliunde l. e. ab altiori lege naturali, quae eam principi imponit imponit autem propter exi
gentiam boni communis, ne subditis scandalum praebeatur aut contemnendae potestatis occasio, ut haec ordinis
principia sint salva, quod tibi fieri non vis alteri ne feceris I), non debet pars discordare a toto, patere legem quam ipse tuleris, quod ius in alium quisque statuit illud servare tenetur et c. 2). Alii auctores, quos inter Suare Z putant principem obligari ad servandam una cum subditis suam legem obligatione proxime orta ab ipsam et lege et e virtute atque efficacia eius. Ad quod probandum Suare duo affert. α Si ex . . statuit legem a Xantem pretium rei, et ipse ut privatus dominus rem cariu Vendat, peccat contra iustitiam et tenetur ad restitutionem, X communi
1 liuius flati et principii hic est Sensus nemo alteri inserat iniuriam quam non vult ab alio SUStinere. Non autem est Sen SuS, ut nemo alteri faciat, quod ibi ipsi non facita nam . . iudex su- rem iuste condemnat et punit, Se autem pSum non tenetur condemnare, etiamsi fur Sit. Cf. Vol. II. cap. II. art. I. S. I. a s Leges humanae, inquit Tongiorgi, eth. n. 478. obligant vilegis naturalis. Idcirco autem obligant, quia et ordo postulat et adi ommune bonum nece S Sarium est eas observari. Atqui . V ordo postulat, ut princeps lege a se latas observet Lex enim ordinis cuique praecipit illud quod tibi sieri non vis, alteri ne facias. Si ergo princeps ad commune bonum requiri putat, ut certa quaedam norma in agendo Servetur, eamque Subditi imponit, eamdem normam ab ipso servari par est. Quod Si lianc sibi gravem experiretur, eam aliis imponere non deberet. Idem .' po Stulat bonum commune. Etenim ad commune bonum pertinet, ut in sociali corpore par a toto et caput a reliquis membris non diSsentiat, utque princeps pravum exemplum subditis non praebeat, nec se illi contemnendum exlii beat Haec vero omnia exigum, ut suis ipse legibus se subiiciat s
296쪽
sentcntia, quia hoc OStulat aequita S. Srgo Signun Est,
illa ni legem positivam, quae constituit medium talis virtutis, habere etiam suum obligandi effectum respectu
ipsius legislatoris. 1 Deus, qui si principalis auctor potestatis legislativae illam principi confert sub hac
restrictione seu conditione, ut etsi in voluntate eius sit legem ferre, tamen, si feratur, universalis sit et ipsum principem comprehendat. Hac autem sub conditione
potestatem illam a Deo conferri, colligitur ex ipsa ratione naturali, absque divina revelatione vel pacto humano colligitur scilicet e boni communis X igentia, e scandalo vitando, atque ex illis principiis extrinsecis, ex quibus alii illi auctores, ut diXimus, obligationem, de qUa agimus, pro Xime deducunt inare haec in principe obligatio servandi suam legem est naturalis in radice, proXime vero et formaliter est positiva humana et in ea poteSt per hominem dispenSari, etiam respectu principiS. a.' ' Quoad vim coactivam lex non obligat principem, Sive poena sit ipso facto lata, sive inferenda.
Rati Vero est, quia coactio e intrinseca ratione Sua postulat ut ab extrinseco proveniat ergo princeps non pote Si cogere seipsum. Nec potest cogi a Subditis
quia nullus inferior potest violentas manus iniicere in Silperiorem. Neque etiam potest cogi ab aequali quia aequalis non habet iurisdictionem in principem. Nec denique potest cogi a superiore quia agimus de principe, qui superiorem non habet.
Haec tamen adVerte. - Princeps, quamvis non in-cUrrat reatum poenae statutae a sua lege, tamen incurrit reatum poena a Deo statutae. - Princeps potest X
sua es e civili teneri in conscientia in L admittendam
297쪽
- 293 discussionem, qua iuridice constet de ipsius iure, et ad tribuendum quod iustum est I).
I. Praeter potestate u gifera it iis eua i ii dicati di pri icipioisili compelli, thod ius debet ad normam legit ri exerce i, hoc Stim inspere curando, ut iustitia tu omnibus triumphet. I. u i aule i iudicia civilia ordinationes obli audi O praeditae, no a mera functi logica aut
ISI PRAENOTIONES. Quid est potestas iudicialis Est potestas, tum desiniendi quodnam ex iuribus, quae in
conflictum veniant, secundum rationem praeValcat,
tum damnandi factam iuris laesionem, debitam laesori reparationem praeScribendo poenamque Secundum leges determinando. ua ex desinitione patet duplicem esse huius potestatis functionem. - Prior est iudicium, quod sensu magis proprio dicitur tolla, et consistit in decernendo, quodnam ius ex iis, quae in controversiam seu collisionem Veniunt, praevaleat a). - Altera est iudicium, quod dici solet criminale, et consistit in decernendo laesionem iuris seu iniuriam revera habuisse locum, ac determinando quaenam a laesore reparatio danda sit qualisque poena ad praescriptum legum luenda.
1 Hisce finem imponimus tractationi de potestate te isera. Pro aliis quaestionibus, quas brevitatis causa omittimus, conferantur s. Thoma I. a. q. 9 et 6 et 7. Suare et de leg. l. III. Recolantur etiam ea, quae diximu Vol. I. cap. IV.
298쪽
ita diximiis, pri icipi civili co/upeli etia potestas ii diciaria. atio est thi generit lis in re publica nequit deesse
potestas nece S Saria ad suam con Ser Vationen et commune On Um.
Ac .' principi competit potestas iudicialis quoad priorem huius iuri limctionem, . . potesta proferendi iudicia civilia.
Hac enim potestas est necessaria ad socialem illam tranquillitatem, plenamque vitae susscientiam, quae finis sunt civilis consortii, et quas proinde princeps civilis e munere sibi a natura commisso debet omni ope procurare. Ergo sicut principi data est potesta legifera, eo
quod a fine civitatis X igitur I); ita etiam data est ei potestas iudicialis.
Probatur antecedens. Fac principem civilem hac ο- te State carere. Nemo igitur esset, qui exorta de iuribus lites seu controversias definitive dirimeret. - Sed tunc et dum quisque e contendentibus ius suum Xistimat esse validius et pro viribus defendit, existerent interminabiles dissensiones inter cives, maXimae animorum discordiae, perpetui conflictus. Itaque actum foret de quiete ac tranquillitate sociali. - Praeterea j operationes multae civium saepe remanerent suspensae incerto siquidem manente iure seu poteState perandi, plures ab agendo abstinerent, plures actionem alteri u impedirent. Quod sane opponitur consecutioni Eius prosperitatis ac perfectae vitae sussicientiae, quae est altera
pars boni ex politica consociatione intenti a).
299쪽
At a.' principi civili competit potestas iudicialis,
etiam quoad alteram huius iuris uiactionem, . . O- testas proferendi iudicia criminalia. Id autem patet ex iis, quae iam alio loco I diximus de iniuriarum vindicatione. Hanc non reprobat e naturalis verum, cum duplex distinguatur vindicta privata et publica reiicit privatam, admittit publicam.
Reiicit vindictam privatam Vult enim pacem ac Sc-curitatem esse inter homines, et consequenter prohibet illa omnia, quae illiusmodi paci ac securitati repugnant. Atqui actum esset de pace et securitate inter homines, si privatus quisque OSSet per SeipSum agere contra laeso rem ad obtinendam iniuriae acceptae satisfactionem. Tunc enim, multi per vim exigerent reparationem iniuriarum, quae non Sunt erae, Sed tantummodo existi-Πιalae, alii vim ficerent in eos, qui non sunt iniuriae illatae auctores, plures recompen Sationem exigerent maiorem damno, quod re psa illatum est, plurimi vim Xercerent maiorem illa, quae necessaria St, Vel etiam quando non est necessaria. Et sic omnia suspicionibus, odiis, terroribu S insidiis, caedibus replerentur, seu iniuriae ad obtinendam iniuriarum compen Satione mi in indefinitum multiplicarentur. Sed sapiens ac provida natura admittit vindictam publicam. Idcirco enim civilem instituit societatem, in eaque principem civilem, ut ad eum privati ob acceptas iniurias recurrant. Ipse Vero tria debet praestare disclissioneni praemittere de veritate ac natura iniuriae seulentiant proferre de crimine perpetrato, de reparatione danda, de
poena a laesore luenda ex Seculione H Suae sententiae per
si id vol. II. laes. VII. praesertim pag. I. Seqq.
300쪽
- 296 vim socialem urgere omniaque a aec peragere Sine per- Sonarum acceptione partium V studi O.
Hac igitur in re est di Scrimen inter personam privatam et publicam Nam, ut apte disserit Card. l lallar minus I). si privati possunt ad superiorem confugere at
principes si ab aliis principibus aliquid patiantur non habent commune aliquod tribunal, ad quod illos accusent, et ideo licet eis bello iniurias publicas propul Sare. II. Iudicia ciet ilia suill ordinaliones obligandi vi praeditae, non asilent mera functis logica aut lsrti arbitratus. Ratio semper est illa generalis id esse necessarium ad commune bonum reipublicae. Mera functi logica est mera opinatio doctrinalis absque auctoritate et imperio, ut Si C. g. Xplicatio seu interpretatio legis, quae a privato doctore traditur. Merus autem arbitratus locum habet, quando privati contendentes libere eligunt arbitrum, ut contrOVerSiam, quam inter se habent, componant. Quod iudicium ab arbitro prolatum e Se non infert obligationem in contendentes, etsi hi ex fide, quam sibi invicem libere dederunt, iudicio illi stare debeant.
Iamvero I.' ad socialem ordinem publicamque tranquillitatem SerVandam, necesse est ut exortae de iuribus contrOVersiae perpetuae non sint, sed definitive dirimantur et componantur. Atqui ad hoc non sustici mera opinio quorumlibet sapientum, nec susticit etiam merus arbitratias, Sed nec OS Saria est decisio, quae voluntati moralem imponat obligationem, et etiam publica vi reluctantibus imponatur. Ergo iudicium civile, quo Xortae inter
cives de iuribus controversiae dirimuntur, non Si mera i De latc. l. IIJ. c. I S.