Institutiones philosophiae moralis

431쪽

reipublicae it ita ab ilier a re publica iniurias armis viri dicare. Et Sane ius natura postulat, ut iniuria, quae Supremo principi aut reipublicae illata est ab altero principe aut republica, non minus Vindicari et reparari possit, quam iniuria, quae pri 'atae personae illata est ab altera privata persona. tqui quandoque reparari et vindicari non potest, nisi vi armorum cum nempe qui iniuriam intulit nec sponte nec rogatus Vult satisfactionem dare. Ergo bellum etiam offensivum quandoque

est licitum I). Ubi animadvertas discrimen, quod hac

in re intercedit inter privato eosque omneS, qui Uperiorem habent, et nationem Seu principe Suprem OS.

Ut ait Bellarminus a), si privati omines et qui superiorem habent, si ab aliquo iniurias recipiant, Os- Sunt ad superiorem confugere, aeque ab eo iudicium petere. At principes, si ab aliis principibus aliquid patiantur, non habent commune aliquod tribunal, ad quod illos accusent, et ideo licet eis bello iniurias publicas propulsare o 3).

1 u Ratio est, inquit Suare ibid., quia tale bellum saepe est reipublicae necessarium ad propulsandas iniurias et ad coercendos hostes, neque aliter possent respublicae in pace conservari. Est ergo hoc iure naturae cituna, atque adeo etiam lege Vangelica, quae in nulla re derogat iuri naturali, neque habet OV praecepta divina, praeterquam fidei et Sacramentorum is a De Laicis . III. c. i. 3 CL duo principia, quae de uiuriae et iudicia statui Solent. I. Vindicta licita est, si poena sit illata iniuriae proportionata, et tilcisce itis animus nou malum peccautis, sed bonum, quod per poenam ei illatam oblinetur, tamquam suem in teudat. u. Magno hominum bono vindictae exercenda potestas in statu ciet ili supremo imperanti reservata est. De his f. S. Thomam, . . . O7. ubi de indicatione agit. - s. Super Vol. II. the S. VII. ubi deo i iuris coactiva diximus.

432쪽

- 28 II. Licet bellum per Se non Sit malunt, tamen Xii negotiis est, quae saepe male fiunt. - Videndum igitur est quot Sin et ita sint ii si belli cotiditiones Enumerantur autem quatuor auctoritas te ilima, causa iusta. intenti recta, lodus conbeniens. Pauca de singulis.

I. ' AUCTORITA LEGITIMA Distingue inter bellum defensio lim et ossensioum. Nam si de bello defensio sermo sit, defendere se unicuique licet, non solum principi supremo, sed principi quoque Sub ordinato, ipsisque etiam privati S. At si sermo sit de bello osse et ibo, Solus princepSSU prem VS, qui Superiorem in temporalibus non habet, audet iure indicendi belli offensivi. Principes dependentes se habent hac in re quemadi nodum privari, nempe, ad ij clam iniuriam vindicandiim debent ad superiorem poteStatem, a qua dependent rccurrere, Et nonnisi e eius venia seu consensu bellum offensivum

gerere. Huc faciunt illa s. Augustini 1 verba Ordo

ille naturalis mortalium paci accommodatus hoc o Scit, ut suscipiendi belli auctoritas atque consilium penes principem Sit exequendi autem iussa bellica ministerium milites debeant paci, salutique communi. a.' CAUSA IUSTA. Etenim, non quidem sine ulla caUSa, aut cum causa dubia et levi, sed tantummodo

e cati Sa tum certa tum lagna, poteS a principe Supremo bellum ossensit um ut de hoc praesertim agamus)indici.

Haec autem causa est, non quodcumqtie peccatum,

quod civitas aliqua commiserit, sed nil rra, quam intu-

i Lib. I. contra Fau Stum cap. 73.

433쪽

- 429 lerit 1). Cuius rei, ut Bellar minus 2 ait C ratio est, quia princeps non est iu de X, nisi hominum sibi subdi

tortam. Ergo non potest quaecumque peccata aliorum hominum punire, sed solum ea, quae cedunt in detrimen turn populi sibi subiecti. Nam etsi non est iudex ordinarius aliorum est tamen defenSO Suorum, et ratione huius necessitatis est acitur etiam quodammodo iii de eorum, qui sui iniuriam fecerunt ita ut possit eo gladio punire , Oportet autem, ut iniuria Sit certa 3): bellum enim est actus iustitiae puniti Vae, iniustum vero est punire aliquem causa nondum probata. In Super oportet, ut iniuria sit Mazis ne adsitim proportio inter culpam et poenam, atque tu incommodi bellum afferat quam sit utilitas, quae inde Spe

ratur.

3. IN TE NTIO RECTA Ut s. Augustinus ait si Nonpa quaeritur, ut bellum geratur, sed et in geritur, Ut pa acquiratur. D Bellum itaque suscipi et geri debet,lI S. AuguStinus, quae St. O. in Iosue, laaec labet si usta bella definiri solent, quae ulciscuntur iniurias, Si qua gens e civita S, quae bello petenda est, vel vindicare neglexit, quod a suis improbe factumesr, vel reddere, quod per iniuriam ablatum St. δε et De Laicis . II cap. XV. 3 uaeri hic potest, utrum quando causa est dubia, OSSit mile Sbellare. Hac de re aliquid diximus superi u Vol. I. Um. I 6 Seqq. is Vir iustus, ait s. Augustinus . 22. contra Faustum cap. S., Si sorte sub rege sacrilego militet, recte potest illo iubente bellare, civicae pacis Ordinem servan S, cui quod iubetur vel non esse contra Dei praeceptum, certum est, Vel utrum sit, certum non est, ita ut sortaSSereum regem faciat iniquitas imperandi, innocentem autem militem ostendat ordo serviendi , Adverte, sermonem proprie esse de militibus, qui sunt obligati ad militiam. In epist ad Bonifactum conlitem quae est 'op. alias S.'

434쪽

itum dilatetur, neque ut sortitudo bellica exerceatur, aliisve huiusmodi de cauSis, Sed propter commune bo num, Ut ordo reStituatur, ut pax et Securita acquiratur. Haec autem est differentia inter hanc tertiam conditionem et duas praecedentes, quod illae si desint, bellum erit inii flum, haec vero si deSit bellum erit Mahim, sed non proprie iniusti m I).

.' MODU DEBITUS. Hic, auctore Bellar mino, in eo praecipue consistit, ut nulli innocenti noceatur. Hinc e g. pueri, SeneS, mulieres etc. occidi iuste non pos- Sunt, nisi casu seu per accidens interficiantur ut cum miles iaculatur in cuneum hostium, et forte occidit puerum aut mulierem. Itaque post inchoatum bellum toto tempore ante partam Victoriam, iustum est inferre hostibus omnia damna, quae vel ad satisfactionem, vel ad comparandam Victoriam necessaria videbuntur, dummodo non contineant innocentum iniuriam intrinsece malam Post partam Vero victoriam licitum est principi ea damna inserre reipublicae victae, quae necessaria. sint ad iustam indictam et satisfactionem, omniumque damnorum repae

rationem, atque ad securitatem ab iniuriis habendam. Obiicies contra hanc thesim Bellum opponitur paci. Sed pax est bona et effectus caritatis. Ergo bellum est

i Videlicet peccatum erit contra caritiitem, non proprie contra iustitiin. - Sinaili modo solvi potest quaestio, utrum ille, qui habet iustam cauSam, teneatur acceptare satisfactionem. Salvo meliori iudicio, ait Bellarminus, loc. it. dicendum videtur, quod ex iustitia numquam tenetur, qui habet iustam causam, acceptare Satisfactionem, nec ante bellum inchoatum, nec postea tamen ex ca ita te utroque tempore tenetur, nisi per accidens aliud expediat etc. M

435쪽

- ' malum. - Respondeo Bellum sic paci opponitur, ut sit etiam medium ad pacem. Hoc autem interest inter bellum ii sium et inii sitini, quod bellum iniustum OppOnitur paci bonae et ducit ad pacem malam, atque ideo tale bellum vitiosum est a bellum iustum opponitur paci malae et ducit ad pacem bonam, atque idcirco tale bellum bonum est. Simili modo vulnera Chirurgi sunt contraria sanitati malae et imperfectae, quam habent aegroti, sed ad bonam et perfectam sanitatem tamquam ad finem conducunt I). Effatum illud, is i posse tiri Dii Du ex istraqlse parte iustu n, intellige hoc pacto nisi per accidens ob aliquam ignorantiam in vincibilem utrimque iustum putetur. Hoc in militibus, ad quos in dubio proprie non spectat catlsam desim ire, Saepe contingere potest 2).226. SCHOLIo I. Ex his, quae dicta sunt, colligimus cum Iouin 3 iniustitiam plurium causarum, Ob qua Shaud raro bella suscipiuntur. I. Nimium incrementum potentiae alicuius nationis non potest esse belli causa legitima. Etenim unaquaeque natio mediis licitis uti potest, ut in dies magis magisque

augeatur tum eiu SproSperitas, tum numeru SciVium, tum

etiam ipsius ditio Talia media sunt diligens artium cultura, multiplex commercium, regiae nuptiae prudenter initae, aut victoriae iuste relatae. Quod autem una natio legitime facere potest, altera impedire nequit, quia nationes sunt ad invicem independentes Praeterea, 4n

i Cf. Bellarminum, de Lai c. l. III. c. q. 2 Cf. Becanum, de virtut theol. cap. XXV. . . ubi duo tatuit Q. Bellum e utraque parre potest SSe iustum formaliter ta=:-trim. II. Bellum non pote St e utraque parte esSe naidrialiter iustiana. 3 Phil mor. de iure internat. VerS. Al.

436쪽

subitum, nulli iniuriam per se importat, neque alteri US nationis ordinem socialem perturbat. Ergo bellum suSceptum, ut potentia alterius nationis imminuatur, non esset defensio aut instauratio ordinis socialis. Neque timor aut Suspicio, quam nationes imbecilliores conciperent, ne a potentioribus yprimerentur, Sum ciens Stad bellum colione standum. Nam et Si as Sim potentiore natione opprimant imbecilliores, id neque neceS- Sari neque Semper sit; suntque alia media in promptu, quibus tale periculum praecaveri possit, nempe prudens

agendi ratio atque foedera amicitiae cum aliis gentibus inita Si timor damni futuri atque incerti causa SSet belli legitima, nullus bellorum haberetur ni S, OmneS-que iniustitiae cohonestari facili ratione possent. Si vero nati aliqua praepotens vi et armis absque ulla iustitia ditiones suas ampliare niteretur, nullum S dubium, quin aliis nationibus liceret talem nationem reprimere; quia ipsius agendi ratio veram perniciem alii nationibus minitaretur.

II. Equi libri perturbatio inter nationes, in Se pectata, non est iusta causa belli AEquilibrium tunc dicitur subsistere inter nationes, quum earum vire ita sunt divisae, ut altera alterius impetum satis Sustinere Valeat. Ubi autem nationum aliqua fortior et ditior prae aliis fit, earum aequilibrium turbatur. Haec Ssertio iisdem rationibus probatur, quibus praecedens confirmat fuit. Dixi i a se spectata si enim fiat aequilibrii perturbatio per fraudem, praepotentiam, aut contra pacta cum aliis nationibus inita, clarum est licere nationibus aliis Xigere, ut aequilibrium restituatur et si hoc non fiat, per bellum cogere nationem delinquentem ut iniurias illatas reparet.

437쪽

33 III. Mio status non est causa belli legiti ima Nam ea nihil aliud significat nisi utile esse bellum nationi vel ad agendum commercium, vel ad ditionem ampliandam, etc. Atqui mera utilitas non sufficit, ut bellum

iustum sit. Utilitas enim non est iustitiae norma et mensura, Sed e converso iustitia norma debet esse utilitatis. Si ob utilitas ut iusta causa belli haberetur, nulla amplius pax inter nationes constare valeret omniaque latrocinia iustitiae nomine cohonestari pos Sent. Multo minus potest amor gloriae esse iusta causa belli.

Nam tale bellum nullo modo ob defensionem ordinis

socialis su SciperetUr.

227. SCHOLIO II. Quae res tandem, utrum in bello licitum sit uti insidiis. - Cui quaestioni ei brevis et clara . Thomae responsio I). Insidiae ordinantur ad fillendum hostes. Dupliciter autem aliquis potest falli ex facto vel dicto alterius. Uno modo ex eo quod ei dicitur falsum, vel non ser-Vatur promissum et istud est semper illicitum. Et hoc modo nullus debet hostes fallere sunt enim quaedam iura bellorum et foedera etiam inter ipsos hostes ser- Vanda, ut S. Ambrosius dicit a). - Ilio modo aliquis potest falli ex dicto vel facto nostro, quia ei propositum aut intellectum non aper haut S. Hoc aut Cm Sempeliscere non tenemur quia etiam in doctrina sacra multa

sunt occilitanda, maxime infidelibus, ne irrideant, se- undum illud Matth. VII. uolite sues Mim dare curribub. Unde multo magis ea, quae ad impugnandum inimicos aramus, Sunt eis Occultanda. Unde inter cetera docu-

438쪽

3 menta rei militaris hoc praecipue ponitur, de occultandis consiliis, ne ad hostes perveniant. Nec proprie huiusmodi insidiae vocantur fraudes, nec iustitiae repugnant, nec Ordinatae voluntati. Esset enim inordinata voluntas, si quis vellet, nihil sibi ab aliis occul

ARTICULU VI. De habitudine ei relatione latus ad Ecclesiam. a 28. Divina institutio Ecclesiae demonstratur intractatu de vera eligione, qui in scholis tum Theologiae Dogmaticae, tum etiam Philosophiae Religionis

traditur. Non eam igitur assumimus demonstrandam, sed ut demonstratam admittimuS. 229. Hoc autem inquirimus quidnam admissa divina Ecclesiae institutione, de habitudine seu relatione Status ad Ecclesiam ex principiis iuris naturae iudicandum sit. Haec scilicet inquirimus Status est ne inferior Ecclesia, an vero aequalis ei Si aut etiam ea superiori Estne ei subordinatus, an vero est ab ea independens ' Et si est subordinatus, in quo haec subordinatio seu dependentia consistiti En quaestiones ex principiis iuris naturalis in hoc articulo solvendae.

23O. Verum, antequam ha quaeStione SolVamus,

iuverit pauca ex iis, quae de Ecclesia traduntur intractatu de vera Religione, quaeque a nobis ut diximus

tamquam demonstrata admittuntur recolerc.

439쪽

23 I. Ac primo, quid est Ecclasia Des1nitur a Bellarmino I): coetus hominum eiusdem Christianae fidei

professione et eorumdem Sacramentorum communione

colligatus, sub regimine legitimorum Pastorum, ac praecipue unius Christi in terris vicarii Romani Pontificis. Ex hac definitione facile colligi potest, qui

homines ad Ecclesiam pertineant, qui vero ad eam noni pertineant. Tres enim uti partes huius desinitionis 'professi vera, dei, sacramentorum commimis, subiectis adit illinum pastore in Romanum Pontificem. Ratione primae partis, excluduntur omne infideles, tam qui numquam fuerunt in Ecclesia, ut Iudaei, Turcae Pagani, tam qui

fuerunt et recesserunt, ut haeretici et apostatae Rationet secundae, excluduntur catechumeni et excommunicati, j quoniam illi non sunt admissi ad sacramentorum communionem, isti sunt dimissi Ratione tertiae, excluduntur

schismatici, qui habent sidem ct sacramenta, sed non subduntur legitimo pastori, et ideo foris profitentur fidem et Sacramenta percipiunt. Includuntur autem omnes alii, etiamsi reprobi, scelesti et impii sint. 232. Secundo, quiuam est Ecclesiae suis rapte huic quae Stioni sic respondet Liberatore a): si Cum religiosiora sit nisi ligamen quoddam morale inter Deum et homines natura sua nihil aliud pracstitutum habet quam divinum ullum hominis et felicitatem, non terrenam,

I De cci milit. l. III. c. 2. In cap. I. EccleSiae nomen, ait, Si graecum, deduciturque a verbo κκαλίω, quod Si P0c0.ltaqtie Ecclesia est evocatio. Dicitur autem populus Dei coetus voca-ltorum, quia nemo ad hunc populum 5e adiungit per Se ct Suo pro prio instinctu, Sed omnes quotquot veniunt, a Dei Vocatione prae

440쪽

sed coelestem Tota enim quanta est in relationibus versatur quae nos inter et Deum intercedunt ac si res alias aut cetera Vitae huius negotia respicit, id tantum respicit, in quantum ad finem illum aliqua ratione referuntur aut referri a nobis possunt. Is igitur scopus est societatis religiosae, etiamsi intra naturae cancello consideretur. Id etiam copiani constituit religionis revelatae in Ecclesia a Christo instituta. Hoc tantum discrimen est, quod in hac sinis ad altiorem ordinem nempe gratiae, Vectu Sit, et cultum atque obsequium Deo praeStandum respiciat actibus et ritibus a Deo definitis; tum hominem in felicitatem alterius vitae non Ualemcumque aut quibusque medii promoveat, sed infelicitatem supernaturalen I), quae visione intuitiva Dei continetur, ac mediis huic altissimo fini consentaneis D Paucis, sinis, ob quem Christus instituit Ecclesiam, est 1ic ut in ea et per eam homines sanctitatem ac salutem i. c. beatitudinem supernaturalem assequantur. Finis hic salutis aeternae obtinendae est finis proprius Ecclesiae Christi. Quamvis enim ceterae societates omnes, si honestae sint et legitimae debeant aliquo modo intendere salutem aeternam hic tamen sinis non est pro ipsis nisi , generali et remi lub, dum pro Ecclesia Christi est prius et ni mediatus. Ea igitur, ut postea melius videbimus, indigent Ecclesia ad illum finem remotum obtinendum, ut recte procedant

in prosecutione finis proprii et immediati a).

1 Vide quae de felicitati uti niti et supernusArol dixitDus vol. I.

cap. I. art. . praeSertim pag. 2.

a Vide super thes. LVII. Cf. Card. a rella, de Eccl. disp. III.