Institutiones ethicae et iuris naturae

91쪽

CAPUT III. DE NORMA OPERATIONIS HUMAN E T

vel discrepet, Sed prorsus uetione nonnullae tamquam hone Sta et fini necessariae praecipiantur, alia tamquam turpe et fini oppositae volentur. EiuSmodi Sunt X. gr. Parentes cole Deo conoenientem

ouuum eaehibe Quod tibi se i non is, alte i ne facias rationem

sensibus ne ubiicias , et alia innumera generis eiusdem. Atque haec dictamina sic auditu quodam interno homo percipit, ut Vere imporio aliquo S adStringi Sentiat ad ea, quae bona Sunt, oin plectenda, ad ea Vero quae mala Sunt, repudianda. Cur voci intrinsecus praecipienti Si qui non pareat; Si Stimuli angitur, et trepidatione menti ameitur ut licui actio eius interna Sit ac nomini patens, tamen pSemet Se incuSet et arguat, et poenam a Suprema quadam potestate sibi infligendam expectet. equo id ab asSuetu dino aut educatione vel alia contingente cauSa repeti poteSt cum univerSale Sit et onStans et vi naturae in nobis pullulans Q Est haec, ait Tullius, non scripta Sed nata lex, quam non didicimuS,

ad quam non docti sed acti, non instituti sed imbuti sumus 1).

Prob. Seeundo X pSa voluntati natura. Omnis agendi vis, cum ad operationem Sibi consentaneam ordinetur, determinatione aliquaam cienda est, qua ad eiusmodi operationem flectatur Sihaue influxio in dotermination physica consistit et eum ipsa realitate acultatis confunditur, faculta non libera sed neeeSSaria erit in operando Sin facultas libertate ornatur determinatio eiusmodi nonnisi moralis osso poterit cin imperio nimirum vel prohibitione consisten , vi cuius a saeulia ad obitam actionem convertatur. Praetor enim hane nulla alia determinatio sex cogitari potust qua cum indifferentia physica saeuliati concilistud. Atqui voluntas vis quaedam agendi 0St, et libertate indifferentia ornatur. Determinationem igitur non physicam Sed moralem postulat nimirum e lege ortam, quae iubendo et vetando issam ad congruentem operationem impellat, rediSerepant retrahat. At vero eum eiusmodi doterminatio ab ipsa natura voluntati requiratur, iussa vel prohibitionos, qua illam gignant, reperiri debent in ea faculiato, quam volunta naturaliter in operando equitur, et cui quoad directionem subiicitur. Hoc autem munu non niSi rationis est. Ergo in ratione , prout directrix Si voluntatis, inveniri debent praeceptiones quaedam atque iuSSa, qtii bus Voluntas ad bonum moraliter obligetur, physica libertate artatectaque Id vero aliud non St, ni Si legem naturalem adStruere. Prob. tertio ex conceptu divinae Sanctitatis et Sapientiae. Sanctita divina postulat ut Deu non solum propriam bonitatem in

1 orati pro Milone, Q. 5.

92쪽

88 E Tm 1 C AS diligat, verum etiam ut ordinem a divina sapiuntia dictatum amet emeacite extra Se atque a ceteri entibu Servandum velit, prout Singulorum natura fert. Id vero respectu natura rationali et liberae non alitor mei poteSt, nisi praeScription et lego, qua ordiniS huius observantia iub0atur. Itemque bonu et Sapiens gubernatornatUPRS, Suae curae commissaS, ad debitum finem dirigere et promovero debui. Id igitur Deus praestat potisSimum respectu hominiS, qui mundanae creationi est .apex t complemonium. At cum

homo libor sit, non alia ratione ininsem et media, qua illuc ducant, incitari potest, nisi logo, qua iubendo et vetando non physice Sed moraliter adStringat. Ergo conceptu proviSori in Deo, XSiStentiam logis naturalis importat in homine. Nec dicas ad voluntatem hominis in proprium obio tum inclinandam Sum cor iudicia rationis, quibus honestum et debito ordini con-Venien a turpi et naturae contrario distinguatur quin pu Sit ut eiusmodi iudicia induant rationum logis, ac proinde obiiciantur tamquam iuSSa divina, quibus ob tum perare tenseamur. Nam in primi Si

ita SSet, ratio providentia in Deo non Sati Aservaretur cum concipi nequeat rectu et bonus gubernator, quin i Simul concipiatur velle et iubere ea, quamordo dictat, ac nolle et vetare contraria. Deinde ratio per iudicia, moralitatem actionis tantum aperientia, non aliud a Ceret, niSi obiectum voluntati proponere obieetum enim voluntati Sproprium est bonum et malum, non physicum Sed morale. At Vero,

ut dixi, quaeque facultas dote mination eget circa obioetum ibi reSponden S. Ergo voluntas ut ad bonum ibi proprium inclinetur, aliud in ii iudiciis roquirit, praute nudam moralitati mani&StR-tionem. Hoc autem aliud SA non poteSt, nisi ratio praecepti aut prohibitioni , qua non modo ad divitium intollectum, Sed etiam ad divinam voluntatum rospectum habeat. Denique id omnino O-

Scitur a conditione depondentiae, quae compelon Ait Voluntati Peatne. iam creata voluntas non modo quia rationali eSt, dependenSeS a Suprema ratione Sed tiam, quia libera in agendo est, dependenS S a Suprema voluntate, nimirum Dei. Ergo Si opseratio conditionem natura Asequi dubet ea erit aetio voluntati on Sentanea, quae utramqu0 dependentiam involvat. Iam vero si iudicium voluntatem dirigens, moralitatum dumtaxat actioni ostenderet, quin praecepti rationem contino et voluntati operationem R Suprema quidem ratione depondentoni ossicerot, at depondentiam a divina voluntate illi neutiquam importiretur. Ut enim olim tu creatu actu suo eiusmodi dependuntiam profitoatur, agere debet tamquam Oluntas ab aliissima illa voluntate mota volunta autem, Ut RES,

93쪽

non movetur ab alia, nisi imperio et iussione, quae proprie obedi sentiam generat. 92. PROPOSIT1 2. Autonomia rationis, quam adstruunt rationalistae, in8ania St. Prob. Autonomia rationis, ad obligationem explicandam non S- sumit nisi rationsem ipsam Vult enim ut animus humanus in operando non accipiat de torminationem, nisi a Se , qualibet aliae Xcbi Sa potestate, cuius imperio subluctus sit 1). At vero id omnino repugnat. Nam in primis ratio hum una declinare nequit ideam Supremi cuiusdam Entis, a quo quidquid finitum est eXSistentiam nece perit. Ergo deel inar nequit iduam supromi cuiuSdam imperantiS, qui lege no adstringat, velitque Servatum ordinem quem rebu impo Suit Rationalistae, dum contrarium statuunt, animo humano modum oporandi tribuunt, qui Dei Solius S propriuS. Deinde, si ut rationalista volunt, illam deam mens nostra declinaret tune omni obligationi notio corrueret, quod non omneS rationalistae velle videntur. Et an obligatio exercitium iuriS- dictioni o potestatis in obligant subaudit, atqu ideo di Stinctionem exquirit inter obligantem et obligatum, Seu inter Supe 'riorem et subditum. Atqui ratio hominis ab ipso homine non di-Stinguitur, eum non Sit nisi ius saeuitas multo autem minUS considerari potest tamquam homine Superior, eum faculta non sit nisi velut instrumentum subiecti ad quod pertinet. Ergo in Sententia rationa Starum animus humanus omni obligatione veri nomini Solveretur; ac proindo in rudibilis perturbatio ordinem moralom se iuridi uni invaderet. Ratio in nobis principium si obligationi non gignendae Sed CognoScendae atque ideo non aliter spectari potest, nisi inStar praeconiS, qui nomine Auctori naturae loquatur, et per quem A vetor naturae nobi sua iussa promulget. Principium autem ipSam obligationem gignens est auctoritas Dei, cui tamquam do mino subluctio et obedientia a creatura debetur.

1 qi assoluta prosungioris sella morat unaana che momo, indipendentem sente a Dio e clatrordine morale dato a Dio , abbia Solamente et Suo pensi ero ii principio erit contenuto 'ogni moralita e la acolia di ademptoria, tale erit arattere fondamental della filosofi Pagioli Sta , angi deli univerSalo tendenga Solenti sic della Riforma is loci uella Filoso in det Di illo, FEDRRico G1ULIo ΤΛΠL, lib. II, Seg. . Tradugione dat EdeSco. Moralem rationalismum alia via induxit Rosminius ope enti universaliSSinai, cui detulit dignitatom legis simul et legislatoris. Eius sententiam Sati fuSe confutavi in Periodico ' Accademia Dotnana di S. Ommaso Aquino,

94쪽

lit inquios: Si ita osset, tunc in quolibo iudicio practico rationis

cogita romus do Deo. Id vero, ut experientia con Stat, salsum est. Respondeo. Etsi nos quandoque in eiusmodis offormandis iudi ciis, non cogitamus de Deo explicite et diStincto, cogitamus a me implicit ut confuso Sumper enim in illis involvitur obscurus saltum se indistinctus conoeptu alicuiu occultae poteStatis, qua onobi imperet, quaseque obiective inspecta et in se non ost aliud nisi Deus. Et sano, Dei exsistenti et providi notione SuppoSita eum nos eiusmodi praetica dietamina, quae ad bonum impellunt ut luo Daud detorrent, intime audiamus tanquam aliquid a natura noStrarationali necessario pullulans profecto intelligimu eorumdem non

alium Rue torsem QSSe, ni Si eum, a quo natura ipS pro sedit et gubernatur. Ι enim dumtaxat aetionem Xere ore potest in constitutio non ipsam naturalem rationi nostrae seique normam Operandi praescribere. Quam veritatem experientia quoque confirmat. Nam quiS- quo modo a natura duci se sinat, eamque prava con Suetudine non perverterit), Si sorte erimen utcumque e cultum patravit, pRVOre quodam is invitus assicitur ac firma persuasione agitatur Se id non laturum impune.

Hinc equitur peccatum philosophicum , quod aiunt, possibile

plano non Sse l). am dictamon rationis, Solam moralitatem Re-tionum nobis aperiens, etsi abstractione mentis considerari SeOPSum possit tamen realiter se in se dari revera non potest. Prout enim actu in nobis gignitur, numquam di Ssociatur ab imperio, quo bonum ad finem neeeSSarium proSequi, malum aufugere iubemur. Die- tamen autem rationis, hoe impori affectum, legem conStituit, cuiUS praevaricatio consuSe Saltem apprehenditur tamquam offensa Dei.

Ut nim dixi, iudicium, quod aliquid iub0 aut volat, hoc ipSo implicitam notionem habet Superioris cuiusdam natura , cuiUS , Si contra facimus, auctoritatem contemnimus. Atque hinc etiam apparo quid sit necessitas illa moralis, ab obligatione legi inducta Proprie enim in hoc ita est, quod sequunt homo legis

imperio reluctari, qui non modo ordinem rationis a divina sapientia dictatum p0SSumdet, Verum etiam supremi legislatori voluntatem tranSgrediatur.

93. nopo 1T1 3'. Admitti in Deo debet eae aeterna. Prob. Ut obsorva S. Thomas, in quolibet gubernante praeeXi Stit

1 Peccatum philo Sophicum appellant actionem qua qui operetur contra dictamen rationiS, quod obieetum manifeStet tamquam naturae difforme quinde Deo eiu Sque lege quidquam cogitet ac proinde licet naturam laedat, Dei

tamen offensam non ineurrat.

95쪽

ratio ordini eorum, quae agenda Sunt ab iis, qui gubernationi subduntur Deu autem gubernator Si rerum omnium, et non tempore

Sed aeternitate operatur. Cum enim sit En immutabilo, quidquid sacit, in aeternitate sagit quae eXtra templi eXSiStenS tempuS omne complectitur , eiusque initio se partibus tota Simul at tu immota respondet. Ergo admitti debet in Deo, tamquam in Supremo principe, et quidem ab aeterno, ordinatio illa mentis et voluntatis, iuxta quam creatura Singula ad proprio fine diriguntur. Id vero nomine legi aeterna Significatur. En S. Doctoris verba Sicut

ratio rerum fiendarum per artem, vocatur Rr Vel exempla rerum artificiatarum; ita etiam ratio gubernanti saetus Subditorum, rationem legi obtinet Deu autem per Suam Sapientiam conditor Si ni-VePSRPum strum, ad qua comparatu Sicut arti sex ad artificiata Est etiam gubernato omnium actuum et motionum, quae in Veniuntur in Singuli creaturis. Unde sicut ratio divina Sapientiae, in quantum per eam cuncta Sunt creata, rationem habet artis, vel 0Xemplaris, se ideae ita ratio divinae sapientiae, moventis omnia ad obitum num , obtinet rationem legi d et secundum hoc leX aut orna nihil aliud est, quam ratio divinae sapientiau, Secundum quod est directiva omnium actuum et motionum 1). ThomaSius, hane aeternam legem, ab omnibus plano Scholasticis admiSsam, acriter impugnavit, eamque ut figmentum traduXit, materia improductae ethnicorum non absimilo 2). At quam inepte id fecerit, nemo sanus non videt. Nam si lux humana nequit a principe serri, quin ante in eius mente relucoat ut voluntato de cernatur; quomodo leX, qua Deu totam naturam adminiStrat, Ο-gitari poterit, quin hoc ipso in divino intuli sectu si voluntate ab

aeterno exstitiSse concipiatur tque, ut ad nos dumtaXat Sermo nem reStririgam IIS, Certe quemadmodum ratio humana participatio quasdam est se imago divina rationis Si veritate OmneS, tum Speculativae, tum praetieae, radii quidam Sunt uel aeterna et imagineS veritatum aeternarum, quae in divina sente Subsistunt. Quibus si de practici Sermo est), Supposito decreto creationi Sintium rationalium divina voluntas accedit quae praecepta illa tamquam normam imponat voluntati ereatae. En lex aeterna, de qua loquimur.

Hinc lux naturalis, quae iudiciis practicis iubsentibus vel vetantibus continetur, nonnisi dorivatio quaedam estis participatio huius legis aeternae. Immo Si non Subiective, quatenui in actibus humanae

1 Summa th. q. I.' N. XCIII, art. 2. 2 Inst. Jurisprudentiae dicinae, lib. I. c. 1 g 1.

96쪽

rationis vigot, Sed obiective pectetur, quoad praecepta quae proponit cum pSa log aeterna, prout ad nos resortu se obiective pariter consideratur, confunditur. Id enim ipsum, quod te aeterna

praecipit, iniungitur a lege naturali qua ab illa non alitur differt, nisi quod prima lugem exprimit prout in Supremo legiStatore St, altera vero eam d0m significat prout recipitur in homino. Quod sapientor Tullius intolluxit, ubi de lego ait et Lux nil aliud est, nisi

recta, et a numine Deorum tracta ratio l) Et alibi: si Hanc video Sapienti SSimorum suisse sententiam, legem n0quo hominum ingeniis eXcogitatam , nec Scitum aliquod esse populorum; sed aeternum quiddam, quod universum mundum regeret, imperandi prohibendique sapientia. Ita principum legem illam et ultimum , mentem HSS dicebant omnia ration aut cogentis aut volanti Dei e qua illa lex, quam ii humano senseri dederunt, reet eSt RUdRtR.... Erat enim ratio, pro laeta a rerum natura et ad ruet saetendum impellen et a delicto avocans, quC non tum deniquo incipit leXBSSe, Um Scripta Si Sed eum orta St. orta autem Simul est cum mente divina. Quamobrem e vera atque princepS, apta ad iubendum et ad votandum, ratio est octa summi Iovi 2). Adverte tandem legem aeternam, quae in Deo tamquam in Supremo principe, omnia dirigentem ordinanto reperiri dicitur, re-SpiCere Sola Retione creaturarum , non ver ipSa Operatione SdiVinaS, qua Si Deus in opserando logi subiiciatur Etsi enim die tamina divina sapiontia dirigant quodammodo divinam voluntatem, quae aliud ullo non polost, nisi id quod a divina sapientia proponitur Ut iustum et rectum nihilominus dictaminamiusmodi respectu Dei

rationem legi habere non possunt. Non enim exhibentur ut iuSSa Superiori cuiuSdam, cui Deus parseat; sed vigent in mente divina, tamquam iudicia moro indicantia quid doceat ac rerum natUPR Conveniat. Huic autem ordini sua sapistitia adversari Deu nequit, non quia obligatione ulla adstringatur, sed quia Sio Xquirit perlaetio divina voluntatis, quae recti S Sima S et nunquam a Sapientia disiungitur. Sol nuntur Ocultates.

94. Obii . I. Contra Oxsistuntium legis naturalis. Si te naturalis osset in homino, libertas uini de medio pelleretur Lex enim Oactionem et neceSSitatum imponit, isquo effectus propriuilegi egi.

a Philippic. 2 Π. 12. 2 De eoibus, lib. 2 C. 4.

97쪽

CAPUT III. DE NORMA OPERATIONIS HUMANAE 3

R. Lex coactionem et neceSSitatem imponit non physicam sed moralom. Non enim violentiam insert, Sed tantum voluntatoni inclinat ad ea, quae bona et recta Sunt. Nec eam poteStato privat exor undi pro libito unam aut alteram actionem Sed tantum ad hanc potius,

quam ad aliam eliciendam obligat. Quae obligatio hoc importat,iat nequeat creatura rationali legi refragari, quin a fili dosciscat iniuria tu legislatorem meiat nec poSsit aliter finem assoqui et obedientiam Supremo gubernatori debitam Servare, nisi exercendisv0 doclinandi actionibus, quae iubentur aut vetantur. Atque haec morali necessita est effectu proprius legis. Id vero libertati humanae non opponitur, Sed congruit. Libertas enim hoc ipso quod indifferentiam affert, normam postulat, qua volunta dirigatur et ad obioetum sibi debitum quodammodo determinetur. Obiic. H. Si lux naturali daretur, a natura homini numquam abesset. At aliquando abest. Nam insantes, utpoto qui nullum iudicium mente proserunt, lege naturali privantur, quae iudiciis rationis

practicae continetur. R. Diff. mai A natura homini nunquam abesset, quoad habitum, conc quoad Retum necto. Insantes, qui nondum ad VSum rationi pervenerunt, nullum quidem iudicium proserunt a proinde actualibus dictaminibus logis naturalis carent Attamen illam possident in habitu quodam natu rali 0 consormatione ipsi hi intelligentiae , quamquam ad huius

oXercenda actione nondum Sint expediti. Hoe autem Sumuit, ut te a natura innasci dicatur. Seeus , Si Semper aetuat iudicium requireret, etiam adulti, cum X gr. dormiunt, ea privarentur. Immo lex iugiter mutaretur a deSineret, quippe cum mons Ssidue ab uno iudicio ad aliud gradiatur pro varietate rerum, quae Obiiciuntur ut Commemorantur. At Vctro Semper eadem conformatio intelligentiae manet, quae cum X SiStentia ipS reeipitur, et qua homo

doterminatur ad iudicandum id esse saei sendum, quod ordini congruit, quod autem Ordini repugnat, SS declinandum. Obite. III. Ideo ex naturalis adstruitur, ut Sit norma actionum in homino. Atqui ad id sumcur potest voluptas aut dolor, qui ex obluctis profluit vel Saltem ipsa naturae propenSio, qua ad Obieeta

nobis convenientia inclinamur. Ergo lex naturali eSt Supe PVRennea. R. Concedo maiorem, et necto minorem. Dolor et volupta nequeunt SSe norma actionum humanarum,

idque multiplici ratione Primum, quia utrumque eSt aliquid vagum et incertum et mutabit et penden e circumstantiis et affectionibus accidentalibus. Deinde, quia Sic ordo rationi penitu Sub-

98쪽

verteretur Saepe enim obiecta inseriora, quae Supremo bono animi opponuntur, maiorem delectationem afferunt propter sensibilitatem, qua vividior est et montis iudicium turbat. Tandem, quia illa non Sunt proprium obiectum rationis, quae ordinem Spectat atquo id quod ordini At consentaneum. Unde prima pars difficultatis salsa est evidentissimo. Nec mirum videri debet, si eam probavit Holvetius 1); qui nihil in homino praetor Sensum agnovit. Quoad alteram Vero di ficultati partem, propenSio Seu in Stinctu naturae opitulatur qu, dum ad actionem Xersendam et indicium quoddam exhibet, quo ordinum a Deo in rebia constabilitum coniiciamuS; at veram normam opserandi pro ente rationali conStituere nequaquam potest. Ens nim huiusmodi non caeco in obiectum sertur , sed luee intelligentiae, qua ordinem detegit, ipsumque Servandum Ss iudicat, otiamsi nulla inclinatio instinctiva ad id incitarui. Ut omittam cetera ratione , quae Supra ad XSistentiam legis naturalis probandam adductae Sunt. ΑRTIGULUS II. De anctione legis naturalis 95. Quid Sanctio. Sanctio nominatur praemium aut poena, Jegislator pro cuStodientibus aut tranSgredientibus legem Constituta. Porro quid de ea respectu legi naturali lumine rationis docea

PROPOSITIONES.

96 PRODOS1Τio 1'. Leae naturalis sanctionem aliquam nece88a se

sibi indicat.

Probatur primo ex conceptu iustitiae. Nam, ut OStendimu Supra, homo ne tibia sui meretur aut demoretur apud Deum. Atqui merito praemium, demerito poena respondset, vi iuStitiae. Dous igitur, dum honesta actione iubet a vetat turpes, debet prosecto utraS-que praemio aut poena rependere nequit enim eius voluntas ab ordino iustitiae recedere. HO argumentum, dum neceSSitatem Sanctionis prologo naturali de mon Strat,OStend1t etiam Deum, quotie nocentes punit, non ulciSeendi cupiditate moveri, sed amor tantum bonitatis ut ordinis Rotributio enim, quae pro qualitate operum o ordine tu Stitiae derivatur, rectitudinis et bonitatis conceptum importat. Appo Sito S. Thomo S:

99쪽

Α porsectam Dei bonitatum portinet quod nihil inordinatum in

robii relinquat. . . Sub ordine autem iustitias, qua ad aequalitatem redueit, comprehenduntur ea, quae debitam quantitatem Xcedunt; ox sedit autoria homo debitum Suae quantitatis gradum, dum oluntatem Suam divinae voluntati praesert satisfaciendo ei contra ordinem quae quidem inaequalitas, tollitur, dum contra voluntatem Suam homo aliquid pati cogitur, Secundum ordinationem I) Poena Stquasi roactio rationis set uestitiae ad ordinem perturbatum restituendum; et iudeX,quo iustior est, eo magi inexorabilem Sententiam sert. Probatur Secundo ex Sanctitate divina. Nam Sanctitati divinas repugnat ut obedientiam a pervicacia, virtutem a vitio, in entibus a Se depondentibus, praetico non diSeriminet. Id ver eonSeque retur, Si One Sti moribu praemium , praViSque poenam non e penderet, Sed aequali sorte tum bono tum malo donaret. Itemque si odium quo sanctita Scelus prosequitur, amorque quo Virtutem diligit, in gubernatore et principe potentissimo mea est profecto exigitur ut virtuti praemia, Sceleribu poenae congruente aptentur. Probatur tertio e divina sapisentia et providuntia. Nam providi logislatori Sapientia poscit, ut emeaciter, quantum decet, ad legum observantiam subditos impellat. Curare igitur debet, ut qui legescuStodiunt, elice evadant; qui contra violant, miSeri ossiciantur. Praefurtim id locum habet , cum ad logem custodiendam Saepe magni huius vitae boni nuntium mitter neceSSe Sit ac magnaScalamitatus incurrere contra ad legem violandam Saepe homineSsuga gravissimi incommodi aut amor praegrandis emolumenti. Sollieitentur. Itemque eum prima radix omni appetitionis sit seli citas nequit homo iuxta sapientia ordinem ad legern Servandam invitari, nisi simul ipsi monstrotur hac via su ad elicitatem Sese perventurum. Similiter, eum radix omnis aversioni Sit suga mali; nequit homo congruenter a violation legi deterreri, nisi magnam calamitatem ea violatione e Subiturum Seiat. Ν0 dicas sum Hre quod ipsa legis custodia sit bonum morale, eiu vero tranSgr0SSi Sit malum. Nam in primi quo tu quiSque e Si tam praecellenti virtute ornatus, qui hae tantum ductu ration0 legem custodiro velit prae sortim in casibus dissicilioribus, in quibus humana debilitas plura adiumenta requiritale autem, cum communitatem reSpiciat, motiva, qui bii sui itur, omnibu Re commodare debet. Deinde , hie non speetatur quid subiecto sume erepOSSit, Sed quid conveniat ex parte sapientis legislatoris, qui ordini

1 Contra Gentiles, lib. III, e. 146.

100쪽

96 M H IN Aet inclinationi naturae consentaneus SA debet. Iam vero nemo non videt ordinem postulare ut ii S, qui bene agunt, bono Sit pontra turpis actio sceleStis male vertat atque ita felicitas eum sola vir tuto tand0m aliquando copuletur. At id quo pacto fier0t, si virtus irremunerata maneret, flagitium nullo supplicio plectu rotur Pra0- sortim quia, ut paulo ante dictum St, non raro pro virtute Servanda maximis boniS, animum vehemente allicientibus , spoliariae mortem pSam oppetere oportet contra colostissimi hominossaopo omnibus deliciis di mutant ac turpitudinem vitii non modo parum curant, Sed etiam decori sibi tribuunt. 97. Ropos111 2' Sanctio legis naturalis futuram Ditam respicere debet. Prob. Praemium virtuti adaequatum boni praesentibus contineri non potest. Nam haec omnia et vitam ipsam amittere parati osso debemus, pro virtuti incolumitate Servanda Praemium autem alicuius rei nequit esse id, quod iuxta ordinem ntioni Spernendum St, ut illam tuseamur. Et Sane, virtutis Xercitium in bonum sit selicitato subiecti rodundaro debui. Ergo praemium, virtuti debitum, talo Sit necesse est, ut omnia bona huius vita Superet; siquidum virtutis custodia aliquando horum Omnium iacturam re pOSCit. Idom parito dicatur de poena quae, nisi huius vitae ambitum excederet, congruenti proportione careret. Nam Saepe ad colus patrandum homo magnis boni terreni allicitur; et contra omnibus vita commodis et ipSi XSi Stentiae Valedicere quandoque debet,no flagitio contaminetur. 98. novo siΤ1 3'. Praemium bonis et poena impiis retribuenda consistit potissimum in adeptione vel amissione ultimi sinis. Prob. Boni Oporibus, a lego iuSSis, homo in via se constituit, quae ad finem recta pergit. Nam hone Sta actione sunt veluti passus, quibus ad nsem homo graditur I contra pravis actibus atin donectit ac viam plane oppositam incedit. Ergo eum tempus itineri destinatum desierit, noeeSSarium omnino erit ut qui viam cucurrerit, quae ad finem ducebat, finem SSoquatur; ac, si orto iovi quadam negligentia moratu sit, eam expiet atquct ad finem tandem aliquando perveniat. VieiSSim , consimili ratione necesseos ut qui, sine contempto, viam omnino contrariam inierit, is fino privetur. Ropugnat enim ut in ad finem ducens, non ducat et por semitam fini contrariam finis attingatur. Ergo neceSSe est ut saltum adoptio vel amissio finis ultimi custodiam vel violationem legis naturalis Sequatur, eiusque Sit veluti interna quaedam et na-