De Methodo scientiarum atque artium libri VI ...

91쪽

a DE METAEO. SCIEN.rat , nisi quis aut dono DEI, natura, ipse

hanc mente sua comprehensam teneat, aut simaeo, ac diligentia , p Quam est natus, illam sibi e vares. Nam est praeclara quaeu Metho-- , ara Ici cientiae exposita, quae vias docem iuram Scientiaru atque Artium, nobis tradit.

CAPUT III.

De Methodo Ratiocinandi. Ait, nihil temere a se esse factum , quδd partim ea nare uerit , quae ab ipso de Logica sunt scripta, partim alia qu&que desila disputare incipiat. Post docet duas esse partes illius , et nunc ab ipso tantum eam expiscari posse, quae de Methodo ratiocinadi,& de Miliodo demonstradi disserit.& copiose ostendit, quae vis tu Methodo ratiocinandi sit.

et 'E ista quidem , de tota LUD

O copiose explanare tavit: quoniam

ipsa crinii osensum et submini.

at robis omnia ferme a tamenta, ad Artes, ac Scietias recte declarandas. Eluod

quidem in hig libris mihi propositum esse , it rum , atque pe iam dictum es. Ex quo iure, merito improbari diligentia i ta mea non I feriet , i de ea quaedam adhuc perscripta me hoc loco erunt. Duo igitur ipsa' tetur:PL

um rei idem , ut nos genera liter erudiat, ad reg

92쪽

ET ART. LIBER III. rs

res omnes recte decorandas, quas Ratione tracramus, ct ut instruat etiam nos ad scientias atquis Artes tradendas: Alterum, ut de quaque re praeclare, et cum assensioneiomnium coutei. Sed de hacpostrema parae, qua propriae ab Arin otele est nominata dialectica, nihil nuc loquar; nihil enim ilia adi retinet, quod is me in in Atutum in his Libris, aut si quid

habet eum hoc coniunctum, non e I certe huius loci, ut is hoc comemorem. uamobrem

de altera tantuparte, hic inquirere oportebit. Ipse aut proponi bi explanadas duas Metho- vis, Mesy tum Methodum Ratiocin di, tum Demonstr i. quidepartim inter se conmemtium partim discrepat. Consentiat quide, quod utraque est habitu qui rem explicat, posita re aliqua nota , quae ad eam declaranda valeate D erunt autem, quod Methodus Demonstrandi , pomi raetime, vel causam Rei, quae est v ra causa sirius, Spropria in ipsa, ressique illassium explicat, quae ex causa sua cognosci' sunt: Me hodus vero Ratiocinadi latius patet solum enim vetam ac modum tradit, Poposita re aliqua, qua sit nota , aut qua certe hobeatur pro nora qualissuras i a M. res alia,

93쪽

DE METHO. SCI EN, ignota , recte declarari valeat. Ex quo per pitur hanc transferri ad omnia, quae Ratione a

nobis comprehenduntur, aut sermone non rorean Pur, est enim rara, via, modi , forma,

regula, qua dirigi ur actio, quam Raetio nostra semper suscipit; nunque est in ua in Animis nostras ista actio rationis I de iis enim rebus , quis aliquo modo comprehensas habemu sem Ier sol istim Ratione nostra inquirimus. Et ob eam cansam istud edictam, ut nobis cognitum At, Haem Aj id Zoni, iam Mati, Veris aut FAp i, si si inclusum. Cnms id planum est factum, statuimus quae probari a nobis, ant reprobari diabeant. Adera munus ista Ratio ni nostrae proprium esse opinari oportet, insemper ipsa illudem crat, nec ab ea dum concluse est in foc corpus, apocari v o modopossit Cuius rei illare, cassiam Osismare lacet, quod immnoster de derio eorum Bonorum Agrat, qu

summa Lona sunt, ira rationem ad illa mustiganda applicat . Nec alia via, dum corpore circunflatus est, et u aditum ad illa hi cypaerare potest, quam cognI Ione remm earum, qui se, a coit. In hac igitur sese exercet, O resistas Ra pone scrure trac et, a que ex istis ,

94쪽

ET ART. LIBER III. s, cognitas is nunt, conatur ilia inumnire, quae sese incognita habet, oe quarum percipienorum studio incensus est. Ac mihi quia

iam , Veteres Graeci multa nomina, ct cogntasse, re inuenisse videmur, quae, res aes plane declarant, tu vero jud, quod Rationem

pud ipsae denotat, increditio quadam sapientia ab eis ictum esse. exis imo i nominat enime Aoria eam vim Animi noctri, quam nos listrine Rationem vocamus, et actione eius ne rotar,

quae quidem uox nihil aliud designat, ns

hoc est Mente comprehendere, quae Uera Palsag et quae Mala aut Bona sunt, edita Tob amouid GF per aliud , aut per aliam cognitionem , quae ab inatio a sens bus sit accepta . Ita munus istud Rationis totum refertur ad Mentem, oetotum se ad eam accommodat, ili praeclaia nomine isto est indicatum . Interdum autem Eritio maera , per se recte , ct praeclare rem hanc co citet interdum vero neque recte, Nequc praeclare ipsamperficerepotest et, sed in comprehen dendas rsius ys, quas ex se ipsa tractat, errore magno capisser. Methodis igitur i ta Ratiocis nandi, de qua omnis sermo, nnnc a me hah tur, Raraonem n s ram, in hac re gerenda, ro

95쪽

ra BE METHO. SCIEM gula quadam normas dirigit, quam intue iuri S eam sempero tet,nunquam in ca ten

a cognitione rerum alli poterit. Aon mera fit autem, nonnullos res, ct a que Doctorei iud opus egregie tractare posse etsi hi quasi Diuino quo a Spiritu amni, aut Doctrina per se instructi, ea vident, quae sos in ve m cognitionem ducunt, nec a via aberrant, quae ad mam similiter deducit. Sed hos quidem inpri simu Leatos, quisique recte putauerit; nam praeter i iud munm Rationis, quod omnes Natura ipsa magistra e ciunt, viamsingulari dono tenent, uua ipsopersungi rectepossunt: se dis ,

qui tanto munere a D EO aucti nonnuerunt, iis, quae de hac Methodo collicta a eteteritus habemus, masno adiumento erunt ad inu rmia esiciendum di, Nanque ipsa tanquam mai

riam, quam tractet; bi sumit sud munm imquirendi aliquid, quod ignotum vi, ex re alis qua nota. uod Ratione diligenter praest ur, re de hoc accurate perquirit, ac doce udiose qua via ictu recte effici ab ipsa valeat, Perficiis, ut fruetum alique cognitionis ici tribuat . Ac multa nomina Veteres Scriptores haram rerum exco tarunt, quae hanc actionem Ration

96쪽

ART. LIZER IIL et Rationis, explicani qualis te Unum tamen apud ipsos frequenti usu concelebratu est, quod quides quis accurat e percipiat, di totam eius

erum disi genter comprehendat, actionems Rasionis, inquisitionem suam to am ad hanc con ormare vesit, se mirabiliter instrucrem ad resse ex Raraonepercipiendis explanancae esse sentiet. Graeci doctores inteletigentes in primo vocarunt cura cryi p. et hac voce denotant orarionem, qua explanatur res ratione qua quae eis nota , aut ponitur pro nora , m com

cluditur eam necessa o A esse . Hanc latitae puto non iv, eposse reddi ratiocinationem; declaratur enim hoc militer nomine, oratio acta ab i a Ratione, quae explanat re, de qua Animm nouer inquirit. Nec aliare fundatur haec explanatio ni Ratiore, quae iam estpere 'mam ceri e quae est cocosa. Et haeci es explicatur necessarito ito esse,ut explicatu est, reae si cognosciturg ex his omnem ratio Inatione,

nisista hac ratione decla di, ut notus at, rem necessarito A esse , cuti explanatur. Ex quo,

istuderit in tit in natura ratiocinationum, enique erit tota essentia, tota ratio , tota ms

i arum. O hoc si ab aliqua Erarum sit adem

ptum di

97쪽

I DE MAT NO. SCIEN.ptum, ilia non potess nominari ratiocinatio ;n iam enim habet viam, ad explanandam rem aliquam , Methodm ista ratiocinandi tu ibiproponit, ut ius emete requirat omnes modos , atque formas, quae aptaesunt ad id perficiendum ; di accurate etiam do et, monstram locos, ex Pibus materia quaedam generaliter nohu es uneditata per quas res omnes ratiocinatione aliqua, aut cons rmare, aut infirmare valeamus. Ponendum igitur est i

Iam esse habietum quenaeam, qui omnes modos, ac vias tradit; quibus omita ratione aliqua norita, aut quae habeatur pro nota, conclud necessariopotest rem, de qua explanatiosit, ita esse, et et est .explanatum. Per piceres ex huiusti, vera esse ea, quae supra de Logica, denes j de hac doctrina ratiocinandi dicta sunt ii est eam esse magisera Arnum o ium, atque Scimitam neque enim quidquam a nohis iurari Ee re aliqua potest, nisi adhibeamus ast in ratiocinationes, oe notum ciamin rem de qua verba habemus necessariusic esse, ut dicimus . Non statam autem ipsa est nobis dux, ac magistra inexplicanius , Artibus, ac Scienos e ad rem quamque docendam, ot in Animes hominum quom

98쪽

ET ART . LIZER III. I otiis modo Am amrum q5iddam valet Utilitas Igitur Q msuisti mp patra, ct ad omnes sermones , quos aut nob cum habere, aut cum dissolemus sese diffundit, ct omne scriptum, omnis kin uiatio, omni ermo, qui ad

fanc regiam, ac normam non habetur, ut

res de qua in ipso explicatur , ita sis expon ra , ut necessario eam stic esse intelligere quis 'FUbit. Loquacitas quaedam, strepitu S inanis verborum potius existimandus est esse, quam sermo. Sest Iam satis de hac Methodo a me d=ctum e epulo , neque emm Dcum totum, quia mula, formin ratiocinandi pertInet, tractare nunc in animo habeo et nam sunt isthaec omnia ab Aristotele duobis libris magnistice explicat quos priores Analyticos inseri si es

ex illis , disci a quouis plane possunt .mihi enim Propos itum est ab initio necessim in his Abriae

declarare, quae, O quot Artium explicandarum omnes Methodi essent, O quae vis in is quaque ipsarum etiam inesset. Nams omnia a me explanarentur quae, ad imas valent, ad immensem magnitudinem volumen istud excresceret. Itaquὲ istis A expositis nihil amo ius de hac dicam ; sed de Mesiodo demonstrandi

99쪽

Jo DE METHO. SC . , ratai pauca quaedam ad ina adiungam .' percibos post modum in alia, quae magnas ut orates iussior studio spraebcbunt.

CAPUT IIII.

De Methodo Demonstrandi. Disserit de Methodo demolistrandi S declarat quid inte fit inter ipsam , & Methodum ratiocinandi. Ostendi

que nullam esse opinionem veterimi, qui existimarunt, ipsiim nullam vim habere ad cocinitionem rerum accipien- am . Post docet eam verseri in tradenda ratione demonstrationum , & praecipue inquirere, quae rerum materia ab ipsa tractetur, & ex quibus initia suae vactationis ducat. Postremo notum facit eam vere esie appellandam doctria

nam.

AV LO anete dictum fuit, Methodum rogocinandi, O demonstrandi inter se nexas iunctasiue esse quia

verum sane me nanque et tras imouit Rationem noriam ad res breuiter exael nandas sumpta Ratione aliqua rei pro re nota, et utraque inquissione Rationis no ae dirigit recta quadam norma , cuti expiscatum fuit. Et faec norma, regulas en eadem in utriri ei nam quaeque imarum ad bet ad rem deesar anaeam eas formas, quas Metiodus ratiocinandi

rectas esse intuit, ex quo imato aes coniun

100쪽

ET ART. LIBER III. S cta cum Meahodo ratiocinandio cet denique erum parapue species eius qua utitur formis rartoc Lnationum non aliter, atque ratiocinandi Me

thodm , nec a que ratiocinatione de re vlla i utare potest. In eo autem disseret ab ilias quod elaboris tantum in rebub Eccla, is , quae Causa aliqua constant, ex qua sunt, Cyrex qua solum cognoscipo sunt; A quibus iam c unis loquendi con uetudo su epit, vis, re proprie dicatur ; nanque cui scribit Aristoteles ostentes, ct inscientes tum putant seipsos, aut alios scire rem aliquam, cum camiam eius propriam reddunta aut cum existimanticam esse reta iam, ex quo haec Metho-aeus istud sibi proponit , ut hoc genub mentiae nobis asserat et cum equitur munm suum

est omnIno ex myta. Veteres aurcm nonnulli,

qui in his rebus explanando nimium multum. diligentes esse voluerunt arbitrati sunt hoc ge nu3 Scientiae ab hac Methodo tradii non posse et existimaruntqh imam esse rem quandam Minnem ; nec chm cognitionis fructum nobis ferre; in in hanc opinionem ea res ipsos in uxIt, etsi opinabantur nihila ratione nostra inquin poe: neque enim res notae quaeruntur, 'd