Jacobi Cujacij J.C. praestantissimi Opera omnia in decem tomos distributa, quibus continentur tam priora, ... quam posteriora, ... jam a Carolo Annibale Fabroto J.C. disposita .. Tomus sextus vel tertius Operum postumorum quae de jure reliquit contin

201쪽

33 In Lib.XLIX. Digestorum Salvii Juliani. 3 g

Q Uod maxime notaudum , consilium fraudandorum . A in d. s. ex eontrario. eum eum titulum interpreta ter su- creditorum habuisse praesumi eum . qui seiens se ha- periori anno , atque recte ita eris. si & in hune locum i creditorum habuisse praesumi eum . qui sciens se hahere creditores . universa bona sua alienavit. Nee enim potuit ignorare alienationem universorum bonorum suorum, fraudi esse omnibus suis creditoribus. Iterum dico, consilium fraudandorum creditotum habuisse praesumitur, qui seiens se habere creditotes . universa bona sua alienavit etiamsi non prohetur habui sie consiliitin fraudandi eos: quamvis , inquit. Non proponatur consilium fraudandi, id ei , non allegetur. de probetur consilium haudandi habui;

se. Ubi salta praesumptio est quod hie locus liquido deo

monstrat o necellaria probatio non est. Et ita respondit I lianus . eum ex sacto consultus esset de debitore, qui libet-tis suis, iisdemque filiis suis naturalibus, id est . ex contu-

hemio emn ancilla contracto susteptis. universa bona sua transtuleris . Pergamus ad reliqua . quae sunt in L is. Ad s. Qui servum meum precario rogas . videtur a me pre rario habere. s Me ratum ha ero . est ideo precario intemdicto mihi texebi Iur. Ad F.Cum quid precario rogatum est non solum interdicta uti pristi nis. Pa ct interii randictione, id est,praescriptis Milis. IN I. i. docet precario interdicto, sive interdicto de pte eatio mihi teneri non tantum eum, qui a me precario quid rogavit, si id mihi restitui velim, qua de re auitur imterdicto precario, sed etiam eum, qui precario rogavit aliis quid a servo meo, si id ratum habuero. Rati habitio man

a D ato comparatur. aut iusso:& ntique videor hi ratum has is, non in potestate patris naturalis. Donatio si fieret fi- here . si eo nomin aram interia ori Drora iri CD- ...e misis, qui sunt in potes ate, non valeret. puta siliis quaesitis

ex sustis nuptiis, vel per adoptionem. At facta natural thus tantum valet, sed revocatur actione Pauliana, vel interdicto fraudatorio, etiamsi filii naturales, quihus pater donavit universa bona sua in fraudem ereditorum, fraudis par ticipes non suerint. Hoe enim distat hae in re causa lucrativa , qualis est eausa donationis . a rauci non lucrativa , . pen. c. de revocand. iis , quae in stata. Nam qui ex causa

non lucrativa, veluti ex causa emptionis rem accepit, cremditoribus , quos venditor fraudare voluit, non tenetur hac

actione, nisi fraudis partieeps fuerit. Qui vero accepit rem ex causa lucrativa . veluti donationis, hae actione tenetur omnimodo , etiamsi fraudis ignarus suetit, Eso. simili modo dicimvis . o. Et hoc est . quod ait in h.f. i. etsi filii estis Cignoraverint nanc mentem patris sui fuisse . Ad I. ult. Si vir uxori, cum ereditores suos stati re velles.soluto matrimonio praeseruem dotem reddigis eir quam statuto

gempore reddere debuit e hae aresne musre tantum praesta-hii, quanti ereditorem intererat. dotem suo te me reddi.

Nam praeior fraudem etiam in tempore fieri intellidi . IN fuit. ejusdem i. docet. viro, qui divortio facto, d

tem , quam mulieri reddere tenebatur, non statim et

eam , sed annua , bima , trima die, id est . tribus pensioni-hus omnem eam dotem in fraudem creditorum statim mu Iieri repraesentante. actionem Paulianam, in illo eommodo Tepraesentationis iocum habere . id est, commodum illud here, si eo nomine ago interdicto precatio . Cum autem eompetit interdictum precarium, subiungit in hac ipsa lege, de actionem praescriptis verbis competere. ut La fem. t. quam hic vocat incerti condictionem . quia datur eximerio negotio . Necdum enim exploratum est precarium sit commodatum , an donatio. Ac praeterea datur in id . quod interest restitui rem . . aes r- , ut est in Basilicis. Ad L. I. De Salviano in te . si colantis metuam in funda pignoris nomine duxerit . , eam vendiderii r qtita apta emptorem ex ea ni- est, ejus apprehendendi grai ia villa

inter iuctam reddi oportet Ad s. Si colonus res in stin tum duoram pignoris nomine in i Ierit , ita hi utrique in suadum Mikatae essem: snguli adis

versus extranetim Salviano interdictu recte experiemur .

Inter ipsos ruere se reddatur Me interdictum, poemeniis eo digio melior eris. At s id uim fuerit, vi pro partitas res obligaretur , Milis actio in adversis extraneos. ct inter

ipsos duoei de hii. yra quam di dias panes possessionis F

xvii apprehendent . Ad I. Idem servari conveniet. di s colantis rem . quam cum alio communem habebat . pignoris nomine induxerit: scilicet xi pro parte inedia pignoris persectigio destir .REstat tantum l. i. de Salviano interdicto, evius inter dicti auctor videtur esse Iulianus ipse, qui Salvius no minatus est . idque dedisse locatoti ad apprehendendam Pollassionem rerum coloni illatarum , vel invectarum in fundum conductum pignoris nomine . pro mercede , pro medii temporis, quod & interularium dicitur, mulieri cre- D pensione et quo nomine etiam competit actio Servianai d ditores auferre posse . Nam ut Iulian. ait, & Ulpianus e fert in L io. s. fi tam in diem, j.p. Me tit. etiam in tempore praetor . a quo proficiscitur actio Pauliana. fraudem fieri intelligi. Repraesentatio tamen ipsa per se sola non

intelligitur esse donatio . hsed se vir. s. F quod vir . de dominter vir. O uxor. Porro est etiam ex hoe libro de interdi- cto precario I. I p. de precar.

Ad L. XIX. De Precario . Dtio in fossim precario habere non magis possunt , quam duo in folitam vi possidere et avictam . Nam neque justae , neque institiae possessiones dua eo curreTe possum. plex remedium . nempe interdictum Salvianum, de actio Serviana. inter quae quod si diserimen inferius explicabitur. At dicamus primum de interdicto Salviano. Et id quidem directo datur tantum adversus colonum , non adversus extraneum possessorem pignorum obligatorum propensione landi. l. i. c. de precari Quia omne interdictum personale et . eli in personam . non in rem . L .F. pen. de interdi I. Actio Serviana est in rem . & datur etiam directo adversus quemlibet possessorem . quae est una differe tia . Interdictum Salvianim , ni dixi . directo datur tantum in personam, id est . in colonum . Uerum utile etiam datur adversus extraneum . ut proponitur initio h. h ut si mimus plenoris nomine ancillam in fundum induxe- Uae initio docet, neque vi. neque clam, neque preca- rit, de deinde eam vendiderit . eaque saepererit apud em-rio duos in solidum eandem rem possidere posse , de E plorem, partus persequendi, & apprehendendi causa loe

generaliter neque iustas. nmue injustas possessiones duas concurrere posse. Precaria possessio justi e tam arieter praedones, communi divid. L qtiatumve. s. i. de T Lin rem act. Quae tenetur vi, aut elam, insuta Ait autem duas inausias , vel duas iustas possessiones concurrere non posse . Nee dicit, an justa, & iniussa possessio concurrere possit et quia ut Trebatius. ita & Iulianus non admittebant quidem concursum duarum justarum, vel injustarum possessionum. sed admittebant tamen concursum iustae, & insultae possessionis , nimirum, ut unus eandem rem possideret in solidum iuste, alter iniuste. I. s.f.ex contrario, de adivposses

Quor iam sententia non obtinuit e quia nec justa . Ee iniusta

possesno eiusdem rei eo urie potest , ut domi latissime

Tomm. Tos. tori in emptorem . accommodabitur utile interdictum

salvianiunt quia de partus quasi quodammodo non propite pignoti esse ereditur pro pensione fundi, quamvis nunquam suerit in coloni honis. Id convenerit. Id fiandas . de pign. aet Nimirum hoc casu partus ancillae pars esse i telligitur. quam constat fuisse in coloni bonis. Et hoe praesertim ita procedit, eum ancilla ipsa pensioni domino debulae non sufficit , id fundus. s. in vindieatione . in Me pign.

Quod seciuitur in h. l. adversus extraneos possessores thrum a colono pignoris nomine illatarum in fundum eo ductum , Salvianum interdictum, utile scilicet, non dit cium, dari, evidentius ostenditur, dum ait,si is fundus su

202쪽

3 i In Lib. L. Digestorum Salvis Juliani. 3 et

dem . trahi dicitur L i. s. is sentit . de pec L Sed

quomodo sudicium reo accipere, &contestari coacto, non sponte . ut in caeteris negotiis. Et haec sunt, quae ad n randa esse censeo ad definitionem ut 1. de rebis. videtur hoc libro Iulianus tracta se genet aliter de exceptionibus,

vel tradidisse de exceptionibus generales desinitiones . seu

regulas.

Ad L. xl l I.de Eveept. Si post litem de hereditate eoniectaram. re, stigata Meantvir e placet non ob lare eneptionem , quioa praestauium hereditati non ivi. Fartiri enim j dicit,non sininomine hasus si exceptiones comparagae sunt.

A eleganter ieeu. ysen.eod.ιιι. in proprietaris quae ne i quod metim e t. a te ut non est, id est. adversarii on est.

Ad Lib. LI. Digestorum SALUT IULIANIRMITATIONES SOLEMNES.

Ad L. VII l .de Ex eptione rei iud. Item par. e s di petita. familia eris viniae. vel comm i dividanda agit, aeque exceptione summovebimmo Equitur ex hoe lib. I. is .de excepe. in qua ait post litem de universa hereditate contestatam inter duos pluresut , instituta petitione hereditatis. quod centumvirale iudicium dicitur, atque ideo etiam magnae auctoritatis magni inque momenti esse et si post litem de hereditate eontestatam, ut posui . idem actor petat ab eodem . vel ah alio singulas res quasdam,quae ex eadem hereditate sunt. A it non tepelii eum exceptione praejudiciali. cuius formula his eli , ii in eadem re . qua de agitur . praesudicium de hereditate cenatumvirali iudieio non fiat, de qua in L .insu. de petit Ierid.uli. ce ait. l. i. inssamertis. Cur vero non repellatur, haec

ratio redditur , quoniam huic exceptioni praeiudieiali taneum locus est, cum speratur judietum centumvitale de hereditate. non cum coeptum iam id,& institutum eli. Futuri inquit)iudicii centumviralis, scit. non satis nomine huiu modi exceptiones Praesudiciales comparatae sunt . Factum autem judicium vulgo interpretantur eise, quod acceptum. N inchoatum est inter litigantes lite contestata, etiamsi nondum finitum sit sententia judicis. At quaeso cur non etiam inchoati, de contemti, nondum etiam finiti audieii nomine de hereditate tota. cur non, inquam exceptio praeiudicialis

objicietur agenti de singulis rebus hereditariis . pendentc

eum ei, qui suscipere sperat, sed etiam ei qui suseipit judi-eium centumvirale, id est . Petitionem hereditatis dat praejudicialem exceptionem . si alio sudieio agatur. Quod S LAI p.radalae petaxem confirmat. Itaque dicemus . factum judicium line loco accipi pro sinito , sive pro re iudicata, ut ita apertissime accipitur factum judicium in I i Da servus s.

de rei Mad. Et M.Tullius in oratione pio Quintio. Nunquid praeterea inquit ii veretur, hi res iudicio fam parata sit. 3κ-

ealtim solvi satis aeripiat . Et apud Titum Livium l. factos dicio viva sub terram defossa Hi de 38.tanso assensu, inquit, isti dum est decretum . vi viae in eadem ei iurare fideretur s. Num itidieitim . Factum judicium vocat . quod ante deer

eum es L Unde di quod ait initio h.L is pos litem de here

lage euvie aram, non male videntur quidam , ut Accumus

refert. id supplere additis vetbis. se post litem de heressitae. ontectatam, di terminatam, sive finitam, sue post mirum sudi.ei . Quod idem est

OU IA extremum L. Libri fuit de exceptione rei tuis

di. atae . recte de mihi facturus visus sum . si quae

de eadem exceptione idem Iulian. scripsit Lib. LI. prius exposuero. Cum veto Iulianus definisset ex-eeptionem rei sudicatae obstare vel obesse quoties inter eaodem personas eadem quaestio ex eadem causa revocatur, licet no eodem genere Iudicii apatur, sed adici L- .so generaliter stip.de exte .rei Iud.Quod quidem Jul.detinivit de lib. s. ut est proditum in I. s. eod.tit. di hoc loco , ut opinor. Eteonfirmatur formula exceptionis rei iudicatae , de qua M.

Tullius sese finita n. ct mi. in actionibus. inquit. perscribi

solet quod est,excipi,de eadem re egit alia modo. S i s .epillat larum ad Servium Sulpitium luti se sultum:tit vos. inquit, in vectris formiis, se ego in vitiolis. de eadem re alio modo . Et ad id maxime iacit has. is aquae est ex eodem libro. Et quod ait Ls. Hi inde eadem re agere videri etiam eum. C qui non eadem actione agit, qua ab initio agebat , sed &si alia experiatur, de eadem tamen re . Cum eieci Iulianus ita des nitissit, inter cateia exempla de hoc apposuit . quod

extat in I.s. Si quis judicio in rem petita parte fundi pro

indivise, nec obtenta , cum eodem postea agat familiae eris ei seundae iudicio . vel communi dividundo . quibus modis etiam partem eandem standi communis pro indiviso petit . de vindicat, aliud quidem est iudieii genus, quo nune

maxime experitur , sed non alia res . non alia parsi de ideo exceptione rei judicatae submovetur, ut Lai. g item Iulian. Me iit. Iudiciis familiae erciseundae, de communi divid. adisjunxit etiam judietum finium regundorum . ut patet exi . rosire'. quae est ex eodem libro. Et huic OL ita conjuna genda est, ut nihil reserat uter his sudieiis expetiatur, cum in eis utraque pars ius agentis habeat. de eius , quo cum D agitur . qua ex re etiam duplices actiones appellantur. l. r. scin familiae. semitares Duplices vel mixtae. quamvis de mixtae dicantur alia ratione, quod sint & in rem,& in personam .d. . et .s.in familia,ct Lactio a verso. f.de M. OEt sane ita est . uterque in his iudiciis vindicat nartem rei communis pro indiviso. de ab utroque vicissim similiter vindicatur pars pro indiviso. Ad L. XL. de Pr, urin defensorib. s.Sed cir in hi quas defensor in rem actione eonvenitur , praeire solitam fati alia anem iudicarum Divi, etiam de raso debet eavere. id e mis in Me t setoam maeam esse onuntiestir . reversus ille . evitis defensor extiterat. velit fu vim vindicare e nonne ra.

tum non videlitar halere Pod sudieartim illa denique pi vertis procvrator extitisses vel ipse praesens cacam suam et set, Eer victus esses. s a me vindiearet, exceptiona rei iudicas summoveretur. Et ira Iulianus lib. so feribis. qam tam j dlieasvr rem meam esse. Mul stillasvr illius non esse .

Ex hoe libro etiam est , quod Ulpianus refert in I . sed o is mi e procur. de exceptione rei judicatae, quae mihi certe competit, si posteaquam egi in possessorem iudicio in rem & iudex pronuntiaverit rem meam eae. possessor . quem superavi , rursus meum agat simili judicio in remit anquam dominus, id est, rei vindieatione. quia cum judicatur rem meam dila . simul iudicatur rem ad ver sarii mei non esse. Ergo repelli debet si rem vindicet,ex,

versis me exceptionem non habilis.

O Equitur in eod. ii . de exceptione rei stiae de in eodem libro lex ro.ex qua intelligimus. icut rei judieatae inter Titium, & emptorem fundi exceptio non obstat venditoria Titio c qui sineravit emptorem in quaestione proprietatis) eundem fundum vindieanti. quia inter easdem permisnas, eadem quaestio de ejusdem fundi proprietate non te. vocatur, Lir. hoe fit. Ita etiam si Titium superaverit emoptor in lite proprietatis, Titio a venditore fundum vindi cante, ad quem venditorem forte possessio eiusdem fundi redierat, non obeo exceptionem rei judicatae . eadem ratione . quia res non vertitur inter easdem personas . Ex diverso tamen . quod perpetuo memoriae mandandum est. aliud observatur. Nam quae exceptio rei iudicatae vendiis toti competit adversus Titium, verbi gratia , eadem comis et it emptori. Et retro, quae competit Titio adversus venitorem, rem tit etiam adversus emptorcm , Lit. I. item 3 Ianus I s. . vitulae tit. Et ratio haec est quia emptor in ea

re su Ressor est venditoria , di iure successionis quas peris

i a som

203쪽

sona eadem, non alio. Cui prodest eadem exceptio,& eadem A C Equitur in codem tit. de exceptiam rei itidie. L, Initio vice mutata nocere debet, maxime emptori. qui sus, fluod I legis ostenditur, eum. qui fiet editatem petiit i poceo habuit omne in re empta venditori aeceptum ieri , sive a sere, nec obtinuit in postea vere factus sit heres ex nova venditore habet, nec debet cise melioris conditionis, quam causa ide iterum agat laetitione hei editatis, non repelli auctor suus, id est, venditori Li s. s. i. de reg.luri exceptione rei iudicatae r quia alia causa est, 'uam tuerit

--- - - -- pridem. Ergo de alia res, qua de nunc agitur, Lia. Rea

Ad L XUI. Lod. tit. Evidenter enim iniquilsistim es prom dem, hi . in prim ha. Is. c. de petit. hereae

cere rei iudicara exceptionem ei, tantra quem iudicaram est. - .-ii------

Ad s.En in potestate empto is, intra sae me ei recti, soria SEquitur ex eod. iii. Li6. Si iudicio in rem judicatum a Gere mallet an eaclva distin inanii minoris homo,cum venti rem meam esse, te, cum eam rem possideres , m: hi mrei Merit enum posterior actio etiam redhibitionem confines. Tanquam domino condemnato eam rem restituere , ac s dati vitium in bora ne est, tii eum ob id actor edi urtii non deinde post restitutionem rei tu mecum agas in rem . sive sueri .stiare vere dicesvr eum . qui alterutra earum egent.

rei vindicatione, quod idem est. repellam ego te exceptio aetera postea erat . rei iudicata exceptione summoveri. ne rei iudicatae, quia cum sudicatum est, rem meam esse- , rici hoc iudicatum intelligitur, rem tuam non esse. l. proa. v N s. i. ejusdem i. 1 f. confirmatuti quod dictum est ins p. l. o.f. sed is, ii de Irocurat. sed vice verti,s sudi- I i. g. eum, qui alio genere aetionis, eandem rcm in sudicatum si contia me . rem meam non e se . ae deinde tu cium deducit, summoveri coeccptione rei iudicatae , dato possessione amissa , eaque casu quodam ad me traducta, exemplo redhibitoriae actionis . qua ii cecidei it emptor, mecum astas in tem . non eoilum te repellere exceptione ae deinde agat actione disti maioria puta , hac est formula. rei sudicatae , hoc colore scilicet. quasi simul iudicatum . quanto minoris res, cum venitet. lacrit, 'uia huic acti fit. & eam rem tuam non esse, eo quod possit nec mea a ni aestimatoriae inest etiam redhibitoria actio . si res . cum esse, nec tua, sed tertii eususdam, ut ait i.prox. Apin ena D veniret. ob morbum. vitiumve aliquod latens , nihili su rat Theophilus noster in s. aeque de act.Quia de coiitra pom iit, ut si fuerit seivus mente captus . aut lunaticus , ut potest tua este, quae mea non est. Et ita in dapromsu hoc iit. nit idovem Laliqviando, de aedilis.edicto. Quia nec ab uitae , accipienda est ratio illa . qtita potes nee mea hereditas esse, & mino is esse dicitur . quod nullius est piet ii , minusve, nec tua . nimirum . ut ea ratio repellatur , removeatur, quia nihil cli. i. 3r. de ver fgnis. Nec enim hac verba non recipiat ut . Sie ille locus explieandus. Ae praeterea, sererer in comparat sol em usi partur. Idemque in exul ex Iuliano subsicitur in I. id. evidenter enim, quae est diverso, si prius ectum ni actione auimatoria . deinde ratio eius . quod prosUsuit in extremo I. prox. Ap. eviden- aratur techil itora . Utraque est ad ilitia actio , noD ut ire . inquit. iniquissimum est. n. ihi co ira qtiem iudicat m notant redhibitoria praetoria . ad ilitia distimatoria . civilis. , scilicet rem meam non esse, prode se editestisnem rei sudiis Litaque, inquam, ill aedilitia aetio . ut latet ex sit.de Hil. evia , de contra naturam quoque condemnationis, si con- editi. Sed redhibitoria cli sementis . a nimatoria annalis.

emnatio tondemnato prosciat. S ita si iudicio in rem d. r. c. de ad. . octon. Unde finita rcehibitoria S petempta contra de sensorem audi. atum sit , qui se pro p assessore semestri tempore . supelest animatoria intra alios, qui gerebat, nec tamen rem po Idebat litis contestatae, vel iunt reliqui g. menses, id tamen I.non nocebit, de adit. Mitiei iudicatae tempore , & pollea nanciscat ut possessionem. non etiam si redhibitoria intra d. menses iudicatum sit Et idem iterum contra eum a sat in rem . nihil possessori contra emptorem , & aestimatoria etiam redhibitionem to- proficiet exceptio tet ante suduatae . quia contra eum su- tius rei venditae contineat, quia bis casu , ut dictum est, dicatum es . is. in n. in I. t. iv. hκ ih. Is sandus, saere- emptori poctea agenti aestimatoria obstat exceptio rei iuditor de pign. Si quis autem sententidi hujus l. i5. opponat dicatae . Et haec est sententia s. i. transito, . eum dementis. de curas . furios dicito , exceptio- nem rei iudicatae condemnato proficere . si ex causa iudi- Ad s. ultim. Si te negotiis meis sistiteris . edi stivstim nota ecati aliquid praestiterit, aut solverit, di ab eodem, vel ab mia petieris: deinde ego hanc petitionem itiam ratum non

altero iterum eiustem rei nomine conveiratur , ut L T. L . Misero, sed mandavero tibi, hi ex inretro eundem suasim Flane Me tit. I. s. vi bonor rap. I. pen. ct tili. natirae , earum. D petereir extraeis rei ita cara non ovialite alia enim res lah. Proficere . inquam , tune exceptionem rei iudicatae. facta est, interveniente mandarti . Idm es s noli in rem,

di solutae. At si is, qui condemnatus en . nihil adversario sed in personam actam stitrii.

praestiterit, ut si sudicatum si, actoris rem non esse , exisceptionem iei iudicatae ei non proficere , si ab eodem . vel T N inultimo docet eum qui sine mandato agit alieno niat lo convenitetur . Rursus L quis opponat l. q. c. depc. I mine cum aliquo, actione in rem vel in personam . nee suae condemnatum actione deposui, ut pecuniam depo- culanuit, si pollea ex mandatu domini adversus eundem ita mi quam in usus suos converterat, resistueret nee con- actione eadem , non repelli exceptione rei iudicatae, quia demnatum etiam in usuras , in quas condemnari poterat inter veniente mandato. alia res esse coepit, alia iis . alia officio judicis . quod pecuniam depostam in usus suos conditio actoris, cum priore judicio suerit negotiolum se convertisset . si iterum usus arum nomine eadem actione stor, posteriore procurator . vel . quod idem eli , prioie conveniatur . se tueri posse exceptione rei judicatae , quod voluntatius procurator . posteriore necessarius e mutatio judicatum sit de mite tar tum non de usuris e dictio , exis conditionis actbris eiusdem aliam rem facit, L i . in princceptionem rei iudi . atae condemnato non prosuere , qua- h. i. Haec sunt . quae hahentur de excelitione rei iudicatae. tenus condemnatu si e quatenus vero condemnatus non Restant adhue duae leges de exceptionibus, quarum prior

est . profuere , si id . in quod condemnatus non est , ex B est l. i s .ad Senituse. vcli.

condcmnatione tantum , ossicio iudicis debere potuerit, ----

non etiam debuerit ex propria obligatione qu dim et quia Ad L. XU. Ad Senatusconsultu in Uelscianum . Si malleri in en, in quo non condemnatur . pro absoluto liabetur,ut flavero id, quod idi debebam, di ab ea, raram rem te habi- in specie d. I. g. in L in sonae sibi, C. de Utin L qui per itiram flipti artis fuero, O forte te rarum non habente .eolristonem. I. vis .i C. de action. emp. I. iat. de eo . quia certo re ex stipulatv institverae exceptio Asiat consilii . quod de loco. Denique proseit condemnato leo , quatenus mi- ivlertilponitas scimi variam satium es. non proderit m lieri: ror . de mitior est, quatenus allevat, non quatenus premit, non evim videri strueli alienam obligalionem recuse , eum S urget. manesum debito illigatus , , ipsa de latro agati ae ro inr--- reddere cogatur , quod non de Ium acceperaι , quam pro Ad L .XXV. De Txcepti rei iud. si is . qui heres non erat. alissolvere . hereditatem retierit, in postfla heres factu . eangem hereditarim Hicet: excessione rei ivditatae hans remo e iuri 'NI On diu vox morabou hodie . cuia mit; duae tantumo leges supersunt explicandae ex lib. Iuliani s i. sive ex.

204쪽

oniverso tractatu de exceptionibus, qui duobus lilans con A formam, de legem contractui . Porreant. inquam, contracinetur si & si. Nam liuet Ir. eli alia de te, nimitum de verborum obsigat. Ex duabus autem illis legibus una es ira i s. ad senatus: mlh Mulieri solvi quod tibi debebam, cum ipsa sorte diceret, se mandatum ahs te habere acci-tiendae. & exigendae pecuniae . de curaverit mihi, te ratam olutionem habiturum. Si vero tu solutionem, quam mulieri seci . non seceris ratam . mihi in mulierem competit actio ex stipulatione derato in id quanti mea interest, isne metu exceptionis Senatusconsulti vellesani, quod infirmat interressiones mulierum e quia pro te mulier non interce fit, nec convenitur etiam a me, ut pro te solvat, sed ut imdebitum . quod a me accepit, reddat, ne locupletetur eum meo dettimento . Quae satio est inducendas condictionis indebiti ratio aequi . de boni. i. i di i l.pen. de conditi.

et uin. de actiones . quae cx ipso contractu nascuntur. For

manti lingunt, aretam . Pr udunt potius, quam pariunt

actionem propriam . At stipulatione interposita sine causa, sciendum est, praeter exceptionem doli masi . qua promit . sor, si ex stipulatione conveniatur, se tueri potest, ultro ei dari condictionem incerti . ut accepto laberetur, t. s. de

condiet sis taca, Lis. c. de s Diuus. lmo N in casu legis s.

s. pen. de collat. bon. etiam promissorem ipso iure tutum esse, ut ta, hie est casus , si emancipatus praeteritus teliamento Patris, fratri , qui in potestate mordentis sui c. lina causa stipulanti promi ierit, se bona propria in medium . ol. latutum, sive in commune . cum nondum filius. emancipatus petiisIet . nee postea petierit bonorum p ,ssessioneni contra tabulas patris. atque ita cum nulla ad promtendi

indeb. S natustonsultum autem Uestes anum mulieribus B caussa suerit. hoe casu i agente fratre ex stipuiatu, emano opitulatur, ne quod suum est, Perdant,aut minuant. non ut luerentur aliena , non ut opulcstant darimis alienis. Dixi in specie proposita . mulierem non intercedere pro te , aut intervenire cute ita est. Intercedere enim est alienam obligationem suscipere. Non suscepit autem in hae speeie mu-ier alienam obligationem , hoe est, obligationem tuam, quae a te coeperat, sed ipsa prima secit hane ol,ligationem, ipsa prima creavit hane obligationem , cum ultro cavit teratum habiturum ut Muamvis s. l. h.t. Denique non potest videri mulier tuam os igationem sui episR . quasi novatione facta, ut te liberaret,quia tu nee ex eo facto mulieris ullo modo liberatus es. Itaque dum mihi agenti ex stipulatione de rato, mulier obfuit exceptionem Senatu consulti velleiani, non potest videri recusare alienam obligatio. patus ipso jure tutus clit. sit ratio haec est qui i stipulationi eollationis ipso jure, inquit .iiacti cxceptio doli mali ut nee opponi eam neecile sit, quatenus videlicet edicto praetoris de collatione iret stipulationem fieri oportere arbitrio honi viri, hoc est bona fide, a qua nihil est, quod abhorreat magis, quam dolus malus, i. r. de illus, ct i. s.ssu eod. iit. de eo lat. bonam Uerum quod attinet ad exceptionem doli

mali, ex priori parte huius legis. sive initio intelligimus

eam exceptionem competere non tantum ei. qui sine

ea uisi quid promisit, sed etiam fidesulsori eius invito eo, invito promissore. Fac nolle promitiorem, ut is, qui manis datu suo pro se apud itipulatore in fideiussit sine causa, nolle ut utatur exceptione doli mali, quod fine causa facta sit stipulatio, sed ut solvat potius, ac deinde secum mandatirem, quam non suscepit. Exceptio Senatustonsulti Vel- C agat . p cuniae solutae recuperandae gratia . An invito pto, sesani tecusatio est alienae obligationis . Unde si nullam susceperit alienam obligationem, consequens est . ne haheat ullam exceptionem ex Senatusconsulto vellejano. Omnis exceptio recusatio est actionis institutae . Quod ex hae l. notandum est maxime . Alias dicitur exclusio actio. nis, Hunni eliso . rei taxe, Fide sussoribusai stipulastis esses a me sine caseo. In rati sorem dedissem, in nollem eum exceptione mi , sed ps ivs Iolνere. vet meram mandati stiditio ageret : utitissuri etiam iuviis mei exceptio dari debet. Interest enim ejtis prae iam retinere potius, quam so viam Ilipasaeari, a rea remissore fide uori licebit uti exceptione/Sie videtur optima ratione, quia intercit fidei ultoris, pecuniam retinere potius, quam solutam stipulatori a reo petere. Ne si sorie

reus sol vendo non fuerit , pecuniam pro eo solutam amittat , quae ratio valet de in omnibus aliis exceptionibus,quae reo competunt. de per reum fidesu sori, i omnes, Ap. de ex epi. i. rari sorss. de domaton. I. 31. Me iit. Commodius est retentione uti, quam actione , LE. ad I. R d. l. 6. I. si Titio. de Ieg. r. l. q. de compens Commodius est possidere. quam alio possidente petere , t. E . de rei vindic. I. I. s.

sed lauete . de Doerficit, Hic cli sinis prioris partis . In piaetiori parte huius legis haec species proponitur . Cum

regere. duo Musdem pecuniae nomine, puta apud te pro Lu io

Ad s. Si ex duobus, qui apud ferae,sierant in viginaialter. Titio fideiussissent . primus, de secundus. si tu a primo ne ab eo peteres quiaque tibi dedeici vel promiserii nec alter II aereptis . aut promitiis quinque , pactus sis cum eo . misserabitum di s ab altero quindecim petere inmetveris,nulla amplius quidquam ab eo peteres. huiusmodi pactum se- exceptione summoveris , reliqua amem stitaque , s a priore fides fore petire in littieris, dos mali exceptione summoνeris.

ALtera, & postrema l. hujus libri est lis. de Uries quae

pertinet ad exceptionem doli mali. Sciendum est.

si pusationem interpositam sine justa , idonea . & honesta

causa io te civili parere quidem actionem. sed agenti ex eas lipolitione obstare exceptionem doli mali. vel in factum adversus patentem, vel patronum, La.Iairta, de doti exter . Et sine cauia ilipulationem seri, si nulla praeedat . vel sequatur, si nulla subsit causa. cui firmandae stipulatio adhi-Leatur. Gajus 2 Inpig. verbes obligationem eontrahi ex stip tatione. ex interrogatione inquit. dantis . , responsone aeris eundo alteri fides ussori non prodest, L fideiussoni, de DEI. Itaque sine metu exceptionis pacti conventi, ves doli mali ( qux duae exeeptiones plerumque concurrunt o liberum tibi est a secundo Petere residua is. Nam ponendum est,quod omiseram initio duos fidesussisse pio L. Titio in viginti unum dedisse,aut promisisse s .atque ita pacto liberatum suisse,& nune dicemus ab altero, id est,a secundo tibi liberum esse residua is . petere. Imo & sine metu exceptionis Epistolae D. Adriam, quae & exceptio divisionis dicitur, ne singuli fideiussores in solidum condemnent ut sed in partem tantum. Exceptioni igitur divisionis. vel Epistolae D. Adriani etiam in hac specie locum non esse quia uno

. - det v ex fideiussoribus liberato pacto convento, alter solus ei&pientis. Quod ait dinis. ct accipientis. causim stipulationis E ctu obligatus remanet. Nee igitur divitioni locus est . cum demonstrat. veluti dantis pecuniam mutuam , de accipien- eis . s. s.convensionales e verb. ld. Et inde stipulationes fieri ob ipsam verborum obligationem ut Liliret negotia,

quae contrahuntur . aut quae fiunt conventiones nudae, firmentur. de constringantur. adhibito vinculo liipulationis.

Et addit . quod demonstrat stipulationem flustra fieti sine

cause . pendere easdem omnes stipulationes ex negotio e tracto. Non consisterc igitur . nisi subsit negotium aliquod eui firmando adhibeantur: aut certe non esse ullumeatum einctum. Idein pene videtur . sed non tamen idem

omnino, de pactis dici posse quae, si nulla caussa substitute

eivili actionem non patiunt, si subsit aliqua ut ii contractui adhibeantur, & applicentur, soraram contractum, dant unus tantum religatus remanet. Nee si forte velis tu ipse dividere actionem . N io. tantum a secundo petere, cum quo pactus non es, & alia quinque a primo , cum quo pactus es, ne peteres,prunus te sitimovebit exceptione pacti conventi. vel doli mali. Adde etiam, secundo, a quo rs. petis . non competere hane exceptionem . qnod aduersus confidejussorem , quem pacto liberasti. actionem cedet non possis eiMacem . vel quod facto tuo acciderit. confideiussore stilicet liberato pacto convento. ut adversus eum utilem, id est effracem actionem cedere non possis . De nive non licere secundo ita se defendere e non solvam re sidua is . nisi mihi cessetis actionem adversus confides usi,

rem . Atquin nullam habes actionem advelsus confideius

forem.

205쪽

3 et Comment. Jacobi Cujacii 3 8

solem, quam mihi cedere possis. Et non solvam igitur rh Asidua is. Et ita Aecurtius sentit recte. & eonfirmant illa

verba,nvitia excepi isne Dinaveris. Verba generalia Accursum turbant tamen vehementer. id, achum. s. pen. desitit.

quae suilem exceptionem admittit . N probat creditore vitio . & culpa sua a debitore sudicio satietato , ae liostea

agente contra mandatorem, cusus mandatu dehi toti pecuniam crediderat . nempe hane exceptionem . quod vitio

et itoris acciderit . ut reus princisiis sudicio absolveretur . atque adeo, ut actionem adversus eum mandatori c

dete non t. In specie F.pen. haec exceptio admittitur, e ut noti di in specie huius legis/Omissis Acciiiiii rationi

hus, aut mendis, quae ctiam varia, inccna, & improbabilia sunt. di a Doctoribus satis superque vexata , lem Omnem ita discindo . de perspicue admodum e si vitio credit xis acciderit , ut ccdere mandatori non ponit actionibus a suis adversus dehitorem principalem, ut pura is plus pete do causa ceciderit , ut L Titio rom s. titi. de condi . em d non rat. l. si de comuni, si servit. vindici Sane hoc casu creditorem mandator summovebit exceptione supradita Cui est casus supra d. s. pen. At . qui est casus polieri oras partis hujus lepis is .si creditor sua sponte' libera voluntate unum ex Mesussoribus , vel mandatoribus liberaverit, pacto convento , nec liberare etiam voluerit ali crum , in iis quissimum est repelli eum , quod actionem cedere non possit adversus eum , quem liberavit. Cur enim ei non ibceat liberalem esse ei sa unum illiberalem erga alterum 3 Liberalitas, vel a flectio propensior in unum, quam in alte rem, nemini vitio verti dehet. vitium arguitur, aut culpa in d. l. Dichum, s. sen. Liberalitas non es vitium, aut culpa. Bene valete, de vivite, sperantes a maiestatis providen- cria meliora , quam praesagiant malae, ac pervers mentes hominum

IACOBI CUJAC IJ J C.

Ad Lib. LII. Digestorum SALVII IULIANI

RECITATIONES SOLEMNES. Ad L. XCVIII. De Leg. I. Serutis ab hostiis e rus recte legatur . Me enim jure postliminii fit, M. quemadmo 'ab redem instituere possinisi serutini, qui in hostium potest ces . ita legare quoque eum possimvis.

I BER LII. totus est de stipulationibus : Ae pri-Pmum quod proponitur in Log.de Ier. i.ad stipulatim

nes ita accommodandum est Servus incluit captus ah

hostibus testamento prioris domini alii legari potest.& legatum servo reverso ab hostibu sure postliminii comsistit, quo iure testator in eo servo pristinum sus recuperate vel ius suum retinet potius: quia retro creditur servus,qui rediit , ejus potestate nunquam exiita , quin & interim, priusquam postliminio servus redierit, priori domino deis iuncto, verum est. heredem legatario teneti, ut caveat de servo praestando . cum ab hostibus advenerit , vel xllimatione ejus. l. q. ysed eis alienus . Me tit. Idemque dici potest de qualibet alia re capta ab hostibus, i. is. Me ih. nmodo ejus rei postliminium iit , veluti de nave longa, aut oneraria. de mulo clitellario. ut Cicero loquitur in Topia cis, de equo. vel equa, quae frena recipere solet, i. r. inj.deuia . di tomim. revers. Eadem ratione , id est . propter ius, di spein postliminii , quam virtus Romanorum militum quodammodo certam faciebat. etiam addit Iulianus in L .s . servum captum ah hostibus recte heredem institui . Addiderat etiam Iulianus eundem servum recte in stipulationem deduci . etiam ante captivitatem deductum in stipulationem. manere in religatione. captivitate servi promissi non solvi Ohligationem , quod & proditum est in Liat. de act. emp. L Pires . s. xit. A folia. Atque ita recte t. hane accommodabis ad tractatum de stipulationibus.

Nee est. quod te quidquam moveat. G objiciatur, quod ait . ros. de verbori ob igai. Fundum hosti in stipulationem deduci nota posse. qtia dari. Inquit. non potest e ac neque ex stipulatione eiusmodi aestimationem eius sundi peti posese: non es , inquam, quod te moveat. aut turbet; primum,

quia de fundo loquitur . non de servo . & de fundo ii situm . qui nouer nunquam suit. non de fundo . quem ex nobis hostes teperant. Et quamvis eadem sat ratio iundi,

di servi capti ab hostibus , nempe ut in stipulatum deduci possit . propter spem postliminiit quia S in fundo capto ab hosti laus pilores domini postliminium habent , L 2 o. s.

I. de cape. ct miram revers. Diversa tamen est ratio fundi. di servi hostium . qui noster nunquam fuit, quia fundi. vesagri hostilis inutilis stipulatio est, eo quod comparandi esus nulla ratio est, nisi hello si forte victoria potiti sumus, hostes sedibus,& agris exuantur.Nee ut recuperandi quondam sua . ita nancisendi aliena , id est, hollica, si cies recepta est legibus, aut moribus . Contra servus hostium via quae res alia hostium mobilis , quia comparatu facilis eli. puta mercatorum henescio . in stipulatum deduci potest . non minus , quam legari. I. ab omni s. etiam , hoc iit. delet. I. Etiam, inquit . rem hostium legari Salintis ah . rem scilicet mobilem, si, inquit. aliqtio easti emi prist . Quibusr' erioribus verbis Aecursus notati non male . non dubitare Iurisconsultos . an res mobilis hostium nolimrum

aliquo casu em i possit. sed quia aliquo casu emi phteu, id

est, ideo statuere S eam quoque a nobis recte legari, quali rem alienam quamlibet. Rei alienae legatum valet, si quis sciens alienam eam esse testaverit Et ita coni reo illa ( i)stequenter in aliis auctoribus, tum Latinis, tum Graecis,ut de in sacris literis notat Chrysostomus a. ad Ephesos, non est ambigentis,es Aa rased vehemender assevera iii. Sie is itur statuamus,& his sit huius quaestionis summa res hostium immobiles perinde

haberi, ac si non eisent in rerum naturae ves ac si non esset earum rerum commercium . cum nec holies hostibus eastes distrahere soleant. Res vero holitum mobiles, quasi res alienas qirascumque accipi r quas constat sciciuem recte legare, di in stipulationem deducere. Ad I .XXIV. De Operis liberi. Quotiens certa species operamum in stipularionem Adtichur, velavi pictoriae . siarites rnii quidem non postitis. nisi praιerua: ia eo non vertis. vi re ipsa ines obligationi tractus Iemporis; si ii cum Ephe dari sti Iemvir sit, cuminetur a I ideo in tuis es hae stipvitatio, operas ruas pictorias centum hodie darespondes e Ced ni tamen operae ex die interposita si putationis Sed opera, qtias pas ronus a liberio postulat, co Vestim non cestim. quia id agi inter eos videtis . ne anae cederent. Duem indictas seni, scilicet qtita ex commodo patroni libentis operas edore debet, quod in sabro, vel pictore dici non convenit.

HEC lex manifeste seripta est de stipulatione opera

rum, quae ipsa. vel certa, vel incerta, prout operae in eam stipulationem deductae, vel certae sunt, vel incertae. eertae quidem operae sunt. quarum in stipulationibus species, de quantitas exprimitur certa , veluti pictorias operasios. vel fabriles, uel mimicas, vel pistorias, vel quas alias

tot et quae quidem non tantum patrono, sed etiam extraneo

cuilibet ex stipulatione iuris civisis debentur . & promtilae

patrono, non ut patrono debentur . sed ut extraneo cuilibet . Incertae autem sunt, quae officiales opetae dicuntur,

quas soli patrono libertus debere, & reddere potest, & de-het, ex stipulatione . vel ex iureiurando. vulso des jurres rex iures utando, inquam, iure civili et de citra stipulationem quoque, de jusjurandum sum naturali, I se non sortem. s. Iiberius de eond. indes. Ad olficium igitur libertus , & temunerationem quali iure naturali. obligature ad remtinera dum . ut ait t. i. de iam literi. grande beneficium . quod in liberios consertur . O illia fremtim pregum . ut est in C moedia, id est, libertatem et quae est res sine pretio, quam a patrono accepit e Ius, quo obligamur ad remunerandum , naturale est. l. ed di si, si V itiit, de petit Aere suxta illud

Homeri in Odyssae. ult. . ras o aes QMea.Themis estinquit,remunerare eum, qui nos munere aliquo

206쪽

quo affecerit , ubi Themis neeipitur pro iure, sive ratione Anaturali . Ideo autem incertae sunt olliciales operae, quia non exprimitur certa earum occies, vel quantitas, sed generaliter libertatis ea usi promittit libertus, suratve se operas daturum patrono . operas quascumque . quas modo

praeliare possit , quandoque poposcetit . quod etsi non sit

adiectum, nempe semper intelligitur, LamfusA. t. Unde de nascitur disterentia , quae pioponitur in h. I. E . inter officiales,& certas operas. quod vilicialium dies non cedat, id est, quod officiales non debeantur statim,atque promi sae , vel iuratae sunt, antequam patronus eas indixerit, &pros,osuerit, declaraveritque quales sibi praestari velit, id est , antequam eas ipse patronus secerit certas, L is. s.stidicium, i. ra. h. t. Limer dum . de verbor. obligat. Et ratio his est e quia, ut patrono commodum est,& iubet ei. omelum, ossicialesve operae praebendae sunt.Fabriles autem,& Picto- Briae. & aliae quaecunque certi generis operae . ilatim deberi in eis iunt ex die stipulationis pure interpositae , quamvis statim etiam peti non possint. Non omne , quod debetur flatim, de statim peti potest , Ly. tit Ieg. nomine tav. l. 8. s. tili.rem ras. s. i. a dies. in princ. quando dies leo ced. Idemque statim peti non possunt obtiles operae,& quae iis iuniles sunt. quia taeite huic stipulationi inest tempus,quo per fel operae, & praestari potuerint: sicut stipulationi ( qua

comparatione in hae L Iulianus utitur ) Romae ita coace- tae. Laeteris ceriam pecuniam dari, tacite inest tempus, quo utetiam perveniti potest. d. l. intersum . de verae obii L .r . s.Imperior . in h. de statuitae l. Fi te amento . s. ias. de

fideius. Quamobrem , ut subiicit in hae l. ra. recte dieitur, nanc stipulationem. operat pictorias icio. id est, iot. dierum hodie dari, quasi impossitatem , non valere e lacut Cnec stipulationem ita Romae conceptam . hodie Lutetiarcio. dabis. Vt haec est sententia l. r . quae mihi elegantisti: ma cile videtur. Ad L.LVI. De verbor . obligat. Evm.qvii ita Spulaavir. Mihi. O Thio decem dame pondes irreos alitii es, semper tina decem communiare sit iter Tiris sit lari: sciui qui Ierat Ti-

io,di Sempronio non aliud intelligittir,quam una decem commisiter Lobus legare.

posui, datur Liti. de ver& Meetas. Cusus initio docet, cum . qui stipulatur in hune moduin, Mibi, edi Titio decem dari semper veros milius esse . una, non plura decem communiter iihi, de Titio stipulari, exemplo legati. Nam de qui Diegat mihi' Titio io. una tantum io. communiter mihi,ia Titio legate videtur,non singulis io. . sese te I.Ucrum

notandum est, hoe distare legatum a stipulatione, quod Ietatis decem mihi, de Titio . in utriusque persona consistitogatum, de singulis debentur s.Promissis autem ita mihi., Titio, me talo stipulante . non etiam Titio, in persona tantum mea consistit ilipulatio non in persona Titii:quia lalteri sit putatio fit inutiliter . di mihi ideo soli debentur s. Titio nihil, is mihi. O Titio ii o. ih. h. sit. L 3 . s. quod viniti, servas, de adquiri rer. dam. I/ quis alii , O I. quod se Diae. Insillae intinis sui. Titius enim, ut dixi, obligationi inutiliter adficitur . Quin & Titius pro adjecto solutionis oratia haberi non potest, quas collata in eum solutione ut ei solvere & se liberare promissor possit. non etiam obliga tiones, Ut dixi. Ergo iis verbis, mihi. O Titio. Titius neque Echiicationi, neque solutioni applieat urisu mihi, O Nilo. Si dixi set, mihi, et Titio, Titius videretur adfectus soluti nis gratia, eique promissor etiam me invito solvendo liberare tor , I. Plane solutio, Infititillae tauri . stipulation. Denique si dixerit mihi. er Titio. Titii adiectio prorsus inutiliseud se mihi aut Titio. Titii adjectio in hoc tantum valet, ut Titio solvi possit. Sed ut Titius habeatur pro adjecto solutionis gratia , necesse est . ut proposui. me initium stipulationis Leere a meipso. nempe. hoc modo, dicti, res Thio, Uiee enim vers si stipuler Titioistii mihi, Titius pro adjecto non habetur . s.carus .fol. matrita. Et stipulatio illa , Titio,atit mihi dari, omni ex parte nulla.& inutilis est, quia

hoe modo obligatio consertur in personam Titii, quod sit inutiliter . Alteri stipulamur inutiliter: Et ubi obligatio es hinutilis , inutilis quoque ad sinio, vel accessio, vel ut in Ctiq. dicemus,tacita consequentia inutilis est. Illud etiam notandum, multum interesse, dena stipulis mihi, & Titio, an, ut proponitur thecies hoc loco . decem mihi, de Titior non dena quia hie sermo, to. mihi di Titio, nullam recipit ambieuitatem, ut videatur dixisse bis derem, qui dixit semel decem. d.I. s. use veto sermo, dena mihi, o Titio, re cipit ambisuitatem. Nam aut his decem, id est . , .a r x. quod est singulis decem hoc sermone significatur . quam significationem plerumque hie sermo recipit, ut d. i. p. Letim q- , g. i. ad L Falciae l. tum duo, de in diem addici. I. i FI jugor . desolat. Quod Accursus non ignoravit . ut patet ex illius filiolio ad I stipulatio ista . meum, i, hoc rit. Aut illo sermone, dena mihi , Titio, significantur una decem tantum. Nam de Servius Honoratus antiquorum m

rem esse ait bina dicere pro duobus singularibus, trina, vel terna, pro unis tribus. Et similiter septena , octona, quod& in das viatio ista. Reum, qui Iason probat ex illo Uirgilii versu. Bin dehis Thr)riam eon rassit navitas aequor . de Raphael Fulgosius illo versu Ter denis navita, ibant. Item illo. Ternaque transtulerint qui si laberna Dii mi. Et isto Boetii ex quarto de consolatione. Re labis q init operatu annis Ultor Atride, . Sed iisdem innumeris aliis locis , de virgilii, de aliolum auctorum . comprobati platest . quos

omnes denotare stultum esset. Et illos quoque non reti lissent quos Iason, & Fulgotius nisi hoc esset in eis eorumque similibus mirum, de rarum, ut aliorum auctorum temni moniis utantur , quibus tamen nulli immoderatius, destequentius forte, nec incongruentius uterentur, si eorum auctorum compotes essent. Satis sit ex his demonstraste aquam immerito a quibusdam reprehendat ut Accursus, qui dena interpretatur decem singularia, initio leg. I 16. hoc tit. in Lugd. de annius leg. de ternos tres singulates in I. q. s. Dde donation.

Ad CTe , de Titium heredem ttium decem daturum spondet Titii persona supervactia ramimehensa est: sive enim solis

heres exiti erit nD-m tene Iur: sive pro parte dem modo,qua eaeteri coheredes ejus obligabitur. Ea quam iut convenitie vid/atur,ne ab alio herede, quam d. Titio, petereture t men inusve pactum conventam cohereditas estis erit.

SI quis stipulanti promiserit extraneum quendam datu

rum, facturumve aliquid, neque ipse obligatur, neque extraneum obligat. taque inutilis stipulatio est. De se enim quemque promittere oportet. non de alio . I. inter stipuis Iahiere. Me tit. Veis, de Dei. r. Alioquin nullum negotium contrahitur inter stipulantem, de promittentem. nec ullum inter stipulantem, , extraneum, qui stipulanti non

tessUndet. Dixi, extraneum. Heredcm enim meum . quia extraneus non est, cum propius ad vicem meam accedat, atque adeo vulgo dicatur , meum heredem , esse me alte rum e heredem , inquam , meum recte promitto daturum

aliquid. facturumve, de eum obligo stipulatori, vel in solidum si mihi ex asse heres extiterit, vel pro ea tantum parte pro qua heres extiterit non ultra eam partem,quia ultra eam partem pro extraneo habetur . Denique non reprae

sentat vicem meam, nisi quatenus mihi heres exiliit. Unde recte dicitur in hoc g. . eum qui stipulanti promisit, se, de

Titium heredem suum daturum ro. Titii personam comis prehendisse stiperavitio . Sic est legendum, ut in I. s stimetis . de eon: r. e t. vel pro supervactio. ut l. s. comm . Vis non supervarathi hujus sententiae rati pro stat se ilicet in hoe g. r. his est e quia detracta mentione Titii heredis, vel omissa etiam . Titius ex contractu deiuncti obligatur in solidum in auem,s deiuncto ex asse heres extiterit: vel si heres extiterit pro parte . ex ea parte tantum . quia noniiltra eam partem repraesentat personam defuncti. Quintilianus in Declamat. 33 6. . Jem . inctuit, eredum peiere non

poteti ab eo, qvi ex se se heres es emissem petere potessit que de residuo certum est stipulatori non in Titium . sed in coheredem vel coheredes Titii, ipso tute ex l .duodecim tabularum actionem esse pio hereditariis dictionibus, licet

207쪽

M .cturi pactumve aspus indo fuisse videaris later st in Alantem . & promittentem, ne ab alio herede , quam 1 Titio io. peterentur: quia quod de obligando uno tantum ex heredibus rataim interponitur, alios obligatione legitima absolvere, & eximere non poteli. Et haec est sententia huius s. i. cui nihil obitat lia Pus. de passi quod repetitur etiam in I. avus, de pacti dota Quia in specie esus leg. non de obligando uno taluum ex heredibus actum est, sed deliberando tantum uno. Et licet mihi quidem certe uni tam tum ex heredibus meis considere , & henefacere . ut non consulam etiam caeteris. ut de fides usiotitius memini medicote superiori libro ad i. is. f. u. de fideiussam At aeque

non licet onerare unum ex heredibus supra portionem a

uam. Et sicut verum, aequumque non est, ut cui nihil dederis . eum obliges . ut ne ei auteras . cui dedisii nihil, Lε.

Comment. Jacobi Cujacij

ios io recte solνh- . Neque ad rem pertinet quod qui fila ua dari tibinai r . amaeirii et quia conivism Itici per folia iij liuor escis , vii non a virenda Mutagiovis vagia , Ied solvitandi causa personam sui adprehendisse intelligatur

Ad s. Quod si soli filio suo , qui in potistate sua sit , dari quis stipiatius se et non recte filio D velum, quia scit persona

ligariona magis . quam solvetioni an cattir .

O Multur ex L 36. s. qui M., avi filia . Est hie s. de eo . o qui stipulationi adjicitur, arethetur, applicatur . non

ligationi, ut ei quaerat ut obligatio . quae nee ei quaeri potest ex stipulatione facta ab altero . sed solutionis gratia enimirum ut ei, si velit . promissa recte solvat & solvendo liberetur e Liberatur qui recte solvit . Recte autem solvo,

adiecto in stipulatione tolutionis glatia, etiam invito stipula f. de leg. s. ita iniquissimum est cuiquam quidquam au- B latore, L 11. s. pen. ins . de Iolacion. Adjici autem videtur ferre supra id , quod dedisti. Et ita est respondendum ad

. avis. At rursus , is objicias ex eadem L avtis . & quaeras ,

si pacto convento de non petenda pecunia id agi potest, ut

quidam heres . quidamve heredes liberentur . caeteri maneant obli ricti . atque obligati: cur non utile . & ratum etiam sit pactum in specie huius s. s. ne ab alio herede , quam a Titio petantur decem, quae deiunctus debet. Nihil enim eli iure aliud, ouam ut caeteti heredes liberentur. solus Titius remaneat obligatus. Et Me quidem tametsi verum sit. tamen inspiciendum est potius quod directo . &principaliter agitur. Id autem directo. & principaliter initor, ut Titius latus obligetur ultra portionem suam a. Quo inspecto recte definitur, pactionem illam extetis h redibus nihil prodesse e quae utique prodesset tamen ex d. l.

quis solutionis gratia in nipulatione ita concepta e Miti. a Titio Arem dari,quo certe modo obligatio in Personam meam consertur. atque consistit . ut mihi soli debeatur Solutio autem consertur in personam Titii, quali procur toris mei. ut ei etiam . si me malit promissor de rem solvete , recte solvat. Nec quidquam reserti ut in hoc Pollenditur . extraneus mihi sit omnino . an fili vis. an filius

emancipatus. Nam de mihi stipulanti adjectus sub disjumctione filius qualiscunque . adiectus videtur non obligationis . sed solutionis gratia . At si fiat filio stipuler, non mihi, aut filio, multum interest, filius in potestate mea

fit, an emancipatus. Nam emancipato dari inutiliter simulor tanquam extraneo . Filio autem familias meo dari uti

liter ni polor e quia mihi insemet stipulari videor. cum stia a sui. si de iis liberandis principaliter actum fuisset. Et re- C putor filiolamilias meo. vel retro filius ipse mihi e cum ergo

ctissime Huius Calitensis , quo viro nemo luti seonsuli tum est peritior . nemo doctior et ubi non valet conventio antecedens, qua princ Asia liter. & ptimatio agitur, ut soliis Titius obligetur: vel ubi non valet conventio antecedens. qua principaliter quid aliud agitur, neque valere conseque tem et consequentem scilicet in hac specie, quae caeteros eois heredes tacite, & per consequentiam quidem liberati vult. Ubi non valet expressa. nec valere tacitam, L .in De servit. rvitie riui I in in persona,s.titi pact. Quint Maroli x p r ceptum est ab omnibus me oribias perperam tamen refellunt quidam hune locum, allata speetali quadam specie ex Li.s. I quibus modis pignus, vel het Isid. quae docet, donati Di sottis, quae inest tacite, remiuionem pignoris valere licet donatio, sorte quasi immodica l.Cincia, quae suit de donastipulor filio, mihi stipulari videor . vox enim patris , vox Hi filissa milias e de contra vox filiis. vox patris, patris Pars filius . s. ei vero . qui suri ius , o I. post moriem . Insu. de inusit. Spia. Quod congruit eum verbo illo Aristotelis,

searra: Dium esse veluti partem Pandam pruris, cys Iem per

omnia. atque eomperem pagri, primo Oi-v mPAM. Uerum addit exceptionem ris ra, dae a aec , quod

est . nis mancipatus Dem , vel nis a Dare per emancipationem seiunctim stieris. Nam emancipatio . sicut manumissio duas personas constituit ex una . Unam per lanam . quae censebatur esse , dividit in duas. Lio de vivet. Et eleganter Theophilus noster in s. an servo . de leo Patria limem

stas, aut patriae Dotellatis vinculum. sive .... re, ut loci uvntionibus, vel qua alia lege . aut ratione speciali, non valeat. D tui . unius pertinae in patre . de filio intellectum inducit diam eadem lex, quae donationem inutilem facit, conservat imgo si patet filiolamilia, tali stipulatus sit, patri statim Miso a V m quaeritur obligatio . eique soli promissor solvit recte . non filio , qui nec solutionis gratia adfectus videri potest . cum in stipulatione solus ipse comprehensus sit. non conjunctus fratri. Nemo adiicitur sibi ipsi . sed alii e quae omnia

etiam comprobantur l. 3s. O rso. hoe fit. l. Dichum. s. quaeis

suum , ius desolat. Nec quidquam est aliud. quod in hoe scadnotati oporteat. Transeo ad s. qtii ha mpiatur . remissionem pignoris, quae eam dotiationem tacite consciquitur, quia remisito pagnoris non est donatio. Ligarnae in rati. credit. Neque enim qui pignus remittit , quidquam depat monio suo erogat. Non omittam postremo in b. .in ea quidem opinione Iulianum addidisse, quod refellur in i. J-liaritii . ius hoc tit. Si quis promisit . se, S Titium heredemsium non prohibiturum . quo minus vi pulatori per sim dum suum ire, agere liceat, prohibente Diio. non solum Titium teneti ex stipulatione deiuncti . sed & eaeteros heredes pro hereditariis portionibus . quod omnino congluit eum b. s. i. me tantum interest . quod in specie d. i. Julianus . Titius . cuius se quia prohibuit ire . agere interi heredes in fraudem inciderunt, iudicio familiae erebseundae coheredes indemnes servare debet, reddita peeunia, nsuam pro fuis partibus stipulatori perlatuerunt . .r. I. items in facto , Dp. Me tis. In specie autem hujus s. Titius e heredibus suis, qui pro partibus suis solverunt in. non te netur iudicio familiae erciseundae , vel quo alior quia per eum nihil factum est , suo magis coheredes pro partibus

suis convenirentur. Sed hoe est ius vetus Ir. tabularum .

Ut nomina hereditaria inter Cheredes dividantur pro pot-gionibus hereditariis . L d. C. fame eres:

Ad I. Qui sibi. aut filio suo dari fit laetis . manifeste pers

ham in Me complectitur , tis ei rectae Divatis . Neque inieres, sita, aut extranea exilibet, an fili. aut filio suo quis Ilis Iesur. sume vel manente in potestire, vel emancipa-

Ad s. Qui ita stipulatur . decem Dota vivam dari spondes pConfestim decem recte dari petit. Sed heres ejus. exceptione pacti conventi summovendia est. Nam stiptitatione id ense. ne heres ejm peteres, palam ecti quemadmodum is, qui usque in Calendas dari si viai r , pote ni dem etiam pose calendas peterer sed exceptiove pacti summovetur . Nam es heres ejus, mi servitus praedii ita concessa est. vi, quoad viveret. sus eundi haberet e pacti convenit exceptione summovebitur . Ex hoe s. notandum est, obligationem non posse constitui ad tempus, ut scilieri duret, non perpetuo, scatisque ad certum tempus tantum, vel incertum: vel, quod idem est, ad tempus certum, & incertum . Incertum est, v

luti tempus mortis. deberi non posset vis quod etiam idem est, pure conceptam stipulationem, ex tempore non peri- mi , ut L g. placet, Ap. iv. prox. s. at si ita fibuleris , Iasii. de verbori obligar. Et hujus sententiae ratio haec est, ut ait d. s. placet, o L A C. de seni. in interlorat. quia quod sietati coepit alicui, non temere quibuscunque , sed certis

208쪽

; s In Lib. LII. Digestorum Salvij Juliani. 3 s

latitum , de iure proditis modis deberi desinit: veluti si A nere . inutiliter sipularetur L scire debemus. g. f. i. mul

lutione , accepti latione. novatione , & contrario consensu, ii m , Dp. hoc iit. Dubitationem iaciebat , quod proprieta- si obligatio consensu nudo contracta fuerit non tractu tem- Iius usumfructum adquirendo, qui alterius est , non talempntis , non die aliqua certa , vel incerta . Itaque in specie adquirit, qualis fuit apud alterum, quia apud alterum setismujus s. si stipulanti promisero decem quoad viverem, vitus suit personalis, id est servitus a re dehita personae et id est . ad diem incertum, vel ad conditionem et quo genere apud proprietatium , qui usumfructum acquisivit , non est non est hie diu haerendum) videor io. promisiste in annos servitus e nemini res sua servite potest. non potest quis esse singillos. etiamsi id non expressero. l. in de anis. Iv. Sta- ejusdem rei dominus, di servus, i. in re commatii. de servit. tim me convenire, & petere et O.ilipulator potest : quia eu- Rrb. prat t. s prius, fi se Os , de aqua . is' Mu. plu. arc.I. aea est stipulatio . sed collata ad conditionem , sive diem in- titi frui. s vivis et pei. Sed usu ructua , quem nudae pro certum mortis stipulatoris, de tamen post mortem quoque pri eratis dominus comparavit, jam est pals pleni dominis.

stipulatoris heres eius ipso iure ex stipulatione mecum age- non servitus. Verum haec varietas iuris non impedit . quore potest , Ae petere pensionem annuam e quia ex tempore minus proprietarius nudae proprietatis dominus . usti miru- mortis stipulatoris, stipulatio non finitur. Quod ita proce- cincta . qui est alterius, adquirere possit. arguinento .ram, dit ipso jute, ut heres esus ex stipulatione agere possit sum- Di. g.vit. de iis, qui hi ividi . reo tute . verum quia id e venisse intelligitur inter me, B

& stipulatorem . ut ipse stipulator solus , quoad viveret . Ad F. Si a te stipulatus saero funium semproniatium . deinti peieret a me, non etiam heres ejus, agentem heredem sub- eundem fundum detracto Uufructu ab alio stipager i priorniovebo exceptione pacti eonvcnti, quia contra illacitum fibulatio ma novabitur . quila nee so vendu saudum deera- .git. Fodem modo si ni uter mihi , quot mensibus , vel f o Uufracta liberaberis. sed abhae i te recte fundi ii iam' u . quot diebus decem dati usque ad Calendas Martias, etiam ct m pererem . quid regi est e cum mihi fundum dederit , is post Calendas Martias, ipso iure decem petere Possium a quoque liberasiιur, a quo , defracto usumicta , fundum S quia tempus non est legitimus modus tollendae obligati stilaetis fueram. Dis. verum petenti mihi post Calendas Martias obstat exceptio pacti conventi, vel doli mali , d. l. m. Et similiter Uaestio g.pemhaec est, an is, qui stipulatus est a Tition eui conrem , & constituta sit servitus itineris per fun- landum Tusculanum, ii postea i Gaio stipuletur dum alienum . quoad viveret, ipse jure , etiam post mor- eundem landum detracto usus ructu . an intclligatur tem esus, heres, qui ei successerit, iter vindicare potest , novasse priorem stipulationem, & transtulisse in posterio- sed repellitur exceptione pacti conventi, L de servit. Sic rem , atque ita Titium libetasse . Hodie quidem nulla fit

sit omnibus his ealibus, ut siberationem, quam ipso jure novatio, nisi id dictum sit nominatim , ut novatio fiat ex non assequimur . ex lapsu temporis , praetoriae exceptionis C eoostitutione Iustiniani, Lute.C. de novat. Itaque his te quae beneficio consequamur . nioni hodie loeus non est . verum ante Iustinianum, quia in novaticine sacienda solus sufficiebat novandi animus. Ad F. Qui ita stipulatur e ante calenda, proximas dari Don- nee erant nec in ria verba , huic quaestioni locus erat. Addes Nihil dissert ab eo , qui calendi, dari Ilipalatur. quam ab eflectu rei respondit Iulianus, novationem non fieri hac ratione . quia potatior stipulatio . vel non solvit IN s. qui ita Nipulatur ante Ogradu, docet, eum , qui de- priorem qui solet esse effectus novationis c id est, non licem ante Calendas primas, vel praxima, stipulatur . petis herat ritium et vel posterior stipulatio non oblirat Gaium. rinde haberi, ae si Calendis proximis dari stipulatus esset. Nam si sorte solverit Titius fundum , detracto usu fluctu . quod ex hoc loeci Ulpianu, c eui nullus auctat in usu est non omnino liberatur: quandoquidem adhue ab eo peti magis . quam Iulianus o sumpsisse opinor in I. is . hae i. Et usu structus potcst et iuxta id . quod dies tur , integram esse ratio huius sententiae haec est e quia sic ut . qui Calendis stipulatori actionem , ii quid suris solutae rei desit, Leriam, proximis dati stipulatur, quamvis statim ei debeti incipiat, ini. AErgo & G-pars lalutae tei desit . ut puta si non potest apere ex stipulatione . antequam Calendae , to- pars duodecima landi. vcl ususfructus sui, die Fundi enimiusve Calendarum dies praeterierit: quia totus is dies est appellatione plenum dominium significatur . non nuda in arbittio promissoris , ut siluat quae unque diei hora vo- D proprietas , t. Io. O ly. de Uufr. - I. Maevitis gG.F., A. luerit, G. Ri ait. prom L ii . s. decem hsese , hoe iit. Ita ficum fisus, s. d manui, de tet. E. Itaque proprietate nuda asi stipulat ut ante Calendas proximas dati, idem actum , Titio taluta, superest adhue petitio ususfructus. Sin uero inicis igitur , ut det Calendis proximi, praeteriti, stilio solverit Titius standum sine ulla deductione , Gaius ex po-cet et quia in stipulationibus accipit ut , quod longius est . steriori stipulatione non obligatur eum effectu e quoniam te plus long teme , in gratiam promissoris, Li . hae lim solutio iundi soluti, & Titium liberat. & Casum . Quod tu Atquc ideo, nec potest stipula tot dicere ante Calendas men ita procedere intelligendum est , si uterque standum

pronaissorem non dedisse . de sesellisse ait diem condictum . promisit ex causa lucrativa, veluti ex legato, vel donati re consequenter . nee agere potest antequam Calendae nis causi. Quia duae cauta lucrativae in eandem rem,o eun- exierint . I. Sptilationes et a. s. pen. hoe iii. Lodem minis, dem creditorem concurrere non Ilossunt, fis rei aliena , qui ante diem deeimum Calendatum dati stipulatur . deci- Inlueta de lig. Nam si ex causi non lucrativa , voluti ex eau mo Calcndatum stipulatus videtur:Sirat qui ante diem decia sa emptionis. Titius fundum , quem promiserat stipula totimum Calendarum proximarum dati stipulat ut . similis est solverit. integra est adversum Gaium petitio nudae ptoptie et . qui stipulatur deeimo Calendatum dati, L a leuius trias Mis, qua Stichum , Apait rox. Sic igitur , ut dixi, ab et 3 et . de verbor. sanis. Item c quod tamen perperam Aro caectu rci conficit, colligitque Iulian. in specie p o starcgat, qui de ab aliis ob eam rem reprehenditur . maxime di novationem non fieri. Nam ubi nullus apparet enectus ah Albetrico qui stipulatur ante diem Iouis dari, similis novationis . nec ulla novatio facta videri potest. Praeterea est ei. Cui die lovis dari stipulatui, nec potest agere, ante. notandum est ex hoc F. ab eo, qui fundi in promiserat, nu- quam clies Iovis exierit da tantum proprietate soluta, usumfructum, qui deest, peti, -- non fundum et nee silvendo, inquit, fundum detracto cem

Ad s. Qui proprietatem sis Ueram ha i , recte U-- liber eris, sed abis a te recte fundi cum . peierem. Fundi 'tiratim dari pia stipulatur e Id enim in obligationem de- tims'. inquit, non findum. Cum tamen Q lex etiam , di-dtieii , quod non habet, sed habere potes . eat quamdiu aliquid iitris solutae rei deest . ipsam rem peti

posse, non quod deest tantum , sed ipsam rem . Ae vere

I s. qui nudam proprietatem landi habet, recte stipulatui quamdiu aliquid juris solutae rei deest, ut si fundo solii toti sum fructum tibi dari, quem alius habet et quia alienus desit servitus . quae ei debebatur, & in soluendo praeterest , non suus, de quia eum adquirere . de proprietati suae missa est vel si in strvo soluto debitoris facto deiit intelli,nsolidare lacilest. Rem suam , vel rem, cujus commer- tas, salubritasque membroriam . quae in eo erit temp ue

209쪽

solutioni fundi desit cautio de evictione. I. Iulianas. s. r. Ahoe iit. di d. l. etiam . vel si desit securitas obtinendi eius fundi sine eontroversia . sorte quia a debitore sam ante alii legatus est. I. inire. s. si rem, Me iii. At iundi promissi parte, id est nuda proprietate se luta si nihil suti patiis ejus desit,fundus totus peti non potest, sed altera tantum fundimid est.usus fructus. Et o contrario iundi premissi usu-ptimum separatim soluto . fateor integram esse stiripulatori totius landi petitionem, l. ard. icim me lil.qui

partem fundi promisti non solvit . qui usumstumim separatim solvit . quandoquidem solvendo usumi luctum itervitutem in eo tundo constituit. non iundi partem praeilat. hryde verb. n. Ad s. ult. Si hominem . quem a Thio pura tibulatus fueram.

Ses o mihi sis conditione promiserii: ct ii pendenre condirim Bne pos moram Titii deceteriir eonfestim cum Titio agere poteroe nee Sestis radense conditione obligatur. AI s Titio ae-eratam sec sedi ejus exiliente conditione obligari potest. Id

circo hac iam va e. Pod homine mortuo desinu esse res, inquam Sesses obligaretur et acceptilatione interposita , superes homo, quem Se vi pro serat .

V Enio ad s. tili. qui etiam ad novationis quaestionem pertinet. Servum, quem a Titio pure stipulatus tueram , deinde a Gaio novandi animo stipulatus sum sub

conditione: non sit novatio statim, sed tunc demum, cum ccanditio extiterit. I. . s. a. l. r . ins de novas. Et ideo . ut ait d i . di Iulianus hoc loco ; si pendente conditione . atque adco liandente novatione servus, quo de agitur, vita decesserit . novatio non contingite etiam si poli mortem et

strvi conditio exuiterit e quia se tuus non supereti co tempore . quo conditio existit i atque ideo Gaius mihi non obligatur. Titius quoque mihi non obligatur, si servus an te motam Titii vita decesserit. At si poli moram Titii seruus promissus vita decesserite Iulianus ait cum Titio con fisiim , vel statim. atque mortuus eli servus , mihi esse actionem . ut servi aestimationem praestet . quanti fuerit . cum erat in rebus huitianis . aestimationem debet, non servum, qui deliit e sie,qui nullus est. Nullius rei nulla dehitio est. Cum Titio, inquam, mihi esse actionem, ut servi resti- notionem mihi praestate quia Titio servus periit. non mihi. cum perietit post moram Titii. Et eo festim , hoe lora Aecursus recte interpretatur . non expectato conditionis eventu, sub qua posterior nipulatio facta est: quia etiamsi post moram Titii, de servi mortem conditio extiterit, no- Dvatio non fit et eo quod eo tempore , quo extitit conditio. et vias in rerum natura non est, & sie novatio non fit. Et-go Titius non liberatur. verum huic sententiae veheme aer obstat, quod rescitur ex Marcello in L l. i . de extat in decem . s. i. cum Stictam . de solii. qui quidem Asa cellus dicebat. non contingere quidem novationem servo mortuo pendente conditione novationis r atque ideo Gaium liberati, sed & Titium liberarie quia moram esus purgasse.& emendasse intelligitur posterior stipulatio quae novandi animo interposita est sub conditione, ita ut jam non videatur servus post motam Titii decessisse . Purgata semel mota. pro non mora est . Non diram Marcellum dissentire a Iuliano. quamuis ab eo in aliis plerisque ean-hus dissentiat e sed utar distin me hujusmodi, quam de ad Iulianum Marcellum adpinxiae opinor: Aut pollerior irctipulatio sub conditione novandi animo interposta est post moram Titii, aut ante moram et Si post moram Titii. qui est casus evidenter expressus in El. iq. posterior stipulatione . quae modo interposita sit servo superstite . de caesente . mora Titii purgatur . de consequenter Titius Itaeratus periculo esse intelligitur. Si ante moram Titii, sane non potest videli posterior stipulatio purgasse moram, quam nullam adhue Titius fecit tempore polletioris stipulationis. Et ita hie g. vii. accipiendus videtur . si scilicet in mora suit Titius post e ditionem stipulationum . Denique conditionalis sipulatio, de posterior purgat moram praecedentem . non in uentem. Neque vero huie distinctioni quidquam incit, quod Accursius tentat, post inter

positam stipulationem . de novationem conditionalem, non polle Titium moram sacerer quia quod initio debuit pute.

id tantum debere coepit sub contraria conditione . videli cet, si defitaret conditio posterioris stipulationis . qua conistraria conditione pendente , non potest videri Titius mois

ram fecisse , cum ab eo nihil dum peti possit. M pupillus.

Me tit. Vetum hoc dicto Accursit nihil moveor . Talsum enim est . Titium sub contraria conditione servum de here coepisse . quod in hoe ipso s. satis aperte Iulianus demo strat, dum ait, post interpositam posteriorem stipulati nem , de pendente ejus conditione, ae novatione . Titium acceptilatione liberari, scilicet statim , qui sane non liberaretur statim , si lati contraria conditione intelligeretur debere coepisse . quod pure debuit initio . L Iride acceptilat. Et ad haec t. pecuniam , de reb. cre h. ex qua Accursus emiscit sub contraria conditione Titium debere ereptae . id non probati quia longe alia est species illius legis. longe alia hujus s. ut docui iampridem in Commentatio edito in hune titulum, quod nugo quidam vellicat improbe, de peto uam operose . Sie igitur ex fine hujus si vel hujus legis

36.statuendum esie censeo, multum interesse conditio posterioris stipulationis extiterit post mortem servi promissi.quo casu Gajus non obligatur e quia non superest res, inquam obligetur . de Titius quoque liberatur . si sit moria tuus servus ante moram e An vero Titio aeceptum tutetit stipulator . de postea conditio posterioris stipulationis extiri tetit vivo servo, quo casu Gaius obligatur, quas novati ne perlectae quia homo vivit, in quem obligatur. Et quod

attinet ad priorem specie me si post mortem servi eonditio posterioris stipulationis extiterit. servemus distinctionem superius propositam . item non desint, qui alia disi isti

ne uti malint, nimirum ea , quae proponitur inlia d. . ram

Stichum mihi idclia decem , de Iolat. Ea est huiusmodi i Aut tempore interpositae conditionalis stipulationis post moram Titii servus, quo de agitur, praesens fuit, & noe casu mota Titii abolita , de purgata esse intelligitur . ut El. I . o d. g. eam Dictam mitte aut servus absens suit. de hoe casu mora Titii non intelligitur esse purgata . ut in haes. Non recipio hane distinctionem, quoniam si ea utatur . s. cum Schum mihi. in fine . distinctio summa non est . sed subdit in chio , quae applicatur ad priorem

partem tantum nostrae, es iisdemque summae , es primae

distinctionis. Ad L.XXX. d. tit.s. Hi, qui sint in aliena potestare, bis, in quorun sum potesare, sere licere futilari pol ii,ea rasione. quae caetera quoqtie his peiurii strum clari sed si servis Desii s stilarus sibi habere.quaestium es an recte stipulatus videatar . Eu aet D tanti, lib. s r. Dus. s servus Impuletur Di habere licere,atis per se non fieri, a minus halere Spulatori liceat,

promittat, sipulinio, inquit . non eommittitur: quamvia ali

ferri res ei, re ipse auferre eamdem Mesar non enim factum, sed ju, in hac stipularione vertiIur. Non omittam , quod ex hoe lib. resertur hoc ipso tit.& reprehenditur tamen ah Ulpiano in L 38. s. hi, qui sint. hse fit. si servus, aut filiussam. stipuletiit tibi fundum habere licere ea mente . ut persona tantum servi, vel filii stipulatione apprehendatur. vel contineatur, patris,aut domini persona excludatur . Iulianus dicebat. hanc stipulationem esse inutilem . nec posse consistere in persona talii, vel servir quia verbum habere est verbum suris, non sa-cti quod jus dominii significat. Et servus, vel filiussamilias nullius rei dominium habere potest. At contra Ulpianus verbum habere ambiguum esse ait , & vel dominii sus tagnificare , vel factum, id est, corporalem detentionem , ut s. habere, lasabere . de verb. Ati. Et in hac stipulatione, ne sit inutilis, ut conservetur cilicet, non pereat, verbum habere accipiendum esse pro detinere. vel tener quo plane sensu recte dieitur in pellana quoque silitiam. de servi hane stipulationem consisterer quia tenere, vel demtinere est sacti . non juris,& ii sunt rapaces saeti, licet non sint capaces iuris . quandoquidem ah eis transit statim in dominum, vel patrem.

210쪽

In Lib. LII. Digestorum Salvij Juliani. 3s 8

Ad L. m. De Duob. reis constit. Duos reos notastetissi fa-mrtis e s utramque interrogavera , sed alter duntaxas re-

Dota rite verim puto, em, Di responderit , obligari. Nesque enim Ah erectione inarereario in viritisque persona fiet, tit ita demum Medetur . si aeter quoque reponderit. Ad s. Duobus autem reit confiilutis . Din iisertim sit iij lviori . vel ab tiir Me , vel ab actero LAraxas Destis rem

accipere . non sitito .

Ad 3. Sed si a duobus rei, fit putandi interrogatas respondisset, uni se spondere: et D si lenes r.

Hodie explieabimus L d. de duobus reis confiit. cujus initio hoe ostendit Iulianus . duos reos promittendi constitui stipulatione ita eoncepta , ut etiam proponitur in eod. iit. Instit. Maia decem rares, dare spondes a SN eosdem pdecem aureo, dari spondes 3 si singuli separatim respondeant, spondeo. Fingendum est . eum credidisse pecuniam Minvio . de scio: Nam ut stipulationem praecedat semper causa aliqua oportet, alioquin est inefficax. Et hoc posto. p ramus creditorem , qui decem crediderat Maevio .& Seio, ita stipulatum e Maeri decem aureo, . Dos tibi eredidi, daresponde, 3 S i eosdem decem avi reo . quos G, sint tibi credidi, darespondes a Duo sunt rei promittendi, si sietuli sep

ratim respondeant . promitto, vel spondeo. Nam si stipulator Maevium quidem, de Seium interrosaverit, scit alter tantum responderit, puta Maevius, non Seius. evidens est. non esse duos reos promittendi, & eum solum ligati . qui responderit. Nee potest dici, ut eleganter Iulianus tradit hoc loco . S est summe notandum. interrogationiti triusque factae a stipulatore inesse tacitam conditionem , Cn alter quoque respondeat, ita ut, si alter quoque non respondeat, neuter teneatur , quia fictitiae, vel commentitiae eonditiones temere non recipiuntur, nee aliter, quam

si iure publico receptae , & probatae sint, vel ex re ipsa . aut verbis aliis quibusdam manifestum sit. contrahentes conditionem facere non licet. ut in specie hs g. s. i/ ait. ram quam ante hane legem exposui. Didiimus, sepulancem pure Titio, de a Caso sub conditione novandi animo, non videri obligationem Titii puram mutasse in obligati rem conditionalem , puta , si defecerit conditio pollet totis stipulationis. Non possumus nostris interpretationibus n-

re lege. aut manifesta voluntate contrahentium . tacitas

conditiones inducete . Et similiter in specie d. l. l. s. i. Si Dipulinti promittam, me. & heredem meum Titium datu-xum . actum quidem hoc videtur , ne petat stipulator a cae- Daeris heredibus meis: sed non sub conditione. quam nullam

adfeci, non scilicet sub hae conditione, se Tisiti, solidam soraverit, quae S inepta esset, aut supersua e cum certo certius

sit . uno ex heredibus solvente solidum . omnes ii herati . Item in specie l. p. c. de ranae ol eatis si quid pure donavi uxori tuae, ut hoc munere pellicerem te ad proscistendum mecum in Italiam . si non proficistaris mecum . mihi comdictio ejus, quod uxori tuae donavi non competit: quia non potest quis dicere . donationi iniuisse tacitam condi. xionem , s meram pro histarii in Italiam , quae non insuit ,

ree nostra interpretatio emcere potest , ut insuisse vide eur . Et donationi quoque factae inter sponsos ante Co Dantinum certum est . non insuisse conditionem . si nuptiae genuantur, L ctim veterum. c de donat. ante nut. hodie ex illa lege inest. Denique non licet nobis passim tacitas con- nditiones confingere , aut comminisci r alioquin ista ratione multa hominum negotia. multa iure subvet terentur. Quod et latem in contrarium Accursus adducit hoc loco ex L ri. s. hahet , de novi opes. ntini. non est de conditione tacita .

sed de expressa , quae opponitur stipulationi de novi operis nuntiatione. si judicatum erit, jus non fisisse aedificandi, L . EI. g. sve augem. Quod de in eo s. verbum habere de monstrat . Hagra inquit, Me fit latio . de novi operis diti aiatione condisionem. Male Aecursus supplet tacitam: imo expressam conditionem , si judicatum erite habetur enim expressat inest tacita. Et hoc tamen dato, conditionem eam esse tacitam . non mirum si admittatur . cum jure probati l . verum ut ad rem redeam , proprium duorum reorum omII. Toli. immittendi hue tu , ut unguli parem obligationem in Q. idum suseipiant, O charaa potir fodi. raehacvri potiae te totit, comma tonaea . di possit ab alterutro stipulator solidum petere , l. r.er s. s. i. hoc tu. Quanquam de se hoe malit, ut hie ostenditur, liberum ei sit, a singulis viriles partes petere . LI. s. s. i. s .i t. Me iit. sicut a debitore quoque principali. de a fideiusline pro Partibus petere licet, ut ibidemolienditur. N i. grege. g. ritam, de piam vel etiam ab altero, aut utroque reo promittendi. sides ultores accipere, Lsi. .

duo rei, de Des sis. Dixi, duobus a stipulatore interrogatis, si unus tantum responderit, euin solum teneri, non alterum , qui nihil respondit. Pati ratione subsieit a duobus stipulatoribus unum interrogatum, si responderit uni se promittere , ei soli teneti : sed se d obvii, tu quit, rei, stipvlandi inserrogastis . respondisset, tini se spondere, ei soli terietur . ubi sed si , quod evidentissimum est, coniunctiva Dratio est , perinde atque si dixisset . sed &s. ut Glaeei

es, e . . . a d 8 , conjunctiva . inqi iam . oratio. nox disereti ua , ut I. I. s. uti. de ad i. Hic I. in quariis . illos o . sed in fidii missaria, pti, sed o . ad let. Falad. l. d. g.

sed st hominis , de negor. geri. Contra quoque , sed eis . saepius in libris nostris dili retiva est . non comi unctiva. quod scitu dignum est. Ergo ut proditum est in vi. Inflatii. de duobus reis, duo rei stipulandi non eranstitu uetur, nisi duo-hus separatim unum interrogantibus , utrique promior respondeat, spondeo.

Ad g. Duo rei sne dubio ita em iuvii possint , in O tempo.

ii ratis habeat . infra quod uterque respoiam. Modicum tamen intervallum temporis , item modicus actus, Di modo

eo irarius offigationi non sit . nihil impedit, quo nunti, duor i shi. Fideiussor qaoque interrogarus, intra Asrum res-rtim responsa si responderii et foreti videri non impedire illi rationem reorum: quia nec Dram Darium interponitur. nee is actus . qui contrarius si illigationi.S Equitur altera pars hujus legis, siue g. Au reii in quo

docet, ducis rem promittendi constitui non tantum sisti putatoti simul respondeant, spondemus, ut L . Me ih. sed S A separatim eum hoc scilicet agitur, ut singuli obligentur in s lidum, nee ulla novatio fiat, L .ha. An ergo. de n. tinus stipulatori respondeat. deinde alter ex intervallo, duci

sunt rei promittendi e Et hare ea quaestio posterioris partis

huiu legis . Et ait . duos esse reos promittendi .m ci imietvcillum illud si modicum. Ouod si eae intervallo modieci, r. . A dias Graeci dicunt. videtur fieri ilati m. simul, sve ex eontinenti. Vi vemri. in s. de reh. a mn jud. g d. st modicum utique intervallum esse videtur, si pol haeesponsionem unius, de ante responsionem alterius, medio tempore ad alia negotia itum non sit. quae cum isto nego tio nihil habeant commune, , Ia. Me tit. Et ideo apud So phoclem, dum suadet Chorus resi, ut rigo rem id est, con sectim, eastruat sepulchrum Pollinici, de fovea educat Anti

ro . Me nane age i nee te alii negotio dederis . priu etiam Meeoueceri . Nam qui se alii nepotio dat, non intelligitur rem satim executus suisse. Scis eis medio tempore modie usactus quidam intercedat . qui non si contrarius obligati ni duorum reorum, ut subjicit Iulianus hoc loco . nihil ea res impedit, quo minus duo sint rei promittendi. contrarius actus non est, si inter duorum reorum respono . medio tempore fideiussor detur, at accipiatur . qui pro utroque reo, vel pro altero respondeat. At contrarius actus est. non qui adversus es , ut si novatio sat, ves accepi ila tio , quae solvat omnem religationem . sed divellas actus est . ut si medio tempore contrahatur emptio venditio Diversus actus, itemque impiam intervallum, quod intercedit inter duorum responsa impedit, quo minus disci rei promittendi constituantur . Et contrarius igitur hoc lora. id est . diversus. Scio quantum sit discrimen inter diversa.& contraria. ut praeter Dialecticos, ex nostris etiam monii mentis probat t. s. ut legar. nm. eav. & recte Aecursus

notat in L s. c. de acquir posses. Diversa inter se non repugnant i contraria repugnant. Quae sunt contraria, sunt