장음표시 사용
41쪽
necessarium, ut ex V promotieretur inri quod spasium cit aequale ipsi ea , per quod ille interea cum prora recedet cita ut cum tui pila fueritis in V, ipse sit futurus in g. Quod si supponas vim tibia naui sit peradditam eis duplo majorem priore tum tu pilam insequutus perueniens ex G ad , clim ille promotus ex Male pilam e ij ciet, cui pilae ejectae tu interea
promotus occurras ad a. ωc, S in supponas tantam nauigij celeritatem, vivis amotu illius impressa ex
quetur illi, quam tu nisu tuo proprio imprimis, sicque vis pila duplicata euadat a fiet , ut pila a te ex G quasi ad A projecta, perueniat ad H; quo socius simul
perueniet , perueniente te interea ad A pila exH ad te rejecta non versus A accedat, sed uarsum deorsumque duntaxat mota, veluti consistat, teque ibi,perpendiculum non egressia, exspectet S tu eodem accedas cum puppi i socio tantundem intere 1
recedente cum prora. Non mirabere vero iam Ontistere pilam; quia pari vi ad te immissa a socio,& re missa a naui, necesse est haereat, quem aditiodum dixi iam ante posse a te obseruari in pila, quam secius
intra pergulam antrorsum pergens, rerrorium re ijciat. Q in etiam, quemadmodum adnotatum est euenire
in crgula, ut possit pila retrorsum iacta antrorsum redire; ita heic fieri concipies, si supponas vim a naui impressam esse majorem impreis a ti, Jt enim pila ex G ad socium ultra H perueniet, & ab illo rejecta, non modo in loco ejectionis non conssistet, sed versus ipsum quoque socium tantum regredietur, quantum via ipsius superabitura motu nauisa cum tu
42쪽
a Morere transsat . Epist. I. s
tamen tam cito , ac pila ad regressionis locum peruenturus sis. Sed ista iam nimis inculcata sunt: idque est solum mente tenendum, quaecumque vis tibi addatur, aut adimatur socio ab impetu nauis i nihilominus ipso pike actus, rejectusque , siue itus,
reditus inter utrumque interceptos, eosdem constanter apparituros ; quia eiusmodi impetus ex aequo te, & socium, & pilam assciet inihilque , quod procedat ab eiusmodi impetu, aut a te, aut a socio ob sertiari poterit; eritque obseruabilis motus ille solus,
quia vi propria utriusque pendebit , quique perinde
obseruaretur, si nauis quiesceret ac aliunde diuersi tas in motu pilae ex composita tua , ocij v , nauigisvi obseruabilis solum erit ab oculo extra nauigium quiescente. Obseruabilis inquam in pulcroiane spectaculo, cuius si fieri particeps velis, sta ipse ad ripam, aut in nauigio alias immoto,cum ali duo in translato colludent. Quippe quas illi purabunt aequa-kis viret , quos aequale is pila itus, reditusque; animaduertes ipse prorsus inaequaleis;&non sine volup tate spectabis illum, qui ad puppim, vehementiorem quidem ictum impingere, sed continuo tamen pilam insequi Lilium , qui ad proram, remissiorem quidem sed continuo tamen a pila aufugere δε compila inaequaliter per aerem transsuolatura sit, ab illo nempe celerius , ab hoc segnius mirabilem tameni fieri ex illius accessu &insequutione pilae , cum huius recessu,&fuga ab eadem pila,compensationem. IX. Postulare heic videretur occasio, ut priusquam
discederem longius , intexerem quas parenthesin
43쪽
quid colligi exinde possit circa quaestionem celebrem,
De niotu, quiete ve Telluris idque praesertim , cum tu, Germanusque, qui adfuere caeteri, ex Luillerio statini requisieritis, ex hisce ne experimentis quid. piam derivarem ad Telluris motum verum quia sortassis evagare nimium, praestat id ad calcem rehciam; subijciamque interea', quae de causa physica motus tam naturalis,quam projectoris inuestigari ex praemissis possiant. Cum naturalem porro dico, modum loquendi vulgarem sequor iuxta quem , t motus rerum projectilium dicitur violentus, ita motus rerum cadentium, quas graue is dicunt, naturalis appellitatur. Imprimis certe nullus videtur non censeri posse naturalis motus, quatenus nullus non est a reruni principiis, quae ipsorum Author eius esse naturae voluit, ut incessanter impetum , quo moueri possent, haberent. Ex hoc nempe esse videtur, quamobrem
varie commisceantur,&varias rerum specles creent, quae inter se varie agant , patiantur, seu moueantur,&moueant. Quippe ortus quoque, Sinteritus, incrementum decrementum , omnisque alteratio, qua calor , frigus, humor, siccitas, itemque color, odor sapor, qualitates aliae gignuntur, nihil esse aliud videntur , quam motiones quaedam locales, quibus rerum principia , tenuissima licet, atque insensilia, varie inter se concernuntur, excernuntur, accedunt abscedunt, transponuntur,sc. Ita
saltem sunt opinati Philosephi celebres apud Sextum Empiricum dum Aristotele defendente huiuscemodi mutationes a motu locali distinctas, ipsi censue-
44쪽
runt nihil esse aliud ,quam species quasdani motus localis. Deinde nullusvidetur motus, qui secluso primae uo illo,non possit censeri violentus quatenus nullus est, qui nisi cum impulsione unius rei in aliam fiat, ex quo effectum est, ut Aristoteles etiam rerum cadenti una quaesierit motorem externum, principium nempe generans ii motibus animalium distinguendas
censuerit parteis, quarum aliae mouerentur ab aliis, ad usque iram , que moueret, per se immota Neque videri absurdum debet, esse continuam aliquam in rebus naturae violentiam sinuoniam ipsa quoque violentia ex eo censeri naturalis potest, quod Au thor natura illam instituerit, quae gignundis rebus naturalibus inseruiret cum constet nihil alterari, nihil interire, nihil exoriri, absque motu reciproco,
siue actione , reactione, qua unaquaeque res vim patiatura adeo proinde ut violentia naturas singulare is soldiis, non uniuersalem attineat. Praeterea cum motus naturalis,& violenti voces non videantur nobis es confundendae, ea mihi semper utriusque notio visa est commodissima , ut naturalis a p. pelletur qui aut sponte , aut sine ulla repugnantia fit violentur, qui praeter naturam, aut cum aliqua repugnantia. Ita incessus animalis naturalis est, quia sponte fit saltatio violenta, quia cum aliqua re pu gnantia. Ita trajectio globi per aerem violenta, quia praeter naturam , volutio supra planua naturalis,
quia nihil repugnat. Rurru, quia tapenumeris causa seu spontanea, seu repugnans non apparet, da quaeri potest quoddam criterium , quo disterniva
45쪽
leat, utrum quispiam motus naturalis sit , an violentus; idcirco, vel ex eo, quod motus principiorum, qui est maxime naturalis , aequabilissimus ex se est; videtur aequabilitas assumi posse, ut character, quo, adsit,iudicemus motu esse naturalem,si absit,violentum. Et sane cum sit commune effatum,Nihil violentum esse perpetuum a cui est consentaneum ut quod est naturale perpetuum sies; constat radicem perpetuitatis esse aequabilitatem , cessationis inaequabilitatem ; quatenus id solum, quod neque inualescit,neque debilitatur , perdurare potest nihilque pol stnaturae vi aut increscere, aut decrescere infinite. Ad-
haec, siquis requirat motum in hisce rebus compositis, qui sit maxime naturalis , perspicuum videtur
eum esse caelestem, quatenus est prae caeteris aequabilis, atque perpetuus bdelecta ab authore circulari forma, secundum quam , principio , ne carentem esse aequabilitas,in perpetuitas posset. Et ne causeris motum animalium videri potitis naturalem vide ut vel sola ipsa lassitudo violentiam quandam indicet; cum aliunde animalium motus a solum ratione vi deatur esse naturalis , qua ex circularibus componi- turri quippe violentus qua , ratione isti circulares imperfecti sunt, atque impediti. Paradoxum videmur, non posse ullum motum ab animali exseri, qui simpliciter rectus si neque hominem . c. ducere
posse digiti, aut stilo rectam lineam , nis pluribus
motibus circularibus compositis simul Oer in res tam pene intelligitur ex iis, quae paulo ante sunt dicta;
obseruare solum cst opus, quomodo bracchaj ea
46쪽
tenso inter ducendum rectam fiat, motis ex ordine digitis, manu, cubito , bracchio super propriis, ac specialibus centris. Considera quoque ut inter expedite ambulandum , spontaneus ille bracchiorum
motus, cuius centrum scapulae sunt, non perinde sit defatigationi obnoxius , ac motus crurum , cuius centrum coxendices quod non perinde inhibeatur.&multiplicari cogatur sed istud tamen obiter. De nique, si quisquaerat motum , qui violentus maximusit, is esse videtur uterque , de quo heic loci agitur; nempe qui non modo est in re projecta, dum sursum contendit, sed etiam, qui in re cadente, dum fertur deorsi m. Argumento est, quod ut ille est ab externo principio , ita hic non possit esse ab interno, quale formam dicunt, quale perseverans uniusmodi, intelligi causa non possit tanti illius, actam inaequabilis impetus; qui citi aliunde non valeat incrementum continuum infinite accipere, ideo longe abest, ut durare perpetuo possit. Quid dico vero perpetu, cum prolixistimus omnium vix unico horae momento perduret, eaque ratione peragatur, ut si ca dens ex alto corpus minus bene compactum si, im ,
petu ipso dissipetur; intelligamusque, si casus inim-
mensum pateret, impetusque eadem semper proportione in immensum incresceret, nullam penitus compactionem ad inexsolubilitatem corporis esse iusseruiram. Quod sani conuincit hunc motum natura-lam proprie non esse , sed violentum potius, imo euasurum tandem violentissimum , sue quo violentior excoaltari non valeat i cum is, qui a natura est,
47쪽
intelligatur esse debere placidus , atque niserinis &nihil inimis, quam ad destructionem eius corporis, quod attinet, tendens.
X. Non repet heic, quemadmodum lapis avertice mali dum nauis mouetur, apparenter solum secundum perpendiculum cadat, reipsa vero oblique peream, quam descripsimus lineam cintilio duntaxat lapidem non sponte moueri, quia mouetur vi amaa. nu impressa ex triuassatione manus a naui, cui una
cum malo insistit. Atque id quidem seu manus in fastigio mali con sistens lapidem dimittat, seu lapis ex radice mali projectus, ubi peruenerit ad summum, postea recidat; ut proinde intelligas posse vel ex hoc capite motum lapidis decidentis , recidentisve dici
violentum. Dices, cium hic obliquus motus mistus, seu compositus sit ex perpendiculari,& horiaontali; id quidem,quod est ex horizontali existimari posse violentum, at quod ex perpendiculari id saltem esse naturale. Nam quod lapis quidem sursum proiectus,& nihilominus oblique incedens, secundum vir m-que violentus sit, videri perspicuum quoniam utrius que causa externa, impellensque est , illius nempe ipsa vis nauis , huius vero vis manus propria: at quod deorsum diniissus,& oblique nihilominus incedens, secundum utrumque violentus sit, non posse perinde esse in confesta quippe horizontalis quidem causa similiter externa, impellensque vis nauis est; sed perpendicularis causa non est perinde vis propria manus. Quares necesse videri lapidem eo motu moveri ab interno principi, esseque proinde eum
48쪽
motum non violentum, sed naturalem. Attamen id videtur primum consideratione dignum, si ex duobus his motibus, perpendiculari nempe,&horizontali, qui obliquum illum componunt , alter habendus naturalis sit , illum horizontalem potius, qua perpendicularem esse. Id vero patet; quia cum projectum pars fuerit aliqua totius , quod secundum horizontem seu circulariter mouebatur ideo ad eius imitationem mouetur circulariter, ac naturaliter proinde , prorsus aequabiliter Ladeo ut, quantumcumque motus perpendicularis increscat semper, aut decrescat ipse tamen horizontalis uno semper tenore fuat, invariabiliterque procedat. Ac forte res insenus mirabilis esset, de impressione ex motu terrae, si
quis vellet ipsam supra axem suum mobilcm supponere siquidem lapis dici posset moueri nis imiter,
ob spontaneam consequutionem , ad uniformem motum totius seu cum eo cohaerens, seu abiunctus ret; Sed mirabile sane est de impressione ex naui, equo, curru , aliave reci aut ex sola manu: quando lapis non habet cum rebus eius cemodi , motibusve earum parem relationem. Ex quo par est existimare, motum horizontalem a quac simque causa is fiat, ex sua natura perpetuum fore nisi causa aliqua interuenerit , quae mobile abducat, motumque exturbet.
Id ut minus absurdum habeas , concipiendum est mobiles, quod tantundem sese reducat , quantum abductum fuerit. Huiusmodi autem est potest exquisitus,&uniformis materiae globus, s volui ipsum imagineris supra horizontem , seu ambitum terra:
49쪽
quem aliunde esse exquisite complanatum concipa Si supponas enit te illi vel leuiculum imprimere
motum intelliges sane hunc motum nunquam cessa- turum, sed globum reuolutum iri secundum totu triambitum , ac reuolutione peracta reuolutum iterum iri,&co a sequenter iter Em , ita continuo perseueraturum. Causa porro est, quoniam globus moueri tantillum hoc modo non potest, quin centro exsistente semper perpendiculati ad id punctum, quo globus contingit horizontale planum, tantum iit molis antes, quantum retro in pars anterior non possit tendere deorsum quin pars posterior tendat sursum;
illa semper hanc pertrahat ista semper illam propellat adeo proinde, victim nulla cause possit deorsum adigere globum, qui quantum ex una parte deprimit, antimilem eleuet ex alia , oporteat motum semel impressum constat semper inter depressionem,&eleuationem in editim atque idcirco uniformem . incessantemque perseuerare. Accedit, quod nulla sit causa, quamobrem suum cursum vel retardet unquam, vel acceleret quatenus nunquam magis , vel minus a centro terrae abscedit , aut ad id accedit neque cur proinde unquam debeat a motu cessare, quemadmodum fieret, si supponere aliquam in superfici inaequabilitatem. Nam sicubi decliuitas, acclivitas taret, acceleraret motum per locum decliuem, retardaret peracesiuem: , si tanta acclivitas ciant, temergere supra eam non posset, cogeretur recurrere, excurseque,
di post excursus , recursiasque aliquot conquiesceresandem in medio inter accuuitatem , decliuitatem
50쪽
Ioeo. Ex quo rursus intelligis, si globus eius naturaest, ut per decliuem locum acceleretur, se accliuem retardetur fore ut loco neque declivi, neque acclivi exsistente neque accelerationem , neque retardationem accipiat, sed tenorem seruet, ac indesinenter moueatur. Atque har quidem attingo
tum ut planum faciam , si alteruter motuum habendus naturalis sit, illum horizontalem est, potiusquam perpendicularem. XI. ma vero dubium superest de perpendicu laris principio , non repeto quamobrem illum non esse internum insinuaverim. Addo solum, quia videmus motum deorsum eadem proportione velocitatis increscere, qua motus sursum decrescit ea-
propter videri omnino duo esse principia externa, quae mutub quasi colluctentur, certatimque exserant vireis circa idem mobile. Et principium quidem externum motus sursum constat esse manum , aliudve corpus proiiciens; at cum principium externum motus deorsum non perinde appareat, ide6-ne nullum est dicendum Non saniae;isi sorte cum vides serrum, alias immotum jacens, ad magnetem pellici, nullam causam externam censeas, quae pellectionem faciat; aut cum vides rem pendulam, alias quiescentem,agi tari ac externam causam non vides , nullam illa externam putes, aqua agitatio procedat perum. cum plures sint modi, quibus causa externa mouet, constat tamen omne is ad duos, tanquam prscipuos pertinere impulsionem,in attractionem Age itaque experiamur , an non motus rerum caden