Petri Gassendi De motu impresso a motore translato. Epistolae duae. In quibus aliquot praecipuae tum de motu vuiuersè, tum speciatim de motu terrae attributo difficultates explicantur

91쪽

turrim proiicit, necesse est lapidem sequi , ae nucquam deseri a turri. Causa malaifesta tarn est. Nam ut lapid secundum malum projecto non sola impressa est vis ipsius proij cientis propria, sed etiam

ali e motu nauis, quora nus simul adacta fuit ita projecto secundum turrim non sola vis pro- helelitis propria impressa est, sed alia tiam ex motu Te rae: quo manus fuit simul correpta. Et ut lapis secundum malum visus ascendere descendereque ad perpendiculum, describit nihilominus Ita in eam, quam parabolicam diximus ita lapis secun- .dum turrimi coivineri visius in eodem perpendiculo .ldeserisit Smeis in spatio munilano lineam similiterlparabblicam sed paraboles longe obius oris Nempe utillete notus est con postus ex perpendiculari,

vi,quicquis est e vi proij cientis propria, id explicE-tur usque ad fastigium turris , ad quod lapis peruenit quicquid a vi, seu motu Telluris, id explicetur ad punctum usque horizontalis lineae, quod lapis decidens attit ita. Itaque, cum Turris ex AB, peruenerit ad Qt , recto concipis lapidem peruenisse ad 4 chim ad D N , peruenisse ad O cum ad EP,peruenisse ad incum ad FR, peruenisse ad p.

sum- metri, quod fastigium est;&consequente cum ad Go,peruenisse ad T. cum ad Id V, peruenisse ad X: cum ad Ia,peruenisse ad Z; cum denique ad Κρ, peruenisse ad ipse inmita ut ubicumque lapis in aere, vel per spatium mundanum fuerit extiterit semper in linea ipsi Turri parallela b idemque Turris pedi,

92쪽

a Motore transtito Epist. II. j

punctove vicino perpendicularis. Nec Vesiliam tibi videbitur mirum oculos omnium , qui ad lapidem attendent, solum illum motum perpendicularem obseruare,nullo autem modo horizontalem, qui Perpendicularem tamen exsuperat tantoperὀi; λquidem omnium oculi una, cum turri, in cum lapides, eodem horizontali motu transferuntur adeo ut quemadmodum exsistentes in naui omnec solum perpendicularem , nullo vero modo horizontalem, cuius sunt participes, obseruant ita helcferi necessum sit. Unum discrimen est, quod quispiam vel in alia naui quiescente, vel in littore consistere possit, unde admotum lapidis horizontalernattendat mon possit vero alicubi extra Terram figere pedem , unde pari modo progressum horizontalem percipiat.

III. Dices , quid si aliquis intra istam a gryphe abreptam detineatur per aerem aespondebitur , neque illum quidem posse eum motum obseruares quoniam de ipse una cum cista , gryphe,

aereque , eodem illo motu simul transferetur oporteretque illum constitui ultra regionem aeream , motuque ipso non corripi, ut eius obseruandi euaderet capax. Quo loco te minime latet placere Copernicanis id, quod insinstaui superioro Epistola, aerem hunc nostrum nihil esse aliud, qua nullatituosam quandam contexturam ex omnibus Uaporibus , sumis , tenuitanisve corpusculis , quae ex solidiore Terrae, aqua globo continuo in omnem partem circumquique exhalantur. Nequet

93쪽

por AdongE abire solidiore isto globo vapore

eiuscemodi quippe quod densiores inferne residant, subtiliores vix supra unum , alterumve milliare emergarit , parumque omnino excedant edi-zillimota in an nrtuna vertices. Talis est ergo illis ac , siue regio aerea Lestque proiiad terrenumquid , totamque terram circum ambit, o modo,quo epidenius totum animal, vel vis militudinem repetam quo lanugo malum cotoneum. Ex quo fit, ut quemadmodum malo cotoneo circumvoluto

non conuoluitur modo ipsum malum, seu quod in illo intimius , solidiusque est; sed una etiam conuoluitur lanugo circum uestiens, ipsique extrinsecus leuiter cohaerens cita illi dicant non modo solidiorem hunc globum ex terra, aqua constantem versus ortum circumagi sed nnil etiam circum duci regionein aeream pu leuiter circum quaque cohaerentena Adeo proinde ut quemadmodum

acari, aliudve animalculum intra lanuginem contentum una cum illa ad motum mali cotone ci eum raperetur ita ne eed rituri. si quicquid continetur intra aer em , vo cum ipso aere ad motum

Terrae circumferri. Quanquam discrimen est quod aer ob quxilitat cm , non videatur cohaesione adeo vehemente solidior globo connccti, sed retardari nonnihil ; atque adeo lentissime quidem , sed aliquantulum tamen promoveri in parte is occiduas Patere id dicunt , non tu' in convallibus , intra quas aer hein inde cohibetur neque liber est,

quam in planiuubu , di aperiis campis, ubi obser-

94쪽

a Motore translato Epist. II.

uantur fabella , quoties viget tranquillitas , coimuersa esse in occasum Patere vero maxime in mari

ac sub ipso quidem AEquatore potissimum, ubi vela

nauium sunt uno tenore, uniformiterque inflata ab Ortus atque idcirco nautae experiuntur sese idem iter&longe facilius,& breuiore tempore in occasus II, quam in ortum emetiri. Neque vero necesse est Ventum propterea percipi adeo validum ac obiici solet, quasi aer consisteret,in tantundem ferri in Occasum, quantum Terra incirium apparere, aut sentiri deberet. Siquidem non consistit aer, scd nonnihil solum retardatur , lentiusve in eandem regiOner procedit, haecque retardatio, quae haberi possit pro motu in occasum, nulla propemodum pars est citatissimi eius ni otus quo aer interea promΟ-uetur cum Terra in ortum. Discrimen aliunde est , quod illa animalcula a lanugine abripiantur , corpora' o solidiora non abripiantur ab aere is nempe est nimium tenuis, fluidusque sed motum somtiantur ab ipsamet Terra, quae dum ni ouetur, simul moueat corpora omnia sibi innix. Et quia tamen

videtur aer quidpiam consere aliquibus ideo, ut distinctius rem dicam; talia quidem corpora sint ,, cuiusmodi lapis , sagitta, aliave id genus hista nota mouentur cum aere', quas ipso ea propellente sed

ideo mouentur , quia cum excessere caerra , corporeue Terra innixo, quod ea propulit , impressit Terra simul suum motum , eo modo, quo imprimit nauis, dum ex ea , aut malo ipsi innixo aliquid propellitur Smvero talia corpora sint , cuiusmodi aves,

95쪽

muscae , similia ue habent ea motum ab ipsamet

Terraci aut certe a turri , arbore, mensa , manu,

c brporeue alio , cui Terrae haerenti, quando auolant,innituntur, uti dum aliquis ex puppi, aut scamno, quod in ea, versus pro rana salit Contingit autem volucres non ad perpendiculum subinde decidere quod si facerent, non propterea motum horizontalem minus haberent, ut dictum est de lapide secundum turrim decidente sed posse larvin beneficio eiusmodi motum variare , quantum aer una translatus potest esse subsidio. Nam si nullus quidem cssctet suppositus aer, aut aues alas non explicarent, tum lapidum instar caderent in Terram in qua aer subest, corpulentiamque aliquam habet, quae alis verberata tantum resistat, quantum satis est, ut volatilia vel sustententur, vel etiam magis euehantura heinc fit, ut pro repulsu a resistente aere facto, minitus per aerem varietur, neque ille generalis . hori

zontalisque ipsi magis obstet , quam obstat perpendiculari. Nempe illa pars aeris verberata, alisque resistens comparari potest illi parti funis intra navim tensi , quam funambulus inter saliendum pede pulset. Quin etiam comparari potest cuilibet partinauis, e qua quis ipsam pedibus pulsans , salire in

quamcumque valeat. Quippe notus nauis, qui illum cinsistentem per aerem aliendo translatum semper devehet, nihil prorsus impediet, quominus ex una parte nauis in aliam insiliat situmque, ut volet, commutet Declararem in pisces, animalive alio natante; com aquam posse una transferri,

96쪽

a Motore transtito Epist. II. N

&magis resistere perspicuum sies; sed res , ut mihi quidem videtur, non est dissicilis intellectu. Quanquam, si haereas vel tantillum habeto intra navim cuppam aqua plenam, & in ea pisceis r ac deprehendes qua ratione motus generalis nauis , quo aqua,&pisces convehentur, nihil sit penitus obstiturus, quo minus pisces eosdem motus sursum, deorsum, oblique habeant, ac haberent, si cuppa in aqua

penitus conquiescerent,ill6que motu destituerentur. Quod inculco , ut intelligas, posse aerem aues,&omnia volantia generali illo in horizontali motu Telluris transferri; motum tamen istum nihil obstarc , quo minus illa volent sursum deorsum ibi iaque,&quocumque collibitum fuerit. Sin autem talia corpora sint, cuiusmodi nubes, pulueres, plumae, Ianae,&c. Imprimis, cum ista e terra , corporeve Terrae innixo procedunt, motum inde impressum habent, tuenturque,4 quod sint non- nihil grauiora

supposito aere, haud- dubie perpendiculariter tametsi paulo lentius' apparerent decideres, nisi ventus succureret , auerteretque istum motum, cum

quo una generalis in horizontalis ille perinde copularetur ac in lapide seri dictum est. Deinde ventus superueniens , sursumque , aut alio abigens, impellensque nihil aliud praestat , quam quod dictum est praestari ab aere alis volucrum resistentes di Dcrimen enim solummodo est, quod volucris quasi

repellatur, nubes vero, & caetera a vento duntaxat pellantur cum ad motum tamen perinde sit, seu

manus e pauimento pilam sursum pro ij ciatu seu pila

97쪽

iu pauimentum impacta ex illo resiliat. An demum talia corpora sint, cuiusmodi ventus, ignea traiectio, Sc tum quoque motus ille generalis impruamur ipsis in ea Terrae parte, e qua prodeunt qui proprius praeterea motus ipsis competit, perinde cum

illo cohaeret, ac cohaerent motus projectorum 'o lucrum, aliorum jumi ventus antecedens' siue-

cedente propellatur, Miguis in pabulum agens illum sua vi pellat &o cohaesionem sequatur vimque aer partim sustentaculo, partim obstaculo est ponit; atque aded causa destexionis, resilitionis , inu-

lium . . t

IV. Scrupulus sorte supererit ex eo, quod dixi parabolicam lineam a corporibus projectis descriptam accipiendam esse in spatio mundano, non in aere &

cum unum eius extremum supponatura pedem turris unde lapis proiicitur, aliud esse accipiendum in alio puncto horizontalis lineae,in quod lapis decidit: quasi aut horizon non sit describendus in ipsa Tertae superscie; aut punctum, in quod lapis recidit, non sit illud idem id hac superficie, equo lapis sui projectus. Verum non erit tibi imprimis difficile ma- rinari aliud esse aerem , aliud spatium in quo est

aer. Nam aer corpus mobile esto spatium incorporeus,&immobilis locus Tu, verbi causa, intra inuisum,spatium quoddam occupas, tantum quid'm,quantus es ipse, etiam cum tuis vestibus. Cum autem no , aut altero passa ab illo recedis non illud te sequitur , sed ab aere confluente occupatur.

Renonatur in eo trabs pelletur aer, sed non pelletur spatium

98쪽

a Motore transtito Epist. I. r

spariun quod proinde manet immotum quicquid in ipso collocetur, quicquid per ipsum transeat ei in non sit domus, non siit Terra, non sit Mundus; illud spatium ulli loruinus immobiles, inalterabile, idem o innino terseuerabit. Eodena modo, loco musaret, intelligito coeli fornicem;&loco tui, tuarumque vestium intellige Terram cum aere circumvestiente: capis profecto Terram intra limc forniceni certum aliquod patim occupare Finge Terrana ex eo moueri; non illud propterea emouebitur, sed constabit plane inimotum, Terraque interea occupabit aliud. Finge non moueri Terram exspatio, sed conuolui taliaeta intra patium , veluti globus, dum tornatur; concipies parte is quidem Terrae mutare succeisue parte is spatii; sed non propterea parteis spati ulla ratione aut moueri, aut mutationem accipere. Dico igitur , si in Telluris circumvoluti

ne supponamus Assi turrim moueri in C L; spatium, quod illei occupabatur , remansisse illei immotum, ut etiam totum illud per quod trans jt, AB L C, in quo qui erat aer transiit interea in LN D, succedente interim alio, qui erat pone locum B. Et moueatur consequenter turris a C ta, in in tam spatium ad Ca remanebit immotum Ῥοῦ etiam illud ,per quod turris transiit,&in quo qui prius Continebatur aer , transijt interea in spatium D NpE. Imaginare idem ex ordine, quousque turris erit

inca; capies profecto pedem turris ex parte spatij immota trans jsse in partem spatij immotam Κῖta descripsisse in spatio intermedio, immoto manen

99쪽

a Molore translato Epist. II di,

qui tu , sed respectu illius permanet immotus dencripta vero ob motum Terrae intelligi non potest ex diuersitate partium aeris, qui ipsam Terram sequitur; sed ex diuersitate partium mundani spatij.

quod immotum perseuerat. Dico autem aerem en pectu nauis manere immotum; quia dum motus illos intra navim consideramus, seponimus motum

Telluris, qui aliunde sit naui , aeri omnibusque rebus communisci quique ob sui communitatem relinquat obseruabile inter res propriis vitibus motas, quiescenteisque, discrimen. U. Ex hoc proinde intelliges, quam parum conmcludant argumenta illa , quae ex globorum explo sione a bellicis tormentis petuntur. Nam , inquiunt globus in ortum explosus feretui longe ulterius,

quam explosus in occasum quoniam ille praeter

motum proprium, habebit etiam motum a Terra hic vero habebit solum motum proprium atque idcirco si motus Telluris supponatur tantus, quantus est motus globi proprius efficietur motus in ortum duplo velocior , quam in occasum licque scopus ad ortum duplo longius, quam ad occasum attingetur. Quin etiam globus in occasum explo. sus non exibit e fistula, sed quasi immotus consistet; quia nempe quantum motu proprio in Occidentem connitetur, tantum impetus a Terra factus

illum in ortum reprimet. Addunt, si globus dirigatur seu in boream , seu in meridiem , aberrationem semper a scopo futuram quia dum globus feretur

per aerem scopus terea in ortum promouebitur.

100쪽

locusque ferietur procul ad accasum Uerumtamen experimenta de colludentibus pili intra navim simili sumpta rem perspicue soluunt. Loco enim manus intellige fistulam loco pilae globum loco nauis Terram; loco aeris mundanum patiumri nihil supererit laboris Enimvero an Imi gratia repete X- positum schema, de suppone Arari esse lincam in

superficie globi Telluris una cum tota eslure mobilem, sed pro temporc tamen, hoc est, dum globus exploditur, respondentem parti immobilis spati RFK, eo modo, quo iam dictum est. Suppone etiam globum explodi expuncto Terra A ea tormenti vi, ut peruenire possit ad F rursus pari vi ex F, veperuenire possit ad M, etiam globo Terrae penitus quiescentes dico, licet Terra moueatur , globum utrimque explosum nihilo secius peruenturum ad eadem superficie Terra puncta , hoc est , hein ad F. ille inc ad A. Nam sit , prout obiicitur , O IUS Telluris tantus, quantus est globi proprius , trissa debet tantus circiter saltem, in vestro parallelo Derie quidem vis globi explosi ex A in F geminata ; sicque ex A immobili spath puncto perueniet in ia ei iam inim est, aliquia dum glob*s tranafractu