장음표시 사용
641쪽
LIBER ππα vitvit intellectu non esse causam incocinentiae,sed cocupiscentia:& inquit ipsam rpo. , sitione uniue salem qua habet incontinens non trahi ab effecissius sed sensitivam.
SEd stitim urgeret aliquis afferens problem. .as. sec.quod problema attulimus preb.ν. etiam in superioribus ob aliam occasonem, in quo uidetur etiam dicere homi/ se.1,nes eruditos,& distiplina praeditos pessimos esse. etenim quirit,cur homo qui maxime participat disciplina animantiu omnisi iniustissimus sit,an quia plurimu ratioone, de discursu participat uoluptates:igitur 5c elicitate rimat,maximem perpensat.patet ergo,quod homines etia eruditi sint iniustissimi non ergo te ste didiu est. Ad quod respondentes fortasse dicere possumus ipsum Arist. per praeditos em ditione posse intelligere eos qui sunt praediti et prudentia et illa uirtute, de qua uerha fecit i. Poli loco superius citato et tunc non repugnaret alteri problemati. Hoe enim cocedentes possumus etia intelligere eos qui sunt in speculatiuis eriditi, no sunt tamen bonis moribus praedit ed praui, qui ita trahuntur a uoluptatio hus, ut omnia mala essiciant. sis eira potest ut multi praui sint eruditi in Peculati uis,quia iucundu 5e triste non semper euertere omnem existimationem, sed sol is
eam quae est circa mores,declarauit nobis Arist. s. Eilii.cap. quinto iis uerbis : Nonem omnem existimationem corrumpit,nem flectit iucundu,oc triste, ut quod trian iap. sgulus habeat tres angulos aequales duobus redii uel no habeat, sed eas exiitimais iationes, quae sunt circa agibilia. principia enim agibiliu sunt ea, quorum causa fiunt .. agibilia,corrupto aut per uoluptatem,uel dolorem statim no apparet principium: tinem oportere huius causa, nem propter hunc omnia eligere,ec agere. est enim im. iaprobitas comaptiua principii . Ex quibus duo uidetur patere quorum unu est fieri iaposse, ut aliqui,qui sunt uersati in speculatiuis sint improbi homines:alterum quod uoluptas, di dolor sunt causa prauitatis: dixit enim LEthi. cap.3. Propter uoluptatem praua agimus, propter dolorem autem a bonis abstinemus. Cuius causam uidetur Arist ostendisse in eodem loco ijs uerbis: Ex pueritia omni tibus nobis uoluptas est simul nutrita, quare dissicile est extrudere hanc affectionem iainsitam uitae.fuit postmodum insta uitae nostrae a natura ob causas enumeratas di is
ζropter eandem causam addidit paulo post, quem locu citauimus etia insuperiori inus ad aliud proposit si dissicilius esse resistere uoluptati, ut dicebat etia Heraclitus,
quam ir fuit em nobis tradita a natura uoluptas, ut conservaremus specierit aeteris nitatem,et uoluit nos sugere dolorem,tanssi corruptiuu natur sequare praua quae facimus propter uoluptatem facimus quia putamus magis coseruare sternitatem,&a bonis essiciendis abstinemus, propter dolore quia putamus seruare magis aeternitatem: dubitamus enim,ne nos corrumpat. Voluit tamen natura ob causas dictas, ut potius peccaremus in excessu quam in desectu in istis. Nihil tamen mea sentenistia impedire uidetur, quin intelligamus problema illud i . sectionis, quod per homines qui participat disciplina uelit dicere eos participare discursu naturali: quem
fortasse discursum intellexit i. Polit. loco citato per prudeliam,& uirtutem: etenim ibi intellexit necessario illam uirtute naturalem dc prudentia naturalem, de qua loquens 6.Ethi. cap. i . iis uerbis usus est, quae uerba antea in aliam occasionem attulimus: Considerandum rursus de uirtute: etenim uirtus similiter se habet,quemad- μμ modum prudentia ad habilitatem non eadem tamen sed similis, sic & naturalis uir tus ad propria. omnibus aut uidentur sinsulae uirtutes inesse natura aliquo modo,
etenirn iusti di temperantes 5c sortes & alia habemus statim igeneratione, sed ta- men quaerimus aliud quid proprie bonii,& talia aliter inesse. etenim pueris , 5c beluis naturales habitus insunt sed sine mente uidetur afferre nocumeta caeterum tan tum uidetur inspici,quemadmodum in corpore sorti sine uisu moto contingit erra Ure uehementer quia non habet uisum: sic ec hisis autem accipiat mentem in agen- ὰ do differt. Ex quo loco duo colligere possumus, quae conuenire in rem nostram uidentur: quorum unum est,quod datur quaedam prudentia naturalis, quaedam uirtus moralis naturalis quod est id quod nunc uolumus. Alterum est quod uirtutes naturales sine mente asserunt nocumenta sicut acci dit aliquando corpori sorti,moto sine oculis: peccant ergo ob illas uirtutes, ec non propterintellecit Ex omnibus ergo istis locis allatis,et ex alijs locis multis in Lilii.
642쪽
in quibus docuit prauitatem & ignoratione esse causas errorum, asserere nos posse albitramur. Argumentum Pomponatii celeberrimi uiri quod reperiantur hominex similes bestiis nihil concludere aduersus animi immortalitatem. . Quod si aliquid roboris ipsi inesset cogeretur di ipse ipsum dissisluere quia cum ponat animam nostra esse rationalem , mirum est, quod dentur homines peiores, quam sint bestiae, di quod diceret ipse ad dissoluendum hoc argumentum, renos
dicemus ad dissoluendum illud ne nostram sententiam euertat. quare missi ina es lefaciendu arbitramur,ex quibus etiam soluitur:quod addidit de intellectione quae ouidem est debilis,di propter hanc debilitate uidetur quasi uelle inferre animi no ri mortalitate. etenim declarauit Arist.2. Meta. caa. speculatione ueritatis partim facile partim dissicilem et se,& duas esse causas difficultatis,quare una ad res ipsas altera ad nos refertur,ut diximus antea,non tame sequitur ex hoc suod animus litmortalis: quia si consideremus naturam intellectus,qus est,quod sit in pura potentia di duod si perfici debet,necesse est, ut moueatur ab extrinsecis motoribus:& si rerum etia obscuritatem considerauerimus,nulla admiratione assiciemur,quod intellectus no intelligat omnia perfecte, sed potius cum tot concurrant impedimenta mirabitur multos homines consequutos esse tot cognitiones, di rerum speculabilium N artium,quam quod uideretur fieri posse:qui enim maiora ab hominibus desiderant ignorare mihi uidetur quid cuim natura conueritat. si em homines per sectiore rerum cognitionem consequuti ellent, iam non homines, Led in numero angelorum,di Deorum haberentur. Neq; quod addit ipsum homine modicu teporis apponere ad intellectRet Φ plarimu circa alias potetias,concludit intellectus essentiam corporalem, recorrupti bilem esse, imo tantum abesse mihi uidetur, ut ex hoc sequat intellectus ellentia ob hanc causam esse corporalem,&corruptibisse,ut sequatur Omnino contraria, quia si ipse esset corruptibilis,& mixtus cu corpore, maximu tempus apponeremus ut more suo loquar ad intellectum sicut apponimus ad alias potentiaS animi, quae sunt eorruptibiles,&mixtae cum corpore.&quia intellectus non est mixtus cumeorpore ideo homo est plus sensualis,quam intellectivus di plus mortalis, quam immortalis. quia sensus est causa mortalitatis,& mortalis dicitur homo,quia copositum dissoluitur , licet aliquae partes componentes remaneant, ut materia prima,
Quod uero inquit multos in desnitione hominis posuistembriale pro differentia nihil est perperam enim fatentur,quia differentia propria hominis, quae uidelicet ponit ipsum inesse uere est rationale,mortale em non esse necessanu in definitione hominis cognosci potest ex nostra arbore quam insuperioribueecimus in
Qtenus homo,sed quatenus corpus corruptibile. no ergo cduenit,ut differetia 4
pria: sed quia rationale quod ponte in definitione hominis, couenit istu homini. triano Dijs, propterea quod aequivoca est rationalitas hominis &Dei, hanc odi causam ponimus rationale in definitione hominis, ut propria diluerentia, ex qua cum genere proprio conficitur,ac conflatur definitio hominis.
C Um uero subiungit anima esse immortale,non per se notu es le re quaerit, per quam euidentia cognoscatur. Dico, quod cognoscit ex hoc,quod in sui opere no indiget organo eorporali id est determinata parte corporis,in qua intelligasicut uirtus sensitiva.& haee est demostratio ut diximus in superiorib. qua ulus eis Arist. d probanda ipsam esse impassibile, di incorruptibile,nem quod dixit 'ri t. alternatiuae,nihil facit quonia concessimus nos intelle 'si no intelligere ine prasia,quae sibi repraesentet obiectu & dicimus tantii abesse, ut Iς Wδ ut ' mum esse materiale,ut omnino contrarium cocludatur, quia si ipse eue mortalis, non indigeret phantasia, sed esset phantasia,ut probatum est in superiorious
idi geret phantalia, sed ellet pliant alia, s P UO Liam
Deinde dico quod ad separabilitate simpliciter id est ab omni corpore,reqritu quodno sit phantasia,& quod non indi at phantasia,sed indigere pliani
643쪽
LIBER XXX v IL εr Mostendit ipsum no separari ab omni corpore,ita ut seorsum possit existere sine eorpore: sed non ostendit, quod non possit separari ab hoc, uel ab illo corporei sed esse phantasiam bene ostendit ipsum non posse separari neq; a corpore simplici ter,nem ab hoc uel ab illo. & hoc est, quod ostedit mortalitate, sed illud non ostendit mortalitate. quod si considerauisset celeberrimus iste uir in hos errores ut Ogo quide arbitror) turbulentissimos non incidisset. Quod uero quarto arguitur in eodem capitulo si anima humana in omni opere suo pendet ab organo: ipsa est inseparabilis, θc materialis sed in omni suo opore pendet ab organo: ergo est materialis. Dico si intelligas maiorem,quod anima humana in omni suo opere pedeat in organo id est a parte determinata corporis, in qua exerceat suu opus.Dico inqua sequi ipsam esse materiale,sed dicimus minore eise falsam, quia in nullo suo opere pendet ab organo,id est a parte determinata corporis,in qua exerceat suum opus. Hoc enim est habere organum, ec hoc declarauit Aristoteles 3. de Anima tex. s. Ad probationem aut ex definitione animae dicimus, quod etsi sit actus corporis Physici organi,no ex hoc tame sequiP. ut ipsa pedeat ab organo in suo opere in si quo exerceat suu opus, sed sol si sequitur ipsam operari in corpore. Et ita sequit laesam nunquam simpliciter separari a corpore. semper enim est in aliquo corporri Ita dicimus etia tex. i. qui dicit, si ipsa non est sine phantasia concludere ipsim nunquam esse sine corpore, negamus tamen ut dictum est totiens ex eo sequi ut ' Ο ΑΝ ipsa in suo opere pendeat ab organo id est a parte determinata corporis, in quae, 'μ' xerceat suum opus sicut erat de sensitivo. Hoc enim dem5straret mortalitate,aliud aut non demo strat. Si uero intelliga, ipsam pedere ab orsano,id est a corpore,ua nunqua erit sine corpore aliq.ec seni
per intelliget in aliq corpore.& pedet a corpore, quod repsentet sibi obiectu.Hse damus qui de omni ed ex his sequi, ut sit inseparabilis ab hoc, ueI ab illo corpo
re,negamus nessi uero concedimus,ut sit materialis,id est educta ex potentia materiae,oc per consequens ut sit mortalis. Haec enim minime sequutur,etem,sicut discimus: intelligetiae dicuntur semper esse in corpore. ει nunqua existunt sine illo corpore,& intelligui in illo corpore uniuersio, cum in ipsi: nolint materiales, necneductae ex potetia materiae. q uia esse ec operari in corpore no ostendit mortalitatem, quia ne nulla forma esset immortalis, sed habere aliqua parte determinatam corporis, in si exerceat opera, quod est habere,organu corporale e id, ex si mixtacu corpore arguitur.&per id quod necessario sequiturioritur mortalitas, sed quia
hoc no accidit intelligeriis, dicere no postumus ipsas ei te mortales,licet sint neces satio incorporibus coelestibus,& in illis operentur,non sunt tamen mixtae cli coris rore, ita ut educantur ex potentia corporis.Hoc enim a nobis cognoscitur,no ex
ua ipsarum propria operatione, quae est intelligere se ipsas. Haec enim nobis est obscura ec est conclusio in prima philosophia.Sed cogno
scitur hoc, quia cum moueat aeterno tepore,necesse est ut sint abstractae a materia,
quod sint actus puri,&nihil extra se percipietes ex quo patet nos no posse dicere ipsas uti organo corporali intelligedo,id est 1 part edeterminata corporis,quia n5 essent abstractae a materia, tum quia no indiget aliqua parte corporis, quae reprae sentet ipsis obiectu: propterea quodi nihil extra se hac uia naturali, falsa tamen in hac parte intelligunt no enim essent optimi actus θc puri: & indigeret corpore repraesentate sibi obiectu quod no accidit intellectui nostro, rpterea quod est pura potentia, cum huiusmodi sit. necesse est, ut persciatur ab eis, quae sunt extrinse cus. quare necesse est,cum stabstractus a materia ut habeat parte corporis, qus faciat sibi obiecta praesentia:ut lumine postea intellectus agetis possit ab illis moueri. Sed quia Nipte no habet parte determinata corporis,in qua exerceat suu pii ,rio dicitur mixtus cum corpore, sed immortalis,licet nunquam sit sine corpore,&semper intelligat in corpore, sit in corpore tanquam in subiecto. est enim natur quia est principium motus eius. in quo est per se ct no per accidens.ec subiectu est quodda. 5c in subiecto natura semper i Phys p.3.est ergo in subiecto. conue ipbdis nit ergo cum intelliset iis quod non habet proprie organu, disseri uero ab intelli in ea. 3. gentiis,quonia intelligentiae neq; indigent parte determinata corporis,in qua e erce sua Opera, net indigent corpore,quod ipsis prssens faciat obiectum,quia
644쪽
nihil extra se intelligunt si enim intelligerent ista materialia,necessitas cogeret, in sint immateriales,ut daretur intelligentia agens, qusillustraret phantasmata. quod quidem est ita absurdum quam quod absurdissimum. etenim sequeretur ipsas esse compositas ex materia,& forma: sicut est anima nostra, di quod aeterno tempore non informarent idem corpus,ut ex eis,quae dicta sunt de intellectu nostro, perspicuum esse potest. Quare sequitur etiam non quod indigeant corpore repraesentante sibi illud obiectum, in hoc ergo interest inter ipsas, ec intellectum nostrum . quare ex eorum conuenientia dicere possumus intelligentias,di intellectum nostrum esse separa-hiles,quia non sunt mixtae cum corpore,neq; eductae ex Potentia corporis, quia non utuntur organo corporali,necp tamen separentur a corpore. Interest postmodum in alio quod intelligentiae nuncii possunt separari neq; simpliciter a corpore, nem ab hoc corpore, sed temper sunt in suo corpore: nullam enim includunt potentiam. intellectus uero noster,licet sit inseparabilis a corpore simpliciter, quia semper est in corpore aliquo: tamen est separabilis ab hoc,uel ab illo. sicut materia prima nuncii separatur simpliciter a sernia licet separetur ab hac,uel illa ut iam di, mi est Et hoc accidit intellectui quia est pura potentia, sicut etiam materiae acci dit, quia huiusmodi est, ut recipiat formas. S cum sit puia potentia, neceile est, ut intelligat aliquid extra se,& semper:sed non potest intelligere aliquid extra se, nisi obiectum sibi repraesentetur, caret enim speciebus,ad quas est in potentia. di cum hoc heri non possit nisi per corpus corruptibile particulare,necesse suit, ut posset
exire ex illo corpore, informare aliud corpus per successione. sicut materia pri ma cogitur relinquere unam formam ct suscipere per successione aliam, alioquin m undus non fuisset aeternus di non fuisset necessarium corruptionem sequi gene rationem .ita etia anima nostra, alioqisin non suis et aeterna, quia non habuillet o Perationem aeternam. natura igitur fuit coacta reddere ipsum separabilem ab hoc uel ab illo corpore,quod non accidit intelligent is ob causam dictam. intellec tus igitur noster dicetur separabilis,lum quia non educitur ex potentia materiae, tum quia separatur ab hoc, uel ab illo corpore.licet simpliciter no sit separabilis. et haee omnia colliguntur ex demonstratione, Aristo. ex qua conclusit ipse intellectium non esse mixtum cum corpore, quae quidem ut opinor si fuisset considerata ab ipso Petro Pomponatio non incidisset in hanc falsam opinionem ex sententia Aristo.Nihil ergo uidetur cogere suum quartum argumentum cap. octaui. Caetera, quae addidit ipse in eodem capitulo,quia sunt contra D. Thomam, nihil ad nos:
quippe qui id solum nobis proposuimus,ut tueremur quantum quidem seri ratio, dc quantum possumus Aristotelis sententiam.
SCribit postea Pomponatius uir in philosophia clarissimus in nono cap. omi Lss nonnullis,quae in rem nostram non conuenient ad hunc modum: re primu M quidem inquit nos simpliciter concedimus scilicet quod intellectivum.& sensitia uum in homine id aliis in an re,uerum in a. nos discordamus, quia dicimus, D quod tale uere S simpliciter est mortale, secundum quid uero, di improprie imo mortale. quod plane dictum abhorrere a sententia Aristo.aperte colligitur ex eis uerbis,& ex eis rationibus, quas in superioribus ex sententia ipsius Aristo. attulimus. ille enim mihi uidetur aperte ostendere intellectum re ipsis esse a sensu seiunctum ac separatum. apparet item ipsum intellectum possibilem esse simpliciter, ocomnino immortalem quia substantia eius est immortalis,di nullo modo mortalis: nis appellemus ipsum mortalem quia desinit informare hanc,uel illam materiam, quod quidem non consentire ueritati in dubium uenire non potest. ipsa etiam materia prima dici posset mortalis quia desinit informari, di persici ab hac, uel ab illa forma quod plane esset ridiculum. Quod uero ad probandum suam opinionem
accipit,quod tres modi cognitionis in uniuersum reperiuntur, quaedam enim, in quit,sunt,quae totaliter sunt separata a materia, A sic haec in earii cognitione, neq; indigent corpore tanquam subieci o,neq; tanqua obiecto. Dico falliam esse nos o
Pinari intelligentias non indigere corpore tanquam subiecto, quia sunt formae, ut
645쪽
ctus, qui non perficiat aliquod corpus. haec enim ex eis, quae dicta sun perspicua else inor. ncedimus enim cognitionem eorum non recipi in corpore, sed hoc eis a
cidit, lilia ipse no intelligunt nisi se ipsas,& ide est intellectio,intellectus et intellectum. sed illa causam qua addit sic, cum non sit in corpore arbitramur falsam. Concedimus etiam, quod non mouentur a corpore, cum iit mouenti non mota. negamus tamen ex hoc sequi,quod ipsae non sint a corpore.
Illa uero, quae addit de sensibilibus scilicet quod indiget corpore ut subiecto &ut repraesentet sibi obiectii. etenim inquit tales cognitiones, ec in organo recipiun Meahquare ec solii singulariter repraesentan quidetur significare se accipere indigere M corpore, ut sibi repraesentet obiectu:&organo recipi,& ita indiget organo. quod si ita est, ut uident praeseserre uerba eius, ipse quide euertit Arisaeiententia, quippe qui dixit necesse elle intelligente phantasimata speculari. qiiod nihil aliud est,cb in digere phantasia: ut sibi praesens laciat obiectu, quod non recipiat illas species in
organo perspiculi est 6. t .3. de Anima. quo in loco ut citauimus testatum retia ;quit ipsi intellectui non ineste organu, sicut inest ipsi sensitivo. loge igitur diiset ut indigere corpore,ut sibi repraesentet obiectia: A indigere organo, in quo recipiantur species sine materia. Primum conceditur intellectui, alterum re icit Arist. ab intellectu moniecte igitur uidetur Pomponatius loquutus esse de hac re. Vm uero subsequutus est, cum nanira aut ordinate procedat,ut dicitur 1. de taPhysico auditu inter ista duo extrema sed rio indigere corpore, ut subiecto, iauel ut subiecto uel ut obiecto: uel indigere corpore ut subiecto et obiecto, est me iadiu qd'nes est taliter abstraelii, nes totaliter immersum . quare cum fieri nequeat, is
ut aliquod indigeat corpore, tanc Ii subiecto, di non tanquam obiecto, ut manife- ιι sium est, relinquitur tale intermedium non indigere corpore tanquam subiecto, ciuerum tanquam obiecto. Hoc autem est intellerius humanus inquit.
Cum igitur haec subsecutus sit.dicimus eii falsam ut opinamur ac contra Arist. de hac re accepisse opinion E, primo illud fuit primum dictum a sententia Arist. abhorret.quia ut dictu totiens est non datur aliqua forma, quae non indigeat cor Pore, ut subiecto, simplex enim ex sententia Arist. per se existeret. quod quid calienem est ab eius opinione 'quia quod per se existit, est compositum. Abhorrere etia ab Aris . illud uidetur. quod intellectus nosterno indiget corpore ut subie 'to sed ut obiecto: quia fieri no potest, ut aliquid indigeat corpore tacti obiecto,& no tanquam subiecto, quia per se existeret, di esset actu, ut dictum est.
Quare qua extremum, re medium non detur, sequitur, ut reliqua etiam recte non se habeant. Quamobrem dicimus nos natura ordinate procedere, sed hoc modo processit, quia datur aliquod, quod non indiget corpore, ut obiecto, di ut organo:& dat aliquod quod indiget corpore ut obiecto,& ut organo,ut sensitiuum: ergo datur mediit, quod indinet tantu corpore ut obiecto, non ut organo. quia hoc tale est me diu inter ea, quae sunt puri actus: A inter ea, quae sunt omnino materialia. echoc est intellectus noster, quare natura uidetur recte ordinasse, si hoc modo dica mus: sed modus istius hominis repugnat ueritati, & Aristoteli. Addit postmodu nonnulla alia de intelliget iis, di de anima sensitiva & dein telis lectiva, quae est media. Quae qtionia ia improbata simi, missa esse facieda duximus. Quod uero dicit intelligentias quatenus sunt intelligetiae,non es le animas, quia a nullo, ut sic pedent a corpore, sed qua mouent corpora coelestia, est ita mea quidesemetia absurdum, quam quod absurdii sinu, quia intelligetiae sunt formae. 5c si intelligendo no utuntur corpore, quod sibi reprssent et obiectu, sicut anima rationalis di no utune etia organo corporali, in quo exerceat suu opus: utune in corpore,d est ipsis subiectu, ia ad eam esectione sequi ut det ee illi corpori, &sint in illo necessarid, in si etia intelligat sed 'a no indiget determinata parte corporis, ecaario ut ut corpore id sibi piens faciat obiectu nihil em extra se intellisut dicimus ipsas uere ec abluactas, et puros actus: licet in intelligedo ut uenecessario corpore,
646쪽
quod est earum subie qum,& in quo intelligunt. de hoc no ostendit mortalitatemnet imperse stionem aliqua: quia non pendet ab illo, sed eam persectione, sequiatur quod diximus, ut intelligentiae: ergo sunt se ae intelligentes, sicut anima nostra intelligens est etiam in corpore.Quod uero dicit intellectu humanu differ re a sensitiva in pendendo a corpore, quia sensitiva subieetiue,&obiee iue dependet a corpore. humanus aut intellectius obie 'iue tantum suam homo iste uidetur conuellere sententiam.etenim si intelleetus humanus non pendet a corpore sit bie- 'iue ergo non interit una cum corpore.quod enim abstractu est a corpore,& non pendet a corpore, di non fundas in eorpore tanquam in subie sto fieri no potest, ut
cui corpore intereat,omnis enim sorma quae corrumpitur,ut simul cu corpore cor
rumpatur necesse est,sorms quatenus formae nihil est cotrariis ut totiens dii id est sed ipse aderuit contrariu. pugnat ergo cu sua ipsius sentetia.ltem ergo uelim scire. quomodo intelligat sensitiva indigere corpore subieritiuer nam si intelligat, quod indiget corpore,in quo ut in subledio fundetur: quia non potest stare sine illo, non enim uidetur aliter polle intelligere: ergo necet se est,ut intellec ius humanus indiis grat corpore hoc modo,quia ex eius etiam sententia nuncν separat a corpore, ocsemper est in corpore. Si uero intelligat sensum indigere modo dieto corpore, inteIlectum uero non fundari in corpore,sed seorsum a corpore,praeterquam quod sibi repugnat,alserit quoddam absurdissimum,quia dabitur forma per se existens sine materia,quod in uia naturali non conceditur,licet ex ueritate christiana sit necessa riu sed nos hic loquimur ex naturae fundamentis. Quare quocunm se uertat Pomo ponatius ut iaceat eius sententi a meo quidem iudicio necesse est. etenim appare re mihi uidetur ex eis quae dieia sunt,quod illud quod asserit anima humana simpliciter esse materiale &secundu quid immateriale nullo modo ex eis,qus dixit sequi. imo potius oppositu.Etenim falsum est animu humanu esse materialem,ec immaterialem, sed esse tantu immateriale,quia non est mixtus corpori. non esse aut mixtucorpore cognoscitur,quia no inest ei organu corporale,sicut sensitivo,&licet indigeat phantasia,quae iaciat sibi obieetu praesens, quod possit illustrari ab intelleictu
agente tame non dicitur ob hoc materialis,nisi ualde remote, quia uere substantia sua est abstraeia a materia di no educitur ex potentia materis, sed dicitur esse immaterialis icet in comparatione intelligentiariim polliet dici aliquomodo materialis. Hoc nihil faceret, quia etiam sensitiva brutorum pollet dici aliquo modo immaterialis ratione uegetat tu quae est in plantis,quia est propinquior in materialibus. Ad id etiam quod addidit iam responsum est,quod intelle 'ius non indiget oris gano,in quo exerceat suum opus,& cocedimus, quod nunqi limpliciter separatura corpore,negamus tamen,quod no separetur ab hoc uel ab illo. oc ita negamus i psum esse mortalem,quia quod separatur ab hoc uel ab illo corpore, ut si immor talis necesse est. Quod aut ab h oc uel ab illo separetur habetur ex demonstratione Aristo. quia non est mixtus corpori: no potest ergo interire per interemptione corporis. 5 quod non interit per interemptione corporis,ut separetur ab illo corpore, necesse est, alioua interiret. Hsc eni a nobis *pe ob uarias occasiones repetita sunt.
OVod subiungit 5c iterum hoc se firmatur.Quonia Aristo.no posuit aliquam
intelligentia 1 ine corpore cu H. Meta.secundu numeru orbium ponat numetu intelligentiarit,m ulto igitur minus potest ponere intellectu humanum sine cor pore,cii sit longe minus abstra 'us,quam intelligentia. Quod inquam subiungit suam ipsius conuellere sententiam luce clarius uiden propterea quod si non sunt intelligentiae sine corpore,& intellei ius humanus non est sine corpore: ergo Θc intelligentiae,ec intelle 'us humanus indigebunt corpore ut subie 'o.Probatur consequentia quia intelle stus humanus, ec intelligentiae nopossunt esse nisi fundentur in materia: indigebunt ergo Ac intelligentiae, ec intelle- Rus humanus corpore ut subie sto,sed contrarisi superioribus uerbis asseruit Pomponatius.Vt suam ergo sententiam conuellat,necesse est, quod est facinus ex omnibus indignissimum. oc quia nos argumentati sumus usep ad hunc locum aduerasus ea, quae dixerat de eis, quae indigent corpore ut subie sto, re ut obie sto, ut intelligi intur proprie,quia subiectum dicitur proprie illud, in quo aliquid est, rei pinfortasse,indens illam opinionem non posse sustineri,ut declaret in quem sensum aecipiat
647쪽
ut subiecto est in corpore recipi di modo quantitativo,& eorporali sic quod cum extensione recipiatur, quomodo dicimus omnes uirtutes organicas recipere, di sis officiis fungi sicut oculus uidendo,Nauris audiendo uisionan est in oculo,& modo extens tuo. quare non esse in organo siue subieetiue,eo non indigere est vel x non esse in corpore uel in eo non esse modo quantitativo. Vnde dicimus,inquit intellectum non indigere corpore ut subiectio in sui intelle 'ione. non quia intelle, Mctio nullo modo sit in eorpore,cum fieri nequit,si intellectus est in corpore t sua Mimmanens operatio quomodo non sit in eo, sed pro tanto dicitur intellectio non Messe in organo quoniam modo qualitativo,&corporali non est in eo Haec enim ui dentur elle aliena a modo,quo loquitur Aristoteles quia Aristoteles inquit intes lectum non habere organum sicut sensitiuum,quia senstiuum habet partem de terminatam corporis in qua sentit.quod quidem est proprie habere organum, in tellectum autem non habere organu quia non habet partem determinatam corporis,in qua exerceat suum opus ergo sic intelligit. Quod uero intellectio non sit in organo, quoniam modo quantitativo, 8c corporali non est in eo, n5 conuenit eis, quae dicit Aristosteles. Sed inquit intellectum non habere organum, id est,partem
determinatam corporis,in qua intelligit quia non intelligeret uniuersaliter,sed lo lum sngulariter quia organum non potest repraesentare, nisi speciem lingularem, cum non sit abstractum a materia. Hanc eandem sententiam conuellit omnino tex.ille ex a. de Generatione ania r.eὸ ωρ malium insuperioribus allatus,ubi probauit animam extrinsecus aduenire,&diui cnim. nam esse, quia actio corporalis non comunicat cum eius actione, quod nihil aliud est, quam ipsam non intelligere in organo, sicut didierat insuperioribus, communi caret enim cu eius actione actio corporalis,quia actio organi, quod est corporale.s Ecτlo D Ecl MATERTI A.
Raeterea suam ipse conuellit opinionem quoniam dicit, quod qua intellectus, non dependet a materianel a quantitate, quia si est abstractus a materia di aquantitate:ergo est immortalis. consequentia perspicua est ex eis, quae diximus insuperioribus: ergo euertit suam sentetiam. sed dices, qua intellectus est abstractu ει qua intellectus est immortalis, sed non quatenus coniunctus sensui. Dico as Iere re lio e manifestissime meo iudicio nihil aliud esse,quam fingere sibi hanc cliymetam quia ego qu o quod ad substantiam suam quid st,s dices,quod est mortalis, arguo sc operatio intellectus non habet organum: ergo ipse intellectus non est mixtus corpori:ergo impossibilis:ergo aeternus,quod tollit tuam po Iitionem. Item si ei lamiae cognoscuntur per operationes operatio essentiae ipsus intellectus est intelligere,& intelligere non est in organo,quia est uniuersialiter:ergo intelIectus substantia non habet organum substantia enim intellectus est illa,qua intel ligimiis.Patet tertio de Anima tex. primo ergo est immortalis. S.&gni'. Item nisi intelligere demonstraret essentiam intellectus,nullam cognitionem ha tex. i. herernus de substantia re ellentia intellectus, di mancus fitisset Aristo. Probatur
consequentia, quia nullam aliam habet operationem ex qua posis it cognosci: ergo nullo modo cognosceretur. consequentia probatur, quia substantia & essentia rorum naturalium non potest cognosci,nisi ex operibus, prioribus secundum rationem. etenim Aristotel. primo de Anima tex.etiam supra citato, inquit, Si autem o- 1.ΔAnimportet dicere quid unumquodl ipsorum,ut quid intellectivum,& sensitiuum, aut Megetatiuum prius adhuc dicendum quid sit intelligere,&quid sentire. Priores e- nim potentiis actus, di operationes,secundum rationem actus sunt. Quare si non ex intelligere nos cognoscimus substantiam, ec essentiam intellectus,nullo modo ipsiam cognoscere poterimus.causiae enim rerum naturalium sunt nobis innotae. l. 1em ex hoc tex. colligitur ipsum loqui de intellectu pro potentia,quia frustra dixin set,actus 5 operationes sunt potentris priores secundum rationem, nisi dixisset de intellectu pro potentia. item possemus dicere de sensis, quod ut cognitiuus est ab stractum a materi quia aliquod cognoscitiuum est abstractum a materia. Ite Arist. ex eo quod intellectus intelligit omnia,demostrauit ipsum no esse nis
xtu in speciebus,ut opinamur nos probasse supra in nono lib. di ea no erat mixtus
648쪽
ptiuus illarum, conclusit ipsum esse immixtum corpori: alioquin Aristotcles non declarasset nobis.quid na esset pars animae,qua intelligimus,laod tamen α ini. x in a.de Anima pollicitus est uelle declarare: si estum ista opinio , Ri d declararit Praedicata quae conueniunt intellectui,non conueniunt ei ratione suae substantiae.' Item si esse impassibilem non habere organum, esse separabilem non con enit intellectui possibili ratione suae Bbstantiae, ergo huiusmodi praedicata no possunt
probari couenire intellectui agenti ratione suae substantiae,ut diximus etiarn insu-Perioribus: consequens esse ita absurdum quam quod absurdissimum.hanc colli tur, quia nullam nos eognitionem haberemus de substantia intellectus agenti j quod quidem a ratione ashorret. Probatur cosequentia quia ex eo quod illapraedicata conueniunt intellectui possibili. probauit illa messe intellectui agenti. lier go non conueniunt intelleetiri possibili pro substantia conuenire intellectui agenti pro substantia intelligi non posset.etenim antecedens intelligeretur uno modo, di consequens alio modo,quod non datur.quod uero nolit Aristoteles probare illa praedicata couenire intellectui agenti quia coueniunt passibili, aperte conuellit uerba Arist.ut perspicuum est ex eis quae dicta sunt tapenumero in superioribus. Item si per se operatio illa abstracta est a materia,ergo substantia operans in abstracta a materia:fieri enim non potest,ut aliquid operetur ultra gradum sium. Item somnium est, dicere, ut dicit iste,quod intellectus ut intellectus est ablita
ctus a materia,quia conueniret omni intelleetiis, quia quod couenit um,quatenus post. tale est conuenit omni illi ut patet 1. Posteriorum,uniuersale autem et secundum
quod ipsum est cum omni et primo, sed falsum est, quia ipsa phantasia, est intelle
cius: non tamen est abstraeia a materia,sed immersi ex tui etiam semetia: ergo non potes lacere tex. Arist. dicens ut intellectus est abstractus, quia intellectius ut con i Rus homini, ec ut intelligit cum phantasia, est uirtus cum materia, propterea quod in operando, ut est coniunctus homini, et ut intelligit non sine phantalia, non utitur organo corporali, ut dicit Aristo. quia inquit,ipsi non inesse organti corporale, quia quando ipse intelligit, non potest intelligere nis uniuersaliter et ut non utitur organo corporali non est mixtus corpori, et talis est incorruptibilis, quia omnis corruptio sormarii oritur ex materia ut probatu est, & quando intellinit uniuersaliter, ipsa phantasia considerat singulare, quia in considerando illud sin talare tenet speciem illam ante intellectum, quae postmodum illustrata ab intellectit agente mouet intellectum possibilem: phantasmata enim ut dictum esta.&Aiam. in superioribus sunt sicut sensibilia.Hoc etiam confirmauit Ariit. 3.de λnima cita rexeto. o loco supra citato saepe in uarias occasiones ad hunc modum. Intellectivae aut a- ,, nimae phantasmata, ut sensibilia sunt: cum autem bonum aut malum allirmat, aut m nenat,et fugit,aut prosequitur, propter quod nequaqua sine phantalinate intelli is git anima. Infert enim Aristoteles animam non intelligere sine phantasmate, quia
phantasmata sunt sicut sensibilia supple ad sensum. Gare si necessaria sunt phan
lasmata ad intellectum ut sensibilia ad sensum,sicut sensus non descendit ad sensi hilia ita intellectus non descendit ad ipsa phantasmata sed mouetur ipse a phanta smatibus quando sunt illustrata: sicut uisus mouetur a coloribus , quando daapha num est illuminatu quia ex se phantasmata non possunt mouere intellectum,quia aliquo modo sunt materialia etenim extensa sunt εc singularia. Verum stantia intellectus sit illa, quae debet moueri. ec participatur di non potui mouerisne auxilio intellectus agetis ec no possit hoc euenire alia ob causiam,m ia' plasmata sint materialia,necessitas cogit,ut ponamus ipsum ee immateriale, a superuacaneus esset intellectus agens, sicut superuacaneus est etiam lemus agens.
EX quibus etiam patet intelle 'si nostrum solum ea exerceat suun opus,sed ut ipsa sibi repri sentet obiectii: quo divi in ex
osit necessarisi intellectu intelligere phantasinata,ut intelliges dum in UPς
649쪽
mouendum ntellectum: c tunc non se haberent ut sensibilia,eipo opus est. ii sensit Vlia, quae oportet mouere auxilio luminis sint praesentia ipsi uiuui. ita enim opus est, ut pliantasmata, quae auxilio intellectus agentis debent mouere intelleetum,
sint praesentia ipsi intellectui quod quidem fieri non potest, nisi per ipsam plia Masam speculante ipse phantasmata particularia, dum intellectus speculatur uniuer silia .ec hoc fieri a duabus potentiis oportere ita esse clam puto, quam quod Harinsimum:& hoc ostendit immortalitatem intellectus, quia si ei Iet mortalis, esset id si
quod phatasia. Ridiculum igitur uidetur esse ponere intellectum, qua intellectus est abi ractu a materia, di a quantitate, reponere ipsum quo ad subsitantiam suam materialem, cum substantia sua non pollit cognosci nisi ex opere suo. quod quiddest intelligere: oc falsiim est, quod intellectus habeat ex se, quod possit en e sine materia. quia semper est in aliquo corpore: & salsum est. quod non indigeat parte de terminata corporis, quae repraesentet sibi obiectu, no in qua exerceat suum opus. Non tamen ob hoc sequitur ipsam intellectionem non posse exerceri . nisi in o. , quantitativo,& corporali. quia phalasmata fiunt uniuersalia ab intellectu ageturire eum sunt uniuersalia sunt a corpore,& a quantitate separata, re ita a uel Ha i e ab horret, quod ipse colunctus sensui no absoluatur ex toto ut more ipsius loquar amateria, ct qualitate licet nuncli cognoscat sine phalasmate, qa ei non seruit phatasia.nisi ut faciat obiecta praesens, si enim non absolueret tunc a materia, de a mate xia, de a quantitate, esset idem, quod phantasia, Ssuperuacaneus esse intellectus a cens. phantasmata enim possent ex se mouere intellectu possibilem cui totienς diis
olim est quod quide est non solii labelactare veru etia penitus conuellere Aristotelis iudiciu , ec demostratione, qua probauit neces lariu esse dati inteste diu agente. scerio b g c t M A Q v i N r A. Vi X quibus etiam sequitur a sententia tisius Aristotesis aperte abhorrete . quod i , intellectus sic indigens corpore id est ut iaciat obiectum p r aesens quod suripliciter uniuersale cognoscere non pollit. sed semper uniuersale in singulam si emietur: quia ipse nunquam potest speculari singulare, sed est phantasia, quae speculatur singulare, dum ipse speculatur uniueis te ob causas dictas. Quare etiam falsum est, quod in omni quaecunq; abstracta cognitione sibi soram et intellectus ut dicit iste aliquod idolum particulare, quia est in pura potentia, non potest sibi aliquod formare: sicut materia primano potest aliquod sibi formare ei. postea quia est abstractus a materia non potest descendere ad materialia. ita ut possit moueri ab ipsis neq; mouere ipse. Aristoteles em si recte eius uerba per pedantur non dicit intelle et u speculari phantasmata, sed intelligentem speculariphantasmata. Haec enim differunt, ita ut unum fieri non possit sedicet intelle=impossibilem speculari phantasinata, altera uero sit neces Iarium, intelligentem uidesie et phantasmata speculari intestigens enim est homo, qui habet intes lectu .ec phan actam di dum homo intelligit uniuersite, speculatur etiam phalasma particulare, sed diuersis principiis. Etenim sin3ulare speculatur phantasia, uniuersale autem intellectu ut dictu est Schoc si eodem tempore necessario quia istae potentiae sunt ita ordinatae a natura. ut si una harum potentiarum intelligat homo, ct speculetur phantasmata uniuersilia facta uirtute inteste sagentis, ut alia potentia scilicet phalasia i pia contempletur necessario istud singulare: propterea quod necesse est, ut ipse sectat pra: siens obiectu intest ectui quandoquidem phantasmata se habeant ad intellectu sicut sensii bilia ad sensium. & sicut obiecta sensibilia non mouet intellectu nisi uirtute luminis: ita phantasmata que habet illam propositione ad intellectu non mouet ipsum nisi uirtute intellectus. Coueniunt tame in hoe, quia oportet utruml obiectu esse praesens suae potentiae non potest aut phantasima esse praesens intellectui,nisi phantas a ipse homo actu cogitet singularia phalasmata. Qua re dixit Aristoteles recte, necesse est intelligente phantasmata smul speculari tune supple cum intelligit, quia nisi ita serer,obiectu non moueret intellectum: sicut patet in somnis multos habere in memoria multa phantasmata, tamen quia tunc ho-m o non operar phantasia, intellectus non intestigit. Non ergo veru est quod dixit iste homo, quod intellectus semper uniuertae in singulari speculetur. etenim
650쪽
hoc no potest fieri, neq; hoe dicit Aristoteles de intellectu potentia, sed de homia
ne intelligente sicut diximus. Ne n hoe est ac siseret a duobus hominibus, si fiat aduabus potentiis, ut ipse uidetur sentire,quia fit a duabus potentiis, quam una est ita ordinata ad aliam,sicut uidere fit a uisu,&iudicare fit a sensu communi, non est tamen,ae si essent duo homines, quia fieri no potest, ut unus operetur,& alter nonio Na operetur,quia in his superiores- -- non possunt cognoscere , nisi inferiores etiam ipsae aliquo modo cognoscanhquia inferiores sunt ordinatae a natura ad si Petiores, inferiores uero,quia sunt natura priores, dipe sectione posteriores,poia sunt sine superioribus cognoscere. Quomodo autem hoc possit esse,& quomodo respondeatur ad quosda locos Aristotelis qui uidentur contrarium asserere, in superioribus nos declarasse arbitramur ad quem locum me reiicio. Ex quibus etiam sequitur illud a sententia Aristotelis esse alienum, quod addit i ad hunc modum: Quare neq; sita operatio ex toto est uniuetialis, net ex toto est
D particularis:neq; ex toto subiicitur tempori neque o toto a tempore remoueturi', quia ex toto est uniue salis ut more iptius loquao di nullo modo est particularis: S si operatio sua postet esse particularis, non indigeremus intellectia agente ut diximus & ex toto subiicitur tepori eo modo quo diximus,quatenus indiget phantasia quae sub lj citur tempori.etenim semper eode modo intelligit,ut ostendit Ali,, stoteles in libro de Memoria ecteminiscentia ad hunc modum dicens: Oniam ιν autem de phantasia prius dictum est in iis, quae de anima et intelligere non est sine M phantasmate, accidit eadem passio intellectu quae quidem describendo, ibi enim
M nulla utentes quantitate trigoni determinata, tamen sinitum secundum quantit M tem describimus: N intellectus etsi intelligat non quantum ponitu tamen ante D culos quantum:ii autem natura si hinfinitum autem quantum, Ponit autem quan- D tum determinatum,intelligit autem secundum quantum solum: propter quam auis tem causam non contingit intelligere nihil sine continuo,necp sine tempore, quae non in tempore sunt,alia ratio es His ergo uerbis aperte ostendit Aristoteles, omnem cognitionem intelleetiis esse semper eodem modo,& ex toto subiici tempo-M ii eo modo,quo subnci potest tempori, subsequutus etiam est Aristoteles: blasis gnitudinem autem, & motum cognoscere necesse est,quo di tepus indicat, quod is semper eodem modo se habeat in cognitione, perperam ergo dixit. Ec Tio DL cIMAI EXTA.
EX quibus omnibus perspicuum esse arbitramur illa, quae infert homo iste ex
eis, quae dixerat perperam illata filisse: quia non sequitur ex eis, quae dixit intellectum nostrum esse materiale simplicite nullo enim modo est materialis, ni sua substantia sei sta a materia,licet indigeat corpore,quod sibi reprs sentet obiectum:& quatenus ad hoc attinet non sit eius perfectionis, cuius sunt intelligeti quae nullo modo indigent obiecto extrinsecus existente: propterea quod nihil extra se intelligunt,sunt enim puri actussed noster intellectus est pura potetia,aeterinnus tamen. & hoc modo est medium inter sormas immersas, re separatas a mate ria,& in hoe conuenit cum intelligenti js,di informat materiam corruptibilem, si cui faciunt formae materiales,& utitur corpore ut sibi repti sentet obiectum sicut in f . sensitiumneque obstat, quod intelligat cum dissicultat ei sicut Aristoteles r.Meta. tecti quia illud intelligere non ostendit naturam suam, quae cum sit in pura potentia occaret omnibus speciebus, quas percepturus est,necesse fuit, ut natura daret homi ni phantasiam,quae intellei tui inseruiret repraesentando obiectu et propter hoc non potest ita percipere abstracta a materia, sicut perciperet, si non indigeret Phantasmate: est tamen tantae persectionis,ut excellat omnes formas materiales,
Falsum etiam esse apparet ex eis, quae dicta sunt, quod ita sit de anima huma M.ti Ani na, sicut de luna, quam dixit Aristoteles in libro de λnimalibus esse de naturamu M. terrae, quia intelligere est in anima humana secundum participationem essentiae,
quia ex natura sua est capax omnis intellectionis, di intelligere est sibi proprium