장음표시 사용
101쪽
tis', atque confiij, ut suis ciat ad obedientiam necessariam. Foemina vero habet consilium, sed inualidum . Puer autem impersectum, quia non habet perfectum
Dubitabit xero aliquis , Hrum est quod nune dirimimo viruartifices oporteat habere sertutem. am saepe propteτ inteniperan tiam deficiunt in operibus. qn hoc longe di sera ' nam seruus qui
dem adhaeret nobis communione vitae: Eti austem remonis Hir ων tum sibi competit virtutis,quantum seruitutu . Ulis enim ara
sex determinatam habet quandam seruitis . Esseruus est secundum naturam: sed nemo sutor neque alius opifex.Ηqc est tertia pars huius capituli,in qua philosophus
postquam ostendit virtutem accommodatam cuiq; termino societatiου, dubitationem mouet orientem ex supradictis,& eam soluit. Dubitatur,qui si seruo accommodatur virtus morum,ut ministro vitae nostrae: Eodem
modo tribuenda videbitur otiq; artificum, cum subministrent indigentiae vitae nostrae. Ex quo sequitur,quod qui ite sordidus artifex debet esse studiosiis, puta iustus,temperatus,& huiusmodi, ne propter intemperantiam deficiat in operibus sitis, vel ob aliquem defectum virtutis. Respondet philosophus,quod multum differt.
I Iam licet seruo sit accommodata virtus,tamen non sequitur, ut ipse artifex necessario debeat esse studiosus, quia seruus est constitutus in societate vitae humanae, &versatur circa dominum,& pendet ex nutu illius. Arti- sex vero non est ita coniunctus gubernatori rei familiaris,ut ille. Ideo oportet, ut seruus sit accommodatus domino per singulas virtutes. quae reddunt eum aptum ad bene recteri; parendum. Ille autem est remotior de tali conuersatione. Praeterea seruus est natura seruus ut dictum fuit,arti sex vero non est de natura talis. Multum igitur interest inter seruum & artifice, ideo non requi ritur necessiario virtus artifici, sicut seruo. Nisi quanrum seruitutis habet, id est cum sit aliqua ex parte seruus.fele-etione: propterea aliqua ex parte sibi competit virtutis
tantum, quantu exhibet de seruitute & artificio suo ad F 3 vitam
102쪽
vitam humanam. Vel hia longe dissere, hic soluit philosophus. I itis,idest sordidus. Notandum quod solutio con-li1tit in hoc, ut quidam expositores dicunt, quod artisces in eo quod artifices non indigent simpliciter uirtu-tIbus moralibus, sed in quantum artificium respicit conuersationem humanam, S communicant cum homini-hus in contractibus, indigent uirtute morali. Non est
Isitur simile de serim S artificibus quatum ad indigen
tam virtutuin moralium. Nam operationes serui, ut
Ieruus est, consistunt in actibus humanis & in conuersatione humana. Est enim seruus minister ad uitam: cum
situr uirtutes morales perficiant hominem in conuersatione humana,oportet seruum eas habere. Uerum artifex remotior est,& operationes artifici ut artifex est, non sint immediate ad uitam, nec circa agibilia: Sed proprie circa factibilia. Quare artifex, ut artifex, non dicitur bonus, uel malus secundum uirtutem moralem, uel uitium, sed oportet,quod tantum participet de uirtute, quantum artificium respicit conuersationem humanam,& bonam fidem in operibus faciensi,ut in se to ethicorum tetigit philosophus. Notandum quod bonum ad hoc propositum bifariam dicitur, uno modo bonum moris: alio modo bonum, ut pertinet ad aliquam artem. I rimo modo dicitur bonus,idest bonis moribus Institutus,& studiosus: Secundo modo bonus sitor, uel Pi'. 0 non ualet,ut in libro perihermenias inquit philoiophus, iste est bonus musicus, ergo est bonus . Quare bonitas serui intelligitur de bonitate accommodata moribus, in quantum est obtemperativa, Propterea dicitur simpliciter bonus seruus, de sutore non dicimus,quod sit bonus simplicitur: sed cum additione, idest bonus siutor. Notandum quod artes suscipiunt latitudinem,& habent gradus, & alia est nobilior alia. Bonum igitur moris, & si non competit simpliciter artifici, fit artifex est, tamen competit ei, ut homo eli, & arti ci competit secundum qui ac magis uni a
talica, quam ali3, quanto alius alio magis prodest socie-
103쪽
IN POLIT. ARIST. 44tati humanae, & utilior est ad uitam.
Patet ergo quod huismodi quidem virtutis ear sam esse opor reat dominum seritrinon eum qui doctrinam habet in operibus dominicam. quapropter non bene dicunt,qui seruos polians ratione, dicentes, pracepto uti duntaxat: admonendiIunς enim magis sese Mi,quam pueri. Et de his in hunc modum determinatum sit. De ν vi avitem O mulieri filiorumqs O patris virtute, eonuersati ne inuicem, quid recte vel contra, quomodo oportet hoc quidem facere, ab isio autem ab ere, in i,s qui de republica, necesse ea intueri. dam cum omnis domuest eusitatis par ista autem pars domus,partis autem urnus ad totum respicere debeatn necessarium est res icientes ad rempublicam filios uxoresque instrue , si quid refert ad rectam institutionem reipublicae, pueros ct mulieres esse bene institutas.enimuero referat necessarium est.nam mulieres modia pars sun3 liberorum , ex pueris autem sumintur qui rem blicam gubernant . At uero cum de his determinatum sit: de rei
φιis autem in aliis sit dicendum , omissis ijs quae nunc agitantur . tanquam finem habentibu alis assumpto principio disseramu/, O primum considermus quae tradita sunt de optimo riuitatis Hatis . Haec est quarta & ultima pars huius capituli, uel corollarium,ut quidam dicunt,ex supradictis illatum,ubi philosophus posteaquam declarauit, cuiq; termino societatum virtutem competere. Nunc ostendit de quibus profluunt tales virtutes. Et primum Vnde competit vi tus morum accommodata seruo,& dicit,quod institutio domini est causa,vi seruus imbuatur virtutibus. Nain Viciues debent feri studiosi per legis latorem: sic semus per institutionem domini,qui est sibi tanquam legis I
tor , & ut artificis est parare instrumentum sibi aptum , sic domini erit parare seruum aptum ad exequeda praecepta,quasi sibi accommodatum instrumetum. Est enim seruus domini seruus,& veluti animatum instrumetum, ut dictum est antea, quare virtus serui proficisci debet ab institutione domini,& non ab eo, qui docet,arte se
uilem in sordidis ministerijs, veluti in epulis faciendix huiusnodi operibus seruilibus. Nam dominus non foelum seruo praecipere debetivi dicunt quidam spoliante F seruo s
104쪽
seratos ratione, quasi sint beluar: Sed etiam monere ScinstItuere,ut sit temperatus,& bonis moribus institutus& addit, quod magis sunt moneudi serui, quam liberi,& hoe dicit philosophus non simpliciter, sed propter
aetatem puerilem, in qua pueri non sunt capaces admonitionis. Praeterea & si liberi sint termini uni ius seele tatis: tamen non sunt ministri vite sicdi se fui, ut admotanendi sint ad munera seruilia, ercenda. Debent . n. habere uirtutes, quibus postea utantur ad imperandu,serui tiero ad obtemperandum . Qui habet doctrinam domini- eam, id est tZlem doctrinam, ut possit dare praecepta seruilia . De uiri autem O mulieris . Nunc declarat secundo Ioco unde proficisci debent uirtutes conuenienteS uxori & filijs,& primum ostedit a qua causa proficiscuntur,& ad quem pertinent. Deinde differt hanc considerationem in alium locumluta in septimum. Nam cu domus sit pars ciuitatis, & istae societates sint partes domuS,oportet considerare uirtutes partium per uirtutem to tius . inde est, quod a ciuili institutione istae dependent tanquam partes a suo toto,& totum uicissim a partibus. Quare uidendum est de optima re p. tanquam de optimo toto, ut persectam habeamus disciplinam uiuendi in ciuitate, & per consequens in partibus eius circa bo-HOS in Dres,atq; uirtutes,quia magnopere pertinet ad ciuitatem regenda studiosos esse liberos & mulieres, cum sint partes eius,& ex liberis sumatur, qui ea gubernant. Qualis igitur erit respublica, tales erunt liberi, & contra quales liberi,qui eam postea gubernaturi sunt, talis deinde erit resiui blica, ut in fine decimi ethicorum inquit philosophus. Ut autem bene percipiamus optimam ciuilitatem afferendi sunt modi nonnullarum ciuitatum: qui partim scriptis traduntur, partim re ipsi fiunt, ut uideamus quae bonae, & quae non bonae, & quae partim bonae, partim non bonae esse uidentur,& sic ma- .gno ordine procedit philosophus transitionem faciens
ad secundum librum, in quo aggredietur doctrinam rei ciuilis , ut deinceps patebit.
105쪽
Explanatio. VONIAM proposuisnus consideratione nfacere de ciuili Ioeietate,quae sit optima Oin nimii, ,s quι postunt vivere maxime ad 'ν tum: oportet quoq; alias cosiderare res ub.
reuibus utuntur ciuitates aluiua earum,quae
bene legibus institutae dentur: o si est . quae sint alia ab aliquibus script quae bene se habere videantur, ut recta in titutio utilitraque appareat. Nec putetur esse ad ostentationem, et seuperfluitatem,quaerere quippiam aliud traeter illas: verum quia illa nam bene sede habet,ideo hune disciplinae lalorem a nobis esse sineptum v x Ic est Secundus liber Politicorum, in quo philolota phus, posteaquam declarauit partes constituentes - ' ipsam domum,quae sunt quasi elementa quaedam ciuitatis,& facultatem ipsam acquirendi, quae dicitur ministra rei familiaris: nunc aggreditur doctrinam ciuilem seclidum eum modum,quem tetigit in decimo Ethicorum,& in fine huius primi libri, remouedo prius illas respublicas, vel existentes, vel scriptas, quae putabantur esse bene institutae, di sibi non probantur,ut suam deinde sententiam inserat. Diuiditur aute hic liber in duos tractatus: in primo redarguit scriptas respublicas: in secundo respublicas extantes,quae Iua tempestate recte gubernari videbantur. Primus tractatus diuiditur in quiaque capitula, & in tribus
106쪽
tribus redarguit ipsum Platonem, id est in primo refellit sententiam Platonis in eo,quod dixit,vxores & liberos communes esse debere: in secundo refellit eundem in eo, quod dixit possessiones debere esse communes: in tertio aggreditur eundem Platonem introducetem Socratem,quantum ad legum constitutiones: in quarto arguit contra Phaleam Carthaginensem: in quinto arguit contra Hippodamum. Primum capitulum diuiditur in sex partes, quae sim locis patebunt: in prima igitur parte philosophus proponit stam voluntatem, & rationem illius: Nam cum sit propositum inquit, nobis tractare de ciuili secietate, operae pretium est considerare alias res publicas,ut posthabitis his, quae sibi non probantur, restet v, quae sua sententia existimabatur optima. Incipiendum aurem est ab eo,quod est secundum naturam,huius confoederationis principium. Necessarium est quidem, aut Omnia ef
se communia inter ciues omnes,arit nBlla ut quaedam,O nua dam
non. Enimuero nulla esse communi impossibile constat e cicum ciuitas sit communis quaedam. Ac primo necle est locum esse communem: nam locus aequalitas est uni, riuitatis, ciues autem se ij Ῥnisu riuitatis . Sed utrum melius fuerit in bene instituenda rep-blica,quaecunque recipere communionem posunt,ea omnia se communia et an quadam communia esse,quaedam non se, melius nam feri poset, WVli, O U Ore O res quae possidentur communes ess ni ciuibus inuicem , quemadmodum in Platonis reptib. ibi enim Socrates inqui oportere communes esse filios, ct muliere r, O δε- ωltates : id vero utrimi praestat ita feri, ut nune sit, an secu
dum legem illam in repub. scriptam φ Continet porri O alias difficultates permultas,ista mulierum omnibus communio. Et id propter quod censiuit hanc legem esse ferendam , non videtur consequi ex rationibus . Praeterea ad finem , quem inquit oportere ciuitati
istere cri nune quidem dictum emimpossibile. Quomodo autem distinguere oportet, nihil ab eo determinatum se dico autem , να quod una rideliseisit Gitas tota, tanqua idsit maxime utimum suscipit enim hanc suppositionem Socrates. Haec est secunda pars, in qua affert per modum dubitationis diuisionem quandam, cui accommodare videtur
107쪽
tur sententiam Platonis Socratici,ut deinde eam refellat . Dicit igitur faciendo considerationem aptissimam secundum naturam ciuitatis , quae est communitas quaedam,quod necesse est, aut omnia esse inter ciues eommunia,aut nulla,aut quaedam communia,quaedam no communia . Et statim videtur exterminare illud membrum, quo dicitur,nulla debere esse communia,quia no potest esse societas, quin i bi sit communicatio quaedam: quare relinqvuntur illa duo membra, scilicet utrum oporteat omnia debere esse communia, t putauit Plato, aut quq dam communia,quaedam non communia,ut hodie vid mus in ciuitatibus fieri,quae extant. Turbationes.iHissicultates.7 qu videtur eo equi, scut ciuitas sit una & optima. F nem quem inquit oportere adesse esuitati, L. ut ipsa sit una. Transigere distinguere. Susticionem, idest suppositionem . Supponebat enim tanquam principium , quod optimum est ciuitati,ut ipsa sit una. Deinde ostendebat, quod ciuitas maximam habet unitatem per communia, nam sicut res per propria distinguuntur inuicem, sic per comunia coniunguntiar, & sunt una. Atqui constat,quod ea si proceda atque una si magis,eruitas
non eris: est enim esuitas multitudo qua dam secundum naturam, quae dum sit νω magis,domus erit ex civitate , ct humo ex domo r nam enim magis domum censemus esse quam esuitatem, O hom
nem Hum quam domum. Quare etiam se quid iam poster hoc faceo,tamen non esset faciundum, quia perimit ciuitatem. Haec est tertia pars,in qua refellit suppositionem Platonis dicentis optimum esse ciuitati unitatem,atque ob
eam causam oportere omnia esse communia. Hoc fundamentum destruit philosophus tali ratione: id quod destruit esuitatem,non est optimum ciuitati,maior est nota,minor probatur quatuor rationibus. Prima,id,quod ad unam domum, vel unum hominem redigit ciuitate, destruit eam: sed maxima unitas est huiusin'di,ergo maxima unitas destruit eam: maior patet,quia id ,quod re soluit compositum in suas partes,destruit illud: ciuitas
autem est composita ex domibus, & ex partibus consti-
108쪽
tuentibus domum: minor probatur,quia ciuitas est multitudo,quae si redigitur magis, atque magis ad unitatem, redigetur ad unam domum,quae est magis una, quam ciuitas, deinde ad unum hominem, ubi erit maxima unitas: sed talis unita sumus hominis destruit diuitatem. Nam si redigeretur ad unum hominem, iam no es et amplius ciuitas. Sic igitur maxima unitas, quae excludit multitudinem destruit ciuitatem.
ee solum ex multitudine hominum costat ciuitas,ueometiam ex eorum multitudιne, qui Jecie disserunt: non ' enim ciuitas ex similibus, aliud enim ad besium confoederatio, quam ciuitas: illa
enim quantirate prodest, etsi eadem sit siecie, cum aua ιli, gratia suapte natura feri nata sit huiusce confoederatio, ceu si pondus
amplius trahat. Dissert autem, eo modo ciuitas agente, quan
do per pagos diuisa non sit multitudo, sed quemadmodum Arcades . Ex quibus autem uuum feri oportet, si ecie disserunt, quapropter aequale repensim ciuitatem conseruat , ut in Ειhιcis dicium
Et prius. Secunda ratio, id quod destruit multitudinem hominum differentium specie,vel conditione, destruit ciuitatem, sed maxima unitas est huiusnodi, ergo maxima unitas destruit ciuitatem . nam potu illet dicere Plato, non tam curandum est de un itate, quae excludit multitudinci hominum,quam de unitate,quae excludit multitudinem
hominum differentium specie, vel conditione. Et ideo subiungit,quod ciuitas constat ex pluribus dissimilibus, nec est,ut consederata quedam multitudo,idest societas in bello gerendo, ubi est multitudo eiusdem speciei, &conditionis sibi inuicem auxilium praestans, quasi pondus trahens, nec ut multitudo in diuersis locis singulatim habitans,ut Arcades populi, sed est,ut unum, sciliacet persectum costans ex partibus disti milium partium , unde in rebus naturalibus reperitur perfectum, illud , quod constat ex partibus dissimilibus. Sic etiam ciuitas est quoddam perfectum constans ex omnibus disterentibus specie, non quia non sint eiusdem speciei, id est animalia rationalia, sed quo ad diuersas conditiones, & oia, sicia.
109쪽
scia. quare bene dictum est in quinto moralium contrapasitim conseruare ciuitate. Tollit igitur multitudinem talis unitas, multitudinem inquam etia ex dissimilibus costantem,ut est ciuitas, quia communia esse omnia adducit similitudinem, & tollit dissimilitudinem . Foederatio, id est societas in bello gerendo,ubi est multitudo extatilibus congregata,id est ex cunctis militatibus,quasi pondus trahens. Vt propter, quia constat ciuitas ex dic similibu S. Quoniam inter liberos,Vaequales necessarium est hoc esse: nam omnes simul magistratum gerere, impossibile est :sed aut per
annum aut per aliam praefinitionem tempus. atque Uio modo D, r omnes gerant magistratum, ceu si mutarentur utores, abri , nec semper i dem fabri, Osuiores esent, cum vero meliuδesserita se habere ea quae fiunt circa societatem ciuilem. manis
sum est melius esse si iidem semper magistratum gererent, modo id fieri pulet. Sed in quibus nequis hoc feri, propterea quod omnes natura sunt aequales: simul est etiam iustum c siue bonum,
e prauum est gerere magistratum θ ut omnes huiusmodi muneris participes fani, O in eo imitentur viciseim aequales , cedendo imuicem alios alijs, utpote qui ex principi; μι aequales. nam alii
τegunt, alii reguntur in parte , tanquam si is alii fan3. eodem modo illorum qui regunt, alii alios gerunt magiri a tus. Paret igitur ex his, quod non recipitur sic apram esse unam ciuitatem,ceu dicunt quidam: ct quod maximum esse eommodum esu talibis dicebatur,ta interimit ciuitates. atqui singulorum bonum, singula conse uat.
Tertia ratio, id quod tollit vicissitudinem parendi &imperandi, destruit ciuitates: sed maxima unitas se habens eode modo ,est huiusmodi,ergo maxima unitas deseruit ciuitatem,& tollit dissimilitudinem,& partes discsimile ex quibus constituitur ciuitas. Non recipitur, id est
non est accommodatum ciuitati. Singulorum bonorum singula conseruat, non destruit singula,quasi dicat: fi esse maxime unum, esset bonum ciuitatis, non destrueret illam, nunc autem destruit, ut ostensiim est, ergo non est bonum ciuitatis.
110쪽
Pater etiam alio modo, quod quaerere nimium vnire riuitatem , non est melius. Domuι enim magis sufficiens est,quam unuι homo resultas autem quam domuς,et uti ea quidem iam elle ciuitas,cum habea sufficientiam multorum societo. Si igitur magis expete
dum est,quod magis Iussicientiam habe certe minus unum eo quod est magis expetibilius ea . Quarta ratio sui nitur ex sine ciuitatis, id est ex suffcientia vitae hoc pacto: id quod destruit maximam sufficientiam,destruit ciuitatem : sed maxima unitas & redigere riuitatem maxime ad unum , est huiusmodi, ergo destruit ciuitatem. patet ratio ista, quia maiorem sussicientiam habet domus, quam unus homo, & pagus, qua domus,& esuitas,quam pagus.ex quo sequitur,quod mi nus expetendum erit,quod est magis unum,& magis expetendum erit, quod est minus unum, & progreditur ad plura,vbi est maior susscientia vitae.
Ignimuero nec si optimum sis, unam quam maxime esse riuitatem , non tamen id demonstrari videtur ex sermone , si omnes se nitit dicant meum ct non meum . hoc enim Socrates putat esse segnum riuitatis perfecte unitae: At enim verbum, omnes, .uplexe t. Si igitur tamquam singuli, forsan eis; magis quod usicere uult Socrates .singuli enim eundem filium suum esse dicerent, O mulierem eandem: ct de substantia, ct facultatibus quibusvis
eodem modo: nunc autem non νω dicunt, qui communibus utun-
ων mulieribus Oflijs: sed omnes quidem, at non, ut singuli irsorum: eodem modo de facultatibus, Omnes quidem, sed non ussinguli eorum. Quod igitur aberratis quadam sit in uerbo,ο-nes, manife tum est, nam se uocabulum, omnes, ct γtraque, O impari Oparia dicunt, propter duplicitatem: ct in sermonibus ruina litigiosis faciunt oliuimos: quare hoc ipsum omnes dice-τe uno quidem modo bonum est, sed nequaquam postile: alio a
Haec est quarta pars huius capituli, in qua philosophus destruit motivum Platonis, propter quod redigebat ciuitatem ad unum . Dicebat enim Plato, si esuitas redigatur ad unitatem, per hoc, quod omnia sint comunia ollentiir contentiones,& lites inter ciues: quia