장음표시 사용
81쪽
acquirendi, sci licet nummularia,& ista est, quae considerat quomodo permutando faciat plurimum lucri. propter hanc rationem videtur pecuniaria maxime versari. circa nummos: & hoc non est omnino verum. Nam hoc. est proprium nummulariae,que cum sit pars pecuniaris,
videtur quod pecuniaria idem faciat, ideo dici videtur,
. cu non sit. Quapropter videtur nummularia: sed pecuniaria.. Nam ct diuitias plerunque ponunt ese multitudincm -- Tum 2 ex eo ,idelicet,quod circa illam intendant pecuniaria nummulariaque . Contra mero interdum sutile quiddam videtur nummus,et una lex omnino,ct nequicquan secundum naturam. Quoniam mutatis ,s qui utuntur, nullius prec, aut utilitatis est ad aliquod necessariorum: ct locuples nummis , penuriam patietur ne
cessari, alimenti. Atqui absurdum est tales esse diuitias affirmare, Parum abundans quis fame perire possit: vi de Mida illo in fabulis traditur, cui propter insatiabilitatem desideri', quicquid apponebatur,fiebat aurum. Quamobrem quarum diuιιιas alιas, G. aliam acquirendi rationem. Et recte quidem: est enun alia acqu
rendi ratio, o diuuiae sunt secundum naturam rct haec quidem vel famibaris discipuna , illa γero nummularia pecuniarum est
Silua , non omnino , sed per ipsarum pecuniarum con. tationem est. Et videtur circa nummum la versari: nam nummus primum erit, O vltimum in commutatione.
Haec est quarta pars huius capituli: in qua affert diuersas opiniones de ipsis diuit ijs. Nam quidam dicebat, diuitias nil aliud esse, quam nummos,& putabant idem esse pecuniariam & nummulariam, quod non est,cu nun mularia sit species pecuniariae. Alij putarunt diuitias veras diuersas esse a nummis,& hanc sententiam probat philoseph duabus rationibus,primum quia diuitie verae simi itabiles, S secundum naturam de rebus necessa riJs ad vitam, ut vinum, triticum, & alia ciusdem generis . At numi non simi necessarii, nec stabiles, patet hoc quia mutata sententia, & constitutione utentium illis, Pereunt nummi,& non sunt ullius usiis. Alia ratio est , quia .illae non sunt verae diuitiae humanae, quibus abundantes qirundoq; moriuntur ob desectum necessariorum ad vitam:
82쪽
M vitam,sed nummi sunt huiusmodi, ergo patet conclusio & probatur a philosopho exemplo Mide. Nummus Oleae: quasi nummus, qui videtur esse latum ex lege unde grςce dicitur ἀπο-νομων : Mutatu M.t. mutata 1 nia eorum,qui Vtuntur. & aliam acquirendi rationem, id est aliam acquirendi facultatem,&recte quidem scilicet querunt diuitias in rebus naturalibus consistentes . Et hae quidemisi familiaris disciplina, id est pertinens ad rei familiaris disciplinam, illa sera pecuniaria, id est nummularia vero pecunia ruin est effectiva non simpliciter& omnino, sed solum per nummorum permutationem, unde tota versatur circa nummos,& incipit a nummis, de desinit in nummis, & nummus est primum,& vltimum circa quod talis
Et infinitae sunt huiusmodi diuitiae, quae ab hae ratione rei a gendae proficiscuntur. Vt enim medicina sanitatis in infinitum ea: unaquas ars eius finis in infinitum. nam qu m maxime u lum istum espcemo eorum uero quae sunt admemnon in infimisi et
finis enim extremum omnibus ste O huius rationis a Mendae rei a non est finis terminus: s autem tales diuitiae et pecuniarum ac quisitis. sed rei familiaris,non augenda re est finis e non . n . hocen rei familiaris opus. Quapropter in hac unietur nece sarium , ut sit seu omnium diuitiarum. Sed contra uideo feri: Omnes. n. in infinitum augent, qui nudent cong regare num vim. causa u το huius est, istarum propinquitas. variatur. n. usus eiusde rei, cum
sit utriusique acquisitionis: ipsius.n.usius acquisitio, sed non secundia idem . ae huius quidοι alius finis sellius uero amplificatis. Quare uidetur quibusdam hoc esse rei familiaris opus,o perseuerant existimantes oportere,aut conseruar aut augere nummorum si iam tiam an nui . Causa uera ect huius uisistronis ,studium uia tuendi, sed non bene uiuendi. Cum ergo cupiditas ιn infinitum ex tendatur, ista quoque quae efficiunt infinita cupiunt. Sed qui bene uiuere Hudent, ad si uitionem corporis qua r&nt diuitiae, . Ande ci hoc quoq; in acquisitione consipere uideatur, omnis eorum cura circa acquirendum es. Et altera augendi siecies hinc processit. cum enim Ditis modum ea ceda illam quarunt guae imi nodi exces
83쪽
parare,per aliam causam e ere conantur, utraquaq; freti potensia non secundum naturam. fortitudinis.n.non est pecuniam parare, sed fiduciam animi. neque rei militaris,aut medicinae: sed illius quidem uictoriam',lhuius uero sanitatem: at isti cunctas ad pecuniam conuertunt,quasi hic sis finis: ad finem uero curicta portet tedere. De 1lla igitur acquirendi θecis,quae necessaria nora
est, O quaenam ea sit, o propter quam causam ipsius intim nobis asciuimus, diximus: O de ista quae necessiria est , quod altera issi indisciplina rei familiaris, secundum nasuram , circa alimentum nec infinita, sicut illa, sed fium habens.
Haec est quinta pars huius capituli, in qua philosophus ostendit,quo pacto a pecuniaria partim finiis,partim infinitar diuitiae progrediantur. Et notandum,quod pecuniaria hic sumi potest tanquam genus, cuius species sit pecuniaria nomine generis ad rem familiarem pertines, quae habet finem suum praeparationem rei timnecessariarum ad rem familiarem pertinentium. Alia species sit nummularia,quae habet finem multiplicationem nummorum. Affert igitur duas conclusiones : prima est, quod pecuniaria facultas, quae est nummularia , intendit semper pecunijs,& diuitiae eius progrediuntur in infinitum: secunda conclusio est,quod illae, quae sunt pecuniariae pertinentes ad rem familiarem non proficiscuntur in infinitum. Prima conclusio probatur hoc pacto,cuiuslibet artis finis appetitur in infinitum, sed diuitiae sunt finis nummulariae,ergo appetuntur in infinitu , di in infinitum progrediuntur. Maior probatur exeplo
medicinae,quae intendit sanitatem meliorem, atque meliorem quantumcunq; potest v j in infinitum, si subiectum paterqtur, non tamen quae ducunt ad illum finem, velut alij exponunt medicina appetit producere, non uuam sanitatem tantum,sed aliam atque aliam usque in
infinitu si posset, quasi medicinae est sanare in infinitum, sic de alijs facultatibu1. Minor est clara,quod nummularia habet finem ipsas diuitias. Secunda tonclusio probatur hoc pacto, ea, quae sunt ad finem alicuius artis vel ocultatis, non appetuntur, nec prodeunt in infinitum etat di-
84쪽
at diuitiae,quae sunt pecuniariae facultatis pertinentis ad rem familiarem,sunt ad illius finem,ergo non sunt infinitae . Patet ratio, luia pecuniae appetuntur a tali facultate,& a gubernatore rei familiaris tanquam instrumenta necessaria ad finem. Quod si illa media essent infinita,nunquam posset consequi talem finem. Vt enam medietna sanitatis, id est,ut medicina ipsius sanare in infinitum: se quaelibet ars est ipsius finis in infinitum . Notandum, quod pecuniae se habent ad nummulariam,quam expositores appellant capsoriam,sicut finis: appetit enim multiplicationem continuam pecuniarum: ad rem familiarem vero non scut finis,sed sciit ea,quae sunt ad finem , ergo altera quaerit pecunias in infinitum, & sine termino,altera cum termino : atq; ut magis aperiatur textus ,
intelligendum,quod qu situm est supra,virum acquirendi iacultas sit idem , quod disciplina rei familiaris, ani eius pars: & cum sit eius pars habens sub se alias partes, tamen non omnis acquirendi facultas est eius pars, cumst aliqua species, quae non pertinet ad rem familiarem. Qualis autem haec sit, nunc dicit philosophus in principio huius partis allatae. Nam cum facultas acquirendi pecunias, quae appellari potest pecuniaria, diuidi bifariam possit, & altera eius pars habeat finem suum praeparationem rerum necessariarum accomodatum ad finem
familiarem: altera vero, quae nummularia appellari potest, utimur enim nominibus,quq sensum aperiant habeat finem suum augumentationem pecuniarum cuius non sit terminus, sed infinitae sitnt tales pecuniae, & in finitus earum est appetitus, illius vero si finitus, & d terminatus modus: dicemus, quod haec pertinet ad rem familiarem: nummularia non pertinet, nec est pars disciplinae rei familiaris. philosophus igitur se continuat ad praecedentia,ubi loquebatur de facultate nummula- . ria: Et dicit, quod tales diuitiae sunt iusinitae, quia post unam acquistionem vult aliam facere,& non acquiescit appetitus studio iterum acquirendi,ut exemplo medici nae & caeterarum artium ostesum e1i. Sed media,quq ten E a dunt
85쪽
DONATI AC CIA IOLIdunt ad finem non sunt infinita, neq; in infinitum sit eorum progresso. quia sinis est terminus eorum, quae sundad finem. Sic igitur huius nummulariae,quam expositores appellant campsoriam,vel mensariam, non est terminus ipsius finis in obliquo casu. ita enim se habet textus huius rationis augendae rei non est finis terminus, quia
talis facultatis, stilicet nummulariae sunt tales diuitiae infinitae,& pectiniarum possessio finis,cuius finis nunquaest terminus, sed semper hunc finem, id est pecuniarum
acquisitio vult in infinitum non inueniens terminum ,
in quo quiestat. Allatae sunt igitur ad hoc propositu due conclusiones: prima quod intendit semper pecunijs , &diuitiae eius progrediuntur in infinitum: secunda conclusio,quq sumitur inde. Sed rei familia , id est pecunia ris facultatis pertinentis ad rem familiarem est terminus, & diuitie non sunt infinitae, nec est finis ipsius augumentatio pecuniarum,nec est eius opus,vel ossicium. sed diuitie se habent ad eam tanquam media,& tanqua instrumenta subministrantia necessaria vitet. Est igitur rei familiaris non autem nummulariae determinata, ut ita loquar pecunia. Verum his conclusionibus probatis,dicit quod ratione pecuniariae facultatis pertinentis ad rem familiarem sunt diuitiae determinatae, tamen contrarium videtur accidere.Pleriq; enim gubernatores rei familiaris procedunt in infinitum acquirendo pecunias: ergo ex parte facultatis est determinatus finis , sed ex parte acquirentium, non in definitus. Affert igitur huius rei triplicem causam : unam ex parte pecuniariae fa cultatis : duas postea ex parte talium hominu: Nam pecuniaria facultas est duplex : una quae appellatur tali nomine,videlicet nomine generis,& est accomodata rei familiari:alia quae dicitur nummularia,quae tantum lucro intendit. Et istae videntur fere eqdem, sunt.n .valde simi,. les atq; propinquae,quia ambae versentur circa pecunia & licet non versentur secundum idem, id est eandem rationem,tamen interdum confunduntur, &capititur pro eodem, ideo pleri ; gubernatores rei familiaris vertun
86쪽
IN POLIT. ARIs T. 3 stiir ad nummulariam, & non ad illam, que est ministra rei familiaris,tamen differentia est inter iistis, quia una versatur circa nummos,ut sunt instrumcnta rei familiaris , S ut possunt ei gubernationi subministrare. altera
vero versatur circa numos ea ratione, qua nummi sunt,
id est propter nummos. Habent igitur propinquitatem ex eo,quod habent eundem actum & usum, idest acqui tionem pecuniae, sed non ad eundem finem. Quare gubernatores rei familiaris ob eam propinquitate ab una ad aliam facile dilabuntur. Aliarum duarum causarum, quas affert ex parte talium hominii: prima est ista,quod pleriq uertunt animos ad parandas diuitias in infinitu, propter studium vivendi,cui tantum intendunt,ut cogitent semper de vita,& parent semper pecunias, & in infinitum expetant eas, quibus satisfaciant tali cupiditati.
De quibus illud Ciceronis dici potest: o fallacem hominum spem , & inanes nostras contentiones: quae in ipis cursu sepe frangutur & corruunt,in ipso spatio obruuntur, antequa portum conspicere potuerint. secunda causa est ex parte eorundem hominum,quae est tertia in or dine trium causarum. Nam quidam homines cupiunt non solum vivere, sed bene vivere. Et non cupiunt bene vivere, id est vivere secundum rationem , sed ut vulgus, id est voluptuose laute,& delicate vivere, ad quam vitam degedam,cum sint necessaris multe pecunis,ideo maxime intendunt nummis,ut per illos eam vitam consequi possint,quam bonam esse putat. Quin etiam si per
nummulariam non possunt acquirere nummos,tunc a utuntur reliquis facultatibus,conuertentes eas ad lucru& acquirendas pecunias. Nam sortitudinis finis est fiducia animi. medicinae sanitas,rei militaris victoria,tameisti abutuntur finibus dictarum facultatum, verteteS eas ad lucrum, ut diximus, & nummos parandos. Uerum Ut . textus magis aperiatur declarandi sunt quidam loci. ab hae ratione, id est ab hac nummularia. Huius rationis augen rei, id est huius pecuniariae,& nummulariae facultatis.
Finis igitur non est remitin, id est non est terminus ipsius fi-
87쪽
nis nummularis. Sed rei familiaris, id est pecuniarie per tinentis ad rem familiarem est terminus, & est aliquod extremum . Sed non est terminus augendς ret,id est,numulariae non est terminus,vel ultimsi. Nam ipsius opus non est gubernatio rei familiaris. Vt sit finis, id est ut sit terminus vel ultimum,vel extremum, videlicet secun dum pecuniariam facultatem pertinentem ad rem similiarem. Nam differunt isti termini a fine,quia finis est id cuius gratia cstera fiunt. Termini vero extrema siunt ad
N terminatur res,& in quibusdam idem est terminus ,
nis: vi opus est terminus, & finis operationis . Punctus vero est terminus lines, & superncies est terminus corporis, at non est finis. Itaq; lucrum videtur esse terminus pecuniariae facultatis, secundum aliquam operationem,quae terminatur ad lucrum, sed non tanquam ad
finem suum,cum eius finis sit gubernatio rei familiaris , ideo paulo inferius. At huius quidem alius finis, id est huius pecuniarie est alius finis quam nummularis,quia talis pecuniariς finis est gubernatio, & suis cientia rerum
necessariarum ad rem familiarem pertinentium . Huius vera, scilicet nummulariae finis est amplificatio nummorum. HOe es rei familiaris opus, id est opus facultatis per tinentis ad rem familiarem cupiditas, scilicet vivendi . Sed bene uiuere, hic accipit pro laute & delicate vivere. hineicilicet ex cupiditate bene & laute vivendi. Et si per hanc, ssilicet nummulariam. aquas steti potentia non se eundum naturam, id est qualibet utentes facultatum non secundum naturam: postea sequitur sortitudinis enim non est pecunias parare,sed fiduciam animi. De illa igitur acquirendissecie, id est de illa pecuniaria, quq nummularia dicitur: Et disciplina, scilicet accommodata discipli- ne rei familiaris. eni habens,id est terminii & vltimum. Dubitatur, quia dixit cupidit,tem augedi pecunias per nummulariam, seu mensariam extedi in infinitum,quod . probauit,qilia si est cupiditas habendi unum nummum, sicut nummi augeri possunt in infinitum, similiter cupiditas augebitur in infinitum,quod videtur esse absurdu,
88쪽
quia datur hoc pacto infinitum actu, si datur unus actus cupiditatis infinitus.Expostores greci soluunt,& dicunt
quod sicut augetur nummi,ita cupiaitas,ut crescit amor numini,quantum ipsa pecunia crescit: unde si cupio centum,&postea ducentos nummos,qua uis sit dupli cupiditas,tamen non proceditur in infinitu in cupiditate,quia illa cupiditas,qua cupiuntur ducenti,est illa eadem,qua antea appetebam centum: & sic potest dici, quod intendatur cupiditas, non tamen est infinita actio in cupiendo,vel ut diciti quidam, si semper augendo clipiditatem proceditur in infinitum,ut dixit philosophus,hoc tio est dare infinitum actu, sed potius potentia,ut in multipliacatione numeri,quia successive fit talis cupiditas. Ex quo patet id quod ab initio dubitabatur,virum gubernar vis domus, O riuitatis sit acquireme, an non ,sed oportear priursubesse . sicut enim homines non facit vestublica, sed factos ἀ n
tura sincipiens, titur iliis: sic et alimentum oportet naturam praebere atit a terr aut a mari,aut alio quopiam: sed quemcdmodum hae administranda sunt, ad gubrenatorem pertine/ domus.
enim textoriae est lanas facere, sed factis uti,ct discemere Falis sit bona ct apta, mala ct inepta. Soluit philosophus dubitationem stiperius motam, utrum pecuniaria, & acquirendi facultas pertineat ad gubernationem rei familiaris, vel ciuilis, & vult quod nummularia nullo modo pertineat ad ipsam : sed illa facultas pecuniaria, cui est terminus aliquis accommodatus ad rem familiarem,& est eius ministra, non quod se eadem, sed ordinatur ad eam,ut ministra. Nam oportet subesse necessaria vitet, deinde ut domus gubernetur. facere autem vel acquirere necessaria no est proprium &immediatum munus rei similiaris gubernationis, vel ciuilis: sed factis & paratis bene uti.Ut enim natura producit latiam,& mercatoria comparat,& desert ad textorem, & textoris est non facere, vel acquirere lanam, sed uti: Sic natura producit alimentum mari vel terra, &acquirendi facultas pecuniaria terminata acquirit, gubernatio vero utitur ipsis factis, vel acquisitis . Dubsta-
89쪽
tur,quia si facultas acquirendi est ante rem similiarem, S presupponitur ab ea cuius sit, an patrifamilias, an alicuius alterius. Et puto quod sit eiusdem hominis, tamen aliter se habentis. Nam anteaquam ipse constituat domum,Oportet ut pr parentiar sibi ea, quae possunt sibministrare ad usus reifamiliaris: Postea vero costitutus paterfamilias debet regere ac gubernare familiam , & res suas. Quod si ad acquirendum & lucrandum se vertit, non Ut paterfamilias,aut gubernator rei familiaris id facit, sed ut alius quidam sic se habens.
Enimuero dubitarit utique aliqua,cur ea d:ligentia, quae ad acquirendam pertinet, pars rei familiaris sit: medicina γero non sit eius pars. Atqui sanam esse familiam oportet, quemadmodum O, tam habere,atit aliud huicquam necessariorum. Sed eum situs patri familias , ct gubernatoris de sanitate prouidere: sic etiam ut non,sed medici. itaq; etiam de pecuniis est, ut patrisfamiliis ἔψὶ etiam Yt non,sed Ῥt lucro inseruientis. Maaime νοο cui privo dictum ψὶθ natura oportet hac existere . naturae enim opus est, alimcntum genito praebere: nam cuim ex eo ex quo generatur, al3mentum relinqγitur: quare secundum naturam est comparandi facultas omnibus,ex stuctibus,ct animal θη - di Haec est sexta pars huius capituli, in qua philosophus quaerit,cum familia,quae est in domo indigeat sanitate: ticut & victu,& alijs rebus necelsarijs, cur medicina non pertineat ad rem familiarem,& sit eius pars, sicut pecuniaria. Nam si pecuniaria est pars rei familiaris propter
necessaria vitae, & vitam conteruandam, eadem ratione
videbitur esse medicina. Respondet,quod medicina alio modo pertinet ad patremfamilias, vel gubernatorem ciuilem: & alio modo ad medicum,pertinet enim ad gubernatorem rei familiaris, vel ciuilis: aliquo modo vi
delicet utendo consilio medicorum non autem cirrado.
Idem accidere videtur de pecuniaria, quae pertinere Iidetur ad patrem familias,in quantum utitur pecuniaria acquisita,vel ministerio eorum,qui acquirunt i sed con-sderare ex quibus rebus pecunia possit acquiri,vel quo
modo in hoc non pertinet ad talem patrςm lanulias et
90쪽
gubernationem,sed ad facultatem pecuniariam sub se utentem sibi. Non est isitur medicina pars subiectiva rei familiaris, sed subministrans ei ob sanitatem , sicut pecuniaria ob necellaria vitae acquirenda,vel praeparanda. Ea diligentia qua ad acquirendum pertinet,id est pecuniaria. Sed cum sit, id est, sed cum partim spectet ad Patrem familias, & gubernatorem prouidere de sanitate, scilicet subiectorum partim non pertineat, sed ad medicumspectet. Natura enim opus est alimentum praebere , s. genitae cuique autem ex ovo, id est cuiq; enim, id est alimentum, quod restat,& a quo generatur.Vt fetus, dum est in ventre matris,nutritur languine menstruo : postquam editus est, sanguis mestruus, qui restat vertitur in naturam lactis,& sic genito praebet alimentum.Cum igitur a natura debeat prodire nutrimentum, merito ex rebuS naturalibus paranda sunt necessaria ad victum,& pecuniaria praestare debet illa non improbanda, quae est acquisitiua ciborum, vel nummorum, pro cibo CX rebus naturalibus,id est eae fructibus & animalibus, non autem illa nummularia, quae acquirit nummo, non ex rebus natu ratibus, sed ex ipsis nummis, quia non est secundum naturam,Vt patebit. cum vero ct baecsit duplex, ut diximus,ct altera numiaria, altera vero disiciplina rei familiaris : O hac quidem necessaria Olaudabilis, illa υσο translatilia, O merito improbanda, quia non secundum naturam , sed ab hominibus aequiri rationabiliter habetur odio ipsa numularia: quoniam a numo ipsa facit acquisitio'nem , O non ad quod inductus est: commutationis enim causa nummus inductus fuit: fr ι autem seipsum mesis facit: νnde θ' n men accepit: quoniam illa quae pariuntur , similia gignenti πsunt, infaenore autem numus numum parit. quare maxme prater naturam est, hic acquirendi modus.
Haec est septima pars huius capituli, in qua philosophus ostendit pecuniariae facultatis,quaenam sit laudanda,& quae vituperanda,& dicit, cum duplex sit pecuniaria videlicet nummularia, quae habet lub se plures spere cies,alia sit pertinens ad rem familiarem,& seruiens ei,