장음표시 사용
171쪽
Quarta est particula,in qua affertur dissinitio, vel descriptio ciuis proprie dicti. Nam is dicitur simpliciter ciuis,qui est particeps iudicit,& magistratus, vel principatus,& quia posuit principatum, vel potestate in hac di finitione, & talis multiplex esse potest, ideo distinguit principatus,vel potestates,& ostendit,quod aliquae sit ni
determinat , ut semel in vita contingant, vel aliquo intercedente temporis interuallo, quaedam vero indeter minatq,quas semper adire licet,ut est conesonator & iudex. Nam quilibet ciuis semper potest iudicare,cum causta aguntur ad populum. Similiter consilium reddere, qua do fit concio,& de re publica agitur. Quod si quis diceret non esse principatu ullum, scilicet habere piatem iudicandi,& consiliendi,non recte sentit inquit philosophus. Veru haec munera non videntur principatus, quia non habent nomen aliquod coe repraesentans conceptu
coe,tamen publica est potestas, sed dicatur in determinata potestas,cuius participes dicentur singulariter ciues. Proprie igitur di finietur ciuis ante oes alios, qui de oi bus ciuibus predicari pot,cui tribuitur participatio talis potestatis Cuncti. n. recte appellantur citae qui potestatem habent iudicandi de consulendi vel concionandi. Quod si qua est ratio diffinitiva, que copetat omnibuS, qui dictitur ciues, maxime haec & praecipue esse videtur.
Participatione pol statis. i aud ic ii & principatus. Qui in cocione delisera videlicet et est iudex,& cocionator. . de maximis. i. eos qui pcipui sunt.Di tionis.i. determinationis. 2 sc latere nos debet,quod in rebus quarum subiecta disserunt si ecie, ct aliud eorum eli primum, aliud secundum, aliud conse queus,aut Omnino nihil est qua talia sinu eis commune, aut via respublicas autem videmus hecιe differre ab inuicem, edi alias esse posteriores, alias vero esse priores. Quae enim aborauerumt ac
prolapsae sunt, necesse est x: ξο Ieriores sint integris, O incorruptis . Guomodo autem dicamus eas labi, postea patebit, quare ciariem νοque e se adium atque alium necesse eri secundum dissere stam rerumpublicarum. Itaque ille de quυ dixim;s,in populari quidem statu, maxime en ciuis : in alirs vero specieb is esse quid tam
172쪽
potest,non tamen necesse est: in quibusdam enim neq; populus ea,
neq; concionis Uus, sed conuocationes habens O iudicia ad paritem , ut apud Lacedamonios , de contractibuae cognoscunt ij, qui iEphori nuncupantur, ali, alia: de caede autem senatus , edi sese san alius magistratus de alijs ius dicit: eodemo modo apud Carthaginenses,de Omnibis quidem causis magi stratis quidam cognoscunt. Sed recipit correctione definitio ciui quod in aliis rebushι blicis non est indeterminatus magistratus ille, qui in concione d cernit 9 iudicat, sed secundum magistratum determinatis: horum enim aut omnibu' aut quibusdam,concessunt es O deliberare mi iudicare,Yel de omnibus,aut de quibi dam.
Quinta est particula , in qua afferre videtur oppos, tionem,quae oriri posset, ct eam declarat: nam quando sunt subiecta,quae specie inter se differunt, & habent ordinem prioris,& posterioris,& cosequentis, aut nihil est commune istis simpliciter & uni vocum, aut vix. quasi dicat,aut nihil erit uni vocum eis commune, aut erit aequiuo cum et analogum . nunc autem cum ciuis dicatur respectu ciuilitatum, necesse est ciues disserre, sicut ciuilitates,& respublics differui. at rerum publicarum quaedam sunt priores, id est recte & bene constitutae: qu dam posteriores,id est corruptae.Talibus igitur sic differenti bus, aut nihil est commune, aut vix,ut dictum est squi uoce, aut analogice secundum prius & posterius. quare disii nitio ciuis allata non ςque competit omnibus ciuibus,
sed praecipue illii qui est ciuis in ea republica , quae hoc
communi nomine dicitur, respublica aut popularis.nam sunt aliquae riuitates, in quibus non habent ciues potestatem iudicandi,& consulendi in cocione, nec refertur ad iudicium populi, sed determinatos habent magistra- tus, ut Lacedaemonii Ephoros. ergo dissinitio allata ciuis ijs praecipue competit,qui in populari republica versantur. Od in aliis rebus publicii, i dest in alijs rebus publicis non est in determinatus magistratus concio nator ac
iudex, sed quidam magistratus determinatus.. Quis igitur sit civis. ex his patet,cui enim habilitas est participandi potesatis publica deliberatissae, aut iudiciariae, ciuem iam
173쪽
IN POLIT . A R I s T. LIB. III. 8o esse dicimus eius esuitatis, iustatem uero.talium multitudine, quae
ipsa per se sufficioi m cursimpliciter dixeri ad viuendum .
Sexta particula, in qua concluditur dissinitio ciuis , ex qua emergit dissinitio ciuitatis: nam ex supradictis manifestum eum ciuem appellari,qui particeps est magistratus,vel potestatis consulendi,& iudicandi in re publica, in qua datur ei talis potestas. Ex ijs concluditur diffinitio ciuitatis. Est enim multitudo ciuium potestatem habentium consultandi & iudicandi, & addit iussicies per se,ut simpliciter dicam, quasi sibi per se ipsa suppeditans,quoad fieri potest ad miscientiam vitae, ut intelligamus persectis,non impersectis diuitatibus talem di finitionem competere: est autem alia causa,vnde sumpta est dissinitio haec & alia, unde silmpta est ea, quae in principio primi libri fuit allata. Habilitas, idest potestas.
Consuerierant autem diceo eum esse ciuem,qui ex ambobus cinibus ortus sit,ct non ex altero solum,ceu ex patre,aut matre. atquero magis ultra requirunt, ceu auos, ct proauos, O tritavos, rael
pliores. His itaque definitis ciuiliter Oseuecincte, dubitant qui iam, quomodo tertim ille,aut quartus erit ciuis . Gorgias quil dem Leontinus partim dubitans fortasse, partim ludens,inquit: quem admodum mortaria sunt illa,quae asectoribus mortariorum fuι,
sic Iar μοι esse qui ab artificibus eorum fiunt: esse nanq; aliquos Iarissaeorrem factores. ELi autem simplex:si enim participarema in iratione rei publicae secundum determinationem iam drictam, essent utique ciues: etenim neq; possibile est congrueo definitionem iliam primis conditoribus , aut habititoribus bur ex patre matreq ciuibus sint exorti.
Haec est secunda pars huius capituli,in qua a fert quatuor dubitationes, quae oriuntur ex dissinitione data de cive, & eas soluit. Prima dubitatio est, quod dissinitio ciuis non satisfacit dicentibus,ciuem est e,qui ex patre &matre ciuibus est ortus. quidam etiam auu &proauum, S ulterius prose nitores requirunt. Hoc autem non positum fuit in dissinitione philosophi, ergo diminuta Videbitur talis dissinitio : Sed hanc dubitationem soluit philosophus, & primo affert aliorum sententiam : nam
174쪽
ut dicunt quidam, si oportet ut ciuis sit natus ex ei tribus usque ad tertiam vel quartam generationem, tertium illum vel quartum ad hoc, ut sit ciuis natum cise oportet ex parentibus,qui fuerint ciues, & sic deueniendum eritusque ad primos conditores,qui non possimi esse nati ex civibus, quare determinatio illorum de ciue , quem dicunt ex civibus natum else oportere, non est vera. Affert
etiam dictum Gorgiae Leontini,qui vel dubitas, vel ironice loquens sic inquit, fieri ciues a Larisi is, ut a fabro
mortariorum fiunt mortaria. sed mortaria non sunt artifices, ita etiam geniti a Larisseis, non sequitur, ut sint proprie ciues. Post lisc affert solutionem suam. & enim simplex est dubitatio atq; solutio. nam si illi, qui oriuntur Larisse inquit philosophus, ita exercent munera ciuitatis, ut nos diffiniuimus ciuem, erunt proculdubio ciues: sn minus, ut scilicet non sint participes concionis atq; iudicij, no simi proprie appella di ciues, quare non
valet eorum sententia, qui dixerunt,ex civibus natos appellados esse ciues,quippe talis determinatio non competeret primis conditoribus, nec staceessiue descendentibuε,quod est abstrdum. Consueuerunt, id est diis niunt citiem ad usum. Erit autem simplex, scilicet sententia, vel solutio,quia non habet multas dubitationes, sed statim soluitur: nam si tales facti a Larisi sis essent participes concionis atque iudicij, proculdubio erunt ciues: secus
non erunt proprie ciues. Sed forsan magis de eo dubitari pote I, cum facta mutatione recipiunt quippiam ad communionem reipublicae, quemadmodum Athenis jecit Ci thoes porii tyrannorum elemonem: complures enim in tribus descripsit peregrinos,et seruo et inquilinos,ia qui' bus dubitari potest, non quis est is, sed utrum iuste rie, an i illi te . arvi ct de eo insuper quis dubitabit, an si non iuste ciuis, nunquid ciuis non sit,quasi idem ualeas iniustus O falsus : Ied cum uide mus quo am iniuste se in magistratibus gerere quos ta eri magis ratus ese dicimus, sed νιεquaquam iuste: cuias aucem quodammodo magistratu definitus sit c m qui particeps est talis magistis tus, Mi ciuis , ut diximus patre quod hos quot ciues es e dice
175쪽
IN POLIT; ARIs T. LIR. III. 8rdum est. Iuste orem am iniuste,pertinet ad primam illam quaestisan , in qua Paritur , nunquid a ciuitate Iactum sit, an non a ciuitate: ceu cum ex potentia paucorum, et ex tyrannide, ad popularem saltim fit mutatio : tunc enim neque pactam pecuniam I OLMeve quidam Hlunt, quasi non ciuitas eam suscipiat, sed Uramnus : me a lia huiusmodi permulta, quasi res ablicae quadam, vi
atque victoria constent,non publica utilitate . Si igitur per hune
modum quaedam in populari statu geruntur , similiter dicenda fiunt eo illius reipublicae acta, ct paucorem potentia, ct tr
Secunda dubitatio, & longe .maior videlicet. Si mutetur gubernatio ciuitatis,& forma reipii blicae,ut Athenis contigit, & tunc homines noui recipiantur in subernatIonem ciuitatis, qui antea non erant, utrum Isti
se adiuncti sint ciues, & statim respodere videtur,quod non debet dubitari, an sint ciues: sed dubitandum magis utrum iuste, vel iniuste sint facti ciues, ex quo alia oritur dubitatio, utrum ciues iniuste facti sint ciues. nam sicut se habet verum &falsum, ita iustum&ini sum : sed verum est, salsum non est . ita iustum est, iniustum non est. ergo ciues iniuste facti non videntur es.se ciues. Dicendum est ergo, quod qui iniuste est ciuis , est quidem ciuis nominandus, cum hac additione,
idest iuste, R de vero & falso, dicendum, quod falsum
duobus modis stinat potest,aut quod nullo pacto est negatiue, Sest absentia entis, veluti cum dicitur lapis est homo, quia nullo pacto est homo: alio modo dicitur falsum, quod significat prauum degenerans ab eo, quod esse debebat, ut homo prauus, homo quidem dicitur, sed prauus. Sic de ciue dici potest, quod ciuis iniuste factus ciuis quidem dici potest, sed tamen iniuste , &praue factus. Dicit autem philosophus, quod sicut de magistratu, & si iniuste se gerat, tamen magi stratum dicimus esse, sic de ciue dici 'otest: Nam diia sinitus est ciuis per potestatem con1ultandi, & iudicandi: statim sequitur , quod particeps talis potestatis sit civis. Vtrum autem ii sie, vel iniuste, hoc pcr-L tinct
176쪽
DONATI ACCIA IOLItinet ad quaestionem alibi allatam, an a ciuitate foctum sit, vel non a ciuitate. Et notandum, qnod philosophux loqui videtur dubitando de cive, quousque veniat ad determinandam unitatem ciuitatis. Ad primam istam quasionem, idest ad prius dictam controuersiam. Iude. n. nascitur solutio istius dubitationis,quia si ciuilitas si bona , & ciues, qui in illa fiunt, erunt iuste ciues: sin mala, iniuste facti. In qua quaeritur, idest dubitant. n. quidam. Tertia est dubitatio. nam fiunt mutationes rerum publicarii. Si igitur respublica iuste constituta, in qua populus non plebs dominatur. Sint deinde labes ciuilitatum,ut tyrannis,vel paucorum potentia.Prima est iusta secundae iniussae.Mutetur bona in malam. quid ergo dicemus: si quid fit in secunda illa,& mutata re p.dicemus ne factu a ciuitates & videtur quod non ivia mutata est sorma reipublicae, Sc non videtur factuin a ciuitate, sed a paucis potentibus, Vel tyranno, propterea pacta, quae facta sunt in secunda re p. non valent, quandocunque redit ad bonum,& priorem statum .Veluti si tyrannuS accepit mutuo pecunias, & postea ciuitas redeat in bonam formam reipublicae, non videtur teneri, & sic de paucorum potentia dici potest: & sic solutio de iuste facto cive pendet ab hac dubitatione . quidam vero volunt talem actionem factam esse a ciuitate, sed non simpliciter: quia tunc ciuitas aequivoce sumetur, quae praedicetur de bona, & mala secundum idem nomen: ratio tamen sit diuersa. Dicendum ergo, quod ciuitas secit, quia & ante erat ciuitas, & item erassente tyranno est quodammodo ciuitas, sed non eadem, & tunc oritur alia dubitatio, quaesit ciuitas eadem, vel non. dein, philosoplius igitur velle videtur, quod id dic tur factum a ciuitate, licet mutata sit. rma rei publicae , & ciuitas sit non simpliciter dicta. Hoc autem aia ferre, quia plures putabant diuitatem esse unius ratio nis, scilicet statum popularem, & vltra talem guberna' tionem non esse ciuitatem, quod tamen est falsum: sed distinguuntur tales ciuitates per conditionem iust veliniast. D.
177쪽
iniustae . nam gubernatio, in qua populus dominatur, qui communi nomine res ublica appellatur, sorsitan iuste constituta dicetur, tyrannis certe iniuste, & tamen utraque est ciuitas, vel ciuilitas. Etenim sicut di cimus de ciuilitatibus , ita & de ciuitatibus, & de ciuibus. Ergo non est dicendum, quod ciuitas non fecit, sed semper siue status popularis, siue tyrannis sit, dici potest, quod ciuitas fecit. Distinguitur tamen per hoc, iuste, vel iniuste. Similiter dicendum, scilicet factum esse a ciuitate, & item a paucorum potentia, dicendum est factum esse a ciuitate.Vbi ergo est differentia. In eo scilicet iuste vel iniuste,& a ciuitate simpliciter, vel non simpliciter dicta.
Videtur autem proprius huius qu emonis Actis , quomodo aliquando dicamus ciuitatem esse eandem aut no eandem, sed aliam.
Potissime igitur inuectigasio huius dubitationis est circa locum, o homines. feri enim poten , ut separetur locus O homines: ct hos ibi, O alios alibi habitare: sed haec letiis est dubitatis . nam eum multiplicito dicatar ciuitas , perfacilis est huiusnodi qu
filio. Similiter quoque eorum hominum , qui eundem inhabitant i eum, quoad dicendum sit unam esse ciuitatem: non enim moenibus. hoc definitur. Licet enim Peloponnesum totam dimis moenibus cir
eundari, talis fortasse Hi Zablon , quae capta cum esset ab M-Hibus , ferunt partem aliquam eius esuitatis, tertia die nondum aliquid sensi se . similiter o quaecunque alia magis habent circunscriptionem gentis , quam riuitatis. Sed huius quae Hionis alis l
co utilis erit considera is . nam de magnitudine riuitatis, O quantam esse Mile H, O Hrtim una vel plures, latere non debet cis lem . at habitantium in eodem loco , utrum quoad sit idem genus habitantium , eandem esse ciuitatem dicendum ea, quamuis se per al, intereant, alν oriantur: ut O flumina solemus eadem dicere , ct Jontes eosdem , quamuis semper unda noua superueniat ac destuat: an homines dicendum est eosdem esse propter hanc' c fam , sed ciuitatem aliam ρ Nam si ciuitas ea Deletas q-dam fiat auram societas eiciumo uariata reipublicae gubeman dae forma , O aba f e te sedra, nec Larium utique uideatur:
178쪽
esse dicimus, dum tragicus est, quam dum comicus , etsi iidem sint
homines: eodemque item modo, omnem albam societatem, O compositionem alimn si ρecies compositionis , alia fiat: ceu harmoniam earundem Nocum, aliam esse dicemus , o modo Dorica modo Phoba vocitamus . Id si ita eri, pates quod maxime d eendum est,eandem esuitatem,ad rempublicana resiicientes. V mine autem uocari alio , aut eodem, licet eisdem habitantibus irsam , uel aliis penitus hominibus. Vtrum autem iustum sit pactum dissolvere,aut non disὸluere,mutata reipublicae gubernandae
speciebasia est di*utatio. Quarta est dubitatio, ubi quaeritur, quando dicere
possumus eandem esse ciuitatem, vel non eandem. Videmus enim quod res publicae, & earum publicationes plerunque permutantur, & tunc videtur ciuitas muta ri. Dubitatur ergo quando dicitur ciuitas eadem, vel non eadem, & ex solutione istius pendent solutiones supradictarum dubitationum. Et videtur haec dubitatio respicere duo,utrum attendenda sit identitas ista respectu eiusdem loci, & item eorudem hominum,uel utrum respectu formae reipublicae. Nam si permanent eadem. moenia, & ijdem homines, dicimus fortasse eandem e sese ciuitatem: si separentur non eandem esse quoad primum modum. Et tunc dicit philosophus, quod huius facilis est solutio, quia non determinatur ciuitas circuitu moenium, etenim si ita res se haberet, tunc una gens, vel regio circundata moenibus,ut Peloponnesus, ubi sint multae ciuitates, diceretur ciuitas. sed de magnitudine diuitatis, & numero hominum alio loco, id est inferius erit considerandum.verum redeamus ad partem illam dubitationis, utrum sit eadem ciuitas, quae habet eundem populnm , puta Florentinum, licet alij intereant, alij oriantur, id est eo modo, quo potest esse unus, sicut flumen dicitur viatim, licet aqua cotinue fluat: Possiimus ne ergo dicere esuitatem esse eandem, in qua est idem populus,an esse aliam atque aliam,quando mittatur sorma rei p. nam si ciuitas est societas quaedam, de illa diuersiscatur, proculdubio non erit eadem ciuita .
179쪽
Et hic soluitur quaestio a philosopho, quia ciuitas dicitur eadem vel diuersa ex forma gubernationis ciuitatis, quae si mutatur,ciuitas non dicetur eadem: & affert philosophus exemplum chori,qui dicitur diuersus manentibus eisdem personis, si mutatur forma motionis,& saltationis. Item concentus sunt diuersi manentibus eisdevocibus diuer tamen modo conficientibus cantu,nunc doricum,nunc phrygium. Idem est de ciuitate eo de populo permanente,ut materia tamen diuersa erit ciuitas, licet mutata forma,& licet homines mutentur numero, ut alij intereant,alij oriantur,tamen manente ea de gubernatione eande dicemus esse ciuitatem. quare identitas ista atq; diuersitas attenditur respectu formae gubernandi & stabilitatis vel mutationis eiusdem. Postea ex cii sat se philosophus a solutione illius dubitationis de pecunia mutuo silmpta, quae forsitan non sibi videbatur
ad modii necess arta,ut patet in textu. Potissime igitur. i. superficialis& cois . facilem.n. esse vult respectu materiar. Iis uero,quae nunc dicta sont,consequens est uidere,utru eadem sit virtus boni Piri O bonι ciuis an non eade.Verum si hoc est per quirendis,prius de Ῥirtute ciuis, sub compendio dicere oportet. Vt igitur nauta unus aliqvis est eorum,qtili sunt in comunisecietate,ita et ciue dicimus. aviarum Yero,quaquam dissimiles sint seclidum potentia cnam alter est remex,alter gubernatorialter proram dir gens, riter altera huiusnodi appellationem habens patet' expressit a xniuscuiusis nuncupatis,propria erit illius uirtutis. Simili
to aut O communis qua dam comιeniat omnibus: Dius. n. O con-
se alio rumigantium coe es omnium opus: hoc enim unusquisque eorum intendit. Sic igitur 9 ciuibus,licet dissimiles sin opus eritonseruatio communis societatis: societas uero est re ublica, quapropter necesse est Ῥirtutem esse eruis ad rex publicam.
Hoc est secundum capitulum, in quo quaerit an idemst vir bonus,& ciuis bonus,vel eadem virtus utrius ire.
Diuidit in quatuor partes,quq suis locis declarabuntur. In prima isitur parte proponens qonem, utrunciit eadevirtus boni viri,& ciuis boni incipit quaerere, declarare, id sit virtus ciuis,& hoc ondit exepto nauis, in qua
180쪽
DONATI AC CI AIohavaria sunt ministeria atque ossicia nautaruin,sicut in ciuitate varia sunt munera ciuium . Verum singuli habent
in naui proprias operationes,quibus diffiniri vel describi possunt,ut gubernator,qui sedens in puppi clauum tenet,& nauem dirigit. Item qui proram gerit,& sic de alijs dici potest, quod sunt tales secundum propriam virtutem atque operationem muneris sui. Habent etiam omnes opus commune, ad quod omnes intendunt suas
operationes, idest salus nauigantium,vel felix nauigatio, quo quidem opere communi dissinitione,vel nomine dissiliri,vel describi possunt. Eodem pacto cives habent in re p. proprias operationes,per quas diuersa munera exercent, & tamen omnes propositam sibi habent salutem vel conseruationem ciuilis iocietatis. Tali autem virtute,qua ciuis respicit salutem ciuitatis, dicetur bonus ciuis.Uirtus autem qua dicitur vir bonus, est prudentia cum virtutibus moralibus, quae rectum facilit appetitum,ut in ethicis dictu est. Expressi inius dest. exactisiimus. Sermo, id est ratio. Si quidem igitur plures sunt rerumpublicarum Oecies, patet non esse recipiendum, ut studiosi ciuis una sit uirtus persecta, aς uiri boni persecta eLi uirtus. quod igitur fieri post,nt ciuis Liudissus non possideat uirtutem illam, per quam dicitur uir bonus , manis tam est. Quinetiam ct alio modo iupirentibus, deuen ve licet ad eandem rationem circa optimam rempublicam: Nam impossibile efii ex omnibus Hudiosis esse estiitatem , O oportet singulos opus suum bene conficere : hoe autem a Mirtute. Cum uerost impossibile sinules es e ciues omnes, nequaquam una fuerit uir pus ciuis, o uiri boni: nam uirtutem Hudiosi ciuis omnibus adesse oporret: sic enim optimam necesse est ese riuitatem: at viri boni
uirtutem impossibile est onmibus inesse , nisi necesarium sit in μι-diosa diuitate ciues omnes esse uiros bonos.
Secunda est pars, in qua ostendit, quod uniuersaliter non est una & eadem virtus viri boni,& ciuis boni tribus rationibus. Prima est huiusnodi. Vir bonus dici tur talia solute, & secundum perfectam virtutem. sed ciuis bonus non dicitur talis absolute, nec secundum persectam