장음표시 사용
181쪽
IN POLIT. ARIs T. LI P. III. 8 persectam virtutem, ergo non est idem vir bonus, & ciuis bonus,nec eadem utriusque Virtus Inaior patet,quia vir bonus habet prudentiam cum omni comitatu virtutum moralium,quae habentem perscit,& opus eius bonu reddit, ut ostendit philosophus in libro Ethicorum. minor est manifesta , quia ciuis bonus non dicitur absolute talis persecta virtute, sed respectu rerum publicarum, quaestuat variae atque diuersae, ergo ciues secundum diuersas rationes dicentur tales, &non Vna virtute atque perfecta. 2 On esse reciFiendum, non contingere. etiam alio modo. Secunda ratio hoc pacto. Si non requiritur necessario in optima ciuitate, ut omnesciues sint viri boni, & tamen requiritur,ut sint ciues boni, procul dubio alia erit uirtus, per quam dicitur vir bonus, alia per quam dicitur ciuis bonus. Nam si quilibet ciuis in optima re p. ad hoc,ut sit bonus ciuis,munus suum bene & recte exerceat publica salutem respiciens, tamen non sequitur per hocivi quilibet sit vir bonus habens prudentiam cum virtute morali. Ergo non erit eamdem virtus hominis aῖentis ossicium boni ciuis in optima re p.& boni viri simpliciter.
Praeterea cum ex dissimilibus confiet esuitas : tit animal cora. tinuo exanima ct corpore , anima vero ipsa ex ratione, O appetitu , O domus ex uiro O uxore , edi acquisitis ex domino Oservo: eodem modo esuitas ex his omnibus , ac praeterea ex aliis dis milibus confiet sieciebus, necesse est non unam esse cusium
omnium uirtutem: quemadmodum neque chorum agentium ,--
premi O adiutoris : quod igitur non eadem simpliciter, ex his
Tertia est ratio huiusnodi. vir simpliciter bonus una eademque ratione est bonus: at ciuis bonus non una eademque ratione dicitur bonus, ergo no eadem ratione, Sper consequens eadem virtute vir & ciuis dicitur bonus, maior patet quia si sumemus duos viros bonos per prudentiam & bonitatem moralem, ut ita loquar, appellabimus bonos, quae sunt caedem ambobus c' inpetentes : minor declaratur, quia plures sunt societa tes in ci-
182쪽
DONATI ACCIA o trilitate, quae habent diuersos Ierminos, sicut etiam in domo est societas domini R serui, viri & vstoris, & iste societates sunt diuerse, sicut eorum termini , & horum non est eadem ratio virtutis, ut antea vidimus. Sic multo magis hoc in ciuitate reperitur, quae ex multis & dissimilibus societatibus constat, in quibus alij imperant, alij parent, alij ad unum munus, alij ad aliud stant ae commodati. Et quilibet dicitur bonus in genere, vel ossicio suo, cum situm munus bene & recte agit. Non igitur una ratione boni ciues, sed una ratione boni viri dicuntur tales. ergo non est eadem virtus boni viri simpliciter, & ciuis studiosi. Acquisitis, idest posi essio. Supremi, idest ducentis, scilicet chorum.
Sed an erit alicuius eadem uirtus eluis studiosi, O iuri boni R Dicimus utique studiosum in magistratu bonum esse atque prudem rem , civilem autem hominem necessarium est ese prudentem. Opatim aliam esse disciplinam magistratum gerentis,aiunt quidam δμς patet in regum filis, qui ad equestrem bellicamque Lyciplinam in adolescentia erudiuntur,ut Euripides inquit:Non mihisterios, sed ea quorum t ivitas indiget, tanquam sit magistratu fungentis disciplina quaedam. Si autem ci eadem uirtus praesidentis boni , ae uiri boni: ciuis autem e i,ct qui suberi : non eadem ut tus simpliciter fuerit ciuis,ct uiri boni sed tamen cuiusdam ciuis. non enim eadem virtus ea eius qui praeessit ciuis qui sub i. O ob hoc forsan Iason inquit: grauiter ferre si non regnaret, quia ne sciret priuatus esse.
Haec est secunda pars huius capituli, in qua philosophus ostendit, quod alicuius ciuis studiosi & boni viri simpliciter est eadem virtus. nam probatum est,quod non est eadem virtus viri boni, & ciuis boni, nec idem est vir bonus. R ciuis bonus. Et hoc intelligi debet, aes dicatur non quilibet ciuis bonus est vir bonus,& tameno sequitur,quod nullus ciuis bonus sit vir bonus. ouare dicendit,quod non cuiuslibet ciuis studiosi virtus est eadem cuili viro bono, sed alicuius. nam principem seu gubernatorem in re p.bene constituta prudente esse oportet,& bonu bonitate morali ad hoc ut recte gubernet ciuitatemf
183쪽
IN POLIT. λRIs T. LIE. III. ῖς uitatem , talem dicimus virum bonum, ergo gubernator ciuitatis bonus & prudelis, crit etiam vir bonus iareetii re p. ergo alicuius ciuis, id est pr. aesidentis & gubernatoris, in bona republica, erit eadem virtus cum viro
bono. Sed alterius ciuis,qui regitur,& apti vi regatur non est eadem virtus, id est eiusdem rationis vel pers ctionis. Alia enim competit gubernatori, alia ei, qui pubernatur. Probat philosophus, uita statim ab adolescentia talibus principibus datur diuersa disciplina ab
alijs, & affert Euripidis dictum , qui inducit principem
expetentem speciosas res,sed utiles ciuitati,di i tem Iasonis,qui dixit se exurire cum no sit in principatu,quas dicat did ici esse princeps,& nescio esse priuatus. Regentis igitur & eius qui regitur, non est eadem virtus. Regenti prudentiam adesse oportet, ut architecto, quae semper est cum morali virtute & appetitu recto: idem etiam competit viro bono simpliciter. Quare non est eadem virtus simpliciter viri boni & ciuis, sed cuius. γdam ei uis, idest boni gnbernatoris in re p.bene recteque constituta, ut patet. Sed nihilominus laudandum Gr posse imperare es parere: ac praeclari ciuis λιrtum est, pule praese in subesse laudabiliter. Si
ergo virtutem boni γiri posuimus prodentem: ciuis autem utramque: non utique fuerint ambae ilitem laude dignasia Cum ergo at quando Hideatur utraqκe,sed non eadem eum qui impera et eum
qui paret, addiscere debere: ciuem autem utraque scire o participare virorumque:hinc itaque quistiam considerer.Est enim pra fidentia dominativa. hae verὸ in iis quae necessaria γοcantur,scire face e nequaquam necessarium est ei qui prae det, sed uti magis. alterum νero seruile est : dico autem alterum , posse exhibere sese uiuaministeria . Seruorum autem ρecies plares esse dicimus, iam sunt ministeria plura: quorum partem Mnam obtinent manu . ui: hi sum cxt nomen significatoqui ex manibus Ῥiuunt: in qu bus sunt mechanici opifices. Quapropter apud qu fidam antiquiatus huiusnodi artifices excludebantur a reipublicae honoribus,antequa populus extremus feret. Haec limr opificia hominu qui Fubsunt sic neq; rectore discere vortet nes eu qui in republica edi
184쪽
satur, neque bonum civem, nis ortasse quandoq; fui ipsiusgratia
ad seipsum . non enim amplius contingeret esse alterum dominum,
alterum seruiem : sed ea praesidentia quadam , per quam praeest' milibus genere , O libens hominibus , ct hanc dicimus eruilem praesidentiam,quam eum quis es didicisse parendo oportet: ceu praefectum equitum esse, cum ipse prius sus alis fueris: ct exercitum ducere , cum ipse prius in exercitu per inferiores militiae gradu, ductussi in insidi,sque delituerit. quamobrem recte dicitur, neminem bene imperare posse, qui non ipse prii, sub imperis fuserit. Sed horum diuersa est virtus. O oportet bonum civem , si τe, ac posse praeeste, Osubesse. O haec est virtus ciuis,scire recte se habere in xtraque parte : O boni igitur Uri in Hraque,quamquam alia species est ei, modestiae,ac iustitue quae praeest .nam eius quisiubes ae liber non isa profecto fuerit virtus, atque boni viri. vlputa,iustitia alias species habet cum praest,abas cis subest. Vtiemadmodum viri ct mulieris alia temperantia, O fortitudo. nam videretur ditique timidus esse Ur, si ita fortis esse vis inafortis: O mulier inhonesta videretur ,si sic honesta foret, ut diis
honestus. administratio quoque domus,aba mulieris,ata viri. nam viri opus est acquirere, mulieris autem sertiare. Prudentia vero, propria virtuae es eius qui praeest sola. nam caterae quidem Ῥin
tes videntur com nes ,ram eorum quipraesunt, quam eorum qui
subsunt. at prudentia non est xirtus eius quisubsit sed opinis v ra . qui enim subest , να is erit qui fistulam facit: qui Hro prinest, His qui Witur Astula . Vinium igitur eadem sit virtus wriboni 'cimis stadissi, an alia, O quomodo eadem, ct quomodo ali ex his patet.
Tertia est pars capituli, in qua philosophus, cum dictum sit, quod non est eadem virtus regentis, & eius qui regitur ciuis , & suod alia disciplina datur principibus, alia alijs ciuibus, qui reguntur, quaerit an illa disciplina, quae datur alijs, sit perdiscenda a principe & gubernatore ciuitatis,& dicit, quod utriusq; virtus laudatur, scilicet bene praesidere,& bene obteperare: eri o Vrraq; virtus videtur ad eundem ciue pertinere. Et dicit,quod dominans habet imperium, aut respectu serui, & ci
ca necessaria, aut re ectu plurium eiusdem libertatis. Prima
185쪽
Prima conditio facit herum: secunda facit principem &gubernatorem ciuitatis. Et dicit quod non oportet principem vel gubernatorem instrui seruili obediendi disciplina: talis enim spectat ad seruum. ad dominum vero pertinet usus talis distiplinae. Quin etiam ipsi strui differunt inter se,&diuersa exercent ministeria, &alij alijs sunt magis & minus sordidi, quia diuersae sunt etiam operationes seruiles. Talis igitur disciplina se
uilis non pertinet ad principem vel gubernatorem, ut ea instrui debeat. Sed bene oportet, ut princeps seu gubernator reipublicae erudiatur disciplina obtemperativa, qua erudiuntur liberi homines , uon seruili, nec etiam ea, qua sordidi artifices instruuntur, qui manuales, & quodammodo seruiles dicuntur,cum non sibi, Iedaliis operentur. Unde ars serdida,quae non pertinet ad liberti hominem , non facit ciuem , nec eam distere aut secundum eam Operari decet, nisi aliquod opus faceret
sui ipsius gratia, non aliorum. Ad praesidentiam igitur ciuilem pertinet institutio obtemperativae distiplinae, qua liberi homines erudiuntur, quia bene parendo be ne praesidere, atque imperare distitur, ut in militari fit disciplina, &in septimo huius manifeste ostenditur . .
Utranque igitur virtutem bonum ciuem habere oportet, obtemperativam scilicet &imperativam & haec est virtus boni ciuis, &boni viri scire reisse se habere in utraque . Quanquam est alia species prudentiae ac virtutis moralis respectu praesidentis,& alia respectu obtemperantis: sicut mulieris & viri,alia atq; alia est fostitudo atque modestia, id est alia ratio fortitudinis atq; modestiae ut antea patuit in primo Politicorum, ubi dixit philosophus, quod nec eadem modestia est mulieris& viri, neque sortitudo, neque iustitia,ut Socrates putabat. Verum prudentia propria videtur ese praesidentis dicit in hoc loco philosephus. sit bdito vero in quan- tum subi jcitur atque regitur, sussicit,ut habeat opinionem vera obtemperantem prudentiae praesidentis. uidsequatur deprehendere, quis porest idest virum sit erudien-
186쪽
dus utraque distiplina, videlicet imperandi atque prrendi,& ii est erudiendus disciplina,qua serui erudiuntur & sordidi artifices, & patet quod non, sed illa, qualiberi erudiuntur,ut ostensium fuit. Dominatiua dest que
pertinet ad dominum & herum. Antequam populus ea tremus si et, videlicet ut una pars esset nobilior, alia infima plebs. eius quisubest, idest eius,qui subest ac liber fit bonus. Et mulier inhonesta, idest loquax. Taciturnitas enim affert mulieri decorum, ut in primo inquit.
Re iat adhuc una dubitatio circa civem: utrum reuera ciuIssit is cui stat participatio est publici magistratus in opifices etiam
ac mercenari, sint ciues nuncupandi. nam si ponamus hos quoq; esse ciues qui magistratumn sint expertes, nequaquam possibile editiniuscuiusque ciuis talem esse uirtutem.s uero nAlius horum est ciani in qua parte sint hum odi homines reponendis neque enim in eorum mini irarum loco,qui nobiscum habitant neque rursus peregrini. An secundum hanc rationem nihil dicemus euenire a surdum ' neque enim serui supradictorum quicquam,neq; liberti. Illud autem -ra quod non omnes illi dicendisunt ciues ne quibus ciuitas esse non potest,cum neque pueri ita ciues sunt, ut uiri r sed hi quidem simpliciter, illi uero exseqpositione. ciues .n. sunt, sed imperfecti. Vetusiis autem temporibus apud quosdam , opis ces erant serui aut per rini. quapropter etiam nunc plerique tales sunt. Optima quidem ciuita nunquam opiscem facit ciuem. quod si is ciuis,ciuis autem uirtus est,quam Lximus, licendum est eam Non esse cuiusque ciuir,neq; liberi modo, sed eorum qui a m nisterys necesari s sunt alieni. necessaria uero qui uni ministrat, semus est: qui autem publice itis o sordidi. Patebit autem hinc paulo adhuc considerantibus, quemadmodum in his res se habeat. hoc enim quod diximus, istud ostendit. Cum .n. pluressint τerumpublicarum species: plures quoq; species ciuium Aut necesse est,ac maxime eorsi ciuium quisiubsunt. itaq; in quadam republica visco Osordidi ciues emunt,n quibusdam uero impos ibiti est,ut ciuesset, puta in optimatum gubernatione, si qua illa est, in qua secandum tiirtutem dantur honores,ct secundum dignitatem: non Oum uirtutem exercere potest, qui uilibus Uscks occupatus est.In paucorum quoque subιmatione , tenues b es ad rempublicam
187쪽
IN POLIT. ARIs T. L I P. III. 8 non recipiuntur.ex magno enim censu ad honores reipublicae peria uenitur. Artifices t en ad hanc speciem re publicae peruenire
possunt, etsi sordidi sunt: quoniam plerique artificum diuiti s a sedant . Apud Thebanos autem lex fuit,ut nemo habilis esset ad honores reipublicae suscipiendos, nisi per decem annos a mercatu destitis'set. In multis autem rebul blicis attrahuntur,etiam le-
rod rinitatem peregrini. Est etiam Lx in quibusdam popular
us esultatibus, ut satissit ex matre ciue e egenuum, o Dolos quidem recipiunt hoc pacto multi : attamen propter desectum k- .gitimorum ciuium, tales faciuni ciues. paucitate enim homini, i ducti,his utuntur legibus. quod si abundent in multarudine,paulatim excludiit, primo libertini generis homine deinde eos qui ex matre solummodo ciues fiunt: in sine autem non nisi ex utroq; parente natos ciues, no ciuibus, habens. quod igitur plures sint species ciuis, ex his pater. O quod maxime dicitur ciuis ille , qui
hasilis sit ad honores suscipiendos ut Homerus inquit sed ubi id
occultuis eri ex deceptione habitatorum, tanuam inhonoratum quendam reptimo, repellunt, ut inquilinus emam erit o aduena, qui honores capere non potest. Vtrum igitur alia an eadem ut
russit, per quam est uir bonus ci ciuis Budiosius , patet ex sum dictis,quod alicuius esuitati, idem alicuius uere alius,ct iste non omnis: sed qui praeest reipublicae , se dominus eri, aut solus, aut
cum alijs, communium curam gerens.
Quarta est pars, in qua philosophus mouet ulterius aliam dubitationem circa qualitatem ciuis, & quaerit, an opifices sordidi ac mercenari j sint habendi ciues . Primum non videntur elle ciues, quia ij,qui talibus ministeriis se dedunt, non dicuntur apti ad gubernandum S praesidendum, & gerendum magistratum. Dissinitus est autem ciuis, cui competit ius gerendi magistratum.
Ex altera parte, si non sint ciues nuncupandi, in qua ratione hominum collocabimus ζ P es, .n in eorum ministrorum, id est neque incolae sunt neque peregrini uel: id est an secundum hanc rationem, videlicet si non ponamuscos este ciues, nihil dicemus euenire absurdi. 2 essenii supradictorum quicquam. scilicet incolae aut aduena opifices autem ibi didi sub aviustrant opera necessaria
188쪽
ciuitati. Et tamen non sequitur,isti habitant in esu itate, & sine ijs ciuitas constare non potest, ergo isti suntes ues. Quid ergo dicendum est Patebit hoc inquit philosophus,& soluit dicendo cum mulis sint species ciuilitatum necesse est plures este species ciuium, & maxime eorum qui subsunt. Quare in aliqua republica fieri potest ut opifices & viles mercenari j sint ciues. Sed in Optimatum re p.non possunt esse. Post haec philosophus concludit,quod plures sunt species ciuium . Ille autem maxime est ciuis, qui particeps est honorum, ut Homo rus inquit, qui tales distinguit. Demum concludit,quod vir bonus, & ciuis bonus est idem per eandem virtutem in aliqua republica,idest optima,& tamen non quilibet ciuis est idem, sed prς sidens & gubernator,sue sit unus, siue plures per eandem virtutem perfectam, scilicet prudentiam praesidentem. Nam aliorum, qui non gubernant , alia videbitur esse virtus non illa, quae praesidentis est, ut architecti. Ex suppositione, scilicet si peruenerint ad persectam aetatem. 2 es liberi modo, idest neque
liberi cuiusuis , sed eorum, qui a ministerijs necessarijs sunt alieni, id est qui non sunt dediti operibus sordidis
necessarijs. Sed Gi id occultum, idest ubi id occultum est deceptionis gratia sit eorum,qui simul habitat, hoc est, ubi est occulta ratio ciuis, scilicet tales opifices sordidi appellantur ciues gratia deceptionis,ut non percipiant se non esse ciues, sed credant se esse ex eo, quod simul habitant in ciuitate. Tamen non sequitur, quod habitatores es uitatis, sint ciues, nisi sint participes honorum . habilis ad honores. idest particeps honorum . His itaque determinatis, videndum s postea,virum di sit respublica, an plures : plures,qu e, O quot,in quaenam dist rentiae earum sint. Est autem re blica, ordinatio estistatis , O circa magistratus alios, ct maxime circa id quod sunm; am in ciuitate habeat authoLatem, of principalissimum omnium. nam principalissimum tibique gubernat esuitatem. quod autem guber nat, τsublica est. Dico alitem ceu in populari idem Aratu, po-
189쪽
autem O re blicas alias ese ab istis: de quibus quoque alii eodem modo dicemus.
Hic est secundus tractatus huius tertij libri, in 'quo
determinat de varijs speciebus rerum publicarum. Diuiditur aute in quatuor capitula: in primo dissinit rem p.& eius differentias considerat: in secundo affert diuisionem reipublicae in genera subalterna: in tertio inquirit, qui debeat esse dominus in ciuitate , princeps ne unus, an multitudo, an pauci: in quareo perscrutatur, quomodo fieri debeant distributiones magistratuum, Vtru.secundum excellentiam bonitatis, an diuitiarum, an alio modo. Primum capitul im diuiditur in quatuor partes, quae sitis locis declarabuntur: in prima igitur parte philosophus diffinit rempublicam hoc pacto . Respublica est ordinatio ciuitatis,& circa alios magistratus, & maxime eius, qui dominatur. Est enim ubique dominans, .quod est institutum ciuitatis regimen . Id autem est respublica, veluti in populari statu populus,
in regia uel optimatum gubernatione rex, vel Optima tes. Nam in talibus gubernationibus tales maxime
dominantur. Principalissimum est autem M. idest est enim ubique dominans quod est regimen ciuitatis, & id est
res p. ordinatio ciuitatis a qua diuerse oriuntur subernationes . Diximus. idest dicimus ciuilitatem norum esse diuersam. Supponendum ea prius, cuius gratia esuitas sit constituta , quorsint gubernandissecies circa homirem,ct circa societatem vitae. Superioribus libris, ubi de gubernatione rei domesticae, ac de domino ct de seruo determinaitimus dimam est,natura esse homi nem ciuile animal ac sociale . Ex quo',ut etia si nihil indigeanrmu:uo auailio, nihilominis aflectent dii scietatem, quinetiam ct communis Hilitas coniungit eo inquanti m consensingulis partem bene misendi. maxime igitur hie smis,o publice omnibus, ct priaalim. Congregantur etiam ipsitu vitae gratia: forsan enimine i sibi aliqua particula honest, ct continet ciuilem societatem, etiam xivendi gratia Dium, si non molesita in vita nimis exupe
190쪽
pter γittendi cupiditatem , ut existente in eo quadam progeritate, O naturali dulcedine. Secunda est pars capituli huius, in qua considerat s-nem ciuitatis ob quem instituitur. Dictum est antea,hominem esse animal natura ciuile, ita ut si nullam utilitatem ait philosephus, inde consequeretur,tamen illud expeteret, id est c munem vivendi si, cietatem.Ucrum gratia bene vivendi instituitur ciuitas. Quare ipsus ciuitatis finis est sitis cientia bene vivendi. E1ξ etiam quoquo modo finis gratia vivendi. Congregantur enim homines, ut vivant, sed maxime,ut bene vivant,& talis est summus & principali stimus finis. i. susscientia bene vivendi,ut patebit postea in sequentibus. Tors quidem .i. forsan enim aliqua particula, id est aliqua inclinatio naturalis,ut exponunt quidam, alij dicunt,quod dixit se stan, quia in vivendo non consistit honestas, sed in bene vivendo. Continens, scilicet homines ciuile societate.
Atqui ct modus imperii facile est diuidere, cum suesit de his
a nobas in externis sermonibus determinatum . dominatio enim licer utilis reuera existat natura serario natura domino,nihalom nus imperat pro domini utilitate, pro Ῥιilitate autem Iemi contingenter . neq; enim fieri potest , ut seruo deficiente feruetur dom
natio. Filiorum vero imperium, oris domus totius,quam ocamus rei familiaris gubernationem , aut gratia esi eorrem qui gubernantur,aut gratia alicuius quod fit utriusique communegr ria eorum qui gubernantur : ut videmus O alias artes, ceu med cinam,clgymnasticam, illorum quibus imperatur, utilitatem τι--τere, contingentre tamen O eoram qui praecipium, este potest. n
hil quippe vetat, maetyrum ipsum gymnasii, ese unum eorum
qui exercentur: quemadmodum gubernator semper se nnus ex ,s, qui sunt in naui. magister igitur gymnasii,ctgubematoriconside- rant semper eortim utilitatem quos gubernant .sed quandoque e rum unus ipse per accidens Fusicipi t utilitatem, hic quidem nauta,
ilia autem unus eorum qui gymnasio exeτcentur.
Tertia est pars huius capituli,m qua philosephus asesert diuersiri modos vivendi hominis, qui stimuntur exprimis societatibus domus, & hos affert, ut hinc postea