장음표시 사용
211쪽
Haec est tertia pars capituli, in qua philosophus al-1atis rationibns pro utraque parte quaestionis, Utrum oporteat multitudinem dominari in ciuitate,nune soluit eam, per ea quae dicta sunt, & introducit aliam qiie-istionem,uel obiectionem, cuius quidem solutio est solutio utriusque. Dubitatum est enim,utrum oporteat multitudinem dominari. sed apparet ex dictis,quod duplex est multitudo, na quidem ex hominibus,qui sunt valde. inepti, & haec omnino posthabeatur, alia in qua & si noest exacta prudentia, vel virtus, tamen est aliqua participatio, vel dispositio prudentiae atque virtutis: talis autem non videtur posthabenda. Si igitur dicemus talem multitudinem dominari oportere,videndum est ulterius, quarum rerum potestatem,& quorum magistratuum citram ei committemus, & huius quaestionis solutio,erit solutio prςcedetis dubitationis.Dicit igitur philosophus,quod comittere tali multitudini stim mos magistratus est absurdum. nam & si habeat aliquam dispositionem prudentiae,tamen quia est imperita,errare facile potest in iudicando,& iniuriam inferre, cum non habeat persectam virtutem . Ex alia parte excludere eam omnino ab honoribus, ericulosum est:qd ergo est agendum. Relinquitur media via,ut neq; summi naasistratus
eorum manibus committatur, neq; honores omnino eis
auserantur. Danda est igitur eis potestas consultandi &iudicadi, dicit philosophus, & affert Solonis,& aliorum latoru legum constitutionem,& alimenti exemptu quod quidem purum una cu non puro melius est,& magis pro dest sanitati: ita multitudo cum prudentibus, ct studio sis viris permixta,quasi temperatum nutrimentum proderit corpori ciuitatis, vel rei p. Sic igitur 1bluitur dubitatio prima per solutionem huius secundae, quae λlutio accommodata est viriq; quaestioni. Patezn .per eam quomodo,&quousque dominari multitudinem oportet , & quae species honorum ei sunt concedendae. Notandum quod alimentum subtile non est utile sanitati,
212쪽
DONATI ACC I A IOL Ia partibus calidioribus, & reliquae partes remanent sne nutrimento. Ex alia parte crasi um,cum sit dissicilis di gestionis,non nutrit partes calidas,quae subtili nutriuntur: ergo utrunque seorsum sumptuin est inutilo, mixtum vero ex utrisque erit utilius sine controuersia ob maiorem consormitatem ex illis resultantem .hoc idem sentire videtur philosophus in libro Meteororum. Peria T. quae diximus.nam probauimus aliquam dispositionem prudentiae vel virtutis esse in aliqua multitudine. 2 sq; virtutis existimationem.i. neq; virtutis dignitatem. D cernendum.i.iudicandum. Separati.i.singuli separati,uid licet ut unusquisq; seiunctus ab alio imperfectior erit. Sed habet dubitationem huiusmodi ordinatio rei pubricae. Triamumquia videatur eius ese hominis scire iudicare quis medelam recte attulit,qui ipse sciat etiam mederi, ac sanitatem ei qui febre
laborat assererici morbus assuerit.hic aute est medicus: eodemq; modo de alsis facultatibus 9 artibus: H erum medicum, rationes suae m delae apud alios medicos reddere oportet, ita O alios apud
similes. medicus autem est,ct ille qui agitio ille qui praeripis: Oremio loco ille qui expertus erit circa artem: sint enim quidam tales in cinctis stit ita dixerim artibus: tribuimus enim iudicium , non minus expertis quam scientibus . Deinde O circa electionem eodemse videtur habere modo: nam recte eligere, scientis est Op-: ceu geometram geometricorum, gubernatorem in gubernania da naue peritorum: etsi enim in quibusdam operibus , O artibus concurrunt alii quidam ignorantes , non tamen melius iudicant, quam scientes: itaque secundum hanc rationem , auctoritas d minandi multitudini danda non estet, neque in electio,iw- magi Aratuum, neque in rationibus administratorum reposcendis.
Hoc in loco affert obiectionem quanda philosophus contra selutionem allatam,& refellit eostitutionem iIIam,qua dixit populo danda esse potestatem iudicandi,& consiliendi,& repetendi secudum Solonem rationem gestorum a magistratibus,& eos etiam eligedi, procedit autem disserendo pro utraq; parte,ut diximus,non asserendo,& loquitur largo modo. Arguit igitur contra Q- Iutionem allata hoc pacto: in unaquaq: arte & facultate tribuen-
213쪽
tribuenda est auctoritas eligendi & iudicandi,peritis in tali arte & facultate,sed ciuilis est una maxima facultatum & artium,ergo auctoritas eligendi & iudicandi tribuenda est peritis in tali arte.i.in ipsi ciuili facultate. videtur autem summa esse auctoritas & potestas eligere
sinunos magistratus, & cognoscere rationes rerum administratarum,& hoc munus non videtur comittendum
imperite multitudini,sed expertis: probat hoc philosophus exemplo medicinς,& medici, qui videtur esse triplex:unus,qui est tantsi factivus,& velut operarius aptus ad exequendo,quq sibi imperantur: alius ut architectus, qui iubet,& precipit,& instituit,quid sit agedum: tertio loco est,qui habet tam peritiam artihq experientiam a gendi. Si igitur volumus de medicina, & remediis ad sanitatem pertinentibus rectum iudiciu consequi, medicuadhibere oportet peritum,vel expertia, Sc non siitorem, vel fabrum,uel rudem talis artis:unusqui .n. bene iudicat de ijs,in quibus est peritus, ct eoru bonus est iudex, ut inquit philosophus in primo Ethic. Non est igitur imperitae multitudini committenda auctoritas eligendi,&iudicandi,sed peritis & expertis,& hqc est obiectio contra superiorem solutionem, & contra Solonem, & alios
latores legum. Vt ita dicam .i.ut sumatim dicam. Ceu geometra. feruditum in geometria, in deligendo geometra. gubernatorem.s eruditum in deligendo gubernatore. At forsan non haec omnia bene dicuntur , etiam propter superiorem sermonem ,si fit multitudo non nimis similis : erit en unusquisiue deterior iudex, quam i, qui sciunt: veruntamen semul omnes,vel melius iudicabunt,vel non deterius. O de quibusdam quidem, non solum is qui fecerit melius iudica quam quicunque qui opera cognoscunt,etiam non habentes retem. puta,domum
non solum is intestigit,ct iudicat qtii fecit, sed melius is qui ut
tur, 'retitur autem paterfamilias : ct de temone melius gubem por, quam faber, cir de epulis conuiua quam cocus. hoc igitur d
bium, sertasse per hunc modum νideatur sufficienter solui. Est Oalia dubitatio cum hae amnexa, quia inconueniens videtur, ut de-
214쪽
probi, rationes ,reo administratorum a magistratibus repostera, o magistratus ipsis deligere, maximum e Li, quae duo in quibusdam riuitatibus c,t dictum esto populo tribuuntum: contio enitar,talium omnium domina est,atqui concionis quidem parpicipes Iunt, d liberant,ctiudicant exigui censius homines,o cuiuscunq aetatis rquaesuram vere O militum praefecturam , O maximos magi Ararus suscipiunt ea magno censis. Quaestio ijia potest eodem modoseltii, in forsan id se retae habet: neq,. n. iudex,neq; consultur,neq; is qui in concione existi dominatur, sed iudicium,ct consilium, ex populus. dictorum vero uni quisq; particula est istoris. dico autem particulam esse consiliorem, concionatorem, O iudicem: qua iuste dιmina maiorum est multitudo : ex multis exum populus confiat in consilium,ct iudicium, malo' censius uniuersorum quam singulorum per se, O quam illorum paucorum qxi magnos 1 c piunt magi iratus. Hae igitur in hunc modum determinata sint .
Hoc in loco respondere videtur philosophus obiectioni allatae,& ostendere,ut superius tetigit, quod multi non tamen ex illis valde ineptis,sed ex habentibus aliquam dispositionem prudentiar,atq; virtutis,& si singuli
seorsiim sit pii deterius, tamen in uniim collati, no de terius iudicabunt,quam pauci,vel unus prudens. Praeto rea re dicebatur,quod in reddendo iudicio de opere alicuius artis oportet adhibere artificem illius artis: haresententia no est simpliciter vera dicit philo phus,quiis ista regula patitur exceptionem, ut in quibusdam faculatatibus percipi potest, ubi melitis discernit ut es tali opere,qui no est artifex,quam artifex, ut exemplo domu, de claui,& epularum philosephus probat .verum si quis diceret,quod similitudo philosephi non tenet,quia quisq; de multitudine no est,ut pater familias,vel architectus, Vel gubernator nauis, remoderi pol,quod multitudo si mul sumpta poterit dici talis. sed magiisi fundamentum philosephi est in hac sua disceptatione, ut euitetur periculii seditionis, quae oriri posset, si esset multitudo ab honoribus exclusa.& de quibusda.i. in quibusda non solum is qui secit,cognoscit vel iudicat, sed interdit melius, sui tuntur. Hoc igitur. s forsan. Est alia dubitatio. offert ali 1. dubita-
215쪽
dubitationem philosophus stiperiori a Jcommodatam VChannexam, videlicet quo pacto tribui debet maximarum rerum potestas indignioribus hominibus. Hoc videtur absurdum esse, & tamen authoritas oligendi & iudicandi & repetendi rationes reru administratarii, quae maxima est, a quibus da conditoribus legum potius tribuitur tenuioribus, quam ex magno censu uiris. Quid ergo dicendum erit φ Hanc dubitationem soluere uidetur philosophus dicendo, quod populus simul sum-Ptus erit potior, quain unus seorsum se dum se ipsit macceptus,vel pauci etia intelligentes,& maiorem com i plectitur censiim, ex uniuersis aggregata multitudo, quam Uus,vel pauci opulenti ex magno censu,tit patet in textu . Sed iudici insenatus O populus. quasi dicat secundum Sanctum Thomam, quod neque iudex, neque consu itor,neq; conesonator unus per se, sed totum aggrebatum ex prudentibus & mediocribus & inferioribus Iaabere debet potestatem iudicandi & eligedi &e. Primia uero dicta quaestio manifestum facit, nihil adeo ut leges xem positas debere dominari. illam autem qui rei publicae praest, siue unus hic sit ue plures in js potestatem habere debere, de qui
,:s leges eaame eaaere non postum: ex eo, quia non facile sit se nerali sermonesingulos casus comprehendere. Quas tamen leges, recte positas dicamus,nondum apparet, sed adhuc super i ant λον dubitatio . emmuero tales ese leges , quales sunt resu blicae, nece et tum eri, prati.is uel Liurigas, i ias uel iniustas. O hoc unum manifestum esse oportere, adsteciem reipublicae,leges este accommodatas . quod si itast, patet quod leges illas quae ad rectasgisbernationes datae Iunt, necesse eri ese iustas: illa suero qtiae ad earum labes, esse non iustas.
Afieri declarationem philosophus hoc in loco , quae pertinere uidetur ad aperiendas superiores dubitatio- , nes, quibus quaerebatur, quid nam oporteat esse dominans in ciuitate, multitudinem, ne, an paucob, praecipue autem spectat ad declarationem illius, qua dubitaba tur, leges, an hominem dominari oporteat. Ostendit
igitur philosophus quod leges sunt illae quae iralere deis
216쪽
bent si rectae sint positae, & in his,quibus leges non pro-
itident, propter multa particularia, quae leges in genere loquentes complecti non possimi, gubernatores, siuest unus, siue plures, supplere debent aequitate,& bonitate, ut in quinto ethicorum latissime docet philosophus. Verum quae sint leges rectae uel non rectae, nondum est determinatum. Dicendum est tamen quod le- es sunt accommodatae regiminibus seu rebus publicis. i igitur regimina, siue respublicae sint rectς, & bonum habeant finem, leges accommodatς illis erunt recte &bone: Sin autem regiminapi et tales gubernationes sint tranigressiones, & labes, nec bonum finem respiciant, non erunt dicendet Ieges rectς nec bons. Amerior , idest homo ne, an lex dominari debeat. Cum vero in cunctis scientiis ct artibus finis sit bonum, maximum autem O maxime in principalissima omnium: est autem haec ciuilis potestas, est autem ciuile bonum,iustum: id autem,comm nis utilitas. Videtur autem omnibus aemum quiddam esse iustum,
O usque ad aliquid consentiunt philosephicis rasisesburi de quia bus determinatum est in moralibus. quid enim O quibus iustum,
O oportere paribus par existere, quorum etiam pari GO quora imparitas sit oportet non latere chabet enim id dubitatione philosiophiam ciuitini. Forsan enim dicet aliquis secundum omnis
boni praeeminentiam, oportere impariter magi iratus tribuere , si
etiam in caeterris alijs nihil differant, sed pares sim . di serentibus enim aliud esse iustum, quod sit secundum dignitat . Hoc est quartum capitulum huius tractatus, in quo quidem postea quam declarauit quid oporteat dominari in republica, nunc ostendit secundum cuius boni cxcellentiam debent distribui munera & dignitates esuitatis . Diuidi inr autem in tres partes,quq suis locis declarabuntur. In prima igitur parte philosophus prς- mittit suam intentione, & dicit quod cum omnis scientia, & ars finem habeat aliquod bonu,& ciuilis sit principalissima activarum,ut in primo ethicorum ostendit, merito debet habere finem optimum. Tale autem est ciuile iustum,intendens, commune bonum, uel summu
217쪽
IN POLIT. ARI s T. LIB. III. Iorbonum reipublic . Ut autem percipiatur tale iustum, percipiendu est id in quo consistit squalitas & in equalitas , quia secundum istam rationem distribuendi sunt magistratus & honores reipublicet. Oportet igitur, discit philosophus, non latere, scilicet gubernatorem reipublicae in quo consistit aequalitas,& inaequalitas, quia secundum istam regulam percipietur, in quo consistit iustum ciuile.Sumenda est enim aliqua mensura secun dum quam tribuatur proportione seruata unicuique suum est, ut in quinto ethicorum latissime ostendit plulosophus. Quid autem sit id bonum,respectu cuius sumitur paritas & imparitas, oportet, ut diximus,non la tere gubernatorem ciuilem. Guid enim, idest ipsum iustum est quid & quibusdam. Habet enim dubitationem. Hoc in loco philosophus affert opinione quorundam qui dicebat magistratus & honores tribuendos esse secundum excellentiam cuiuilibet boni,idest quicunq; habet plus cuiuslibet generis bonorum, plus habeat etiam magistratuum atq; bonorum. Quia differentibus aliquo bono non est idem iustum. Nam qualis est proportio alia cuius boni ad bonum alterius , eadem esse debere eius quod distribuitur. Ut quantum bonum unius excedit
bonum alterius, tantum excedat honore & dignitate. Secundum omnis boniprae inentiam. idest omnis generis bo
Atquisi hoc verum sit, erit O secundum colorem, O secundum magnitudinemo secundum unumquodq; bonorum,plus re buendum de civili iusto illis qui super excesium. an id quidem aperte falsum est patet profecto in aliis scienti,s O artibus: par bus enim fistulatorisus , quantum ad artem, danda non est ρτατ gativa fistularum, illi qui sit nobilior Dihil enim melius canereused vortet ijs qui in opere ipso superexcellunt, tribuere prae gatiuam si talarum. quod si nondum patet quod diximus,etiam magis deducentibus erit manifestum, nam fi erit aliquis excellens in Iulatoria arte, inferior tamen multo nobilitate generis,Melso dima, etsi maius quodlibet illorum est bonum quam'Hulatoria di
218쪽
dandae sunt melior plata :oportet enim ad opus ipsum praerogativam conferre: diuitiarum uero ct nobilitatis respectus nihil. confert. Praterea secundum i iam rationem , omne bonum, ad omne bonum est et utique comparabile . nam si magis aliqua m gnitudo , o' certe omnino magnitudo comparasilis esset, O ad diuisias , O ad libertatem. itaque si magis hic excelleret magnis dine, quam ille uirtute, O magis sisper ineret omnino magnis do ut nuti, essent omnia comparabilia: quanto enim magnitudo
huius illum superaret,ianto constat, fore parem. cum uera hoc mimpossibile , patet quod in rebus ciuilibus , non secundum omnem imparitatem de magi iratibus recte contendunt. si enim sint, hi quidem tardi , illi autem ueloces , nihil ob hoc oportet alios plus,
alios minus haberesed in agonicis certaminibus homri excellentia honorem capit.
Resellit philosophus hanc sententiam antecedetem tribus rationibus. Prima, si ob excellentiam cuiuscunq; Boni distributiones seri debet, statim sequeretur, quod secundum excellentiam coloris, & magnitudinis fierent distributiones honorum. At hoc est absurdum, esgo & illud. Patet ratio, quia color & magnitudo sunt bona corporis, & absurdum esset, quod albior haberet
plus ex honoribus,quam minus albus,aut maior statura corporis,quam minor, si caetera essent paria. Secunda ratio: Sicut est in caeteris artibus &scientiis, ita est in ciuili facultate, sed in aliis fit distributio respectu alicuius determinati boni: sic feri debet in ciuili facultate. Patet ratio exemplo artis fistularum , ubi attenditur peritia artis modulandi,& opus ipsum,ut mensura,& in hoesiae,neque diuitiae valent, nec pulchritudo, aut nobilitas; ut talia. Tertia ratio: si distributio honorum & magistratuum ciuitatis seri deberet secundu excellentia cuiuslibet boni, tunc omne bonii cu omni alio bono cu- iuscunq; generis esset coparabile. Sed hoc est absurdu, ergo & illud. Patet ro, quia tunc coparari posset virtus cum magnitudine, veluti si essent duo, ut Milo,& Socrates quorum alter superare alteru tantum magnitudine
219쪽
IN POLIT . ARIs T. LIB. III. Io 3 quantum superatur virtute, tunc non solum fiet comparatio secundum magis & minus, sed etiam secundum aequale. Nam si tanta magnitudo praestabilior est tanta magnitudine . patet quod tantum magnitudinis erit,ut aequale,quia silperexcelletia magnitudinis alicuius erit aequalis superexcellentiae virtutis alterius, & sic magis magnitudo, & omnino magnitudo erit comparabilis cuquauis alia,& quodlibet bomina cum quolibet bono cu-Hiscunque generis, ouod est absurdum. Quippe ea qliae
recte conseruntur, nabere debent communem mensuram, secundum quam comparantur. Vnde phiIosophus dicit, quod est impossibile, ut scilicet omnia bona sint comparabilia, S ut dicit sanctus Thomas secundum magis & minus & aequale.Quin etiam ea,quae proprie comparantur, non solum communem debent habere mensii ram, ut diximus, sed etiam esse debent eiusdem speciei, ut ostendit philosophus in libro physicorum. Nunc autem virtus, velocitas,tarditas, magnitudo, & alia huiusnodi sunt longe distincta, &diuersbrum generum. Quare concluditur, quod in qualibet arte, & facultate sunt determinata bona, quibus fit distributio praemiorum,& multo magis in ciuili, quae est principalissima facultatum activarum. Non enim maior velocitas,aut tarditas, ut dicit philosophus, disterentiam facit in distributione honorum, apud gubernatorem reipublicae, sed apud magistrum ludorum. Ergo non secundum cuiuslibet boni praestantiam, debent fieri distributiones magi
stratuum,atque honorum in ciuitate. panto enim magnitudo huius. idest, si tanta magnitudo praestabilior est tanta magnitudine, patet quod tantu magnitudinis erit ut aequale.Atque ex eo siet, ut maior cum maiore,& omni no magnitudo cum qualibet magnitudine sit comparabilis,quod philolophus dixit tale absurdum.
ει ex quibus constat ciuitas , in his necesse est contentiones cadere quapropter rationabilitersibι arrogant honorem no&les, ingenui, opulenti. oponet enim ingenuos esse, O censim hab re ad onera pejerenda : non enim ciuitas es potest ex pauper
220쪽
DONATI ACCIA I LIbus omnitat,quemadmodiem nee ex seruis . atqui si hae requirum
ruri patet quod O iu tria, O rtus bellica requiritur: sine his enim Hare esuitas non potest . Hoc tamen interest,quod sine primisistis ciuitas esse non possit ,sine his autem non bene permanere. ad hoc igitur ut sit esuita videri possunt, vel omnia, vel quaeda ist
xum recte sibi honores Yendicare. ad vitam tamen optimam , disciplina O rivi, iustissime sibi vendicare honores viis videτω- tur cvt supradictum est9. Cum νσο non omnium parium par habere debeant, qui in uno aliquo sint pares, nec impar impares secundum oum , necesarium eri omnes huiusmoda rerum publie
rum transiressiones e se,.labes. Haec est secunda pars capituli, in qua reprobata opinione illorum, qui dicebant distributiones fieri debere
secundum excellentiam cuiustibet boni, nunc declarat secundum quorum bonorum excellentiam contentiones oriuntur in ciuitate de magistratibus & honoribus distribuendis, quae quidem bona pertinere videntur ad propositum ciuitatis: Ea autem fiunt, quibus constat ciuitas,ut diuitiae; nobilitas; libertas,& multo magis iustitia,ac bellica virtus. Nam ciuitas ex pauperibus tantum constare non potest, ergo requiruntur diuitiae aliquae . Item nobilitas quae est virtus generis requiritur. Ex ingenuis enim & liberis, non ex seruis ciuitas constare debet. Oportet insuper iustos,& bellica virtute prς- stantes esse in ciuitate. Differunt tamen prima bona ab
istis secundis, quia sine illis ciuitas constare: sine istis, videlicet iustitia bellicaque virtute, non bene constare uel habitari potest. Non igitur absurdum esse videtur, secundum ista bona quorsi superexcellentia volunt fieri distributiones, honores petere,quanqua virtute prae stantes sint illi,qui eos iustissime petunt: virtuti .n .praecipue debetur honos. Versi non sequitur, quod si aliqui sint aequales in aliquo, debeant recipere simpliciter a qualia : quia fieri potest,ut sint aequales in paruo bono, ut in diuitijs,in quales in maximo,ut In virtute:nec se quitur quod si sint inaequales secundum unum aliquod,