장음표시 사용
241쪽
IN POLIT . ARIs T. LIB. III. II
Haec est quarta pars, in qua affert aliam quaestionem philosophus: si conceditur unum principem gubernare,
quaeritur quanta debet eius potentia, & quousque extendi. aut enim dominabitur secundum leges, aut ex arbi trio : utroque modo oportet,vi habeat vires, quibus co-
pellere possit suis mandatis repugnantes. Et statim subdit,quasi pro solutione huius, quod de rege, qui secundum leges ciuitatem gubernet, facilis est determinatio: possiimus enim ad hoc propositum bifariam regem considerare, aut secudum leges, aut ex arbitrio omnia agentem . primo modo regi tribuenda tanta potentia
est, Vt uno quoque separatim ,& pluribus etiam simul potentior sit: uniuerso autem populo impotentior, &hoc declarat exemplo diuitatum,que sibi eligebat Aesymnetem,ut Mitylenaei sibi Pittacum elegerunt,& exemplo Dionysij Syracusani.Verum propositum nostru non est loqui de tali rege,quia non est proprie reX,nec regni speciem facit,cum sit quidam belli dux, & in cunctis spociebus rerum p. adhiberi possit, sed loquimur de eo, qui
quecunq; agit,ex sua libera gerit voluntate,nullis cacellis astricta.Tot esse dandos.s ut stiperet vires cuiustibet si paratim,Vel etiam plurium,non tamen omnium.*onta nos. i. apud sipuntum oppidum . Sed regia illa potesti . laedde regia omnimoda potestate vocata.talis autem est per
quam rex omnia ex sita voluntate gubernat. Videtur quibusdam non esse secundum naturam, ut unus omnium dominus sit ciuium , cum ex similibus civitas conset: nam similibus natura idem iustum esse necessarium e I,'eandem dignitatem secundum naturam : quare ut parem habere impares alimoniam aut vestem,nocivum est corporibus, ita O in honoribus seres habet: similiter ergo O inaequalem aequalibus: ea quo non
SH praeesse quam seu se iustum estio per vicissitudinem eodem modo,o hac iam lex: nam ordo lex est. Melitiι est igitur, ut lex do minetur, quam aliquis ciuium: hac quoq, ratione, si quos praeest oportet, ita sint prociendi,ut custodes legum atqi ministra: necesse enim est aliquos este magistratus: sed non dinum hunc Ule debereAiunt esse iustum,cum omnes similitarje boan .
242쪽
IIare est quinta pars huius capituli, in qua philosophus aliam quaestionem affert ad ea, quae sit perius dixit pertinentem. Est autem dubitatio de rege proprie dicto ,habente pleni Tunam potestatem. dubitant enim circa talem potestatem,qui dicunt, non oportere unum e se otianium dominum in ciuitate,ubi est aequalitas homin m. nam sicut fit de cibo,& veste ita seri debet de honoribus ciuitatis, sed de illis ita sit,ut aequalibus arqualia, inaequalibus inaequalia tribuantur: ergo idem seritari debet in distribuendis honoribus,& magistratibus citi itatis.Patet ratio per conuenientem similitudine: cii migitur ex similibus ciuitas constare dicatur a philo - pno,siiniles,& pares similiter debent, pariterq; tractari,&vicissim praeesse atque subesse, secundum institutionem, & ordinem rei pub. Quod si plures erunt hoc pacto inuicem gubernantes secundum institutionem legit,& Ordinem ciuitatis,qui est lex,statim sequetur,quod hi erunt ministri legum,& Ieges dominabuntur in ciuitate. Verum cu leges prouideant in uniuersali,& deficiant . in singularibus, si illae in cunctis dominantur,quomodost habebit respub. circa huiusinodi particularia ς quare talis qu stio, quid nam in ciuitate dominari debeat,adhuc , idetur e me ambigua. Ad hoc dicit philosophus, quod leges adesse debent,praesdentes in ciuitate, & ho- mine, simul cum illis,ita ut executioni madent ea, quae recte iubentur a legibus,& suppleant in his,in quibus ille desciunt ob multa singularia, quae contingunt, suppleant inquam bonitate & prudentia sua.
Quaecunque vero videntur per letem quidem determinari non posse , neque per hominem agnosci potui se , prudenter canens lex instituit, caetera luctissima sententia iudicari atque distenseri d-bere per eos qui iudiciis praesunt, ae insuler emendare premittit, quod videatur expertis, s melius dissonatu quam ντ iacent. Quὸ
igitur legem praeese iubet,videtur iubere Deum praeesse O leges :qui autem hominem iubet praeesse, adningit cir bestiam. libido quippe talis e si, atque ira Obliquos agit etiam miras optimos,qui sunt in potestate: propter q&od mens a s appetitu, lex est.
243쪽
IN POLIT. ARIs T. L I E. III. Irs Quaecunque lex determinare non posse videtur, homo cognoscere potest . at lex posteaquam praecepit ea,
quae voluit, caetera tu stissurar sententie iudicanda dimittit,& magistratibus disponenda,ut suppleant in his,quibus leges non prouident. Et sic apparet ex dictis philosophi,quod nec leges tantum, nec homo tantum, sed homo per leges gubernabit hoc pacto,ut habeat ea, qtiq in uniuersali praecipiunt leges,& eruditus uniuersali regula sequatur eam,& particularibus, quae contingunt tali disciplina & prudentia sua prouideat. Non igitur homo sine legibus gubernabit, unde inseri corollarium, legem extollens,& osteden quod qui dicit hominem sine lege dominari oportere, squam bestiam dicit. i. iram atq; libidinem,quae sunt animi perturbationes,quibus appetitus sensitiuus agitatur. Lex vero mens est absq; appetitu, &perturbationibus, dicit philosophus, ut patet in textu. Videtur autem de artibus falsum esse exemplum, quod sicu
dum literas medicari vanum esset: verum O melnu fueriς, si a rem possidentes illis viantur. nam isti quidem nihil contra rati nem propter amicitiam agunt, sed recipiunt meτcedem,cum sanos effecerint: at in ciuilibtu magistratibus multa per affectionem Ograt am consueuerunt delinquere: ct cum de fide medici timer tur, ae βδicis fore ne Fuficepto ab inimicis precio necare uellet,
tunc ex literis curam magis optaremus: atqui aegrotantes medici
alios ad se medicos uocant: O magistri patiisse alios magistros: quasi nequeant uerum disiemere,qui de propri,s iudicans in affecta constituti sunt: quare manifestum est, quod iustum P re
tes,medium quaerant: lex emim radium: Praeterea ualidiores Ode ualidioribus rebus leges sunt istae quae ex moribus proueniunt, quam ex literis.quare si securior homo magistratingerens,qim hi qui secundum literas, non tamen qua hi qui secumdum morem.
Refellit philosephus exemptu illud lii perius de artibus, d suum propositum adductu, cum arguebat pro homine, ostendens ipsum, & non leges scriptat, dominari oportere,& nuc arguit contra, declarado quod medicus operari videtur ex sua arte,& suis scriptis,& regulis viii uerialibus, nec ex amicitia, vel ex aliquo allectit curat
244쪽
pr ter rationem vel artem, scd mercedem exigit vel a cipit AEum curauerit: in magistratibuS vero cum ex arbitrio gubernatur, multa per affectum , & gratiam fiunt. Quin etiam si dubitamus, ne medicus alio affectii ducatur ad medendum,vel timemus,ne ab aliquo corruptus aegrotum interficiat, petimus, ut no arbitrium se uni, sed regulas scriptas sequatur. non ergo illa similitudo in eo
loco valebat: nam medicus habens regulam uniuersalem, secundum scientiam medicinae curat qgrotum, mercedem accipiens: curat inquam zegrotum , ut medicus , non ut amicus,vel inimicus, nec in quantum medicusGurat mercede corruptus,vel non corruptus, nec ad libitsi suum . nam inquantum hoc pacto curans non diceretur
proprie medicus,& mederi ut medicus, idest arte medicinae,& regulis scriptis in tali scientia: quare non est verum,ut silpra dicebatur,quod sine regulis medicinae, medeatur medicus & curet ex arbitrio ruo.est. n.ars dux certior,quam opinio perturbationibus subiecta. unde medici egrotantes alios medicos vocant in curandis sitis egritudinibus,quia sint in affectibus & perturbationibus costituti,dicit philosophus: & magistri lii loria alios adhibent in suis rebus diiudicandis. Patet igitur quod artes
regulis suis utuntur,& illis eruditae non operantur ex affectu S arbitrio proprio: eode pacto gubernatores suis legibus recte politis uti debent, & non proprio arbitrio gubernare. Non igitur valet comparatio illa de artibus adducta ob hanc rationem , quam attulit philosophus. Praeterea si concederetur, quod homo minus fallitur, qij,qui secundum scripta uniuersaliter loquentia operantur, tamen non minus fallitur,quam ij, qui secundum leges in bonis moribus,& bona consuetudine stabilitas agunt. Meliusq; fore, id est, quin etiam expetibilius,artem
possidentibus uti. Nisi quod recusant mercedem accipere. sententia talis est. sed petunt mercedem, cu sanos secerint aegrotantes . Ex litteris, idest, ex regulis suae artis. At vero nec facile est unum disiemere: opus ergo erit, πt pli
r sint sub eo magistratum geretes: quare tuid refert hoc G
245쪽
tas inquam statini ab initio esse uel unum constitutum esse hos modo ' Insuper quod prius dicebatur siquide uirstudiosius, quoniam melior sit, praeste debet, uno autem duo boni metiores sunt: hoe
enim est quod Homerus ait duo simul euntes: et optιo Agamemn nis : utinam tales decem mihi consultores adsent.
Sequitur philosophus differendo hinc inde circa hac materiam, & dicit, quod non oportet unum dominari ob multa necessaria, quae unus discernere non potest,ergo plures simi adhibendi gubernantes seb ipse,neque vicietur referre, si ab initio constituti essent multi gubernatores, quando singuli creabantur reges: & verum est, quod prius dicebatur,hominem bonum gubernare oportere: at multo magis hoc coueniet dicere de duobus bonis,& de pluribus,ut auctoritate Homeri probatur,cum loquitur de duobus simul euntibus & dece similibus Nessori. Colligitur ergo ex his, op plures dominari debet.
Sunt aute etiam ntinc magiAratus cum pote late iudicandi de quibusdam,ceu iudex, te quibus lex determinare non poteri, tanquam non optime praecipere potueri iudicabit: nam de quibus lex determinare potest, nemo dubitare sed cum quaedam comprahe
di legibus possint, qua dam non possint, ct haec sint illa quae dubia
rationem O quaeritonom faciunt,utrum melius si ab optima lege, an ab optimo viso gubernari s nam quae in consultationem v niunt, de eisdem ferre legem impossibile est. non igitur aduersus hoc aiunt, quia non necesarium fit hominem in huismodi rebus iudicare,sed quod non χnum solum, sed plures: iudicat .n - quisis in magistratu bene , si sit eruditus a lege. Forsan vero a surdum xideri posset,si melius disiemat quis duobus oculis, O duabus auribus audiat, ct duobus pedibus, duabusque manibus , agat, quam plures pluribus: cum O nunc quidam reges, O tyranni , oculos sibi plures comparent, O aures, ct manus , Opedes: nam ct eos qui sunt in m Hiram , O suos aut isos una
principatus participes Usciunt, curationem rerum eis commiserendo , qui nisi sint amici, non faciunt secundum illor inmientionem , si vero sunt amici, siwnt O istorum , O principatui , cum amicus par sit, Osimilis: quare si eos censet proficienda . cerae paret, O similes gubernarioni praese cense; vortere.
246쪽
DONATI ACCIA IOLIe igituν contendentes contra regiam gubernationem aiuns,
Via sunt. Dictum est paulo ante, quod plures sunt adhibendi ad gubernationem, sequitur philosophus ostendendo,
quod videmus magistratus in ciuitatibus costitutos, determinantes de quibusdam rebus,quibus non prouident leges,perinde quasi non optime lex dominaretur ac iudicaret. nam ea, tuae determinant leges, facile sequi gubernatores pollunt .Uerum cum in dies eueniant multa particularia,quae legibus comprehendi non possint, re ferenda sunt ad aequitatem & prudentiam boni viri, &tunc rursus remanet quaestio in decisa, utrum dominari
debeat li x, an homo; quanquam dici potest quod stare
pollunt ista duo,ut lex in uniuersali dominetur,&vir bonus in particularibus per legem non determinatis. Ergo cum necessarium sit hominem gubernationi praeeis dicunt ulterius, quod melius est plures adhiberi unum, ut exemplo plurium membrorum ostendit philosophus. Sic igitur plailosophus arguit nunc pro lege, nunc pro
homine, nunc pro uno tantum gubernatore, nunc pro pluribus,ut quaestionibus S argumentis hinc inde allatis circa regiam gubernationem magis aperiatur veritas. Ceu iudex de quibus lex prouidere non potest .sen sus est, perinde quasi non persecte & complete lex dominaretur,&iudicaret. Et his sint illa, id est, haec sunt,quae faciunt dubitationem seu quaestionem. Sed tae forsan in quibusdam ita se habent, in quibusda autem
non itares enim quiddam natura dominabile alιud regibile, abi dciuilein iustum,ct utile: tyrannicum uero non est secundum na-mram,nec ulla aliarum gubernationum quae rectam ira grediunm Ormani. haec enim sunt praetre naturam. Sed ex his quae dicta sunt, paret, quod in similibus O paribus, nec γtile est, neque iustum , ut unus sit dominus omnium. neque si non sint leges , sed tanquam ipse sit lex, neque si sint leges, neque bon u bonorum,neq; non bonorum non bonus,neque si secundum uirtutem sit melior, m- si aliquo modo . quis autem iste si modus , dicendum: dictum e Zetiam aliquo pariis o prius . Hoc
247쪽
Hoc est tertium Sc vltimum capitulum huius tractatus, in quo philosophus post multas quaestiones allatas de resno, soluit dictas quaestiones, & ostendit necessitatem secundum sententiam suam, ex qua oritur regia gubernatio. Ea autem est, ex quadam eximia virtute, ut reperiri excellentillima potest in uno viro . Diuiditur autem in tres partes quae suis locis declarabuntur. Dicit igitur in primis philosophus quod cum dictum sit
non oportere unum tantum dominari, hoc declaranduvidetur,quod in quibusdam forsitan expedit, in quibusdam non expedit,quia non est idem iustum. unde est intelligendum, quod est secundum naturam dicit philosophus aliquod iustum & utile dominicum, quoddam regibile,quoddam ciuile: & ista differunt inter se,conueniunt tamen in eo,quod omnia sunt natura talia. Tyrannicum vero nullo modo est secundum naturam, nec ullum ex illis regiminibus, qui transgressiones appel- dantur, uel labes. praeterea nec iustum uideri debet, ut ex dictis apparet, ut unus inter aequales emineat, ac eis
dominetur, siue sint ibi leges, siue no sint,ut ipse subeat vicem legis, siue sit is Ie bonus, & illi boni, siue ille non bonus , & illi non boni, quibus sibi aequalibus domin tur , & addit ulterius philosophus, neque si secundum
virtutem sit melior, nisi secundum aliquem modum, quem modum ipse declarabit inferius. In quibusdam non ita. veluti si populus sit natura regibilis,vel paratus sustinere optimorum, vel optimi viri gubernationem, tunc illae obiectiones non videntur habere locu . Aliud
populare . id est ciuile, ubi est vicissitudo parendi, &imperandi. Et primo determinandum est, quid congruat regi,quid optimatibus , quid reipublicae. Mobus congruit huiusmodi multitudo, quae natura aptasir ferre genus pra stans vistute , ad principatum cutilem. Optimatibus diero congruens se multitudo liberorum,quae nata sit adserendum gubernationem eonini qui sint secundum vir rutem primarii. A d ciuilem autem gubernationem reipublicaesongruit ea mustitudo, is γα populus innasitur belricu qui gubernari
248쪽
DONATI ACCIA IOLIbemari post, ct gubernare secundum leges et dignitatem,impaseriens hys quibus est opus honores O magi iratuo. Videndum est igitur quis modus est, secundum quem expedit unsi pluribus dominari, quan uis hoc antea quoquo modo tetigerimus, cum loquebamur de viro,qui cetteros virtute excederet. Sed adhoc intelligedum prius videre oportet, quid sit regibile ; quid aristo craticum, id est optimatibus congruens, & quid ciuile. Sunt enim ista regiminum seu gubernationum obiecta,ex quorum cognitione propositum euidentius apparebit. Dicit igitur , quod regibile est multitudo natura apta ad parendum alleui excellentissimo virtute ad ciuilem principatum habendum. Aristo eraticum vero est multitudo natura disposita ad serendum, ut plures liberi, ac studiosi viri, id est optimates, ciuilem gubernationem gerant. Ciuile vero est multitudo bellica, ac militaris vel fortitudine praedita, apta ad parendum,& imperandum s cundum leges, distribuens etiam tenuibus magistratus. Ex his tribus speciebus obiectorum oritur triplex gubernatio . nam ut est multitudo regibilis,oritur regnii: ubi vero multitudo apta parere optimatibus, oritur optimatum gubernatio: tertia est, ubi est populus belli ca virtute seu sortitudine instructus, vicissim parcns,&imperans secundum leges, &distributio honorum fit
non solum opulentis, sed etiam egenis. non ergo exter
minari debet regia gubernatio, cum sit species rectae gubernationis, & ab optimatibus differat, quia hic unus, ibi plures dominantur. suid congruat regi, id est quid sit regibile. Quid optimatibus, id est Aristo craticum,& optiamatibus congruens, vel optimatibus parere aptu. Quid reipublieae. id est quid ciuile. Reipublicae autem congruit .i. ciuile est multitudo in qua &c.
uando igitur aut totum genus,aut inter alios unum aliquem, secundum virtutem ita praecellere contingat,ut unius ipsius virtus maiorsit aliorum omnium virtute tune iustum est, hoc esse regium genus, edi omnium dominari, O hunc unum esse regem, νι enim
dictum eri prius, non solum sic se habet secundum iunium quod
249쪽
IN POLIT. ARIs T. LI P. III. II 8 proferre solent rerumpublicarum institutores, O qui optimatum, O qui paucorum potentia,O qui popularis: omnes enim secundia excellentiam censent: sed excellentiam non eandem, sed secundum quod prius dictum est. neque interficere, neque in exilium agere, neque relegare hunc posse decet, neque dignari , ut per ricras bernet . non enim natura sit, ut pars superet totum. habenti xerora tam excelientiam,hoc accidit: quare restatIolum, ut huic sua-dcnti pareatur, O potestatem emn habere non per vices , sed pliciter. De regia igitur gubernatione , ct quas differentias habeat,O virum utilis sit esuitatibus an non, quibus O quo modo,in hunc modum determinatum sit.
Haec est secunda pars huius capituli, in qua philosophus premissa distinctione illa trium terminorum,vult explicare illum modum, de quo paulo ante dixit, afferendo talem conclusionem,quod unum excellentissima Virtute praeditum, aequum est cunctis alijs dominari omni parendi vicissitudine exclusa, & probat hoc duabus rationibus. Prima est: sicut is longe alios virtute excedit, sic etiam aequii est, ut honore Se dignitate excedat.
nam oes institutores rerum publicarum tam rectarum quam non rectarum excellentie eximium honorem tria
buendum putant: licet alij in diuit ijs, alii in nobilitate, alij in alijs excellentiam ponendam censeant. NOS Jero sum limis excellentiam ex simplici bono, id est ex ipsa virtute, qua longe alijs pCestans,quis dubitare potest, quin alijs debeat etiam dignitate praestare Talis igitur ob hanc rationem debet eme princeps, & rex aliorum, siue sit ex genere quodam virtute excellentissimo, N ipse longe excellens, siue ex alio genere, dummodo
sit excellentistinuis virtute. Praeterea alia ratio afferri pol hoc pacto:uir optimus ac longe alios virtute excellens aut est necandus, aut expellendus, aut constituendus in republica, ut vicissim pareat ac imperet,aut perpetuo dominetur: Sed nec est interimendus, nec ex pel lendus, nec constituendus in uicissitudine pare di & im- Perandi, er o faciendum,ut perpetuo sit princeps,& dominetur. Consςquentia valet per suffcientem diuisio
250쪽
nem: assumptum declaratur: Primum, quia iniustissimum esset necare praestantissimum virtute virum: tunc enim virtus noceret studioso, quod est absurdum. Esset etiam absurdum,expellere e diuitate excellentissimum hominem, qui ei utilitatem& ornamentum afferret: immo fieret summa iniuria ciuitati. Nec est dicendum
ut nunc imperet,nunc pareat,cum subeat rationem totius, respectu eorum, quos longe virtute excedit. pars vero, cui deest a virtute, & longe virtute inferior, non
debet superare totum, id est perfectum respectit illius. tale autem est ex persecto genere, vel persectus homo, quantum humana conditio patitur, cui quidem persecto, & habenti excellentiam virtutis atque prudentiar, sponte parere alij debent. Hinc emergit ille modus,de quo dixit philosophus, cui accommodari aliquo pacto videntur eoru dicta,qui superexcellentiae honorem tria buendum putabant. Itaque conueniunt cum philosepho in eo quod superexcellenti bono honore tribuunt: differunt, quia non eidem . Nam talis superexcellentia boni non sumitur ex diuiti js, aut ex nobilitate, aut eX aliis que ab imperitis summa existimantur bona, sed ex bonis animi, quae sitiat illis infinita quadam laude anteponenda,& sc more suo philosophus elicit ex dictis illorsi siquid sibi congruit,& trahit ad propositu suum, rQliqua vero post habet. Demum repetit breu iter quod de regia gubernatione,& eius differenti js simi dicta.
Cum vero tres dixeramus esse rectas gubernandi species: harum ero nece rium est eam esse optima inquae ab optimis gubernetum. talis autem est , in qua contingit, auς -m aliquem omnium , t gems totum,aut multos Ῥirtute prastante gubernare eos, qM gubernari Naleant ad eam νita, quaesit maxime expetenda: O inprimis sensumsermonibus necessarium esse, visit eadem virtus boni viri ct citiis optimae ciuitatis atetquod eodem modo ct per eadem sit diis bontis esuitatem patueret quis ab optimis gubernari, et a rege. itaqse fere eadem disciplina, ct ijdem mores facie; sudiosum virum quifaciunt ciuilem ct regium. His determinaris, conandum Iam erit de optima republica dicere,quemadmodum eri