장음표시 사용
331쪽
Explanatio. E ALI Is quidem Ouinibus, quibus Ala re proposivimus, fere dictum est , ex quibus autem mutantur regublicae, quot ea sinti qualia, O quaenam sint singularum rorumpublicarum corruptiones,G ex Patibus in quales maaime mutantur, praeterea quae
remedia O generaliter , O Decialiter cu iusq; , O per quae max/me conseruari possis rumaquaeq; rerumpi blicarum,considerandum postea quae dicia sunt,deinceps erit.
HIce luintus liber Politicorum, in quo philo phus posteaqi iam diuisit rempublica in partes suas. i. in genera subaltorna,& species speciat issimas, at lue eas earumq; disserentias declarauit, & ulterius attulit tres partes, quar in cuncti, rebus publicis reperiunt, videlicet cosilium, magistratus, & iudicium, nunc affert causas mutationum rerumpublicarum, tum remedia, &causas conseruationis ipsarum. Ad eundem.n.pertinere videtur consideratio mutationis,& coseruationis rei p. sicut ad medicum consideratio aegritudinis, & sanitatis corporis.Diuiditur autem hic liber in duas partes principales,qua postra diuiduntur in tractatus: in prima affert causas mutationuin rerum publicarum,& ite causas conseruationii earundem,in quibus dominantur plures: in secunda asteri causas mutationum, & item conserua tionum,earum rerum publicarum,in quibus domi, ur
332쪽
unus. Prima pars principalis diuiditur in duos tractatus
quorum altero affert causas corruptionis rerum publi carum, in quibus dominatur plures: in altero causas conseruationis earunde. Primus tractatus diuiditur in quinque capitula,quoru primo breuibus verbis proponit ea, de quibus est dicturus,& sumit unum fundamentum, vel principium commune , unde oriuntur variae species rerum publicarum,& inuicem permutantur: in secundo affert causas in genere mutationum omnium rerum publicarum,in quibus plures dominantur: in tertio affert causas particularcs mutationis status popularis:in quarto affert causas particulares mutationis optimatum. Primum capitulum diuiditur in quatuor partes, Quae
inserius patebunt: in prima autem parte philosoplaus affert suam intentionem, & ordinem procedendi: p
Oportet autem prius illud principium assumere, abii plures sim
formae rerumpubucarum,o confitentur quidem omnes iustum, O secundum proportionem a quale , sed aberrant ab eo,ut erit antea
dictum; nam populus constat ex iis, qui cum sint secundum quid
aequales , putant se simpliciter pares este .pocorum Ῥσo pote tia ex iis,quι cum prasent aliqua re, sintq inaequales, se in cumciis praestare arbitrantur, inaequalesq; ese: opibus enim supera tes,simpliciter existimant superare . deinde Pero alii quasi hares existentes in cunctis, dignum putant se parem portionem habere; hi autem quasi superiores sint, maiora sibi competree arbitrantur; maius enim inaequale . habent igitur omnes secundum quid iustiι, sed simpliciter aberrant. Et ob eam causam,quando non prυ opinione sua utrique reportent de reptiblica seditiones concitant. nium vero iustissime hoc facerent, qui virtute praecesiunt, qui thmen minime omnium id faciunt. nam id simpliciter rationabile est,
ut hi sti praeferantur, habeanturq naequales . sint autem quia dam,qui praestantes genere, plus habere,fi dignos putant. Vide tur nobiles esse illa,quorum maiores virtute,ct diuiti,spraediti fuera ; hinc principia et fontes cui ita dixerimθ seditionum Oriuritur. Guaropter O mutationes merito sunt,quandoque ex praesent istatu ad Hiam, ceu eae pvulari gubernatione, ad paucorum poten
333쪽
IN POLIT. ARI s T. LI B. IIII. IMItiam,vel ad popularem ex paucis, HI ad rempublicam optimatem ex ilii vel ad alias ex istis et quandoqi praes tem gubernandi formam nom quaerunt mutoe, sed in ea permanentes per se illam si
scipiunt, ς paucorum potentiam, HI monarchiant . Insupere circa magis et minu ceu vel paucorum potentiam existentem magis em tendere,γel coercere, et popularem satum ampliare vel restri ger eodemque modo de aliis speciebus ampliandis vel renningendis: adhuc autem in parte aliqua reipublicae mouenda, ceu magias ratum quendam de nouo inducere νel remouereor apud Lacedaemonios ferunt aliqui Lysandrum tentas regiam potestatem tollere,o Pa saniam regem, horas, idamni, respublica es mutata in parte: nam pro tribuum praefectis consiliarios creaverunt: in eo vero magistratis,quem Athenienses ellaam vocant,necesse essetiam eorum qui in republica versantur,magistratus abire,cu quis suffragi,s in magiseratu creatur. Paucorum autem potentIa erat ,s, unus in hac repub lica erat princeps ubiq; enim propter inaequalitatem oritur sectio : disparibus tamen non existis proportis: perpetua enim potestas regia, iniqua foret, si esset in paribus. Omnino
enim quarentes aequMm,in seditiones incidunt.
Hare est secunda pars huius capituli, in qua philosephus accipit fundamentum vel principium,a quo oriuntur diuersae species rerum publicarum, & inuicem permutantur. Nam omnes ciues confitentur iustum,ῶd cunt esse conseruatiuum ciuitati sed alii alio modo sumunt iustum . quo fit ut emergant diuersae formet rerum publicarum: etenim populares dicunt iustum consistere in ipsi paritate,vel squalitate: ex quo emergit gubernatio popularis: habent enim ciues unam conditionem in tali republica,videlicet ipsam libertatem, in qua sitne pares,& credunt in cunctis conditionibus simpliciter &absolute pares esse debere, in quo falluntur. Alij siint, qui dicunt aequalia non debere tribui inaequalibus, sed his,qui diuit ijs praestant,plura est e tribuenda: tales au- te sitiat opulenti,qui plura sibi tribuenda putant,&quia sunt inaequales ex eo quod excedunt alios una conditione diuitiarum, putant in cunctis omnino, & simpliciter praestare debere,in quo falluntur. Cum igitur tales ho
334쪽
mines non reportant praemia secundum opinione suam, illi secundum aequalitatem, hi secundum opulentiam, dicunt se non habere iustum, & seditiones concitant. Sunt alit ciues virtute praestantes, quia plura sibi, quam ceteris,tribuenda putant & vere putant: Non enim falluntur opinione sua cum penes virtutem debeat iustum magis attendi, quam penes diuitias, aut nobilitatem, aut huiusnodi externa bona. Hi tamen, si non recipiut
quos merentur honores, minime omniti mouentur, quia
ob suam probitatem sugiunt seditiones. Sunt alij praeter hos genere praestantes, qui maiora, tuam caeteris re-hus,nobilitati tribuenda esse existimant,& si non habet, indignantur. Hinc igitur, idest & his opinionibus, quas de se habent huiusinodi homines variis modiS metien tes iustum, &vt plurimum seipsos fallente, , di sco rdiar
oriuntur, & mutationes rerum publicarum. Veluti ex populari statu mutatio interdum fit in paucorum potentiam, terdum contra: aliquando etiam ex illis ad rem Publicam vel optimates, interdum etiam ex istis ad illas. &quandoq; fit,ut non mutetur respublica, sed eadem permanente quidam gubernationem suscipiant. Fit etiam interdum alteratio quaedam secundum magis, &minus,manente eodem genere gubernationis. Accidit etiam aliquando,ut mutetur aliqua pars reipublicae, veluti si magistratus quidam afferatur,qui antea non erat, Vel remoueatur, qui antea erat,ut exemplis ostedit philosophus. Oportet autem prius, id est oportet autem primo sumere principium,quod multae oriuntur, vel fiunt respublicae, idest species rerum publicarum omnibus quidem confitentibus iustum, & secundum proportionem seu proportionalitatem aequale; ab hoc autem aberrant,ut dictum fuit . eum praestent, id est inaequales sint,videlicet si diuiti js excedant, ut ita dixerim, id est, ut summatim, vel simpliciter dicam. Simpliciter aberrant, quia existimant habere iustum simpliciter, cum habeant f cundum quid .
335쪽
IN POLIT. ARIs T. L I P. U. I cImero quidem,ceu misitudine,ac magnitudine idem aequum: dignitate autem dico, id quod est secundum rationem , ut secundum numerum, aquali excedunt tria duo,O duo unum :sed dico secundum rationem excedere duo , O duo unum: nam duo pars aqua
quaternorum,o unum duorum, ambo enim medietas. I atentes au
i.m simpliciter esse iustum,id quod est secundum dignitatem, contendtini : ut dictum est . alii, quia si in aliquo sint pares , se pr-nitus pares esse existimant: alii, quia si in aliquo praestant, in cunctis se superare arbitrantur.
Haec est tertia pars huius capituli, in qua philosophus, cum antea dixerit , quod circa id quod putabant esse iustum & aequum, plerique fallebantur, atq; eX eo seditiones concitabant, nunc ad declarandum istud landamentum distinguit aequum vel aequale,& dicit, quod est
duplex: unum secundum numerum,idest secundum proportionem vel proportionalitatem arithmetricam, alterum secundum dignitatem, idest secundum proportionem vel proportionalitatem geometricam, ut exemplis ostendi potest. Exemplum iusti & aequi secundum
numertim & quantitatem, est huiusmodi: tria excedunt duo,& duo excedunt unum pari modo, quia sicut tria in uno lii perant duo, sic duo in uno excedunt ipsium unum.
Exemplum iusti secundum dignitatem, & aequalitatem rationis est tale: sicut se habent quatuor ad duo, ita duo ad unum : est enim talis proportio, seu ratio dupla. nam sicut quatuor excedunt in dimidio duo, ita duo excedunt in dimidio unum: ubi similitudo rationis a
tenditur . atque ut haec clarius intelligantur, alia af ramus exempla, & primo sumamus proportionalitatem rcometricam hoc pacto: sicut se habent nouem ad sex, ita sex ad quatuor. Istae dicuntur proportiones sexquialtera , quia maior numerus continet minorem cum dimidio eiusdem . Vel hoc pacto: sicut se habent duodecim ad sex ita octo ad quatuor. Est enim talis propo tionalitas, ut ita loquar, ex duplis. Sumamus nunc arithmeticam , idest secundum numerum . sicut se habent octo ad sex, ita sex ad quatuor. Hic igitur octo ex X cedunt
336쪽
cedunt sem in duobus, & sex excedunt quatuor in totidem. Differt autem haec geometrica, quia in geometrica attenditur similis proportio,videlicet ut similis, se qui altera, vel dupla: in arithmetica vero idem excosi sus quantitatis. Nam ut dictum fuit, octo excedunt sex in duobus.& sex excedunt quatuor in duobus: tamen ratio, vel proportio est diuersa. nam octo ad sex habent proportionem sexquitertiam: & sex ad quatuor habent proportionem sexquialteram: ergo differunt. Verumnaec iunt a nobis in expositione Ethicorum latius traetata . Omnes igitur, dicit philosophus, in re publica clamant aequum & iustum secundum dignitatem esse seruandum, ubi attenditur ratio dignitatis, & merentium conditio. Falluntur tamen p'stea , quia alii secundum ratem, ali 3 secundum diuitias metiuntur huiusmo di iustum, & se dignos honoribus arbitrantur . nam po putares attendentes dignitatem penes libertatem, dicunt, quod aequales libertate suit simpliciter x omni no a quales,& pariter digni. Excedentes vero diuitijs diiunt inaequales diuitiis,idest praestant diuitiis simpliciter sitnt inaequales dest impares, S praesta
debent omnino,atq; simpliciter. Ceu tria excedunt duo, Id est secundum aequalem numerum tria excedunt duo ,& haec, scilicet duo excedunt unum. Dico autem, idest ratione autem quatuor excedunt duo,& haec unum, ubi attenditur proportio dupla, & non quantitas. nam quatuor excedunt duo in duobus, sed duo non excedunt unuan duobus: ergo excessus est inaequalis,sed proportio est dupla in utrisque ut ex dictis patet. 'VBain ob rem duae praecipue funt gubernandi firmae , populus Iobcet, ct paucorum potentia. Kobilitatem enim ac virtutem in uerbis quidem omnes fere Uurpant: etenim qui reuera Πο-biles ae boni sint , siquam centum reperiuntur, diuites autem multis in locis.
Haec est quarta pars huius capituli, in qua philosophus affert tres sententias,quas appellant corrotaria,
mergentes ex dictis. Prima est,quod duae sunt praecipue
337쪽
gubernandi species, videlicet popularis gubernatio, &Paucorum potentia probatur. Illae sormae rerum publicarum, quarum actores frequentius reperiutur, frequentius sunt: at popularis,& paucorum potentia simi nutu scemodi, ergo istae frequentius fiunt, atque emergunt, quam aliae. Patet ratio,qilia pauperes & liberi, & nuiusmodi homines,qui popularem statum coficiunt, frequentes reperiuntur: paucorum potentiam qui conficiunt, sunt diuites qui & si pauciores reperiuntur,quam populares,tamen frequentius ubiq; sunt,quam studiosi. NOH-litat enim ac virtus , idest nobilitas 3c virtus est in ve bis,& ideo raro optimates reperiuntur. Simpliciter uero omnino secundum alterutram futueυ aequa litatem, improbum est: patet autem ex eo quod contingit: nulta. n. huiusmodi rerumpublicarum reeipit Habilitatem. Causa vero huius,quia impossibile est ex primo errore in principis commisso, non euenire ad extremum aliquid mali: quare opus est partim arithmetica aequitate uti, partim ea quae est secundum dignitatem. Secunda sententia est,quod non est statuenda aequalitas secundum alterutram conditionem, idest ratione libertatis vel diuitiarum,&probat hoc philosophus signo quodam . Dicit.n. quod huiusmodi respublicae ortae ex tali fundamento atq; opinionis errore,stabilitatem non habent,quia statim concitantur seditiones. nam si statuitur aequalitas ratione libertatis, ut populares volui,statim dui ites & homines insignes clamant, & indignantur sibi pauperes & ignobiles aequari: sn vero statui tun respectu diuitiarum , aequum enim diuites putant se dignitate atque honoribus praestare debere, quia diuit ijsptae stant) tunc pauperes indignantur, & se pares libertate esse dicunt,atq; ex eo seditiones concitant. quare tolerabilius est in his uti partim vel quandoq; aequalitate
secundum arithmeticam proportionem, ubi attenditur aequalitas quantitatis, partim vel quandoque aequalit te secundum geometricam, ubi attenditur ratio dignut itis, ut altera cum altera compesata communiorem, &stabiliorem efficiat gubernationem: alterutra, id est, vel X a ratio
338쪽
DONATI ACCIA IOLI rationem diuitiarum tantum,vel libertatis tantum. Ex primo errore.i.ex malo fundamento,& opinionis errore. Verti tamen tutior est, ac minus seditioni Abiacet popularis gi bematis, quam paucorum. nam ιn paucorum gubernatione duae gignunturseditiones: una inter seipsos, alia ad populum, in gubernationibus autem populi, a tantum seditis si ad paucorum poremιam, ipsis vero inter se quod quidem dignum dictu sit 9 non accidit seditis populi. Insuper mediocrium hominum guberna tio, propinquior est populari gubernationi , quam ιlli quae pauc-τum , qua quidem es magis ruta , quam aliqua huiusmodi rerum
Tertia est sentetia quod popularis stabilior est,qnam
paucorum potentia: dixit enim ambas esse parum fi mas. Uerii ne videretur eas pariter esse mutabiles, ideo 'ex dictis infert, quod popularis est firmior duabus rationibus : prima est, quia minus agitatur seditionibus , quam paucorum potentia,qus nunc cum populo, nunc inter se habet contentiones: secunda,quia propinquior est reipublicie ex mediocribus hominibus constituta
quam paucorum potentia. Cum vero consideremus quibus de causis seditiones, mutati nesss rerumpublucam eueniunt, capienda sunt primo Ῥniuersaliter principia, ct cause eorum. Sunt autem fere cui ita dicam θ tria numero,de quibus primo secundum se succincte determinandum Ut idere erum oporte quemadmodum di*ositi ad seditiones deueniunt,o quarum rerum gratia,O tertio quae sunt principia ciuialium turbationum, ac seditionum into ciues.
Hoc est secundu capitulum huius primi tractatus, in quo philosophus posteaquam attulit principium, unde oriuntur diuerst species rerum publicarum, & inuicem permutatur & distinctionem equi & iusti secundu arithmeticam & geometricam proportionem seu proporti nalitate unc affert coes causas seditionum in rebus Publicis,in quibus plures dominantur. Diuiditur aute hoc capitulum in duas partes : in prima affert tria principia mutationum: in secunda declarat illa tria principia: in prima igitur parte dicit Philosophus,quod oportet considerare
339쪽
IN POLIT . ARIs T. L IB. U. 163 siderare causas communes, ex quibus fiunt,mutationes:& affert tria principia, de quibus communiter, S in genere est determinandum : primo est considerandum , quae nam sit radix atque origo, per quam illi ad seditiones concitandas disponuntur: secundo quarum rerum gratia contendunt: tertio quae sint causae effectrices seditionum in rebus publicis. uod quidem igitur dissonantur ad res mura appetendas, ilia est potissima causa, de qua irata diximus. hi quidem quia poes esse Ῥοlunt i, qui plus habent,nisi hoc sit, seditiones concitant. illi uexo quia inaequalitatem affectant ct excesim θ si se arbitrantur non plus habere cum sint inaequales ,sed aequale , aut minus, adaeque seditiosi sint: haec autem quandos iuste cupiuntur: quandoque iniuste. Inferiores quidem nt pares sint, seditiones molititur, o pares qui sunt, i praestent. Quemadmodu igitur disssti sint, qui ves nouas seditione'; quinunt, dictum est.
Haec est secunda pars huius capituli, in qua philos phus declarat illa tria,que proponit . incipit autem declarare primum, id est qua dispositione affecti ciues mouent seditiones, & dicit quod causa est illa, quam attulit antea. nam quadam ciues ex eo, quod existimant se debere in distributione honorum recipere aequalia,p sea dolent cum vident alios plus recipere, quos existimant sibi esse aequales. Quidam vero se digniores putantes, cum non habeant plusquam ceteri, disponuntur ad seditiones. Huc autem iuste vel iniuste petuntur,
prout homines merentur, vel non merentur: omnes ta
men dicunt, se aequum & iustum querere; sed plerique falluntur opinione, quam de se,& etiam de iusto habet. nam alij libertate, alii diuitijs, pauci virtute id metiuntur.Cum igitur ciues per se ipsos decipientes non habet
id quod putant sibi deberi, disponuntur ad seditiones. Malum itaq; iudicium quod de conditionibus suis, S desquali quod est iustum, Sin quali ei opposito habent, est causa dispositiva seditionis: qui plus possimi, idest
qui se ni in squaleS. Res autem pro quibus seditionibus contendunt, tant luerum X a bonor,
340쪽
DONATI ACCIA IOLI honor, atq; his contrariae dedecus enim ct damnum, uel ipsorum uel amicorum fugientes, seditiones in esultatibus agunt.
Declarat secundum,quod proposuit,& ostendit,quod ea ob quae contendunt, sunt lucrum & honor,& his contraria damnum & dedecus. ob hunc igitur finem,quia Iucrum & honorem quaerunt, fugiunt opposita non solum sibi, sed etiam amicis suis, ideo seditiones in rebus publicis concitant. Cause vero, ae principia motionum, nde ipsi ita dissonuntur, O pro ,s quae disimus,sunt ut septem,s uni etiam ur plura, quo- mn duo sunt eadem cum illis, quae dicta sunt , non tamen eodem modo, propter enim lucrum, O Iropter honorem irritantur inuicem, non ut acquirant stipsis cur dictum est prius9 sed quia ν dent alios, partim iniuste, partim iuste plus in ipsis habere. In
super propter contumelia propter metu propter praepotentiam, propter contemptu propter incrementum excessivum,praterea coalio modo, propter verecundiam , propter negligentia,propter paruitatem, propter dissimilitudinem. Affert tertium philosophus, quod propositit, & primo affert causas effectrices seditionum, postea declarat illas. Ostendit igitur in primis,quod principia effectiva seditionum sunt septena,vel etiam plura. na aliquo modo septem dici possunt, alisuo modo plura: & siimit primo duo nuper allata,videlicet honorem & lucrum. Sed supra considerauit haec duo, ut appetuntur & sic habent rationem finis: hic vero considerat ea,vi sunt in alijs, &sic rationem habent cauta efficientis.Ut enim cernuturin alijs,& putantur iniuste esse locata,efficiunt vel mouent indignationem ad seditiones cocitandas Sunt aliae praeterea cauta impellentes ad motus, videlicet contumelia, metus. f penarum,prspotentia unius, vel plurium hominum,contemptus: incrementium nimium alicuius partis. sunt alia preter haec, verecundia. i. indignitas personarum, quae eliguntur &assumi intur ad magistratus, tunc oritur non seditio, sed quaeda indignatio, quae deinde est cause mutationis: in super negligetia in gubernando: item pusillitas.i.parua distantia a nihilo: item imparitaSI