장음표시 사용
371쪽
a philosopho pro conseruatione paucorum, sicut an
Vtile est O in populari statu,et in paucora gubernati Omali
Tum ,el aequalitatem vel praefidentiam tribuere ,s,qui minus D ricipant republica. in populari quidem,diuιtibus,in paucorum ueo gubematione,egenis,exceptis tamen ,s magiLiratibiu, in qu asis,auctoritasq, reip. congiit: hi enim solis iis qui sunt ex republica,aut Ialtem pluribus committi debent. Duodecima est causa rei p. popularis & paucorum potentiae,quae patet in textu. Praestantiam,idest presidentia. Solis his. i. pluribus illorum,qui sunt ex republica. ia ,ero debent habere illi qui principales magistrat tu sunt suscepturi: primum, t ament praesentem riuitatissatum: deinde,
ut habeant potentiam maximam ad ea exequenda, quae magistratus requirit: tertium,ut habeant uirtutem,et iustitiam in unaquaq;
vepublica,ad isam rempublicam. enim idem iustumsit in cun s rebus publicis, necesse es tu iuiae esse disserentias. Hoc est secundum capitulum huius secundi tractatus, in quo philosophus posteaquam attulit plures causas rerum publicarum,nunc affert ea, tuae debent habere ij, qui principales magistratus exercent ad seruandam rem tui blicam in statu suo,& mouet aliquas quaestiones. Diuiditur autem hoc capitulum in duas partes quae inserius declarabuntur. in prima igitur philosophus affert tria,quae habere decet principes & gubernatores reipublicae,& eos, quibus committuntur summi magistratus
ciuitatis. primum requiritur, ut habeant amorem erga praesentem statum ciuitatis: si enim talem rempublicam non diligent, procul dubio non dabunt operam, Ut eam conseruent in statu suo. secundum est, ut habeant potentiam exequedi,quae magistratus requirit: nam per amorem appetunt facere ea, quae conserunt tali reipublicae, per potentiam exequuntur illa.tertiit, ut habeant bonitatem & iustitiam accommodatam reipublicae: non enim in qualibet republica sumunt iustum eodem modo . nam alio modo paucorum potentia, alio modo populares : item alio modo alii atq; alij sumunt iust una, ut
372쪽
supra patuit. Nisi enim idem iustum. nam si non idem sit tu stum in cunctis rebuspublicis, necesse est, & iustitiae esse differeti as,quasi si plura sunt obiecta.i.ipsa iusta, sic plures erunt differentiae iustitia .
Habet autem dubitationem, quando haec omnia non concureunt
m eodemquomodo magistratus stat partiendi.em si sit quidam septus ad rem militarem, sit autem ille idem improbus, nec reipubi eae amator, alter vero iustuε O remator, sed ad rem militarem non aptus , cuius facienda sit electio mdetur ressiciendum esse ad duo, ius magis participent omnes, O cuius minus . quapropto in re miliari quidem ad peritiam magis quam ad probitatem e Exsiciendum. pauciores enim sunt rei militaris periti,plures uero probitatis. contra uero in custodia ct adminitIratione aerarii: plus .nlrobitatis requiritur, quam quantis habeant multi cientia νera communis est omnibus.
Affert dubitationem philosephus oriente ex his quae nuper adduxit.Tria. n.pertinere dixit ad illos,qui gerulsummos magistratus. quod si aliqua pars illarum trium defuerit et,qui eligendus sit, quo pacto fieri electio de bet ' Puta si eligendus est dux exercitus,& aliquis sit peritus in arte militari,& ex altera parte non sit reipublicae amator, nec iustus, sed improbus, alter habeat haec duo,& facultatem rei militaris non habeat,uter eorum erit eligendus,& viri talis auctoritas erit defereda Sol
uit hanc dubitationem philosephus,& dicit, quod spectanda sunt duo,cuius magis participant omnes,& cuius minus,& hanc sententiam declarat exemplis artis mili taris, , custodiar aerarij.nam in eligendo duce exercitus respiciendum est ad peritiam rei militaris, cuius minux participant omnes, quam probitatis. Pauci enim reperiuntur apti ad gubernandum exercitum: contra autem in gubernatione vel custodia erari j respiciendum est ad integritatem gubernantis, quae integritas maior ad talem magistratum requiritur, quam reperiatur in multis . De stientia vero vel peritia talis administrationis non est admodum curandum, quia facilis est,& communis fere omnibus . nam fere omnes sciunt custodire pecunias,
373쪽
cunias. quare in eligendo duce peritia est consideranda cuius minus participant omnes: in quaestore autem sumendo consideranda est summa probitas , cuius non
participant multi: de peritia autem talis negocii non
est admodum curandum, cuius participant pene omnes etiam improbi. Paticiores enim, id est minus participant, scilicet omnes militaris peritiae, plus verδ habent probitatis. Scientia huius, stilicet notitia administrandi,vel e stodiendi aerari j est communis multis etiam i in Probis. quare in tali re de bonitate considerandum est, ct non de peritia. Dubitari etiam potest,si potentia assit re tibiicae, et amicitia, quod opus est virtute spissiciunt enim illa duo, ad rei publieae utili
ratem. an quia feri potest,ut duo illa habentes . sint incor tinetes, quare is Abiipsis non obtemperant silentes O amantes seipsos , ,e etiam erga rempublicam,nihil uetat ita habere quosdam.
Affert alia dubitationem philo phus. diistum est. n. tria requiri ad summum magistratum gerendum: nunc dubitatur,quia duo videtur sufficere: si enim adest amor S potestas,non videtur esse necessaria virtus atq; iustitia. nam velle & poste sunt sufficientia principia nostrarum operationum : quare sit persuum videbitur ponere
virtutem. Respondet philo phus,quod requiritur etiavirtus, & dicit,quod ita contingit de gubernatione rei publicae, vel alicuius magistratus, ut de gubernatione sui ipsi iis . nam erit aliquis potens operari, & se ipsum
amans, tamen erit incontinens. is licet posit belle operari,& se ipsum diligat, tamen sequetur cupiditatem, S animi perturbationem, & non operabitur recte, quia virtus abest . sic etiam vir in potestate constitutus,& amator ciuitatis , quavis illa duo habeat tamen quia virtus descit, non recte se habebit crga rempublicam . Ideo requiritur necessario virtus atq; iustitia. Intempera n, id est incontinentes. Simplicito autem quaecunq; in legibus prodesse dicimus rebus publicis, cuncta ilia rempublicam consima=nt. Et qucis sipeta dum se maxinuim jundamentum est Obseruare ut potetiorsit ea
374쪽
Haec est secunda pars huius capituli, in qua philosophus affert quaedam documenta accommodata ad con-1eruandam rempublica,& euitandas corruptiones, quae
oriri positiat ex desectu illarii partium,quas dixit adeste oportere gerentibus magistratum . Primu documentum cst contra corruptione, luae oriri potest ex potentia vel impotentia eorum,qui gerunt rempub.& dicit,quod illa,quae comuniter dicimus esse utilia in legibus rerupublicarum,possunt coseruare remp. lilia lege, fiunt accomodatae rebus publicis, & quod sepe allatu est dicit philosophus, illud est maximum fundamentum seruar Vt ij praeualeat in ciuitate,qui rempublica saluam volunt, quod cst remedium contra desectum unius ex tribus partibus. Prodesse dia imus, id est dicimus communiter.
Prater hac aute omnia,latere non oportet,quod modo latet eas
respublicas, quae transgrediuntur medium et multa enim popularia videntur, qua popuIarem Natum dissoluat: multa etiam,quae paucorum esse videntur, dissoluunt pancorum gubernationem. qui γero existimant hanc esse una virtutem,trahunt ad excestum in rantes:quod quῆ admodum nasus est excedens rectitudinem laudabile ad aquilinum,vel simum sed tamen adluic pulchritudinem ac gratia retinet ad asi e tumeat si quis adhuc magis trahat ad excessum primo quidem abiicit congruentem mensuram partis,tande vero ita digponitur,ut non naso apparea .propter ea cessum, ac desectum contrariorum eode modo et de alys partibuώ. Contigit autem hoc et circa alias gubernationes .na paucorum quid potentiam,
et popularem, seu ficienter se habere contingis,etsi transgrediantur ab optimo Liaturquod si quis intendat magas utroq; earum, det riorem primum eqsciet rempublicam, tandem ureo neque rempublι- cam. quapropter id non ignorari oportet a legis conditore, ac ciuili homine,qualia popularium, seruent populuiatum,ct qualia cor-τumpant, O qualia paucorum, identidem paucorum subernationem : neutra enim istarumvidetur stare posse absis vulcnt i, multitudine: sed quando adaequatio sat facultatum, aliam necdse ea esse rempublicam: quare diἶoluentes leges quae Iuni circa excessum,disyluunt regublicas.
375쪽
I N POLIT. ARIST. LIB. V. I 8 rAffert aliud documentum contra corruptionem,que
oriri potest ex ignorantia medij quo transgresso dili Oluitur sorma reipublicae. Nam quidam putant in populari statu ea,quae fiunt, quanto magis sunt popularia, &in augumentum potentiae popularis constituta, tanto magis conseruare rempublicam: in quo falluntur,quia ignorante, medium remouent ipsam a sua mediocritate, qualiscunq; sit illa,& trahunt ad extremitate. Idem accidit in paucorum potentia,cu pauci nimium trahunt& augent ipsam abis ciendo ea, quae sunt accommodata inultitudini.Verum istae respublicae non rectae, & si dici possent excessus, vel desectus respectu optimae, cum discedunt ab ea tanquam a medio, tamen qualescunque sint, videtur habere suum medium:qno ignorato, atque trangresso dissoluitur talis sorma reipublicae. Nam praeter rempublicam optimam , quae videtur esse simpliciter media, respectu aliarum reru publicarum,quae tran-
gressiones dicuntur, est aliud mediu secundu quid,veluti respublica popularis, vel paucorum potentia habet gradus, idest parum,& nimium,atque medium. De hoci situr medio loquitur philosophus,quod dicit esse conseruatiuum talis reipublicae, extrema vero esse corruptiua. Sunt. n.extrema in populari statu nimium popularia,& in paucorum potentia, quae paucis nimiu fauent, ut etiam dictum est anica: Hanc igitur mediocritatem, Vel congruentem mensuram in istis latere non decet gubernatores talium rerum publicarum, nec etiam ignorare oportet, qualia conseruent ipsas, vel qualia euertant. Qui enim condunt leges,aut corrumpentes qua
lescunque habent tales reipublicae mediocritates, dic. soluunt illas , ut ostendit exemplo nasi. Nam rectum est simpliciter medium inter simum & aquilinum, ut respublica recta vel optima respectu transgressi sinum.
Praeterra est medium secundum quid , idest mensura& pulchritudo, quam habet sinus vel aquilinus in gradu vel genere suo: quod quidem medium dicitur r spectu magis vel minus simi, vel imagis & minus aquili-
376쪽
ni. Est enim simitas media inter plus & minus: quae IN cet non sit rectitudo, tamen retinet pulchritudinem quandam in gradu sito. Verum si medium transgrediatur, videtur primum fieri deterior, ac tamen amittere suam pulchritudinem. Sic etiam popularis vel paucorum potentia quamuis discedat ab optima republica, tamen habet mensiiram quadam inter parum S nimium et Ec de tali mensii ra loquitur philosophus, quam excedentes corrumpunt tales formas rerum p. ui vero existis ni,
id est tam populares, quam pauci existimantes hancuna esse virtutem scilicet, ut illi popularitatem, isti paucorum potentiam augeant,trahunt ad excessum. gratiam retinet f. ad aspectum. Deteriorem faciet, scilicet primo. Qualia popularium seruent populi Hatum , scilicet legum vel institutionum,& qualia corrumpant, scilicet populi statu. nulla, id est neutra. Itaque dissoluentes leges, idest corrumpentes tales respublicas legibus, quae circa excellentiam , id est excessiim consistunt, dissoluunt illas. Aberrant ct in vero populari Liam, O in paucorum gubernatione . in populari quidem ductores populi, ubi multitudo legibus
dominatur. diuisam enim faciunt semper riuitatem,opulentis adia Mersantes . at oportebat contrarium videri semper dicere pro opulentis : in paucorum vero gubematione, pro populo, eos qui rempublicam gubernant.'contraria iurare , quam nunc iurent in . paucorum gubernationibus . in quibusdam enim esultatibus nune iurant populum odio habebo,ct consilio annitar, ut male habeat. expedit aut simulare ac fingere contrarium, atqu e ita iuramen-rum adnotare, non assiciam populum iniuriis.
Affert aliud documentum philosophus contra Corruptionem,quae oriri potest ex causis discordiarii: quod videtur esse remedium desectus amoris in rempublica. Id autem documentum est, quod non oportet facere, ut Pleriq; gubernatores rerum publicarum, nunc faciunt, cum laedunt alteram partem, quς non tenet statum.D berent enim contrarium operari, & gratificari & parti , quae non gerit rempublicam.'diuisa enim faciunt semper , idest duo faciunt , videlicet duas partes distractas
377쪽
IN POLIT. ARIST. LIB. U. Iracias , & diuidunt ciuitatem, quod non deberent. Maaimum autem omnium,quae dacta sunt ad rei publicae Lubialitatem,est id quod nunc parui faciunt omnes, erudirι ad reipublicae disciplinam . nihil enim prosint utilissimae leges quae a guber- maioribus decernuntur , nisi moribus instituti ct disciplina imbuti
in republica homines fuerint: si leges populares, populariter: si
paucorum potentiae, ad hanc ipsim gubernationem. summa o dum certe in uno uiro intemperantia eg, etiam ct in diuitate . d sciplina autem reipublicae αῖ, non ea facere, per quae latenter
pauci potentia , auς populares , sed per quae ualeant, illi quidem gubernationem paucorum temere hιurro popularem. nc aurem in paucorum potentia gubernatorum fit, deliciis intendunt: tenuiorum aut sit, symnasiis, laboribusq; exercentur: quare ouolunt magis, O possunt,res nouas moliri. In populari uera statu, qui maxime uidetur esse popularis,contra quam utile sit, constiturum est. huius rei causa est quod male definiant libertatem: duo sunt enim quibus popularis Hatus definitur,potestate summa populi,ae libertate. i iism acitem aequu Addetur esse. rum uero quodcunq; uiueatur esse multitudini,id esse pracvisum. liberum autem
O aequum,quodcunque uelit quis facere: itas uiui*,unusquisique, ut uult in huismodi populari Liatu, ad quod gliscit,ut ait Euripides . Sed hoc est prauum . non enim putandum s esse seruitutem vivere, ad formam reipublicae, sed statem. Ex quibus liatur mutantur respublicae ct corrumpuntario seruantur, O pedimanent, ut simpliciter dicamus, tot, ct talia sunt. Affert aliud documentum contra corruptionem,que oritur ex imperitia. Id autem est , ut erudiantur ciues
ad disciplinam reipublicae. Nam parum leges, aut bonae simpliciter, aut bonae & accomodatae reipublicae proderunt, nisi cities a pueritia sint bonis institutionibus eruditi, ut possint sine dissicultate legibus obtemperare, sicut etiam in decimo Ethicorum ostensum fuit:nunc autem dicit philosephus contra erudiuntur. Nam in paucorum potentia si ij gubernatorum in delitiis vivunt: pauperes autem se in gymnasijs exercet,ac deinde plus, possimi,& volunt res nouas moliri. In populari etiam statu contra fit, quam sit opus. Duo enim sunt, quibus status
378쪽
satus popularis desinitur : Unum sumitur ex potestate populi. i. vi multitudo dominetur: alterum ex libertate:
na iustu dicitur illud quod est equale: id aut in statu populari existimatur esse aequale, quod videtur multitudini. Multitudo aut dominans est, & quod stabilitur a dominante, aequii esse dicunt: liberti aut S aequii esse aiunt facere quscunq; velis. Quare proponunt sibi effrenatam quandam libertatem,quq non est proprie libertas, sed licentia qtiaeda in ordinata. Nam vera libertas consistit in eo, ut quis sit liber a viiijs,& vivat secundum bonos mores,& bonas leges, luarum serui facti sumus,ut liberi es se possimus. inapropter ita crudiri oportet ad disciplinam reipublice, ut facile bonis institutionibus,& legibus pareamus.Et sic declaratum est in hac prima pam te huius libri, ex quibus corrumpuntur, & quibus conseruantur respublicae. In temperantia, id est in continentia. Ubi est autem incontinentia , ibi appetitus dominatur , ratio parum aut nihil proficit. Sic etiam in ea ciuitate, ubi ad libitum vivitur, parum aut nihil proficiunt leges, & bonς institutiones. Potestate fi=mna populi, id est primum est in eo genere gubernationis, Ut maior par sit in potestate, & dominetur. Notandum,quod vitiere secundum bonas leges, est vivere libere, quia est vivere secundum rationem. Qui autem rationem sequitur, maxime vivit secundu seipsiim: quia unumquodque maxime dicitur illud, quod est principale in eo : at uero in homine principale est ipsa ratio:quare maxime operari secundum se ipsum , dicitur operari secundum rationem, & legitimas institutiones.
Re Iat nunc uidere de unius gubernatione, ex quibus corri'a turict per quae seruari ualeatine te aute similia ac propinqua sunt illis, quae diximus supra de caeteris gubernationibus,sila quae circa regnum , O urannidem contingunt: nam regia quidem pote fias, optimatum gubernationi respoάdet. Tyrannis autem,ex paticorum potentia illa extrema ct ex populari componisur. quapropteτ per
niciosissiona est iis qui sub easunt,utpote ex duobus compo sita malis O transire pones, O delicia continens , quae ex ambabus
379쪽
IN DOLIT ARIs T. LIB. V. I 83lis reipublicae gubernationibus proueniunt.
Haec est secunda pars huius quinti libri, in qua philosophus, posteaquam attulit causas corruptionis & con seruationis rerii publica ru, in quibus plures dominantur, nunc affert causa, corruptioni, & conseritationis gubernationum, in quibus unus dominatur. Habet autem haec pars unicum tantum tractatum , Qui diuiditur inquatuor capitula : in primo asseri causas in genere corruptionis & conseruationis talium gubernationum, stilicet unius: in secundo affert causas in specie corruptionis ipsarum: in tertio affert causis conseruationis earundem:in quarto affert sententia Platonis, circa corruptiones& conseruatione, rerum piab. & eam refellit.
Primum capitulum diuiditur in duas partes,quae suis
locis declarabuntur. In prima igitur praemittit voluntatem suam, & dicit, quod causae.atque principia circa conseruationem, & corruptionem harum gubernationum, scilicet regni, atque tyrannidis consideranda restant. Illa autem,quae circa haec eueniunt, sunt inquit, similia illis,que de caeteris gubernationibus attulimus. Nam regnum est propinquum optimatibus, tyrannis vero similis est potentiae paucorii, & statui populari, id est
speciebus vltimis utriusque, ex quibus componitur tanquam ex duobus malis. Merito igitur similes prope causae similes prope effectus producent. Existitq; generatiostatim ex contrari,s utrique istanum ea quae
per unum gerit Ar administrationum: nam regia potestas,pro tutela praestantibus uiris a populo facta est, ct fit rex ex pra stantibus
per eaeelientiam uirtutis, uel rem gestaru quae sunt a uirtute, uel per ea cellentiam huiuscemodi generis. Tyrannus uero originem habet a populo ac multitudine,contra nobilitatem. ut populus ab illis iniuriam non patiatur. Patet hoc ex iis quae corvigeruntfere enim
tyranni ut plurimum facti sunt ex ductoribus populorum, fidem
adepti ab initio propter calumnias contra nobilitate iactas.Tyrannides igitur in hunc modum constitutae sunt: riuitatibuι iam adauctis. Aliae priu/ ex regibus tuansgredientibus patria iura,ct assectantibus, magis dux inari. Aliae ex electis ad principales ma-
380쪽
omnes.n. maxιma beneficia in ciuitate gentes cotulerant uel
ωrent' emadmodi Codrus. al, aseruitute liberati ut Cyrus.
quod condidissent urbe uel quod regionem acquisissent, emadmodum Lacedaemoniora, ct agredonia, O Mois Ostendit nunc philosophus, quod regia gubernatio,
atque tyrannis oritur ex contrarijs: & primum deci Tat,quomodo emergit regnum. Fit nanq; aut ob excel
lentiam vartutis , vel ob res gestas, vel gratia sui Gene- maiorum suorum, si similis sit, &sudiosus, vel : ε δ ii iimurant, ita Itucllo1us, ut 'i: Nisi enim sit studiosus, non est proprie rex appellandus . Hinc Igitur emergit rex, & regia potestas reperta est, pro bonorum S praestantium virorum prassidio,ne a multitudine opprimantur. Tyrannus vero ha-raginem ex populo contra viros insignes. & factiunt plerique tyrannorum ex ductoribus populi, qui fi-
pwe luebantur, statum occuparunt. Quidam ex re i-buS.cum non contenti essent imperare, tres, sed thera,& vellent sebditos habere, ut seritos, facti sunt tyranni. ij ex magistratibus: alij ex paticorum poten- . I 'ni serunt, Vt l=atet in textu. Tangit enim quatuor modos:quanquam primo modo,idest ex distoribus