장음표시 사용
471쪽
plexio faciens ad bonitatem tactus facit ad bonam di-iPositionem, seu aptitudinem intellectus . Et philosophus declarat hoc signo,quia in specie hominum habentes meliorem tactum habent meliorem aptitudinem intellectus . Uerum quia bonitos alicuius alterius sensus cum inordinata complexione stare potest, ut homo malae complexionis potest esse bovi visus,& alij sensus non consistunt eo pacto in mediocritate qualitatum prima-xiam,sicut tactus, ideo ex bonitate alterius sensus non sciquitur bona dispositio, seu aptitudo intellectus, sed bene sequitur ex bonitate tactus. Bonitas igitur tactus arguit bonitatem complexionis, bonitas complexionis arguit bonam aptitudinem intellectus : at regiones tem-
Peratae arguunt temperatas corporum complexiones ;Ergo a primo ad ultimum temperatae regiones communiter producere videntur homines aptos ad intelligendum, & egregie cordatos, ob temperatam digestionem,& congruam sanguinis multiplicationem . Notandum praeterea,quod dispositio ciuitatis, vel regionis non solum consideratur ex dispositione celesti, sed etiam ex dispositione partium ciuitatis,uel regionis secundum habitudinem, quam habent ad montes, vel mare, &alia huiusmodi,ut dicit Sanctu, Thomas, ex quo fit,ut ex diuersis causis diuersimode disponantur, & illae calidae, heseigidae magis, vel minus,aut,temperatae reddantur. Notandum Quoque,quod praeter illa,quae dicta sunt, ad co-plexionem nostrorum corporum, multum facit dii Ositio parentum, & generantium aetii: atque ipsi non parum conferre posse videntur opera stia. Nam si tempe rate vixerint, temperatam in suis corporibus imprimet
dispositionem,cuius postea filios participes csse oportet. Notandum denique de mente eiusdem Sancti Tnomae, quod licet ex virtute que lestium corporum, vel naturali dispostione,quidamno inclinentur ad gubernationem ciuilem,tamen seri potest, ut electione, rectaque disciplina evadant homines ciuiles, & virtutibus praediti, ac etiam sapientes.Contra quoque fieri potest,ut homines
472쪽
DONATI ACCI AI o Lanatura apti, si torpeant otio, aut vitiosis Operationibus immergantur inepti euadat,& omnino insipientes.Nam intellectus, atque voluntas a uirtute cflestium corporum, que materialis est, non cogitur in operationibus suis. Est enim in nobis liberum agendi, uel non agendi principium ' Ex quo omnis prauitas, ut inquit philosophus,& per consequens uirtus est uoluntaria. Patet igitur, quod oportet se intelligentiam ct uigorem ain, mi, natura exi Aere illis qui futuri sim idonei,quos legum positis ad kirtutem instituat. Concludit,liel infert ex dicti quδd oportet ciues cs. se sic natura dispositos,ut ualeat animo,atq; ingenio, de . inde per recta disciplina,& omnino per rationem,& more studiosi essiciantur,ex talibus. n.compositabatq; ornata ciuitas,felix esse poterit huius philosophi sententia. quod de custodi ι aiunt quid vortere H benevoli sint
erga notos,erga ignotos uero infestis vigor animi est,qui benevole riam facinuta enim est potentia animi per quam amamuπ, ac be- dn obsumus.cuius reisignum est,quod magis irritatur animae contra familiares Oa-ο quam contra ignatos, si conreptum se putet. quapropter Archilochus recte,cum amicos incusaret, ad an mum loquitur,inquiens, P o tu quidem at amicis lanceis tra xuae 'ειρ quod dominatur, et quod libertatem serua ab hac potentia exisit immuriis ; dominam enim ct inuictum est animus. nee bene se habet dicere, quod aduersus ignotos debent esse infesti: nam ad uersus ne-nem esse tales oportet nec sunt magnanimi homines, natura infesti,nisi contra Muriantes.Hoc autem O magis contra notos, familiaresse patiuntuae quemadmodu dictum est priurusi iniuriatosse existimant. δε hoc non sine ratione contingit: a quibus.
deberi sibi beneficium expectant,ab eisdem non solum priuari beneficis: sed inseuper laedi se putant. Vnde in prouerbis dicitur ,
Fratrum contentiones, ct irae sunt acerbi almae, O qui se nimium amant, hi se nimium una Oderunt. De hominibus igitur qui in repub. futuri,se quot es oportet,staequales natura, O de regione,quantam O qualem ere determinatu est: non. Me certitudo .
quaerenda sini,s quae per rationes, O in js qua sunt persen . Affert ad hoc proposit*m sententiam Platonis, qui
473쪽
. custodibus reipublicς tribuere videtur huiusmodi uigorem animi, cum dixit, eos benevolos esse oportere erga notos duros autem erga ignotos: nam uigor animi est,
inquit,qui beneuolentiam facit. Est enim principium in animo nostro , a quo scut & uigor, ita, & beneuolentia arofluit, cuius rei signum est, quod animus indignatur contra familiares magis, quam contra ignotos, cum se neglectum putat. Unde Archilochus poeta cum quereretur de amicis, alloquitur animum, & dicit: tu non es necatus ab amicis, idest non es depressiis ab ipsis, quasi ipsi excitant,uel erigunt,ut exponunt quidam, uigorem animi,qui est in nobis, sicut beneuolentia.Emanat enim ab animo nostro, uel a libero eius agendi principio, id- est a uoluntate, per quam libertatem dimnietes dicunt Cam esse uirtutem quandam uoluntatis in ordine ad intellectum,praecedentem,& finem sequentem, animi igitur uis illa est,qua dominamur,uel qua liberi,atque beneuol i sumus. Beueuolos autem esse competit gubern toribus, & custodibus,ut ait Plato erga notos, & in hoc bene se habet Platonis opinio. In illo autem non bene quod custodes aduersus ignotos debeat esse infesti, quia non debet aduersus aliquem esse tales.Nam magnanimino sunt natura infesti, nisi in se tuendo ab iniurijs,& in repellenda,cu sibi indignis, & immeretibus nocumentuin fertur, quod maius et existimari solet, cu a notis,& samiliaribus prouenit, ipsi tamen nemini iniuria faciunt, neq; sunt ultores illat . Na magnanimus, ut inquit phialosophus in . ethicorii non est odij tenax,nec mali sibi illati memor. non .n .magnanimi est refricare aio prisertim mala, sed inagis parui pendere. & Cicero in primo
de ossicijs. Nihil inquit laudabilius, nihil magno, & pret 'claro uiro dignius placabilitate, atque clementia.
Cum Hro , ut aliorum secundum naturam eam rentium , non
hae sunt partes rotiis consi rentia ,sine quibus totum esse 'non poteri: palam quod nec esuitatis ponendum eri s. partes,quaecu que riuitatibus ex rere necessPara communionis, ex qua D
ario oportet, nec alterius cuι
474쪽
quid O commune esse debet communicantibus , siue aequale , emaequale suscipiant: ceu siue alimentum id sit ,sive agri quant ι is,sive aliud tale r sed quando ha e gratia huius,hoc autem nonigratia, nihil in his eommune , sed aut huic quidem facere , huic
autem accipere: dico autem velut organo omni .ad illud opus quod
sit Θ opificibus. Domui enim ad aedificatorem nihil quod sit commune sed est domus gratia, aedificatorum ars. quapropter postese sone quidem indiget ciuitas '. nulla tamen pari ciuitatis e i p essio: multa vero animata , sunt possesionis partes eluitas autem communio quaedam ea similium, Iratia vitae,Yt Pammaxime feri potest optimae. Hic est tertius tractatus huius septimi libri, in quo philosophus, posteaquam docuit, quae supponenda sunt
ex parte materiae remotς ad eonstitutionem optimae rei publicae,nunc declarat,quae supponeda sunt ex parte materi propinque,ut sunt hi,qui versantur in republica,&societate ciuili: praeterea ut sunt domus,& ipsa omnino aedifiςia,quae potius instruimenta, quam partes esuitatis sunt dicenda. Diuiditur autem hic tractatus in quatuor capitula: in primo declarat, quae, & quot sit ni illa, quae requiruntur ad hoc,ut consistat ciuitas: in secundo, quae sunt partes propriae ciuitatis: in tertio determinat de possessionibus , & cultoribus: in quarto de stu urbis ad se ipsam ut de moenibus,& soro,& huiusmodi. Primum capitulum diuiditur in tres partes, quae sitis locis declarabuntur. ostendit autem in primis, quod noOmnia,quae requiruntur ad hoc,ut consistat ciuitas, sunt partes ciuitatis, probatur, sicut est in ijs, quae fiunt, vel consistunt natura, sicin ijs quibus consistit ciuitas: sed in illis ita fit, ut non omnia sint partes naturalium, sine quibus illa constare non possunt,ut nutrimentum vel similia non sunt propriae partes animalis, tamen animal sine illis consistere non potest, sic in ijs, in quibus consistit ciuitas. Sunt enim multa, sine quibus ciuitas consistere non potest, et tamen non sequitur, ut fiat partes, nec etiam sequitur, ut fiat alicuius alterius communionis, ex qua fit unum aliqucd genus,puta societatis , ut ea
475쪽
IN POLIT. ARIs T. LIB. VII. 23 Isnt partes, sine quibus consistere non potest. Patet ratio per couenientem similitudinem rerum naturalium:
est enim ciuitas natura, ut inquit philosophus in primo huius:si quidem,& primς societates hoc pacto quia est a
natura inclinante,& ratione persciente. Vrum enim pud. Probat idem alia ratione hoc pacto:omnes partes per se alicuius totius debent habere aliquod unum commune, quo continentur, & in quo aequaliter, seu inaequaliter communicant: sed non omnia, quae requiruntur ad consistentiam ciuitatis, sinat huiusmodi,ergo no omnia,quae requiruntur ad cosistentiam ciuitatis sunt partes per se ipsius. Maior patet, quia partes concurrentes per se ad constitutionem totius, continentur totius forma, quae est communis omnibus illis,& respectu illius persciuntur. Nam cuncta ossicia partium rediguntur ad illud,m quo communicant, aliter non essent propriar, et per se partes. Minor declaratur, quia multa requiruntur ad consistentiam ciuitatis,quar no sunt partes per se ipsius: nam quando aliqua plura ita se habent, ut via in sit gratia alterius, id est ad finem,alterum vero non gratia alterius, sed sit finis, tunc ista non habent proprie aliquod
unum commune secundum rationem, sicut instrumentum nihil habet commune cum opere, vel artifice,cuitas est instrumentum,nec architectura cum domo, cum ipsa aedificatoria ars sit gratia domus: eodem modo ad consistentiam ciuitatis requiruntur multa,quorum unum est
gratia alterius, ut possessio requiritur ad consistentiam ciuitatis, & sufficientiam vitae ciuilis, tamen est gratia possidentis,& seruus gratia domini: est enim, ut inquit in primo, ut animatum instrumentum. sitiat alia huius. modi, quibus non est unum, quid commune sit cum eo, cuius gratia sunt, eodem modo se habent multa, quae sunt gratia consistentiae ciuitatis,& tamen non sunt per se partes ipsius, & quamuis ordinentur ad illam, tamen non consequitiatur finem illius, idest ii fain felicitatem,S omnino vitam optimam. Est enim ciuitas societas
quaedam sivilium gratia vitae per se sussicientis, &, ut
476쪽
maxime fieri potest, optima. Cum υσο sit felicitis optimum, ipsa tamen virtutis operatio, et usius quidam perfectus contingar autem it ut aliqui recipiant illius participationem,ali, autem parum aut nihil: manis,stum quod hae est eausa quare ciuitatis species, differentiat existunt , pluresq; rerumpublicarum formae. per alium enim modum, et aliis viis,singuli hoc appetentes,o alios umendi modos feceruntio alias reipublicae disciplinas. Haec est secunda pars huius primi capituli, in qua philo phus cum declarare vellet, quae sunt necessaria ad consistentiam ciuitatis,& dictum sit,plura esse, quorum alia habent rationem finis, alia eorum, quae sunt ad finem, nuneostendit, cum felicitas sit finis ciuitatis, Ripsa sit operatio secundum virtutem , & omnino uirtutis usus perfectus, & ali 1 sint illius participes, alii uero parum uel nihil: hanc esse causam, cur plures,& diuesese oriantur species rerum publicaru: talis enim diuer tas ex diuersis oritur uiuendi modis: diuersi autem modi vivendi oriuntur ex eo,quod alii alios fine, sibi proponunt, aut eundem alio, atque alio modo interpretantur, & eligunt. nam qui diuitias sibi finem proponunt, paucorum potentiam constituunt: qui virtutem, optimates, aut regnum: qui libertatem, statum popularem , ut est di Stum prius. Diuersitas igitur finis, aut diuersus modus se habendi ad finem, facit diuersitatem rerum publicarum. Considerandum est,quot sint illa sine quibus esuitis esse non potest, tum quas dicimus ciuitatis partes, eas necessarium est in i iis e se. Capietas est igitur operam numerus,ex his enim id apparebit.
Primum igitur debent existere alimenta. Deinde artes multis enim instrumentis indiget tilia. Tertium arma nam qui simul in communione vivunt, necessarium est ipsis habere arma , quibus O magia Aratibus parere inobedientes compeliantur,o quibus vis propulsetur ea tema.Praeterea pecuniarum habendarum facultas quaeda, quo illis habere psint ad proprias indigentia ct ad bestia. uintum autem ac praecipuum,circa rem diuinam cultus, quod vocanς sacrificium. Sextum, quod eri omnifisut te necessarium, iudici m
477쪽
IN POL In A RI s T. L I B. VII. Temam conducentium,O iustarum ad inuicem.Haec igitur sunt opera, quibus indiget ciuitas omnis. Est enim ciuitas multitudo non
quaecunque,sid illa quae ad vitam per se sufficiens sit, ut diximus. Si dierὸ aliquid horum deficiis, impossibile est 1 pliciter esse per
se sufficientem,huiusnodi scietatem . necessarium euo est his opseribus ianitatem constare. Esse igitur oportet multitudinem agricolarum, qlii victum conferant: artifices,o bellatores, O locis pletes, ct sacerdotes, ct iudices necesseriurum atque νιIlium.
Haec est tertia pars huius primi capituli, in qua philosophus affert ea, sine quibus ciuitas consistere non potest,& inter ista inueniuntur ea, quae si in t per se partes ipsius,& etiam quae non sunt licet necessaria sint ad consistentiam eiusdem Verii cum unum quodq; eorum, quae natura, vel arte constant,aliquo opere determinetur, sumendus est operiim, & ossiciorii numerus,quae in ciuitate sunt necessaria: sic . n.patebit, quae fit ni illa, quibus cillitas carere non potest,& enumerat ipsa.Primum igitur inquit necessario requiritur alimentum: deinde artes,cu multis instrumentis indigeamus ad excercendas operationes vitae: arma preterea requiruntur,ut legibus bene constitutis pareant homines & externo ru,vim afferre voletium, propulsetur iniuria. Ite pecuniarum facultas quada, videlicet terminata,quaedam & conueniens. quintum S principalissmium Ohim cultum diuinum inesse esuitati oportet: sextum est iudiciu, quod in deliberando Pro utilitate coi, aut in iudicando pro seruanda iustitia redditur. Quod si ista necessaria sunt ciuitati,ut ostesum est, etiam necessarium est, ut sint qui illa exerceant, ut agricol ,artifices,constitores, facerdotes,& alij hinoi.
His determinati reliquum est considerare, urrum omnes communicare debent his omnibus ineri .n. ροιψ,γt iidem i sint, O
agricola, artificis, O consultores, O iudicantes an in unoquoque vare supradictorimi alios ponendum es an quadam esse pro' pri quadam Hrὸ horum communia esse necessarium est Sed non
in omni republica hoc cur diximus contingit: nam fieri potest, s
478쪽
lvifari quidem participes existunt omnes omnium, in paucorum
autem potentia contrarium est.
Hoc est secundum capitulum huius tractatus, in quo posteaquam declaravit,quae necessaria sunt ad consistentiam ut ita loquar ciuitatis, & ostensum fuit, non sequi, ut omnia illa sint per se partes ipsius, sine quibus consistere non potest, nunc declarat, quae istorum sentproprie partes, & quae non sunt, & adhoc propos tum uaerit,utrum ista nec eis aria tribui debeant viri, an quς-am ipsorum ,& quomodo id fieri oportet. Diuiditur autem hoc capitulum in sex partes, quae suis locis patebunt. Dicit igitur in primis philosophus,quod est considerandum,utrum illa sex necessaria, omnibus sint communia, ita ut unus & idem sit agricola, artifex, miles,tum sacerdos, consultor, & iudex,aut unumquodque istorum
habeat suos proprios professores inter se distinctos, ut quidam sint agricolar, & non artifices, quidam artisces,& non agricolae,& sic de alijs propria proprijs tribuendo, aut quaedam ex illis uni,& eidem competere possint, quaedam non possint,vel non debeant. Et an hoc se habeat eodem modo in omni specie reipublicae. Dete minanda est igitur ista questio, S statim ostendit philosophus, quod diuerso modo hoc se habet. Nam in quibusdam ciuitatibus omnes participant omnium, in quibusdam vero non participant omnes omnium , & hinc oriuntur diuersitates rerum publicarum,& varis species pubernationum, ut dictum est in superioribus libris.Verum in optima republica, de qua loquimur quedam simi propria quibusdam, quaedam communia pluribus. Cum autem consideratis nos sit de optiuna republicar ea disero es per qnam ciuitas esset maxime sua: felicitatem autem quod sine Pirtute impossibile sit eaqiere , dictam est prius: manifestum est ex iis,quod in riuitate quae optime gubernatur,o quae iustos habes ciues inpliciter,ac no ad suppositioncinec arι ces,neq; merca ores ciues esse oportet: vilis est .mhum modi vita, virtuti aduersa. nec certe Uricolas esse oportet eos,qui futuri sunt ciues:opus est enim quiete, otio ad virtute comparanda ad re p. gerenda. Secunda
479쪽
IN POL 1 T. A Q s T. Lt n. V II. *33 Secunda est pars huius capituli, in ilia philosophus ostendit,quae ex supradictis sunt per se partes optimae cillitatis, & quae non sunt: ex quo emerget Q lutio illius, quod quaerebatur,& apparebit,quod in re p. bene institueta,quaedam sunt quiluasdam proposita, quidam cola pluribus. Ostenditur igitur in primis,quod nec artifices, nec exercentes mercenarias artes, nec agricolae sunt per se partes optinas ciuitatis, de qua loquit hic philosophus. Nam cos,qui futuri sunt ciues optimae rei p. oportet effestudiosi,s, & frequenter versantes circa studiosas operationes: sed supradictis artibus dediti magis circa eas, tua circa ibidiosas operationes versantur: ergo non sunt accommodati ad hoc dicit philosophus, i sit turi sint pro Prie cui es, aut per se partes optimae ciuitatis, nec et ipsi agricole qui in teti laboribus externis, magis ad agrora; qua ad animi cultum sita studia colarunt, ergo non sunt per se partes, ut diximus, nec apti,ut evadant ciues optimae, ac bene institutae,& omnino felicis ciuitatis. Notanduin, itidd ratio partium sumenda est ex ratione totius, ct ratio totius in iis, quae ordinantur ad sinem sumenda est ex ipso sine: ideo ratio partium optimae ciuitatis si mitur ex sine ipsius , qui est felicitas r at selicitas non est sine virtute : ciues igitur qui sunt per se partes,aut sunt futuri ciues optime ciuitatis debent habere virtutem,Vt test, eam felicem efficiant. Ex quo sequi videtur,quoquorum exercitationes non habent cum virtute comer
clana, ac minime ipsani adipiscuntur non sunt per se dicendae partes, aut proprie ciues habendi optimae, ut ait philosophus & omnino felicis ciuitatis. Cum uero ii supersint qui bello intendunt, ct Pi consultanι davillibus,ct itidicant de iusis O iniustis, qui quidem maa ιme uidentiar parres ciuitatis, νῖrum O hos esse alios ponendum sit, aues em hominibus ambas partes tribuendum Garum e i, quod quodammodo eisdem. et quodammodo abiis: qua enim alterius uigoris Atm M opus. et alterupra dentia,alterum Miribus indiget alijs:
bene se habeant in ciuili societate,&, quantum fieri qua uero potentes sun; ut Mim aderant introientioribus, eos Lunera - Gg prosa -
480쪽
prohibent nes per subiectisint,eisdem,qui enim armorum iamiani sint jdem etiam sunt domini Liatus, uel mutationis reipublicae. Rectat igitur,ut eisdem quidem ambobus res blica tradatur, non simul quidem, sed ut natura fert. vires quidem sunt in iunioribus, prudentia vero in senibus: sic inter eos diatribui, comm dum ut, O iustum est. Ῥidetur: habebit enim Me distributio , id quod est secundum dignitatem.
Hic est tertia pars huius capituli in qua philosophus
cum ostenderit operariori & artes mercenarias exercentes , tum etiam agricolas non esi e per se partes optimae
ciuitatis, tunc sumit reliquas species hominu, quae restabant, videlicet pugnatores,& illos,qui consultat, & iudicant:demu inferius sumet sacerdotes. Hos igitur vult esse partes optimae ciuitatis, intelligedo,quod tales, qui futuri sunt ciues,& per se parte, in optima rep. Oportet esse studiosos: nam pugnatores pro tuendo communi bono debent esse sortes, tum consultores, & iudices debent esse prudentes,& iusti,& omnino studiosi : idem de sacerdotibus dicendum. quare omnes istos philosophus
ratione virtutum vult esse per se partes optimae ciuitatis , ut diastum est: sed quaerit ulterius iuxta quaestionem superius allatam, utrum pugnandi munus, & consultandi atque iudicandi ossicium eisdem tribuere oportet,an
alijs , δ diuersis: ac statim determinat, quod eisdem, dc non eisdem, diuersis respectibus : non eisdem, quia ista
sunt diuersa ossicia,& alterum, indiget viribus, alterum consilio: etenim officium pugnandi iuuenibus, qui viri- . bus abundant,consitItandi,& iudicandi senibus,qui consilio praestant tribuendum videtur: sed iuuene & senes differunt,ergo non eisdem, sed diuersis,ista munera sunt tribuenda. Disteri namq; Socrates senes, ut inquit Polaphyrius,a se pii ero,differentia quadam accidentali:ex altera parte eisde tribuenda videntur haec ossicia, quia in pugnatorii manibus positus est status ciuitatis: luare eos adhiberi oportet ad gubernationem reip.dicit philosophus,ut causa in habeant eam tuendi, & conseruandi. Ex